Najsłynniejsi greccy filozofowie

Osiągnięcia, które uczyniły Grecję nauczycielką całej Europy, a za jej pośrednictwem także świata, są bogate i zróżnicowane. Wyłania się z nich jednak decydujący motyw - rosnąca wiara w racjonalne, świadome dociekania. Jeżeli cywilizacja oznacza postęp w stronę poddania ludzkiego umysłu i naturalnego otoczenia człowieka kontroli rozumu, to Grecy przebyli w tym kierunku dłuższą drogę niż ich poprzednicy.

Ich dociekania filozoficzne stanowiły element jednej z najważniejszych intuicji wszechczasów, przekonania, że możliwe jest znalezienie spójnego i logicznego wyjaśnienia zjawisk, że świat nie opiera się w ostatecznym rachunku na bezsensownej woli bogów czy demonów. Postulat racjonalnego myślenia był jednym z największych osiągnięć cywilizacji greckiej.

Tales z Miletu (ok. 620 p.n.e. – ok. 540 p.n.e.) - Był greckim filozofem, matematykiem, astronomem. Zaliczany był do siedmiu mędrców starożytnej Grecji. Uważany jest za ojca matematyki greckiej, a także pierwszego uczonego

i filozofa europejskiego. Talesowi z Miletu przypisywano wiele twierdzeń

z geometrii, m.in. twierdzenie nazywane dziś twierdzeniem Talesa. Uważany jest on za twórcę tzw. szkoły jońskiej oraz za tego, który zapoczątkował systematyczną rozbudowę pojęć i twierdzeń geometrycznych. Wśród poglądów filozoficznych przypisywanych Talesowi znajdują się: sformułowanie problemu „zasady” – pierwszego założenia filozoficznego, wskazanie wody jako zasady, twierdzenie, że „świat jest pełen bogów”, nazwanie duszy zasadą ruchu oraz wiara

w nieśmiertelność duszy.

Pitagoras (ok. 582 - ok. 507 p.n.e.) - Matematyk i filozof grecki, urodzony na wyspie Samos. Był założycielem słynnej szkoły religijno-filozoficznej w Krotonie w Italii. Przyjmuje się, że to on zaczął stosować systematyczne dowodzenie twierdzeń geometrycznych. Jemu też przypisuje się wprowadzenie pojęcia podobieństwa figur geometrycznych, a także dowód znanego twierdzenia

o trójkątach prostokątnych, odkrycie niewspółmierności odcinków oraz wiele innych osiągnięć.

Heraklit z Efezu (ok. 540 p.n.e. – ok. 480 p.n.e.) - Nazywany był ciemnym filozofem. Według Heraklita rzeczywistość polega na ciągłym stawaniu się – stawanie się zaś jest nieprzerwanym ścieraniem się przeciwieństw.

Za podstawę istnienia Wszechświata Heraklit uznał ogień, który żyje śmiercią tego, co spala. Jego teorię zmienności nazywa się wariabilizmem lub herakliteizmem,

a najlepszym jej przykładem jest rzeka, której wody ciągle się zmieniają płynąc. Stąd słynne powiedzenia Heraklita: nie można dwa razy wejść do tej samej rzeki lub panta rhei – wszystko płynie. Heraklit zwrócił większą uwagę na człowieka. Krytykował poznanie zmysłowe, natomiast wychwalał rozum, uznając, że kieruje on nie tylko człowiekiem, ale i wszechświatem w ogóle.

Epikur (341 p.n.e.-270 p.n.e.) - Grecki filozof, twórca epikureizmu. Był jednym

z najważniejszych filozofów tzw. drugiej fazy greckiej filozofii klasycznej, w której dominowały zagadnienia filozofii życia - rozważania na temat jak osiągnąć pełne szczęście. Na temat życia Epikura nie wiadomo zbyt wiele, gdyż nie zachowały się do dzisiaj żadne jego oryginalne dzieła, których ponoć napisał ponad 40. Głównym źródłem wiedzy o Epikurze i jego systemie są prace rzymskiego filozofa i poety Lukrecjusza. Wiadomo na pewno, że w Mytilene i Lampsacus założył szkoły filozoficzne. Natomiast w Atenach, w którym założył szkołę filozoficzną zwaną często „Ogrodem”. Skupił wokół siebie grupę podobnie myślących filozofów, którzy zapoczątkowali epikureizm - dla którego kluczowym pytaniem było jak osiągnąć szczęście w życiu doczesnym, jak żyć, żeby być szczęśliwym. Mimo takich założeń pierwotnych epikureizmu, jego koncepcje metafizyczne, zwłaszcza w teorii poznania, miały później znaczny wpływ na filozofów niemal do czasów współczesnych. Epikureizm, konkurował ze stoicyzmem aż do czasów rozwoju chrześcijaństwa.

Sokrates (469roku p.n.e. –399 roku p.n.e.) - Jeden z największych filozofów greckich. Żył w Atenach, gdzie nauczał prowadząc dysputy z przypadkowymi przechodniami na ulicach miasta, zyskując sobie zarówno popularność jak

i wrogość. Został skazany na śmierć przez wypicie cykuty za bezbożność i psucie młodzieży. Niemniej tradycyjnie przyjmuje się, że do oryginalnych pomysłów Sokratesa, które później zaadaptowali jego uczniowie do swoich systemów filozoficznych należy: wiara w absolutne znaczenie pojęcia dobra i cnoty, tożsamość dobra i wiedzy, stworzenie systemu edukacji, zwanego dialektyką. Sokrates był również twórcą metody indukcyjnej.

Platon (427 roku p.n.e. – 347 roku p.n.e.) - Jeden z największych myślicieli wszechczasów. Biograf i przekaziciel myśli Sokratesa, jego najwybitniejszy uczeń. Założyciel sławnej Akademii Platońskiej, która przetrwała bez mała 1000 lat. Platon uznawał dualizm świata: świat idei – niedostępny zmysłom oraz świat materialny. Świat idei to według Platona jedyny, prawdziwy świat, wszystko inne jest cielesne, ulotne, przemijające. Dlatego też najbardziej w człowieku interesowała go dusza, jako czynnik idealny, niezniszczalny, który trwa poza śmierć. Dusza przed urodzeniem przebywa w świecie idei i tam zdobywa wiedzę o tym, co dobre. Rolą nauczyciela nie jest, więc pouczanie czy nauczanie, lecz pomoc w wydobyciu wiedzy, za pomocą pytań, refleksji. Platon jest również autorem koncepcji idealnego państwa, w którym władzę sprawowaliby filozofowie, kierując się ideami dobra, prawdy i piękna. Według niego filozofowie stoją na szczycie drabiny społecznej, bo posiedli cnotę mądrości. Pozostali obywatele zajmują w państwie pozycję w zależności od osiągniętej doskonałości. Państwo jest sprawiedliwe wtedy, gdy każdy dba o to, co do niego należy, jest bezwzględnie podporządkowany władzy filozofów-władców, polityka państwa podporządkowana jest celom moralnym. Państwo powinno decydować o każdej dziedzinie życia obywateli. Jego idea państwa idealnego nigdy nie została zrealizowana. Filozofia Platona, szczególnie jego nauka o duszy i niewidzialnym świecie idei silnie oddziaływała na chrześcijaństwo.

Arystoteles (384 roku p.n.e. – 322 roku p.n.e.) - Arystoteles przez 20 lat był uczniem Platona w Akademii w Atenach, a później Platon był uczniem Sokratesa. W ten sposób Arystoteles mógł przedłużyć wysiłek filozoficzny swoich mistrzów, wyraźnie jednak odcinając się od platonizmu. W Atenach założył Liceum – gdzie studiowano wszystkie ówczesne nauki. Działalność Liceum odzwierciedla umysł Arystotelesa – filozofa realistycznego, interesującego się wszystkim, co się mówi, co jest i co się czyni. Dzieło Arystotelesa rozciąga się w pięciu głównych kierunkach: logiki, opartej na analizie języka, w celu poznania świata ludzkiej myśli; filozofii przyrody; metafizyki, czyli filozofii oznaczającej „naukę o bycie jako bycie; etyki i polityki badającej człowieka przyciąganego przez dobro w przyjaźni i kontemplacji oraz współpracującego z innymi ludźmi w państwie; poetyki i retoryki dotyczącej człowieka wyrażającego się w twórczości literackiej i mowie, mającej na celu przekonanie słuchacza.

Najwybitniejsi filozofowie greccy

Presokratycy

Tales z Miletu (VI wiek p.n.e., pierwsza poł.)

Anaksymander z Miletu (VI wiek p.n.e., pierwsza poł.)

Anaksymenes z Miletu (VI wiek p.n.e., druga poł.)

Ksenofanes z Kolofonu (VI wiek p.n.e., druga poł.)

Pitagoras z Samos (VI wiek p.n.e., druga poł.)

Parmenides z Elei (V wiek p.n.e., pierwsza poł.)

Heraklit z Efezu (V wiek p.n.e., pierwsza poł.)

Empedokles z Akragas (V wiek p.n.e., ok. poł. w.)

Anaksagoras z Klazomen (V wiek p.n.e., ok. poło w.)

Leukippos (V wiek p.n.e., około poł. w.)

Demokryt (V wiek p.n.e., około poł. w.)

Zenon z Elei (V wiek p.n.e., około poł. w.)

Hippazos z Metapontu (V wiek p.n.e., ok. poł. w.)

Sofiści

Protagoras z Abdery (V wiek p.n.e., około poł. w.)

Gorgiasz z Leontinoj (V wiek p.n.e., ok. poł. w.)

Trazymach z Chalkedonu (V wiek p.n.e., druga poł.)

Okres klasyczny

Sokrates (470-399 p.n.e.) • Platon (ok. 427-347 p.n.e.) • Arystoteles (384-322 p.n.e.)

Okres hellenistyczny

Stoicy : Zenon z Kition (ok. 335-ok. 264 p.n.e.) • Kleantes (331-251 p.n.e.) • Chryzyp (ok. 281-ok. 205 p.n.e.)

Epikurejczycy : Epikur (341-270 p.n.e.)

Sceptycy : Pyrron z Elis (ok. 365-ok. 275 p.n.e.) • Sekstus Empiryk (III wiek n.e., pierwsza poł.)