WPBiO


Eunika Stempel

II rok

Bezpieczeństwo

Narodowe



Wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony Unii Europejskiej

geneza i przyszłość


Procesy integracyjne zachodzące w ciągu ostatniego półwiecza na zachodzie Europy doprowadziły do przekształcenia tej części kontynentu w Światową potęgę gospodarczą. Formą organizacyjną tej potęgi jest Unia Europejska, której traktat założycielski nadał formę trzy filarowej konstrukcji: filar pierwszy (wspólnotowy) obejmuje głównie sferę gospodarczą, filar drugi – Wspólną Politykę Zagraniczną i Bezpieczeństwa, natomiast w zakres filaru trzeciego wchodzą współpraca policji i sadów w sprawach karnych. Spośród wszystkich sfer aktywności UE, najmniej rozwinięta była dotychczas działalność w zakresie polityki zagranicznej i bezpieczeństwa. Doszło do swoistego paradoksu, posługując się słowami prezydenta Francji Francois Mitterranda, że „gigant gospodarczy” jawił się jako „polityczny karzeł”. Bezpieczeństwo Europy Zachodniej po II wojnie światowej było nierozerwalnie związane z Sojuszem Północnoatlantyckim, powołanym Traktatem Północnoatlantyckim, podpisanym 4 kwietnia 1949 r. w Waszyngtonie. W ramach Sojuszu podejmowano decyzje polityczne i wojskowe dotyczące bezpieczeństwa w Europie, ale równie˝ w całym świecie. Unia Zachodnioeuropejska (UZE), która powstała na mocy Traktatu Brukselskiego 17 marca 1948 r. (zmienionego w 1954 r.), nie uzyskała podobnego znaczenia ze względu na jej instytucjonalne i operacyjne podporządkowanie strukturom Sojuszu. „Zimna wojna” skupiała państwa zachodnioeuropejskie wokół ich amerykańskiego sojusznika i nie zachęcała do podejmowania działań na własną rękę.

Lata dziewięćdziesiąte XX wieku przyniosły ogromne zmiany w stosunkach międzynarodowych i zaowocowały między innymi nowym postrzeganiem bezpieczeństwa europejskiego. Rozpad Związku Radzieckiego i związanego z nim bloku państw wyeliminował w praktyce groźba´ zmasowanego ataku na wszystkich frontach europejskich NATO. Konflikt zbrojny w skali globalnej stał się z końcem „zimnej wojny” mało prawdopodobny, a większego znaczenia nabrały konflikty lokalne. Rozpad Jugosławii stał się przyczyną wybuchu konfliktów, które mogły grozić destabilizacją całej Europy. Jeszcze inny problem stanowiło zjednoczenie Niemiec. Niektórzy członkowie Wspólnot obawiali się, iż dążyć będą one do odgrywania większej roli w polityce międzynarodowej, szczególnie w Europie Środkowej. Zapobiec temu miało ściślejsze ich związanie z konstrukcją europejską.

Uwarunkowania te stały się impulsem do dyskusji we Wspólnocie Europejskiej nad ustanowieniem unii politycznej, która doprowadziła do powołania Unii Europejskiej ze Wspólną Polityką Zagraniczna i Bezpieczeństwa jako jednym z jej filarów.

W Traktacie o Unii Europejskiej (podpisanym w Maastricht 7 lutego 1992 r.) stwierdzono, że:

Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa obejmuje wszystkie te kwestie, które są związane z bezpieczeństwem Unii Europejskiej łącznie z docelowym określeniem wspólnej polityki obronnej, która mogłaby z czasem prowadzić do wspólnej obrony. Jako instytucję odpowiedzialna za realizację polityki bezpieczeństwa UE wyznaczono Unię Zachodnioeuropejską.1

Członkowie UE zdefiniowali podstawowe cele Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa, którymi są:

– ochrona wspólnych wartości, podstawowych interesów i niezależności państw członkowskich;

– umacnianie bezpieczeństwa Unii Europejskiej i poszczególnych jej członków;

– umacnianie bezpieczeństwa kontynentu i wspieranie współpracy międzynarodowej;

– ugruntowanie i rozwijanie demokracji i rządów prawa oraz poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności obywatelskich.

– popieranie współpracy międzynarodowej

– państwa europejskie chcą zajmować wspólne stanowisko w sprawach światowej polityki,a umacniając tożsamość na arenie międzynarodowej zwiększać swoją rolę w sferze bezpieczeństwa.

Prace prowadzone w tym czasie na forum Rady Ministerialnej Unii Zachodnioeuropejskiej (UZE) zaowocowały poszerzeniem kompetencji UZE o realizacje tzw. zadań petersberskich2, a także przewidywały wzmocnienie struktur obronnych w wyniku budowy zdolności operacyjnych UZE, rozwój współpracy w dziedzinie uzbrojenia i bezpiecznych dostaw broni, budowa sprawnego systemu odstraszania atomowego i oczywiście proces kontrolowania zbrojeń. Postanowienia dotyczyły również projektu utworzenia Forces Answerable to WEU (FAWEU), czyli „sił podlegających Unii Zachodnioeuropejskiej”. Miały one być utworzone spośród wydzielonych przez państwa członkowskie narodowych sił konwencjonalnych. W ten sposób każde z państw członkowskich miałoby realny udział w tworzeniu „armii europejskiej”. W listopadzie 1993 roku UZE zatwierdziła raport o strukturze sił podlegających tej organizacji i jednocześnie podzieliła je na :

  1. narodowe - jednostki desygnowane przez państwa członkowskie, które mogą być wykorzystywane przez UZE do realizacji zadań.

  2. wielonarodowe - jednostki międzynarodowe będące w procesie tworzenia lub już utworzone, przeznaczone do wspólnych misji, wśród których wyróżnić możemy:

Istotne znaczenie dla wzmocnienia WPZiB miał Traktat Amsterdamski który, nadał Unii kompetencje do realizacji misji petersberskich we współpracy z UZE. Jednocześnie nie nadał potrzebnego Unii zaplecza militarnego, a Unię Zachodnioeuropejską pozostawił odrębną instytucją. Jednym z najważniejszych ustaleń było ustanowienie funkcji Wysokiego Przedstawiciela do Spraw Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa, pełnionej przez Sekretarza Generalnego Rady UE, którego zadania Traktat Amsterdamski określił jako wspomaganie Rady „w sprawach objętych wspólną polityką zagraniczną i bezpieczeństwa, zwłaszcza przyczyniając się do formułowania, opracowania i wprowadzania w życie decyzji politycznych, a w stosownych przypadkach, działając w imieniu Rady i na zlecenie Prezydencji prowadząc dialog polityczny ze stronami trzecimi”


WPBiO w Traktacie Lizbońskim

Traktat Lizboński podkreśla, że wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony (WPBO) stanowi integralną część wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa. Jej celem ma być zapewnienie Unii zdolności operacyjnej opartej na środkach cywilnych i wojskowych, z których UE może korzystać w przeprowadzanych poza jej terytorium misjach utrzymania pokoju, zapobiegania konfliktom i wzmacniania międzynarodowego bezpieczeństwa, zgodnie z zasadami Karty Narodów Zjednoczonych, w oparciu o zdolności zapewniane przez Państwa Członkowskie.3

Traktat Lizboński poszerza omawiany katalog misji. Poza dotychczas zaliczanymi do niego misjami humanitarnymi i ratunkowymi, utrzymania pokoju oraz misjami

zbrojnymi służącymi zarządzaniu kryzysami, w tym przywracaniu pokoju, Traktat Lizboński uwzględnia także: wspólne działania rozbrojeniowe, misje wojskowego doradztwa i wsparcia, misje zapobiegania konfliktom i operacje stabilizacji sytuacji po zakończeniu konfliktów. Dodatkowo Traktat stwierdza, że wszystkie misje podejmowane w ramach WPBO mogą przyczyniać się do walki z terroryzmem, w tym poprzez wspieranie państw trzecich w zwalczaniu terroryzmu na ich terytoriach4

Nie ulega wątpliwości, że Traktat Lizboński precyzuje zobowiązania Państw Członkowskich wynikające z uczestnictwa we Wspólnej Polityce Bezpieczeństwa i Obrony. W celu jej realizacji nakłada na nie obowiązek oddania do dyspozycji Unii swoich zdolności cywilnych i wojskowych, które umożliwią osiągnięcie celów określonych przez Radę. Dodatkowo, umożliwia przekazanie do dyspozycji WPBO sił wielonarodowych powołanych wspólnie przez Państwa Członkowskie.

Jednocześnie Państwa Członkowskie zostały zobowiązane do stopniowej poprawy swoich zdolności wojskowych. Koordynacji tego procesu ma służyć działalność Europejskiej Agencji Obrony; sama Agencja funkcjonuje już od 2004 roku, natomiast istotne wydaje się wpisanie jej roli oraz zadań do uregulowań traktatowych.

Traktat Lizboński normuje również praktykę wypełniania misji w ramach WPBO przez grupę Państw Członkowskich, które wyrażą taką wolę i dysponują zdolnościami wymaganymi dla tej misji. W celu ochrony wartości Unii i służenia jej interesom Rada może powierzyć im wykonanie danej misji, w ramach Unii.

Za krok zmierzający w celu stworzenia wspólnych sił zbrojnych w ramach UE może być uznana wprowadzona Traktatem Lizbońskim możliwość ustanowienia stałej współpracy strukturalnej w ramach Unii przez Państwa Członkowskie, które spełniają wyższe kryteria zdolności wojskowych i które zaciągnęły w tej dziedzinie dalej idące zobowiązania mając na względzie najbardziej wymagające misje.

Jedną z najbardziej istotnych zmian wprowadzonych Traktatem wydaje się być włączenie do niego tzw. „klauzuli sojuszniczej”. Zgodnie z nią, w przypadku gdy jakiekolwiek Państwo Członkowskie stanie się ofiarą zbrojnej agresji na jego terytorium, pozostałe Państwa Członkowskie mają w stosunku do niego obowiązek udzielenia pomocy i wsparcia przy zastosowaniu wszelkich dostępnych im środków, zgodnie z art. 51 Karty NZ.

Aby nie prowokować oskarżeń o tworzenie NATO-bis, Traktat stanowi iż zobowiązania i współpraca w omawianej dziedzinie pozostają zgodne ze zobowiązaniami zaciągniętymi w ramach Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego, która – co podkreślono expressis verbis – pozostaje dla państw będących członkami NATO podstawą ich zbiorowej obrony i forum dla jej wykonywania.

1Art. J.4.2 Traktat z Maastricht: Unia zwraca się do Unii Zachodnioeuropejskiej (UZE), która jest integralną częścią rozwoju Unii, w celu opracowania i wykonywania decyzji oraz przedsięwzięć Unii mających wpływ na kwestie obronne. Rada, w porozumieniu z instytucjami UZE, przyjmuje niezbędne rozwiązania praktyczne.

2Misje petersberskie to zbiór zadań z zakresu polityki bezpieczeństwa, przyjęty do realizacji przez Unię Zachodnioeuropejską na konferencji w Hotelu w mieście Petersberg niedaleko Bonn w 1992 roku.

Są to zadania humanitarne, ratownicze, utrzymania i przywrócenia pokoju oraz zarządzania kryzysami

3Art. 28a ust. 1Traktat Lizboński

4Art. 28b TL


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
WPBIO
WPBIO

więcej podobnych podstron