Większe bezpieczeństwo podczas robót budowlanych

Wielu robotników budowlanych ulega wypadkom i nabywa dolegliwości zawodowe. Zdarzają

się wypadki spadnięcia z wysokości, przypadki pracy w nieprawidłowej pozycji, podnoszenia

ciężkich przedmiotów lub okaleczenia przez maszyny. Złe planowanie i pośpiech zwiększają

ryzyko wypadków.

Dobre środowisko pracy przynosi korzyść wszystkim. Ryzyko wypadków jest mniejsze, a praca

bardziej efektywna.

Ustawy oraz przepisy wydawane przez Urząd ds. Bezpieczeństwa i Higieny Pracy regulują

warunki pracy na budowie. W niniejszej broszurze przedstawiono kilka wymogów

stanowiących konieczne minimum.

Regulacją ustawy o środowisku pracy oraz przepisami budowlanymi wydawanymi przez Urząd

ds. Bezpieczeństwa i Higieny Pracy objęte są roboty polegające na budowie, przebudowie,

renowacji, konserwacji lub rozbiórce budynków bądź obiektów.

Ogranicz ryzyko spadnięcia z wysokości

Spadnięcie z wysokości to najczęstsza przyczyna wypadków na budowach, w tym również

śmiertelnych. W związku z tym kierownik nadzorujący roboty musi dopilnować, by ryzyko

spadnięcia z wysokości było możliwie najmniejsze. Jeżeli różnica wysokości wynosi ponad

dwa metry, wymagana jest jakaś forma zabezpieczenia. W pierwszym rzędzie należy stosować

poręcze zabezpieczające, platformy, kosze robocze, rusztowania i podobne zabezpieczenia.

Nawet przy mniejszej różnicy wysokości może być wymagane zabezpieczenie, np. gdy w dole

znajduje się zbiornik wodny lub ostre przedmioty.

Poręcze zabezpieczające muszą być trwale zamocowane i mieć co najmniej metr wysokości.

Powinny składać się z poręczy górnej, środkowej i dolnej. Mogą być skonstruowane inaczej,

o ile zapewniają równie dobre zabezpieczenie.

W przypadku robót dachowych powinny na ogół znajdować się poręcze zabezpieczające

lub inna konstrukcja zapewniająca takie samo zabezpieczenie. Zamontuj poręcz do okapu

dachu lub do rusztowania kończącego się tuż poniżej okapu. Może okazać się, że konieczna

jest wyjątkowo mocna poręcz, która byłaby w stanie zatrzymać człowieka ześlizgującego

się w dół po stromym dachu. Jeżeli zainstalowanie trwałego zabezpieczenia nie jest możliwe,

należy stosować indywidualne środki zabezpieczające przed spadnięciem, w postaci uprzęży

górnej. Nie należy używać pasa biodrowego, gdyż może powodować obrażenia. Zamocuj linę

do trwałego zamocowania na dachu. Sprawdź, czy zamocowanie jest pewne i bezpieczne.

Jeżeli liny nigdzie nie można trwale zamocować, należy owinąć ją na jakimś trwałym obiekcie,

a druga osoba musi trzymać ją w stanie naprężenia.

Jeżeli istnieje ryzyko zapadnięcia się niezbyt wytrzymałych powierzchni pod ciężarem ciała,

należy zidentyfikować takie miejsca zagrożenia. W razie konieczności wykonywania pracy

na takich powierzchniach należy stosować wyposażenie zabezpieczające.

Podczas wykonywania niektórych prac wskazane jest stosowanie siatki ochronnej. Konieczne

jest, by osoba o właściwych kwalifikacjach sprawdziła wytrzymałość siatki i sposób

jej zamontowania.Jeżeli pracownik ma wykonywać pracę na małej powierzchni dachu przez ponad cztery

godziny, a także gdy spadek dachu przekracza 1:4, konieczne jest zainstalowania poziomej platformy roboczej.Z reguły należy stosować kask ochronny i obuwie ochronne. Niekiedy konieczne są okulary

ochronne, ochronniki słuchu i rękawice.

Unoszenie ciężkich przedmiotów i nieprawidłowa pozycja przy pracy powoduje obciążenia ciała

Roboty budowlane są często ciężkie i powodują obciążenie ciała. W związku

z tym do przemieszczania materiałów budowlanych należy stosować odpowiedni sprzęt

dźwigowy. Maszyny i narzędzia muszą mieć ergonomiczną konstrukcję.

Praca na drabinie przez dłuższy czas nie jest korzystna dla ciała. Lepszą pozycję przy pracy

zapewnia płaska powierzchnia robocza, np. platformy o regulowanej wysokości.

Po odbytym wysiłku mięśnie ciała muszą się zregenerować. Należy unikać stałego obciążenia

tych samych mięśni zmieniając w tym celu rodzaj wykonywanych czynności.

Komunikacja między piętrami i transport

Na budowie musi być zapewniona bezpieczna komunikacja między piętrami, np. schody

lub pochylnie łączące różne poziomy. Gdy różnica poziomów przekracza 10 m musi znajdować

się winda, o ile jej brak oznaczałby dla pracowników konieczność częstego chodzenia

po schodach.

Na placu budowy należy zapewnić zabezpieczenia chroniące przed wejściem na drogę

dla samochodów lub wyznaczyć odpowiednio szeroką strefę bezpieczeństwa przy

samochodowych drogach transportowych.

Transport pionowy między różnymi poziomami musi być możliwy bez potrzeby usuwania

poręczy lub innych urządzeń zabezpieczających. Jeżeli nie jest to możliwe, transport należy

zorganizować przy zastosowaniu platform odbiorczych, otworów ładunkowych w fasadach,

ramp lub specjalnych systemów transportowych.

Instrukcje obsługi urządzeń dźwigowych, maszyn i niektórych innych produktów

Do maszyn i urządzeń dźwigowych dostarczanych lub oddawanych

do użytku w Szwecji musi być dołączona pisemna instrukcja obsługi w języku szwedzkim.

Odpowiedzialność za to ciąży na dostawcy. Na równi z dostawcą traktowany jest ten,

kto sprowadza maszynę w celu jej użytkowania w Szwecji. W wydawanych przez Urząd

ds. Bezpieczeństwa i Higieny Pracy przepisach dotyczących maszyn podane są informacje

na temat tego, co powinna zawierać instrukcja obsługi.

W miejscu pracy powinny być także dostępne pisemne instrukcje użytkowania w języku

szwedzkim dołączane przy okazji dostaw gotowych rusztowań. W wydawanych przez Urząd

ds. Bezpieczeństwa i Higieny Pracy przepisach dotyczących rusztowań podane są informacje

na temat tego, co powinna zawierać instrukcja obsługi.

Pracownicy korzystający ze znajdujących się na budowie maszyn, urządzeń dźwigowych,

rusztowań i in. powinni mieć dostęp do odpowiednich instrukcji obsługi. Instrukcje muszą

być w języku, który znają pracownicy.

Oznakowanie CE, zatwierdzenie typu i przeglądy urządzeń dźwigowych, maszyn

i niektórych innych produktów

Nowe urządzenia dźwigowe i maszyny powinny z reguły posiadać oznakowanie CE,

by mogły być stosowane na budowie.Dla wielu maszyn i urządzeń dźwigowych obowiązkowe są przeglądy okresowe, będące warunkiem ich użytkowania. Karalne jest użytkowanie maszyn i urządzeń dźwigowych bez przeglądu, a w razie ujawnienia uszkodzeń i niewłaściwości – bez ich usunięcia. Przeglądy muszą być przeprowadzane zgodnie z przepisami szwedzkimi.

O czym należy jeszcze pamiętać...

Przyczyną poważnych wypadków może być wprawienie w ruch składowanych materiałów

budowlanych, np. przez silny wiatr. W związku z tym ważne jest takie zabezpieczenie

materiału, które uniemożliwia jego niezamierzone przemieszczanie. Niekiedy wymagane

są zabezpieczenia chroniące robotników budowlanych przed wiatrem i chłodem.

Miejsca, w których istnieje ryzyko trafienia przez spadające przedmioty należy oznakować

i ogrodzić. Jeżeli konieczne jest chodzenie tamtędy, miejsce to musi być osłonięte daszkiem

zabezpieczającym.

Roboty gruntowe należy tak zaplanować, by grunt nie został obciążony powyżej swej

wytrzymałości. W razie potrzeby muszą znajdować się zabezpieczenia chroniące przed

obsuwaniem się gruntu. Należy skontrolować, czy w ziemi nie ma przewodów ani substancji

niebezpiecznych oraz czy nie istnieje ryzyko wpadnięcia do dołu lub obsunięcia się maszyn.

Ruch pojazdów powinien przebiegać w bezpiecznej odległości od wykopów.

Ruch pojazdów w bezpośrednim sąsiedztwie budowy stanowi zagrożenie dla pracowników. W

pierwszym rzędzie należy wyznaczyć objazd. Robotnicy pracujący w miejscach,

w których odbywa się ruch pojazdów muszą nosić odzież odblaskową w jaskrawych kolorach

ostrzegawczych.

W razie wypadku

Każdy powinien mieć możliwość szybkiego i bezpiecznego opuszczenia miejsca pracy,

np. w razie pożaru. Drogi ewakuacyjne i punkty zbiorcze muszą być oznakowane za pomocą

tablic. Drzwi wyjść awaryjnych muszą otwierać się na zewnątrz. Sprzęt gaśniczy musi

być łatwo dostępny.

Zawsze musi istnieć możliwość udzielenia pierwszej pomocy. Miejsca udzielania pierwszej

pomocy oraz odpowiednie środki i artykuły pierwszej pomocy muszą być oznakowane

za pomocą tablic. Muszą także znajdować się tablice z numerami pogotowia ratunkowego

i służby ratownicze adresem miejsca pracy i ewentualnie z opisem drogi

dojazdowej. Należy pamiętać o tym, że osoba telefonująca musi potrafić porozumieć się ze Służbą Ratowniczą. Jeżeli przerwa w dopływie prądu mogłaby spowodować szczególne zagrożenia podczas pracy, musi znajdować się oświetlenie awaryjne, na przykład w miejscu wykonywania pracy przy

użyciu piły budowlanej lub w miejscu ustawiania rusztowania.

Plan dotyczący bezpieczeństwa i higieny pracy

Przed rozpoczęciem robót inwestor musi sporządzić plan dotyczący bezpieczeństwa i higieny

pracy, o ile roboty budowlane obejmują prace niebezpieczne wymienione w wykazie poniżej

lub gdy roboty są na tyle rozległe (powyżej 500 dni roboczych oraz w niektórych innych

przypadkach), że wymagane jest ich uprzednie zgłoszenie do Urzędu ds. Bezpieczeństwa

i Higieny Pracy. Kopia takiego zgłoszenia musi być wywieszona na budowie. Plan bhp musi

obejmować przepisy znajdujące zastosowanie na budowie oraz opis sposobów organizowania

czynności w celu zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy. Plan musi także obejmować

ocenę ryzyka i opisy czynności, które należy podjąć w celu zapewnienia bezpieczeństwa

i higieny pracy, gdy aktualne są następujące rodzaje robót:

• Roboty związane z niebezpieczeństwem spadnięcia z wysokości

• Roboty przy wykopach związane z ryzykiem obsunięcia się gruntu

• Roboty przy użyciu niektórych substancji chemicznych lub biologicznych

• Roboty związane z narażeniem na promieniowanie jonizacyjne

• Roboty w pobliżu linii wysokiego napięcia

• Roboty związane z ryzykiem utonięcia

• Roboty w studniach i pod ziemią

• Roboty podwodne, wykonywane w wyposażeniu dla nurków

• Roboty w kesonie przy zwiększonym ciśnieniu

• Roboty z użycie materiałów wybuchowych

• Roboty przy montażu ciężkich elementów budowlanych

• Roboty w miejscu lub na terenie, na którym odbywa się ruch pojazdów

• Roboty przy rozbiórce konstrukcyjnych elementów nośnych bądź przy usuwaniu

materiałów lub substancji szkodliwych dla zdrowia

Przedsiębiorstwo odpowiedzialne za koordynację musi dopilnować, by plan dotyczący

bezpieczeństwa i higieny pracy był dostępny na budowie oraz by był dostosowany

do sposobów wykonywania robót i zmian zachodzących na budowie.

Planowanie i informacja

Wszystkie prace muszą być zawczasu planowane i oceniane pod względem ewentualnych

zagrożeń, by mogły być później wykonane w sposób bezpieczny. W planowaniu należy

uwzględnić rozmieszczenie baraków, warsztatów, składowisk oraz dróg komunikacyjnych

i transportowych. Ważne jest rozwiązanie sposobów dostawania się do poszczególnych miejsc

pracy. Prace muszą tak zostać zaplanowane, by poszczególne roboty nie wchodziły ze sobą

w kolizję powodując ryzyko wypadków lub zagrożenie zdrowia. Gdy roboty są rozległe, a czas

ich wykonania krótki, szczególnie ważne jest ustalenie harmonogramu robót.

Należy wybrać takie metody pracy i takie wyposażenie, które przeciwdziałają wypadkom

wskutek spadnięcia z wysokości lub obsunięcia się gruntu. Powinny one także zapobiegać

szkodliwym dla organizmu obciążeniom ciała oraz zapewniać małe narażenie na hałas,

wibracje, działanie substancji niebezpiecznych lub zanieczyszczeń powietrza.

Pracownicy muszą zostać poinformowani o charakterze pracy, o podjętych lub zaplanowanych

czynnościach w celu zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy oraz o obowiązujących

przepisach. W razie stosowania nowych produktów lub metod pracy, mogą oni być

w potrzebie otrzymania specjalnego przeszkolenia lub instrukcji.

Na budowie zachodzą ciągłe i szybkie zmiany pociągające za sobą wiele zagrożeń. W związku

z tym ważne jest regularne dokonywanie obchodów w celu sprawdzenia bezpieczeństwa.

Zakresy odpowiedzialności

Inwestor

to podmiot zlecający wykonanie robót budowlanych. Spoczywa na nim główna

odpowiedzialność za to, by w projektowaniu uwzględnione były aspekty bezpieczeństwa

i higieny pracy aktualne w trakcie budowy. Musi on także dopilnować, by istniał plan

bezpieczeństwa i higieny pracy.

Na inwestorze ciąży również odpowiedzialność za koordynację w trakcie budowy. Oznacza

to m.in. obowiązek organizowania działań na rzecz bezpieczeństwa i higieny pracy. Podmiot

odpowiedzialny za koordynację musi m.in. dopilnować, by zainstalowane zostały ogólne

urządzenia zabezpieczające, np. zabezpieczenia wokół biegu schodowego. Musi on także

dopilnować, by w odpowiedniej ilości dostępne były pomieszczenia pracownicze

z urządzeniami sanitarnymi (np. umywalki, toalety). Odpowiedzialność za koordynację można

delegować któremuś z przedsiębiorstw wykonujących roboty we wspólnym miejscu pracy.

Należy wówczas wywiesić ogłoszenie informujące o tym, które z przedsiębiorstw sprawuje

odpowiedzialność za koordynację.

Inne przedsiębiorstwa

wykonujące roboty we wspólnym miejscu pracy muszą informować

podmiot, na którym spoczywa odpowiedzialność za koordynację o szczególnych rodzajach

zagrożeń związanych z działalnością przez nie prowadzoną. Wszyscy mają obowiązek

przestrzegania zasad porządkowych i zasad bhp ustalanych przez podmiot odpowiedzialny

za koordynację.Na każdym pracodawcy spoczywa główna odpowiedzialność za środowisko pracy swoich

pracowników.Podmioty pracujące na własny rachunek oraz pracujące w przedsiębiorstwach rodzinnych,

nie zatrudniających innych osób, muszą w zasadzie przestrzegać tych samych przepisów, które

obowiązują pracodawców i pracobiorców.Robotnicy budowlani muszą uczestniczyć w czynnościach na rzecz higieny i bezpieczeństwa pracy, przestrzegać ustaw, przepisów i zasad oraz korzystać z wymaganych urządzeń zabezpieczających.Producenci, importerzy i podmioty trudniące się wynajmem urządzeń technicznych lub produktów chemicznych i in. ponoszą odpowiedzialność za to, by ich produkty spełniały

wymogi bezpieczeństwa i by dołączona była do nich informacja o produkcie.

Wypadek na dachu

Rutyna i rażące naruszenie przepisów o bezpieczeństwie pracy, brak informacji o zagrożeniach, brak przeszkolenia z zakresu wykonywanych robót oraz brak środków ochrony stały się przyczyną śmierci dekarza.

Miejsce upadku odcinanego masztu

W dniu wypadku zatrudniony na podstawie umowy o pracę 44-letni dekarz-konserwator, wraz z innymi pracownikami (dekarzami) pracował przy remoncie dachu na dwupiętrowym budynku.

Na tym samym dachu pracowali jeszcze dwaj murarze, którzy tynkowali ściany na niższej części dachu. Po zakończeniu prac dekarskich poszkodowany wspólnie z dwoma kolegami dekarzami przystąpił do wycinania stalowego masztu odgromowego o wysokości 5 m.

Maszt ten był umieszczony na środku płaskiego dachu i był zakotwiony czterema stalowymi linkami do powierzchni dachu.

Przed masztem widoczna linka odciągowa z nieodciętą kotwą. Z lewej widoczna krawędź dachu. Odległość od zakotwienia linki do krawędzi dachu wynosi ok. 2 m. Na krawędzi dachu nie ma barierek lub attyki zabezpieczających przed upadkiem z dachu
Koledzy poszkodowanego byli doświadczonymi dekarzami i wykonywali takie demontaże kilkanaście lub wręcz kilkadziesiąt razy. Poszkodowany był najmniej doświadczonym pracownikiem w tego typu pracach.

Poszkodowany w pierwszej kolejności odciął szlifierką kątową trzy linki od kotew, pozostawiając jedną linkę nieodciętą. Była to linka zakotwiona w odległości około 2 m od krawędzi dachu.

Po odcięciu trzech linek do pomocy zawołano pracowników wykonujących prace murarskie. Pracownicy ci złapali po jednej z odciętych linek, a poszkodowany szlifierką kątową naciął rurę masztu. Podcięty maszt zaczął powoli przechylać się w kierunku podłużnym dachu, co groziło upadkiem na świeżo wyremontowane kominy.

W skutek upadku z wysokości 9 m na betonowy chodnik poniósł śmierć.

Ustalenia i wnioski pokontrolne
W trakcie kontroli stwierdzono, że dach nie był zabezpieczony barierkami bezpieczeństwa; nie był również zakończony attyką lub murkiem, które zabezpieczałyby przed upadkiem z wysokości w przypadku potknięcia lub przewrócenia się pracownika na płaszczyźnie dachu.

Wzdłuż dachu nie stwierdzono również zainstalowanej pomocniczej liny ochronnej, do której pracownicy mogliby przypinać linki od szelek bezpieczeństwa, co stanowi rażące naruszenie przepisów bhp

Widok dachu wzdłuż jego osi z miejscem odcinania masztu. W tym kierunku powinien być położony maszt (wg niektórych świadków)

Zgodnie z §§ 133, 134, 136, 138 rozporządzenia ministra infrastruktury z 06.02.2003 r. w sprawie bhp podczas wykonywania robót budowlanych (Dz.U. z 2003 r. nr 47, poz. 401) osoby przebywające na stanowiskach pracy znajdujące się na wysokości co najmniej 1 m od poziomu ziemi powinny być zabezpieczone przed upadkiem z wysokości (np. balustradą, szelkami z linką i amortyzatorem przymocowanym do pomocniczej liny lub stałych elementów konstrukcji budynku)

Widok na maszt z drugiej strony

Bezpośrednią przyczyną omawianego wypadku był upadek pracownika z wysokości około 9 m na betonowy chodnik ustalono także, że pracodawca naruszył szereg przepisów bezpieczeństwie pracy poprzez:

• niezapewnienie poszkodowanemu ochrony zbiorowej lub środków ochrony indywidualnej przed upadkiem z wysokości,

• nieprzeprowadzenie szkolenia stanowiskowego bhp pracowników w zakresie bezpiecznego demontażu masztu,

• brak opracowanej instrukcji demontażu stalowych masztów odgromowych,

• niepoinformowanie pracowników o ryzyku zawodowym związanym z demontażem masztów na dachach budynków,

• braku nadzoru i koordynacji pracy zbiorowej podczas demontażu masztu,

• tolerowanie od dłuższego czasu przez nadzór techniczny faktu, że demontowanie masztów stalowych na dachach odbywało się w sposób niezgodny z przepisami o bezpieczeństwie pracy.