Przynależność Polski do organizacji międzynarodowych

Przemiany systemowe w Polsce, które dokonały się na przełomie lat 80. i 90. minionego wieku pociągnęły za sobą ogromne przekształcenia w życiu politycznym, społecznym oraz gospodarczym. Najbardziej brzemienne w skutkach było odejście od gospodarki centralnej na rzecz gospodarki rynkowej. Oznaczało to ograniczenie roli rządu w podejmowaniu decyzji dotyczących całości życia gospodarczego kraju. Nowy system przeniósł bardzo wiele uprawnień na szczebel samorządowy, co de facto dało możliwość podejmowania pewnych decyzji we wspólnotach lokalnych. Wraz z upadkiem poprzedniego systemu skończyła się jednak opiekuńcza rola państwa, która sprowadzała się bardzo często do finansowania zupełnie nieopłacalnych przedsięwzięć, zapełniania luk budżetowych pieniędzmi pochodzącymi z pożyczek zagranicznych, wspierania energo- i materiałochłonnego przemysłu ciężkiego.

Inną konsekwencją upadku systemu komunistycznego stała się konieczność podjęcia współpracy z krajami Zachodu. Położenie Polski w centralnej części Europy, pomiędzy blokiem byłych krajów radzieckich, a wysokorozwiniętymi, demokratycznymi państwami europejskimi wymusza wręcz konieczność wsparcia międzynarodowego (gospodarczego, wojskowego). Sytuacja geopolityczna kraju oraz postępujące procesy globalizacyjne zaowocowały przystąpieniem Polski do licznych organizacji międzynarodowych o zróżnicowanym profilu działań. Po roku 90. XX wieku Polska stała się członkiem OBWE, NATO oraz Unii Europejskiej, o co usilnie zabiegała przez szereg lat, natomiast od zakończenia II wojny światowej należy do Organizacji Narodów Zjednoczonych.

Organizacja Narodów Zjednoczonych

Organizacja ta dotyka szeregu bardzo ważnych kwestii z różnych dziedzin życia wspólnoty międzynarodowej. Posiada ona bardzo szerokie kompetencje ogólne. Do jej powstania doszło w roku 1945 poprzez podpisanie tzw. Karty Narodów Zjednoczonych przez 50 państw założycielskich w San Francisco. Wśród nich nie było Polski, ta stała się członkiem ONZ dopiero kilka miesięcy później. Za główną siedzibę Organizacji uznano Nowy Jork, natomiast siedziby europejskie znajdują się w Wiedniu i Genewie.

Przed państwami- członkami Organizacji Narodów Zjednoczonych stoi szereg celów z różnych dziedzin życia. Za najważniejsze uznawane są:

• zapobieganie konfliktom międzynarodowych, które mogłyby zburzyć panujący spokój i spowodować spadek poczucia bezpieczeństwa wśród mieszkańców Ziemi

• podejmowanie działań zmierzających do zacieśniania współpracy między narodami

• wpływanie na rozwój państw członkowskich, a zwłaszcza na poprawę ich sytuacji gospodarczej, społecznej oraz kulturalnej

• przeciwdziałanie nieprzestrzeganiu praw człowieka oraz innych praw międzynarodowych

Aby powyższe cele mogły zostać zrealizowane państwa członkowskie ustaliły kilka nadrzędnych zasad mających ułatwić tą realizację. Są to następujące zasady:

• równości suwerennych państw członków

• wykonywania w dobrej wierze zobowiązań wynikających z Karty Narodów Zjednoczonych i źródeł prawa międzynarodowego

• pokojowe załatwianie sporów

• powstrzymywanie się od groźby lub użycia siły

• wspomaganie ONZ w działaniach mających na celu zachowanie lub przywrócenie pokoju oraz zapewnienie, aby również państwa nie będące członkami nie naruszały pokoju

Obecnie do ONZ należy 191 państw, które dzielą się na pierwotnych, czyli takich którzy uczestniczyli w powstawaniu tej organizacji, oraz innych. Do członków pierwotnych zalicza się również Polska, mimo że jej przystąpienie miało miejsce kilka miesięcy po oficjalnym założeniu ONZ. Ostatnie poszerzenie organizacji miało miejsce w roku 2002, przyjęta została wówczas Szwajcaria oraz Tirom Wschodni. Pieniądze pozostające do dyspozycji ONZ pochodzą ze składem państw członkowskich, które dostosowane są do ich poziomu rozwoju ekonomicznego. Roczny budżet wynosi około 1,5mld dolarów, a największy wkład mają w nim Stany Zjednoczone.

Na strukturę ONZ składają się następujące organa: Zgromadzenie Ogólne, Rada Bezpieczeństwa, Rada Gospodarcza i Społeczna, Rada Powiernicza, Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości oraz Sekretariat. Dodatkowo przy ONZ działa 16 organów pomocniczych (m. in. FAO, ILO, WHO, IMF, UNESCO). Organy te powołane zostały przez Zgromadzenie Ogólne ONZ, a ich celem jest realizacja ściśle określonych zadań, część z nich posiada odrębne członkostwo. Różnią się miedzy sobą między innymi sposobem finansowania.

Zgromadzenie Ogólne składa się z wszystkich państw członkowskich, przy czym każde z nich jest tak samo ważne (posiada 1 głos). Zajmuje się wszystkimi sprawami pozostającymi w zasięgu zainteresowań organizacji. Pełni ono funkcję nadzorczą oraz koordynacyjną nad działaniami podejmowanymi przez ONZ. Posiedzenia Zgromadzenia Ogólnego odbywają się co roku na tzw. posiedzeniach zwyczajnych. W sytuacjach wyjątkowych zwołane mogą zostać również zgromadzenia nadzwyczajne, na których rozważa się nie cierpiące zwłoki sprawy. Aby jakaś uchwała została przegłosowana musi poprzeć ją więcej niż połowa obradujących, jedynie w sprawach nadzwyczajnych wymagana jest większość 2/3 głosów.

Rada Bezpieczeństwa ONZ ma do spełnienia bardzo odpowiedzialne zadanie; należy do niego utrzymanie pokoju międzynarodowego. W skład tego organu wchodzi 15 państw, z których 5 ma status członków stałych, a pozostałych 10 wybieranych jest przez Zgromadzenie Ogólne na 2- letnie kadencje. Członkami stałymi są: Chiny, Rosja, Francja, Stany Zjednoczone oraz Wielka Brytania. Przed Radą Bezpieczeństwa stoi kilka bardzo ważnych zadań; są nimi przede wszystkim: rozstrzyganie konfliktów bez uciekania się do działań zbrojnych, w razie konieczności wykorzystanie sił militarnych w celu zapobieżenia naruszenia pokoju bądź przywrócenie pokoju, wspieranie lokalnych powiązań miedzy narodami, które sprzyjają pokojowi na świecie.

Rada Gospodarczo- Społeczna tworzona jest przez 54 kraje. Członkowi ci nie są stali, lecz wybierani co roku na 3- letnie kadencje w ten sposób, że każdego roku wymianie ulega 1/3 Rady. Do głównych zadań tego organu należy troska o utrzymywanie się rozwoju gospodarczego państw na zadawalającym poziomie, podejmowanie działań w celu wspierania postępu w wielu dziedzinach życia, dbałość sferę socjalną państw członkowskich, a także przeciwdziałanie łamaniu praw człowieka. Podejmowane przez Radę uchwały nie są wiążące, lecz stanowią tylko wskazówki. Polska nie ma swojego przedstawicielstwa w Radzie Powierniczej ONZ, ponieważ tworzą ją stali członkowie Rady Bezpieczeństwa.

Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości mieści się w Hadze i tworzony jest przez 15 sędziów, którzy wybierani są przez Zgromadzenie Ogólne oraz radę Bezpieczeństwa. Do jego zadań należy rozstrzyganie różnego rodzaju spornych kwestii pomiędzy państwami. Ponadto pełni on również funkcję doradczą dla wielu organizacji międzynarodowych. W Trybunale zasiadało do tej pory dwóch sędziów z Polski.

Ważnym organem ONZ jest Sekretariat, którego siedziba mieści się w Nowym Jorku. Na jego czele stoi Sekretarz Generalny (od 1997 roku funkcję tą pełni Kofi Anna). Sekretariat pełni funkcję administracyjną a jego personel liczy aż 32 tysiące osób. Sekretariatowi podlega genewskie Centrum Praw Człowieka.

Wśród organów pomocniczych przynajmniej kilka zasługuje na uwagę. Jednym z nich jest Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw Wyżywienia i Rolnictwa, z angielskiego określana jako FAO. Jej zadaniem jest rozwiązywanie światowych problemów żywnościowych miedzy innymi poprzez utrzymywanie wysokiego poziomu rozwoju rolnictwa, a także takie kierowanie gospodarką rolną, która nie spowoduje spadku zdolności produkcyjnych gleb. Dla FAO szczególnie ważny jest problem głodu uwidaczniający się zwłaszcza w krajach afrykańskich.

Międzynarodowa Organizacja Pracy (ILO) zajmuje się głównie likwidacją różnic pomiędzy państwami w zakresie prawa pracy. Do jej zadań należy również ustanawianie zaleceń, a następnie sprawowanie pieczy nad ich wdrożeniem. Wszelkie zalecenia tej organizacji są wiążące dla państw członkowskich, a ich nieprzestrzeganie grozi karą ze strony ILO.

Międzynarodowy Fundusz Walutowy (IMF) jest ważnym organem ONZ, do którego Polska należy z przerwami od roku 1945. Działania przez niego podejmowane skupiają się głównie na utrzymywaniu właściwych stosunków finansowych pomiędzy krajami, ułatwianie spłaty kredytów, poprawie funkcjonowania systemów płatniczych, wpływanie na podwyższanie poziomu handlu międzynarodowego. Fundusz jest w posiadaniu cennych wiadomości na temat stanu gospodarek poszczególnych członków; są one niezbędne do prawidłowego funkcjonowania tej organizacji. Pieniądze pozostające do dyspozycji Międzynarodowego Funduszy Walutowego pochodzą ze składek członkowskich, których wysokość dostosowana jest do ich zamożności. Ważną rolą IMF jest udzielanie kredytów krajom członkowskim.

Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO) jest organem, przed którym stoi cały szereg ważkich celów. Została utworzona między innymi po to by promować rozwój kulturalny narodów, chronić ich dziedzictwo kulturowe, umożliwiać wymianę kulturową na szczeblu międzynarodowym, poprawiać systemy oświaty, troszczyć się o rozwój nauki. UNESCO znane jest ze swoich działań, ponieważ są one licznie podejmowane i szeroko promowane.

Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie

Organizacja określana w skrócie jako OBWE, której członkiem jest również Polska, powstała w roku 1994 jako kontynuacja istniejącej od lat 70. XX wieku Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie. Jej siedzibą jest Wiedeń. Do głównych zadań tej organizacji należy przede wszystkim dbałość o bezpieczeństwo na kontynencie europejskim. Bezpieczeństwo to, rozumiane szeroko, obejmuje następujące aspekty: prawa człowieka, funkcjonowanie instytucji demokratycznych, prewencja demokratyczna, ochrona środowiska, zbrojenia i ich kontrola.

Powyższe dziedziny, które stają przed państwami- członkami OBWE wpisują się w 10 zasad przyjętych jeszcze przez KBWE na Konferencji w Helsinkach w roku 1975. Zasady te zostały sformułowane następująco:

- zasada suwerennej równości, poszanowania praw wynikających z suwerenności

- zasada powstrzymania się od groźby użycia siły lub jej użycia

- zasada nienaruszalności granic

- pokojowego załatwiania sporów

- zasada integralności terytorialnej państw

- zasada nieingerencji w sprawy wewnętrzne

- zasada poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności, włączając w to wolność myśli, sumienia, religii i przekonań

- zasada równouprawnienia i prawa narodów od samostanowienia

- zasada współpracy między państwami

- zasada wykonywania w dobrej wierze zobowiązań wynikających z prawa międzynarodowego

Obecnie OBWE liczy 55 członków, którymi są wszystkie kraje europejskie, byłe republiki radzieckie (także azjatyckie) oraz Stany Zjednoczone Europie Kanada. Rola tej organizacji Europie porównaniu Europie ONZ jest znacznie mniejsza Europie nic nie wskazuje na to aby jej znaczenie Europie najbliższym czasie miało wzrosnąć.

NATO

Starania Polski o wstąpienie do tej organizacji zakończyły się sukcesem w roku 1999. Znaczenie NATO dla bezpieczeństwa międzynarodowego jest ogromne. Skupia ona wysokorozwinięte kraje europejskie, Stany Zjednoczone oraz Kanadę. Członkostwo w NATO jest formą zabezpieczenia przed ewentualnym atakiem zbrojnym ze strony któregoś z państw niestowarzyszonych. W sytuacji wystąpienia takiego ataku wszyscy członkowie są zobowiązani do udzielenia pomocy poszkodowanemu. Wymagania stawiane członkom dotyczą głównie stanu uzbrojenia armii, w tym członkiem jej nowoczesność członkiem stan techniczny maszyn. Dla Polski członkostwo wiąże się koniecznością zakupu wielu jednostek powietrznych, naziemnym oraz wodnych, co pociąga za sobą ogromne koszty. W ramach NATO organizowanych jest wiele szkoleń, wyjazdów ćwiczeniowych członkiem charakterze międzynarodowym, które mają na celu zintegrowanie wojsk poszczególnych krajów do tego stopnia, by w czasie faktycznej wojny stanowiły one dobrze funkcjonujący zespół.

Unia Europejska

Najważniejszą organizacją gospodarczą Europy jest obecnie Unia Europejska. Obecnie liczy ona 25 członków jednak wiele krajów chciałoby do niej przyłączyć. Polska od niedawna także stanowi państwo członkowskie, jednak jej droga do Unii była długa i wiązała się z szeregiem reform, przekształceń, dostosowań gospodarczych. Należało również podporządkować polskie prawodawstwo do prawa unijnego.

Współpraca Polski z Europejską Wspólnotą Gospodarczą (przemianowaną później na Unię Europejską) rozpoczęła się w roku 1988, czyli jeszcze w czasie trwania ustroju socjalistycznego. W roku tym nasz kraj rozpoczął rozmowy na temat handlu, gospodarki oraz ewentualnej współpracy na szczeblu Polska- EWG. Do tej pory kontakty dyplomatyczne Polski z tą organizacją w ogóle nie istniały. Rok później, w czerwcu Polska stała się beneficjentem programu PHARE za sprawą decyzji siedmiu najbogatszych państw świata skupionych w organizacji G-7. Jednocześnie organizacja ta scedowała obowiązek kontroli wykorzystania przyznanych funduszy Komisji Wspólnot Europejskich. Miesiąc później w Brukseli utworzona została Misja Polska przy Wspólnotach Europejskich. W tym samym roku stosunki Polski z EWG zacieśniły się jeszcze wskutek ratyfikowania umowy dotyczącej wymiany towarowej oraz współpracy gospodarczej, która w swym założeniu obejmowała okres pięcioletni. Dalsza współpraca następowała pomyślnie; w roku 1990 Wspólnota złagodziła nieco restrykcyjne przepisy z zakresu handlu międzynarodowego względem Polski, Polacy mogli korzystać również z Generalnego Systemu Preferencji. Pierwsza nieśmiała wzmianka na temat ewentualnej akcesji Polski miała miejsce w kwietniu 1990 roku. Przedstawiciele Wspólnoty stwierdzili wówczas, że jeśli Polska nie zboczy z obranego kursu politycznego i gospodarczego, jeśli podejmie konieczne dla naprawy gospodarczej reformy, jeśli stanie się państwem rzeczywiście demokratycznym, wówczas może liczyć na zaproszenie do negocjacji członkowskich. Rząd Polski skwapliwie wykorzystał powyższą deklarację i jeszcze tego samego roku zwrócił się do Brukseli o umożliwienie tych negocjacji. Rozpoczęły się one w grudniu roku 1990. W listopadzie kolejnego roku nasz kraj stał się członkiem Rady Europy. Pod koniec roku 1991 Polska i przedstawiciele państw EWG sygnowali Układ Europejski, który stawał się gwarancją dalszych negocjacji. By zwiększyć tempo prowadzonych rozmów Rząd Polski wystosował do Brukseli specjalne Memorandum. W roku 1993, po tym jak na mocy Traktatu z Maastricht EWG przekształcona została w Unię Europejską, kraje członkowskie zdecydowały się ostatecznie na rozszerzenie granic organizacji w kierunku wschodnim. Jednocześnie krajom aspirującym do członkostwa postawiono wiele wymogów, między innymi odnoszących się do systemu prawnego, mechanizmów demokratycznych, przestrzegania praw mniejszości narodowych. Kraj pretendujący do Unii musiał posiadać gospodarkę rynkową, która mogłaby być dostosowana do standardów europejskich.

Przez całe lata 90. XX wieku Polska dokładała starań by stać się członkiem Unii. Ważniejszymi wydarzeniami na drodze do integracji były między innymi: ustanowienie w roku 1995 "Białej Księgi" określającej ściśle zmiany, jakich należało dokonać w prawie krajów kandydujących by było ono zgodne z prawodawstwem unijnym, zwrócenie się do Polski z zaproszeniem do rozmów o członkostwie i oficjalne rozpoczęcie negocjacji (1998).

Faza ostatecznych negocjacji na temat warunków polskiego członkostwa w Unii Europejskiej przypadła na okres 1999-2003. W tym czasie urzędnicy unijni prowadzili cały szereg dyskusji z przedstawicielami polskiego rządu na temat koniecznych zmian w polskiej gospodarce, prawodawstwie itp. Był to okres niezmiernie ważny, ponieważ decydowały się wówczas warunki, na jakich Polska stawała się członkiem Zjednoczonej Europy. Dla niektórych obszarów gospodarki narodowej ustanowione zostały tzw. okresy przejściowe, czyli czas już po akcesji, w którym Polska zobowiązana była do dostosowania się do wymogów unijnych. W tym czasie już jako członek nie była zobowiązana jeszcze do przestrzegania reguł prawa unijnego. W wielu dziedzinach Polska starała się zminimalizować okresy przejściowe, w innych natomiast pragnęła wynegocjować ich wydłużenie (m. in. w ochronie środowiska). W czasie trwania negocjacji przedakcesyjnych niektóre kwestie omawiane były szybko, gdyż nie stanowiły obszarów problemowych, inne natomiast okazywały się faktyczną przeszkodą. Tak było między innymi w przypadku polskiego przemysłu ciężkiego, zwłaszcza przestarzałego górnictwa i hutnictwa, które wymagają radykalnych reform, te jednak nigdy nie przychodzą łatwo.

Ostatecznie Polska zakończyła rozmowy w roku 2004 i wraz z 10 innymi krajami stała się członkiem Unii Europejskiej. Od tego roku ta potężna organizacja skupia 25 państw Starego Kontynentu.

Czerwony Krzyż

Polska jest członkiem tej organizacji, jednak nie od samego początku jej działalności. Do utworzenia Czerwonego Krzyża doszło w połowie XIX wieku, a inicjatorem utworzenia tej pacyfistycznej organizacji był Szwajcar- J.H. Dunant. Na jego cześć ustalony w późniejszym okresie symbol tej organizacji jest niczym innym jak negatywem flagi szwajcarskiej. Pierwotnie zadaniem Czerwonego Krzyża było udzielanie pomocy osobom poszkodowanym w działaniach wojennych (głównie rannym żołnierzom); później jednak zakres działalności znacznie się rozszerzył. Współcześnie działacze Czerwonego Krzyża spotykani są wszędzie tam gdzie ludziom dzieje się krzywda, zarówno ze względów przyrodniczych jak i politycznych. Jeszcze pod koniec XIX wieku podjęto decyzję o tworzeniu narodowych oddziałów tej organizacji. Czerwony Krzyż składa się z Międzynarodowego Komitetu Czerwonego Krzyża oraz Ligi Stowarzyszeń Czerwonego Krzyża. Na świecie działają także narodowe oddziały Czerwonego Krzyża (m.in. Polski Czerwony Krzyż), Czerwonego Półksiężyca (działające w krajach muzułmańskich). Analogiczne do nich są takie organizacje jak: organizacja Czerwonego Lwa i Słońca działająca w Iranie oraz izraelska czerwona Gwiazda Dawida. W ramach organizacji Czerwonego Krzyża najwyższą władzę pełni Międzynarodowa Konferencja Czerwonego Krzyża. Jej obrady odbywają się co cztery lata. Bez przerwy działa natomiast Komisja Stała Czerwonego Krzyża. Istnieje kilka nadrzędnych zasad wpisanych w istnienie tej organizacji. Zasadami tymi są: humanitaryzm, bezstronność, jedność, powszechność działania bez różnicy razy, narodowości oraz religii.

W roku 1919, czyli tuż po zakończeniu I wojny światowej została założona tzw. Liga Stowarzyszeń Czerwonego Krzyża, która skupia wiele państw świata, w tym Polskę. Jej siedzibą jest Genewa, a organem nadrzędnym- Konferencja Rady Pełnomocników. Jej działania pozostają w ścisłym związku z funkcjonowaniem samego Czerwonego Krzyża. Skupia się przede wszystkim na utrwalaniu pokoju międzynarodowego, a także tworzeniu i rozwijaniu narodowych oddziałów Czerwonego Krzyża. Budżet tej organizacji zasilany jest ze składem państw członkowskich oraz z darowizn.

W dobie postępującej globalizacji znaczenie organizacji międzynarodowych jest coraz większe. Trudno jednoznacznie stwierdzić czy ich powstawanie jest następstwem procesów globalizacyjnych, czy raczej na odwrót- procesy te są skutkiem tworzenia zrzeszeń międzynarodowych. Pewne jest jednak, że ich znaczenie w funkcjonowaniu narodów jest dziś bardzo duże. Mimo że wiele osób sprzeciwia się ich istnieniu, to przeważnie odgrywają one pozytywną rolę. Stwierdzenie to jest szczególnie prawdziwe w przypadku organizacji pomocowych, takich jak wspominany Czerwony Krzyż bądź organów ONZ niosących pomoc krajom najbiedniejszym. Dzięki istnieniu organizacji skupiających różne państwa świata łatwiejsze stają się osobiste kontakty między obywatelami tych państw, co ma ogromne znaczenie dla rozwoju gospodarczego świata. Organizacje, o których mowa mają na swoim koncie zarówno sukcesy jak i porażki. Te ostatnie dotyczą zwłaszcza działań podejmowanych na rzecz społeczeństw najbiedniejszych. Bardzo często działania te okazują się mało skuteczne lub wręcz nieudolne, czego przykładów najlepiej szukać na kontynencie afrykańskim. Istniejący tam od szeregu lat problem głodu i niedożywienia jest plamą na honorze Organizacji ONZ ds. Wyżywienia i Rolnictwa.