Technologia postaci kosmetyku
wykład

Temat:

Emulgatory
związki powierzchniowo czynne (tenzydy)
Charakter amfifilowy:
- zmniejszają napięcie powierzchniowe na granicy faz
- adsorbują się na granicy faz
- tenzydy jonowe wytwarzają ładunek elektrostatyczny na granicy faz
Podział emulgatorów:
- anionowo czynne (alkilosiarczany – sole sodowe, potasowe, amoniowe wyższych kwasów tłuszczowych – emulsje o/w; np. laurylosiarczan sodowy, stearynian sodowy, alkilosulfoniany – cetylosufonian sodowy)
- kationo czynne (IV rzędowe sole amoniowe np. bromek bezalkoniowy)
- amfoteryczne ( żelatyna, kazeina, lecytyna(fosfatydylocholina to fosfolipid) – o/w)
- niejonowe

1. Alkohole tłuszczowe i steroidowe np. alkohol cetostearylowy

2. Estry alkoholi kwasów tłuszczowych z:
   - wyższymi alkoholami lub alkoholami steroidowymi (woski pszczele, olbrot(palmitynian etylowy), lanolina – mieszanina estrów wyższych kwasów tłyszczowych i steroidowych) cholesterol
   - alkoholami wielowodorotlenowymi (np. monostearynian glicerolu)
   - sorbitanem lub polioksyetylenosorbitanem (np. tween, span)

- glikolami polioksyetylenowym

3. Estry glikoli polioksyetylenowych z:
- wyższymi alkoholami (np. cremophor, cetomacrogol)
- glikolami polioksypropylenowymi (n. pluronic, polaxamer)

W praktyce stosuje się emulgatory tworzące zadowalające emulsje chociaż same bardzo słabo obniżają napięcie powierzchniowe, klasycznym przykładem jest guma arabska.

Metoda kontynentalna, i tak gumę arabską zawiesza się w części fazy olejowej, a następnie miesza się z częścią fazy zewnętrznej (wody), uzyskując zagęszczoną emulsję podstawową. W niej rozprowadza się resztę oleju, a następnie rozcieńcza się pozostałą ilością wody. Najważniejsze przy sporządzaniu zagęszczonej emulsji podstawowej jest zachowanie proporcji składników: 2 części gumy arabskiej, 3 części wody i 4 części oleju. Metody tej nie można stosować przy wytwarzaniu emulsji typu w/o.

Metoda angielska, rozpuszcza się gumę arabską w wodzie do której dodaje się fazy olejowej. Emulsja typu o/w.
Szybkoobrotowe mieszadła o 10-16 000 obrotów na minutę wytwarza emulsję o przeciętnej wielkości kulek 5-6u.
Większe rozdrobnienie kulek fazy rozproszonej można uzyskać przetłaczając emulsję przez wąskie otworki, homogenizatory tłokowe tzw. pompy emulgujące.

Wskaźniki HLB (hydrophilic – lipohilicbalance)

HLB Zastosowanie
0 – 3 środki przeciwpianowe
3 – 4 emulgatory typu w/o
7 – 9 środki nawilżające
środki ułatwiające rozsmarowywanie maści i kremów
8 – 18 emulgatory typu o/w
15 – 20 solubilizatory – to substancje które wpływają na rozpuszczalność danej substancji

Duże znaczenie w technologii postaci leku i kosmetyku mają esty sorbitanu z kwasami tłuszczowymi ( nazwa handlowa – Span, liczba HLB 2-9) i estry polioksyetylenosorbitanu z kwasami tłuszczowymi (nazwa handlowa – Tween, Polisorbat – liczba HLB 10-16).

Tween rozpuszcza się w wodzie, a Span w lipidach. Preparaty Tween wykorzystuje się jako solubilizatory, emulgatory o/w, środki zwilżające w zawiesinach wodnych.

Tenzydy Span są emulgatorami w emulsjach typu w/o oraz środkami dyspergującymi w środowisku liofilowym. W grupie tenzydów kationowo czynnych największe znaczenie mają bromek i chlorek benzalkoniowy, chlorek cetylopirydyniowy, stosowane głownie jako środki przeciwbakteryjne.
Uwaga: nie należy w jednym preparacie łączyć tenzydów aniono czynnych i kationowo czynnych (tracą swoje właściwości obniżania napięcia powierzchniowego przykład niezgodności recepturowej).

Środki dyspergujące i zwiększające lepkość fazy rozpraszającej w zawiesinach wodnych

Substancja pomocnicza	Stosowane stężenia [%]	Sposób rozpuszczania w wodzie
Polisacharydy naturalne: Guma akacjowa (arabska) Agar	30 - 40	Po napęcznieniu w wodzie rozpuszczać na gorąco
Pochodne celulozy Sól sodowa karboksymetylocelulozy Hydroksyetyloceluloza Hydroksypropyloceluloza Metyloceluloza Żelatyna	0,25 - 1 0,5 - 5 0,5 - 2 0,5 - 2 4	Po napęcznieniu na ciepło
Polimery syntetyczne Karbomer Alkohol poliwinylowy Poliwinylopirolidon	0,1 - 0,4 0,25 - 3 <5	W temp. Pokojowej, z intensywnym mieszaniem, konieczność alkalizacji Początkowo w temp. Pokojowej, potem na gorąco, z intensywnym mieszaniem W temperaturze pokojowej
Substancje nieorganiczne Krzemian glinowo-magnezowy Bentonit Koloidalna krzemionka	0,5 - 2,5 0,5 - 5 2 - 10	W temperaturze pokojowej W temperaturze pokojowej po zwilżeniu glicerolem W temperaturze pokojowej

Schemat budowy tenzydu