Stalinizm w Polsce

Walka o władzę w PPR

Po wygranych wyborach komuniści przystąpili do umocnienia swojej władzy. Rozpoczęli od oczyszczenia swojej partii z działaczy, którzy w niewielkim stopniu nie zgadzali się z polityką Stalina. W PPR doszło do walk wewnętrznych, w których zwyciężyła grupa skupiona wokół Bolesława Bieruta i Jakuba Bermana, w pełni akceptująca wytyczne rządu ZSRR. W 1948r prezydent Bierut, do tej pory oficjalnie bezpartyjny, przejął po Gomułce, usuniętym ze stanowiska, funkcję sekretarza generalnego KC PPR. W 1949r – Gomułkę i jego zwolenników wykluczono z Komitetu Centralnego pod zarzutem tzw odchylenia prawicowo-nacjonalistycznego. Miało polegać na: zbyt słabym podporządkowaniu Związkowi Radzieckiemu, krytycznym podejściu do kolektywizacji rolnictwa i pojednawczym stosunku do działaczy dawnego PPS. W sierpniu 1951r aresztowano Gomułkę.

Powstanie PZPR

W grudniu 1948r odbył się kongres PPR i PPS nazwany zjednoczeniowym. Podjęto na nim uchwałę o powstaniu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR) na czele której stanął Bierut. Najwyższą władzą w PZPR było Biuro Polityczne. W pierwszym składzie znalazło się 8 członków byłej PPR i tylko 3 z PPS. Ta propozycja dobrze oddała przewagę, jaką w nowej partii mieli zwolennicy zmian wzorowanych na ZSRR – kolektywizacji, nacjonalizacji i bezwzględnej rozprawy z opozycją.

System monopartyjny

W listopadzie 1949r na Kongresie Jedności Ruchu Ludowego doszło do połączenia PSL z podporządkowanym komunistom Stronnictwem Ludowym. Nowa partia chłopska przyjęła nazwę Zjednoczone Stronnictwo Ludowe (ZSL). 1950r. zostało rozwiązane Stronnictwo Pracy, a część członków tej partii przeszła do Stronnictwa Demokratycznego (SD), podporządkowanego PZPRW ten sposób ukształtował się system panujący w Polsce do 1989r., w którym istniały formalnie trzy partie. Ponieważ jednak ZSL i SD były ściśle kontrolowane przez PZPR, w rzeczywistości władzę sprawowała tylko jedna partia. Wyniki były każdorazowo fałszowane.

Rządy PZPR

W lipcu 1952 r. sejm uchwalił konstytucję Polski Ludowej, w której zapisano podstawowe zasady sprawowania władzy w państwie. W powojennej Polsce podobnie jak w Związku Radzieckim, obowiązywał w praktyce system nomenklatury. Zgodnie z nim o obsadzie najważniejszych stanowisk w państwie decydowały najwyższe władze partyjne, czyli w Polsce – Biuro Polityczne Komitetu Centralnego PZPR. Najważniejsze decyzje zapadały na posiedzeniach, a także na odbywających się co 4-5 lat zjazdach delegatów z całego kraju. Członkowie partii zajęli stanowiska we władzach województw, powiatów i zakładów pracy. Ich rządów strzegła policja polityczna – UB. W Polsce rządząca partia miała wpływ na wszystkie dziedziny życia obywateli, zapanował więc system totalitarny.

Koniec Stalinizmu w Polsce

Proces destalinizacji w Polsce uległ przyspieszeniu po śmierci prezydenta Bieruta. Ludzie więzieni przez komunistyczne władze zostali zrehabilitowani i uwolnieni. Wśród nich był także Władysław Gomułka. W czerwcu 1956r. doszło w Poznaniu do wystąpień robotniczych, wywołanych podwyżką cen. Zostały one brutalnie stłumione przez oddziały wojska i milicji. W październiku 1956r . w PZPR doszło do walki stronnictw – stalinowskich „natolińczyków” i „puławian”, domagających się zmian. Po zwycięstwie reformatów I sekretarzem PZPR został Władysław Gomułka. W kraju po wydarzeniach październikowych zapanowała odwilż. Uwolniono prymasa Wyszyńskiego, dokonano rewizji wielu wyroków sądowych, a z wojska usunięto wszystkich tzw. doradców radzieckich.

Rządy Gomułki

W 1957r po wygranych wyborach do sejmu Gomułka zaczął powoli odchodzić od reform październikowych. Z wyższych stanowisk usunięto większość „puławian” i zamknięto redakcję gazety „Po prostu” propagującej reformy. Wznowiono rozwijanie przemysłu ciężkiego, co spowodowało dalsze pogorszenia warunków życia obywateli. Po usunięciu z rządu „puławian” powstała nowa frakcja dążące do zdobycia władzy. Byli to tzw. „partyzanci”, czyli zwolennicy Mieczysława Moczara. Ich program skierowany był przeciw inteligencji i Polakom pochodzenia żydowskiego. W marcu 1968r doszło do manifestacji studenckich z powodu usunięcia spektaklu Dziadów ze sceny Teatru Narodowego. „Partyzanci” rozpoczęli nagonkę antyżydowską w wyniku której 20 tys osób pochodzenia żydowskiego opuściło kraj. Gomułka poparł pacyfikację studentów i antyżydowskie represje. W 1970r przedstawiciele Polski podpisali układ z RFN, w którym potwierdzono nienaruszalność granic na Odrze i Nysie.

Europa i Świat w II połowie XX wieku

Bliski wschód zyskał szansę rozwoju dzięki odkryciu bogatych złóż ropy naftowej nad Zatoką Perską. Duże zyski z wydobycia tego surowca czerpały międzynarodowe koncerny. Między nimi i miejscowymi władzami arabskimi dochodziło do licznych konfliktów. 15 maja 1948r ogłoszono powstanie państwa Izrael z prezydentem Chaimem Weizmanem i premierem Dawidem Ben Gurionem. Głównym sojusznikiem USA na bliskim wschodzie stał się Izrael. ZSRR dostarczał natomiast broń krajom arabskim. Izrael pokonał sojusz państw arabskich trzy razy: w 1948,1967 i 1973r. W 1979r doszło do przewrotu w Iranie. Władzę przejęli tam fundamentaliści islamscy pod przywództwem ajatollaha Chomeiniego. Wprowadzili surowe prawo koraniczne i wiele zakazów, ograniczyli także samodzielność kobiet.

• 1956r. kryzys sueski – akcja angielsko-francusko-izraelska przeciw zajęciu przez Egipt Kanału Sueskiego. Izrael zajął Półwysep Synaj, ale po rokowaniach i interwencji ONZ musiał się wycofać.

• 1964r – powstanie Organizacji Wyzwolenia Palestyny na czele z Jaserem Arafatem, mającej za cel zniszczenie Izraela.

• 5-10 czerwca 1967r – wojna sześciodniowa – udany atak Izraela na Egipt, Syrię i Jordanię

• 1973r – wojna Jom Kippur – atak egipski w czasie izraelskiego święta, zwycięża izrael, wówczas wprowadzono embargo na eksport ropy do krajów proizraelskich – światowy kryzys energetyczny

• 1978r – konferencja w Camp David z USA jako pośrednikiem

• 1979r - traktat pokojowy uznanie Izraela przez kraje arabskie i przyznanie autonomii Palestyńczykom

• 1982r – powstanie organizacji terrorystycznej Hezbollah na terenie Libanu

• 1993r – utworzenie Autonomii Palestyńskiej w Strefie Gazy, na jej czele staje Jaser Arafat