Montaż i demontaż maszyn - etapy i zasady BHP.
Aby prawidłowo rozumieć zagadnienie dotyczące maszyn ich montażu i demontażu należy zapoznać się z poniższymi definicjami :
Maszyną nazywamy:
zespół wyposażony lub który można wyposażyć w mechanizm napędowy inny niż bezpośrednio wykorzystujący siłę mięśni ludzkich bądź zwierzęcych, składający się ze sprzężonych części albo elementów, z których przynajmniej jedna jest ruchoma, połączonych w całość mającą konkretne zastosowanie;
zespół ,o których mowa wyżej , bez elementów przeznaczonych alternatywnie do jego podłączenia:
- w miejscu pracy,
- do źródeł energii i napędu;
zespół gotowy do zainstalowania oraz zdolny do funkcjonowania alternatywnie jedynie po:
- zamontowaniu na środkach transportu,
- zainstalowaniu w budynku lub na konstrukcji;
zespoły maszyn lub nieukończone maszyny, które w celu osiągnięcia określonego efektu końcowego zostały zestawione i są sterowane tak, że działają jako zintegrowana całość;
zespół sprzężonych części lub elementów, z których przynajmniej jeden jest ruchomy, połączonych w całość, przeznaczony do podnoszenia ładunków, którego jedynym źródłem mocy jest bezpośrednie wykorzystanie siły mięśni ludzkich.
Montaż w ogólnym rozumieniu tego słowa, to rodzaj pracy polegającej na stosowaniu połączeń różnych ze sobą przedmiotów. W procesie produkcyjnym montaż polega na połączeniu ze sobą gotowych elementów (tzw. półfabrykatów) dostarczanych do fabryki w relacji od kooperantów, którzy produkują poszczególne elementy wg opracowanych i uzgodnionych kryteriów technicznych potrzebnych do powstania produktu końcowego - jako całości. W celu zapewnienia odpowiedniej jakości produktu, fabryka w oparciu o rysunek techniczny, który dostarcza, podpisuje umowy z kooperantami zawierające wszelkie dane techniczne m.in. wymiary półproduktu z podaniem klasy tolerancji, jakości użytego materiału; odporności na przeciążenia i zmęczenia materiału.
Demontaż jest to czynność związana z rozbiórką maszyn i urządzeń na zespoły, a następnie na części. Podczas demontażu części zespolone rozdziela się w połączeniach rozłącznych. Działania demontażowe realizowane są w oparciu o dokumentację techniczną maszyny.
Aby prawidłowo przystąpić do procesu montażu maszyny należy uprzednio zapoznać się z dokumentacją technologiczną montażu.
Taki proces zawsze zaczyna się od łączenia małej liczby części w większe zespoły niższego rzędu. Gdy wydzielimy stanowiska montażowe zespołów niższego rzędu to uprości nam wykonanie procesu montażu i sprawniejsze jego wykonanie. Aby montaż zespołów niższego rzędu odbywał się sprawnie należy w zasięgu rąk pracownika rozłożyć narzędzia , które znacznie skrócą czas wykonywanej pracy.
Rys. 5. Rodzaje oraz sposoby mocowania noży skrawających.
Zespoły niższego rzędu przenosimy na inne stanowisko , gdzie łączymy w zespoły wyższego rzędu .
Rys. 4. Ślimakowy trójzwojowy organ urabiający.
W ten sposób monter ma mniejszą ilość luźnych części i czas montażu w znacznym stopniu się skraca.
Gdy mamy już zmontowane podzespoły wyższego rzędu przechodzimy do montowania właściwego. Montaż właściwy (czyli montaż zespołów w gotowy wyrób) odbywa się już na głównej linii montażu.
Podczas montażu gotowego wyrobu łączymy ze sobą zespoły najwyższego rzędu ale również takie części jak :
oddzielne części:
dźwignie
gałki
pokrywy itp.
elementy przewodów następujących układów:
smarowania
chłodzenia
hydrauliczne
instalacja elektryczna
Podczas montażu nie należy zapominać o kontroli międzyoperacyjnej, którą wykonujemy zanim poszczególne zespoły zostaną zamontowane. Części ruchome po ich zamontowaniu sprawdzamy , czy dobrze współdziałają z resztą układów maszyny.
Gdy mamy już zmontowaną całą maszynę sprawdzamy działanie maszyny , gdy zauważymy jakieś drobne niedociągłości (usterki) natychmiast je usuwamy.
Maszyna jest zdatna do eksploatacji dopiero po wykonaniu kilku prób i ich pomyślnym zakończeniu . Następnie odbywa się odbiór techniczny.
Należy pamiętać , że nie może być dopuszczona żadna maszyna do pracy bez odbioru technicznego.
Taki odbiór nie tylko sprawdza samą maszynę , ale także płaszczyznę na której została ona ustawiona. Należy pamiętać , aby wzajemnie dopasować miejsca stykających się powierzchni.
W zależności od wymaganej dokładności stykające się powierzchnie wykańcza się przez :
oczyszczenie
szlifowanie
piłowanie
skrobanie
docieranie.
Do sprawdzenia właściwych wymiarów przylegania stosuje się szczelinomierze lub na tusz.
Natomiast wzajemne położenie mierzymy za pomocą:
kątowników
szablonów
przyrządów pomiarowych z czujnikami.
Poniżej przedstawię kolejność montażu poszczególnych części kombajnu EDW-230_2L-2W
Kolejność montażu maszyny
posadowić sanie kombajnowe na trasie przenośnika ścianowego,
zabezpieczyć sanie przed stoczeniem się łańcuchami ф 18x64 mocując je do prowadzenia Eickotrack i elementów trasy przenośnika ścianowego,
od strony prowadzenia Eickotrack podbudować sanie podkładami drewnianymi,
ustawić na saniach dolny ciągnik z kozłem łożyskowym i przykręcić do sań,
ustawić na saniach skrzynię rozdziału energii i przykręcić do sań,
ustawić na saniach górny ciągnik z kozłem łożyskowym i przykręcić do sań,
połączyć ciągniki i skrzynię rozdziału za pomocą kotwi (ściągów),
zabudować dolny i górny układ jazdy,
zabudować dolne i górne ramię wraz z silnikami elektrycznymi,
zabudować dolny i górny organ urabiający,
zmontować układ hydraulicznego podnoszenia ramion zgodnie z dokumentacją,
zainstalować armaturę wodną,
podłączyć instalację elektryczną,
zabudować osłony kombajnowe.
sprawdzić poprawność działania kombajnu,
przeprowadzić próbę działania hamulców wg DTR producenta
Po ukończeniu prac montażowych należy skontrolować i uzupełnić poziomy olejów w poszczególnych komorach kombajnu oraz napełnić wszystkie punkty smarownicze.
Po przeprowadzeniu prób ruchowych należy przeprowadzić komisyjny odbiór kombajnu.
Po pewnym czasie maszyny zużywają się , lub chcemy je sprzedać i wtedy należy zdemontować maszynę . Jak już nadmieniłam na początku demontaż maszyny przeprowadza się w odwrotnej kolejności niż montaż .
Zanim przystąpimy do demontażu maszynę należy :
oczyścić
umyć
ustawić w dogodnym miejscu , które pozwoli na sprawne wykonanie wszystkich czynności związanych z demontażem
Tak jak montaż tak i demontaż ma swoją instrukcje obsługi technicznej i wykonuje się ją w określonej kolejności.
Przy demontażu należy zachować szczególną ostrożność przy:
kruchych częściach żeliwnych
częściach z metali kolorowych (bardzo wrażliwych na uszkodzenia mechaniczne)
częściach dokładnie obrobionych .
Do demontażu należy stosować :
do wybijania części :
młotki drewniane
młotki gumowe
do ściągania kół jezdnych, zębatych, łańcuchowych, pasowych, łożysk toczonych z osi i wałów:
ściągacze uniwersalne
ściągacze specjalne
przy połączeniach wkrętowych:
wkrętaki (nie stępione dostosowane do rowka w śrubach)
Aby ułatwić sobie demontaż połączenia skorodowane i zapieczone należy posmarować naftą lub penetrolem , a następnie odczekać kilka godzin. Podczas prac demontażowych należy uważać , aby nie uszkodzić śrub montujących (nie skrzywić jej lub nie uszkodzić gwintu).
Natomiast zawleczki i podkładki sprężyste należy po każdym demontażu natychmiast wymienić na nowe.
Kolejność demontażu kombajnu EDW-230_2L-2W
Przed przystąpieniem do prac demontażowych osoba dozoru ruchu MD skontroluje stan i zabezpieczenie wyrobiska w rejonie prowadzenia prac. Prace demontażowe należy rozpocząć od zabezpieczenia kombajnu przed samo stoczeniem poprzez połączenie go łańcuchami ф 18x 64 z zamkami bocznymi skręconymi śrubą M20x80 z trasą przenośnika ścianowego.
Podzespoły kombajnu należy demontować według następującej kolejności:
organy urabiające,
zespół osłon poprzez odkręcenie śrub łączących,
instalację elektryczną,
układ armatury wodnej oraz zewnętrzny układ hydrauliczny, który należy zabezpieczyć przed zanieczyszczeniem na okres transportu,
ramiona łącznie z silnikami elektrycznymi,
układy jezdne górny i dolny podbudowując sanie od strony prowadzenia Eickotrack podkładami drewnianymi,
ściągi hydrauliczne a następnie śruby mocujące poszczególne podzespoły ze sobą,
ciągnik górny z kozłem łożyskowym,
skrzynię rozdziału energii,
ciągnik dolny z kozłem łożyskowym,
sanie kombajnowe z trasy przenośnika ścianowego.
Zasady bezpieczeństwa i higieny pracy podczas montażu i demontażu maszyn:
Maszyny i inne urządzenia techniczne, zwane dalej „maszynami”, powinny spełniać wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy, określone w odrębnych przepisach, przez cały okres ich użytkowania.
Montaż, demontaż maszyn, powinny odbywać się przy zachowaniu wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii, uwzględniających instrukcje zawarte w dokumentacji techniczno-ruchowej. Miejsce i sposób zainstalowania maszyn powinny uwzględniać minimalizację ryzyka zawodowego, w szczególności poprzez:
Zapewnienie dostatecznej przestrzeni pomiędzy ruchomymi częściami maszyn, a ruchomymi lub stałymi elementami otoczenia
Zapewnienie, aby wszystkie używane materiały lub energia były w bezpieczny sposób dostarczane i odprowadzane ze stanowiska pracy.
Pracownicy z oddziału maszynowego przystępująca do montażu lub demontażu powinna być wyposażona w odpowiedni zestaw narzędzi,
Zabrania się wykonywania prac niesprawnymi uszkodzonymi urządzeniami i narzędziami
W trakcie prowadzenia transportu podzespołów do montażu lub zdemontowanych podzespołów maszyny przez pracowników oddziału maszynowego należy wycofać poza rejon transportu.
Na czas transportu podzespołów maszyny należy zaślepić wszelkie końcówki przewodów układu hydraulicznego i wodnego przed możliwością zanieczyszczenia.
Pozostałe po montażu lub demontażu elementy złączne układów hydraulicznego i wodnego oraz śruby montażowe wraz sworzniami i podkładkami należy zabezpieczyć na czas transportu w zamkniętym pojemniku metalowym.
Każda maszyna powinna być wyposażona w element sterowniczy przeznaczony do jej całkowitego i bezpiecznego zatrzymywania.
Gdy jest to konieczne w związku z zagrożeniami, jakie stwarza maszyna, i jej nominalnym czasem zatrzymania się, maszyna powinna być wyposażona w urządzenie do zatrzymywania awaryjnego.
Elementy sterownicze maszyn mające wpływ na bezpieczeństwo muszą być widoczne i możliwe do zidentyfikowania oraz oznakowane zgodnie z wymaganiami określonymi w Polskich Normach.
Elementy sterownicze nie mogą stwarzać jakichkolwiek zagrożeń, w szczególności spowodowanych ich niezamierzonym użyciem.
Maszyny powinny być wyposażone w łatwo odróżniające się i odpowiednio oznakowane urządzenia do odłączania od wszystkich źródeł energii. Włączenie zasilania energią nie może powodować zagrożenia dla obsługi.
Maszyny wielostanowiskowe powinny być wyposażone w urządzenia sygnalizacji dźwiękowej lub świetlnej automatycznie wysyłające sygnały uprzedzające o uruchomieniu maszyny. Sygnały powinny być odbierane na wszystkich stanowiskach pracy przy danej maszynie.
Elementy ruchome i inne części maszyn, które w razie zetknięcia się z nimi stwarzają zagrożenie, powinny być do wysokości co najmniej 2,5 m od poziomu podłogi (podestu) stanowiska pracy osłonięte lub zaopatrzone w inne skuteczne urządzenia ochronne, z wyjątkiem przypadków, gdy spełnienie tych wymagań nie jest możliwe ze względu na funkcję maszyny.
Pasy, łańcuchy, taśmy, koła zębate i inne elementy układów napędowych oraz części maszyn zagrażające spadnięciem, znajdujące się nad stanowiskami pracy lub przejściami na wysokości ponad 2,5 m od poziomu podłogi, powinny być osłonięte co najmniej od dołu trwałymi osłonami.
Maszyny powinny być oznakowane znakami i barwami bezpieczeństwa, zgodnie z wymaganiami określonymi w załączniku nr 1 do rozporządzenia oraz w Polskich Normach.
Urządzenia ochronne stosowane przy montażu i demontażu maszyn powinny :
zapewniać bezpieczeństwo zarówno pracownikowi zatrudnionemu bezpośrednio przy obsłudze maszyny, jak i osobom znajdującym się w jej pobliżu,
działać niezawodnie, posiadać odpowiednią trwałość i wytrzymałość,
funkcjonować samoczynnie, niezależnie od woli i uwagi obsługującego, w przypadkach gdy jest to celowe i możliwe,
nie mogą być łatwo usuwane lub odłączane bez pomocy narzędzi,
nie mogą utrudniać wykonywania operacji technologicznej ani ograniczać możliwości śledzenia jej przebiegu oraz nie mogą powodować zagrożeń i dodatkowego obciążenia fizycznego lub psychicznego pracowników.
Maszyny i narzędzia oraz ich urządzenia ochronne powinny być utrzymywane w stanie sprawności technicznej i czystości zapewniającej użytkowanie ich bez szkody dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników oraz stosowane tylko w procesach i warunkach, do których są przeznaczone.
O dostrzeżonych wadach lub uszkodzeniach maszyny pracownik powinien niezwłocznie zawiadomić przełożonego.
Maszyny, których uszkodzenie stwierdzono w czasie pierwszego rozruchu, powinny być niezwłocznie zatrzymane i wyłączone z zasilania energią. Wznowienie pracy maszyny bez usunięcia uszkodzenia jest niedopuszczalne.
Maszyny podczas montażu lub demontażu powinny być wyraźnie oznakowane tablicami informacyjnymi i zabezpieczone w sposób uniemożliwiający ich uruchomienie.
Maszyn będących w ruchu nie wolno naprawiać, czyścić i smarować, z wyjątkiem smarowania za pomocą specjalnych urządzeń określonych w dokumentacji techniczno-ruchowej.
Podczas wykonywania prac montażowych należy używać sprzętu ochrony osobistej w postaci rękawic ochronnych, okularów ochronnych itp.
Pracownicy podczas montażu i demontażu maszyn z ruchomymi elementami nie mogą pracować w odzieży z luźnymi (zwisającymi) częściami, jak np. luźno zakończone rękawy, krawaty, szaliki, poły, oraz bez nakryć głowy okrywających włosy.
Pracodawca podczas prac montażowych/demontażowych powinien zapewnić, aby czynności te wykonywane były przez pracowników upoważnionych i posiadających odpowiednie przygotowanie.
W czasie ruchu maszyny niedopuszczalne jest ręczne zakładanie i zrzucanie pasów pędnych, lin i taśm. Czynności te mogą być wykonywane wyłącznie przy użyciu specjalnych urządzeń przeznaczonych do tego celu.
Pasy pędne, liny i taśmy pędne mogą być napinane, naprawiane, łączone, skracane i smarowane po unieruchomieniu napędu maszyny.
W stosunku do osób, które świadomie łamać będą postanowienia niniejszych zasad bezpieczeństwa i higieny pracy podczas prac montażowych lub demontażowych wyciągnięte będą sankcje służbowe zgodnie z kodeksem pracy.
BIBLIOGRAFIA: