Montaż i demontaż maszyn

Aby zrozumieć montaż i demontaż maszyn należy zrozumieć samo pojęcie. Inaczej nie pojmiemy o co dokładnie w tym może chodzić.

Montaż w ogólnym rozumieniu tego słowa, to rodzaj pracy polegającej na stosowaniu połączeń różnych ze sobą przedmiotów. W procesie produkcyjnym montaż polega na połączeniu ze sobą gotowych elementów (tzw. półfabrykatów) dostarczanych do fabryki w relacji od kooperantów, którzy produkują poszczególne elementy wg opracowanych i uzgodnionych kryteriów technicznych potrzebnych do powstania produktu końcowego – jako całości. W celu zapewnienia odpowiedniej jakości produktu, fabryka w oparciu o rysunek techniczny, który dostarcza, podpisuje umowy z kooperantami zawierające wszelkie dane techniczne m.in. wymiary półproduktu z podaniem klasy tolerancji, jakości użytego materiału; odporności na przeciążenia i zmęczenia materiału.

Natomiast demontaż jest odwrotnym zjawiskiem, ale przybliżę encyklopedyczne wytłumaczenie. Demontaż jest to czynność związana z rozbiórką maszyn i urządzeń na zespoły, a następnie na części. Podczas demontażu części zespolone rozdziela się w połączeniach rozłącznych. Działania demontażowe realizowane są w oparciu o dokumentację techniczną maszyny.

Już wiemy co to jest montaż i demontaż, ale musimy jeszcze zrozumieć najważniejsze czyli co to jest maszyna. W końcu to o niej będę pisać.

Maszyna – w najogólniejszym znaczeniu cybernetycznym – wszelki układ względnie odosobniony, w jakim zachodzi przekształcanie (transformacja) zasilenia lub informacji. Określenie to obejmuje zarówno układy fizyczne naturalne (w tym organizmy żywe^[1]), jak i urządzenia techniczne oraz pewne obiekty abstrakcyjne.

Można wyróżnić:

• maszyny zasileniowe (energetyczne w sensie szerszym) – jeśli przekształcane jest głównie zasilenie (energia), choć niezbędna jest w nich także informacja (w procesach sterowania i regulacji),

• maszyny informacyjne – jeśli przekształcana jest głównie informacja, choć niezbędne jest w nich także zasilenie. Tak zdefiniowana maszyna informacyjna może mieć postać układu fizycznego (naturalnego lub sztucznego np. maszyna licząca), wirtualnego (maszyna wirtualna) lub abstrakcyjnego (np. maszyna Turinga).

W znaczeniu węższym (technicznym) maszyna jest to wyłącznie urządzenia techniczne (najczęściej złożone z wielu mechanizmów), służące do przekształcania energii lub wykonujące pracę (najczęściej mechaniczną, przez ruch swoich części)

Wyróżnia się:

1. maszyny energetyczne (w węższym sensie) – przetwarzające energię mechaniczną na inne rodzaje energii lub przetwarzające inne rodzaje energii na energię mechaniczną (maszyny napędowe – silniki), np.: maszyna cieplna, maszyna parowa, turbina parowa, silnik spalinowy, maszyna hydrauliczna, maszyna pneumatyczna, maszyna elektryczna,

2. maszyny robocze – pobierające energię mechaniczną z maszyn napędowych (silników) i wykonujące pracę, w tym:

• maszyny technologiczne – przekształcające surowce lub półwyroby w gotowe półwyroby lub wyroby,

• maszyny transportowe – przemieszczająca ciała (zmieniająca ich położenie).

Teraz znając podstawowe pojęcia możemy zająć się zasadami montażu i demontażu maszyn.

Proces montażu maszyny powinien być przeprowadzany według kolejnych faz i musi mieć opracowaną dokumentację.

Pierwsza faza montażu to łączenie kilku małych części w zespół niższego rzędu. Gdy mamy wydzielone stanowiska montażowe niższego rzędu to uprasza się tym proces montażu i sprawniejsze jego wykonanie. Aby skrócić wykonanie montażu należy zapewnić pracownikowi narzędzia w zasięgu rąk. Przyśpieszy go również rozłożenie narzędzi tak aby nie tylko były w zasięgu ręki, ale również przygotowane do użycia.

Rys. 1 fazy montażu sprzęgła SAC

Następnie jest łączenie zespołów niższego rzędu na zespoły wyższego rzędu. To łączenie znajduje się już na następnym stanowisku i tam też pracownik ma odpowiednie narzędzia do tego rodzaju pracy. Na stanowisku tym, dzięki zastosowaniu uprzednio zmontowanych zespołów niższego rzędu, monter operuje znacznie mniejszą ilością luźnych części oraz narzędzi, co w efekcie skraca czas montażu.

Gdy mamy gotowe zespoły rzędy wyższego montujemy na rzędy najwyższe, które dalej dają nam gotowy wyrób na linii głównej montażu. Ale prócz gotowego wyrobu są też oddzielne części, takie jak np:

• Dźwignie

• Gałki

• Pokrywy, itp.

Oraz niektóre elementy układów, takie jak np.:

• Przewody układu smarowania

• Przewody układu chłodzenia

• Przewody układu hydraulicznego.

Do końcowej fazy należy również montaż instalacji elektrycznej. Ważnym a nawet bardzo ważnym zagadnieniem montażu gotowego wyrobu jest kontrola między operacjami, aby nie wystąpiły żadne problemy ani błędy podczas montażu. Kontroli podlegają te zespoły, które należy zamontować, oraz współdziałanie pewnych zespołów lub układów po zamontowaniu.

W trakcie montażu należy również uregulować mechanizmy, ustawić zderzaki itp. Po całkowitym zamontowaniu wyrobu sprawdza się działanie maszyny lub urządzenia, jeżeli wystąpią to usuwanie drobnych usterek montażu, w ten sposób przygotowuje się sprzęt do prób. Po przeprowadzeniu prób oraz pomyślnych wynikach następuje odbiór techniczny maszyny.

Przy montowaniu części i zespołów, gdzie podstawą montażową jest płaszczyzna, należy bardzo dokładnie sprawdzić wzajemne położenie płaszczyzn, gdyż może to m ieć zasadniczy wpływ na wzajemne współdziałanie części i zespołów. Jest również metoda montażu dopasowania, w tej metodzie zachodzi często konieczność wzajemnego dopasowania stykających się powierzchni.

Zależnie od wymaganej dokładności oraz szczelności mechanizmu połączenia stykające się poprzez powierzchnie wykańcza się przez oczyszczanie, piłowanie, szlifowanie, skrobanie, bądź docieranie. Przyleganie powierzchni sprawdza się szczelinomierzem lub na tusz.

Rys. 2 Szczelinomierz

Wzajemne położenie szczelin mirzy się za pomocą kątników, szablonów lub przyrządów pomiarowych z czujnikami.

 

Rys. 3. Kątnik nastawny

Demontaż części przeprowadza się w odwrotnej kolejności niż montaż.

Zanim przystąpimy do demontażu maszyny należy starannie oczyścić, umyć i ustawić w taki sposób maszynę, aby można było wykonać przy niej wszystkie czynności związane z demontażem, demontażem zespołów. Części wykonuje się w określonej kolejności, posługując się podaną instrukcją obsługi technicznej.

W trakcie demontażu należy pamiętać położenie odejmowanych części, rozmieszczenie śrub, podkładek, pierścieni zabezpieczających, pierścieni dystansowych itp. Szczególną ostrożnośc należy zachować przy demontażu kruchych i delikatnych części żeliwnych i części z metali kolorowych, które są bardzo wrażliwe na uszkodzenia mechaniczne, oraz części z powierzchniami dokładnie obrobionymi.

Do wybijania części należy stosować przede wszystkim młotków drewnianych i gumowych.

Rys.4. młotek gumowy

Do ściągania kół jezdnych, zębatych, łańcuchowych, pasowych, łożysk tocznych z osi i wałów stosujemy ściągacze uniwersalne lub specjalne.

Rys.5. ściągacz uniwersalny dwubiegunowy

Jeżeli połączenia są skorodowane i zapieczone, należy je posmarować naftą lub penetrolem i poczekać kilka godzin aby materiały się odkleiły.

Przy demontażu połączeń wkrętowych należy posługiwać się wkrętakiem nie stępionym, dopasowanym do rowka na wkrętach.

Podczas demontażu należy uważać, aby nie skrzywić dwustronnej i nie uszkodzić na niej gwintu, ponieważ wymiana tych śrub jest kłopotliwa. Nie można również wprowadzić żadnych zmian w śrubowych połączeniach maszyny. Należy stosować takie same elementy zabezpieczające nakrętki przed odkręcaniem się, jakie były użyte przez wytwórnię. Zawleczki i podkładki sprężyste w zespołach, od których należy bezpieczeństwo ludzi, powinny być wymieniane na nowe po każdym demontażu.

Zasady bezpieczeństwa i higieny pracy podczas montażu i demontażu maszyn

1.  Maszyny i inne urządzenia techniczne, zwane dalej „maszynami”, powinny spełniać wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy, określone w odrębnych przepisach, przez cały okres ich użytkowania.

2. Montaż, demontaż maszyn, powinny odbywać się przy zachowaniu wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii, uwzględniających instrukcje zawarte w dokumentacji techniczno-ruchowej. Miejsce i sposób zainstalowania maszyn powinny uwzględniać minimalizację ryzyka zawodowego, w szczególności poprzez:

• Zapewnienie dostatecznej przestrzeni pomiędzy ruchomymi częściami maszyn, a ruchomymi lub stałymi elementami otoczenia

• Zapewnienie, aby wszystkie używane materiały lub energia były w bezpieczny sposób dostarczane i odprowadzane ze stanowiska pracy.

3. Pracownicy z oddziału maszynowego przystępująca do montażu lub demontażu powinna być wyposażona w odpowiedni zestaw narzędzi,

4. Zabrania się wykonywania prac niesprawnymi uszkodzonymi urządzeniami i narzędziami

5. W trakcie prowadzenia transportu podzespołów do montażu lub zdemontowanych podzespołów maszyny przez pracowników oddziału maszynowego należy wycofać poza rejon transportu.

6. Na czas transportu podzespołów maszyny należy zaślepić wszelkie końcówki przewodów układu hydraulicznego i wodnego przed możliwością zanieczyszczenia.

7. Pozostałe po montażu lub demontażu elementy złączne układów hydraulicznego i wodnego oraz śruby montażowe wraz sworzniami i podkładkami należy zabezpieczyć na czas transportu w zamkniętym pojemniku metalowym.

8. Każda maszyna powinna być wyposażona w element sterowniczy przeznaczony do jej całkowitego i bezpiecznego zatrzymywania.

9. Gdy jest to konieczne w związku z zagrożeniami, jakie stwarza maszyna, i jej nominalnym czasem zatrzymania się, maszyna powinna być wyposażona w urządzenie do zatrzymywania awaryjnego.

10. Elementy sterownicze maszyn mające wpływ na bezpieczeństwo muszą być widoczne i możliwe do zidentyfikowania oraz oznakowane zgodnie z wymaganiami określonymi w Polskich Normach.

11. Elementy sterownicze nie mogą stwarzać jakichkolwiek zagrożeń, w szczególności spowodowanych ich niezamierzonym użyciem.

12. Maszyny powinny być wyposażone w łatwo odróżniające się i odpowiednio oznakowane urządzenia do odłączania od wszystkich źródeł energii. Włączenie zasilania energią nie może powodować zagrożenia dla obsługi.

13. Maszyny wielostanowiskowe powinny być wyposażone w urządzenia sygnalizacji dźwiękowej lub świetlnej automatycznie wysyłające sygnały uprzedzające o uruchomieniu maszyny. Sygnały powinny być odbierane na wszystkich stanowiskach pracy przy danej maszynie.

14. Elementy ruchome i inne części maszyn, które w razie zetknięcia się z nimi stwarzają zagrożenie, powinny być do wysokości co najmniej 2,5 m od poziomu podłogi (podestu) stanowiska pracy osłonięte lub zaopatrzone w inne skuteczne urządzenia ochronne, z wyjątkiem przypadków, gdy spełnienie tych wymagań nie jest możliwe ze względu na funkcję maszyny.

15. Pasy, łańcuchy, taśmy, koła zębate i inne elementy układów napędowych oraz części maszyn zagrażające spadnięciem, znajdujące się nad stanowiskami pracy lub przejściami na wysokości ponad 2,5 m od poziomu podłogi, powinny być osłonięte co najmniej od dołu trwałymi osłonami.

16. Maszyny powinny być oznakowane znakami i barwami bezpieczeństwa, zgodnie z wymaganiami określonymi w załączniku nr 1 do rozporządzenia oraz w Polskich Normach.

17. Urządzenia ochronne stosowane przy montażu i demontażu maszyn powinny :

• zapewniać bezpieczeństwo zarówno pracownikowi zatrudnionemu bezpośrednio przy obsłudze maszyny, jak i osobom znajdującym się w jej pobliżu,

• działać niezawodnie, posiadać odpowiednią trwałość i wytrzymałość,

• funkcjonować samoczynnie, niezależnie od woli i uwagi obsługującego, w przypadkach gdy jest to celowe i możliwe,

• nie mogą być łatwo usuwane lub odłączane bez pomocy narzędzi,

• nie mogą utrudniać wykonywania operacji technologicznej ani ograniczać możliwości śledzenia jej przebiegu oraz nie mogą powodować zagrożeń i dodatkowego obciążenia fizycznego lub psychicznego pracowników.

18. Maszyny i narzędzia oraz ich urządzenia ochronne powinny być utrzymywane w stanie sprawności technicznej i czystości zapewniającej użytkowanie ich bez szkody dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników oraz stosowane tylko w procesach i warunkach, do których są przeznaczone.

19. O dostrzeżonych wadach lub uszkodzeniach maszyny pracownik powinien niezwłocznie zawiadomić przełożonego.

• Maszyny, których uszkodzenie stwierdzono w czasie pierwszego rozruchu, powinny być niezwłocznie zatrzymane i wyłączone z zasilania energią. Wznowienie pracy maszyny bez usunięcia uszkodzenia jest niedopuszczalne.

• Maszyny podczas montażu lub demontażu powinny być wyraźnie oznakowane tablicami informacyjnymi i zabezpieczone w sposób uniemożliwiający ich uruchomienie.

20. Maszyn będących w ruchu nie wolno naprawiać, czyścić i smarować, z wyjątkiem smarowania za pomocą specjalnych urządzeń określonych w dokumentacji techniczno-ruchowej.

21. Podczas wykonywania prac montażowych należy używać sprzętu ochrony osobistej w postaci rękawic ochronnych, okularów ochronnych itp.

22. Pracownicy podczas montażu i demontażu maszyn z ruchomymi elementami nie mogą pracować w odzieży z luźnymi (zwisającymi) częściami, jak np. luźno zakończone rękawy, krawaty, szaliki, poły, oraz bez nakryć głowy okrywających włosy.

23. Pracodawca podczas prac montażowych/demontażowych powinien zapewnić, aby czynności te wykonywane były przez pracowników upoważnionych i posiadających odpowiednie przygotowanie.

24. W czasie ruchu maszyny niedopuszczalne jest ręczne zakładanie i zrzucanie pasów pędnych, lin i taśm. Czynności te mogą być wykonywane wyłącznie przy użyciu specjalnych urządzeń przeznaczonych do tego celu.

25. Pasy pędne, liny i taśmy pędne mogą być napinane, naprawiane, łączone, skracane i smarowane po unieruchomieniu napędu maszyny.

26. W stosunku do osób, które świadomie łamać będą postanowienia niniejszych zasad bezpieczeństwa i higieny pracy podczas prac montażowych lub demontażowych wyciągnięte będą sankcje służbowe zgodnie z kodeksem pracy.

 

Strony WWW:

http://217.96.20.91/TiAM/pdf/2006_01s2.pdf

http://geruz.webpark.pl/004c.html

http://www.ckpzsm.pl/ksiega/dokumenty/Podstawa_programowa_mechanik-monter_masz._i_urz._723_02.pdf

http://www.ws.sltzn.katowice.pl/or_zaj/Notatki/1g/s8.pdf

http://pfk.com.pl/?zasady-demontazu,169

http://docs4.chomikuj.pl/364418023,0,0,Montaż-elementów-maszyn.doc

http://www.cza.republika.pl/zajecia%20praktyczne/dzial%20III.htm#_Toc152517896#_Toc152517896

http://technologie.nf.pl/artykul/7289/ogolne-zasay-bezpieczenstwa/forum-maszyny-produkcja/

http://archiwumallegro.pl/demontaz_i_montaz_maszyn_wrotkowski_spis-556466025.html

http://www.wrzesnia.com.pl/instrukcja_bhp_32.html