Kondycja moralna współczesnego człowieka w nauczaniu Jana Pawła II
Rozpoczęcie
przedstawienie tematu
konspekt głownie opiera się na wykładzie inauguracyjnym ks. prof. dr hab. Jana Orzeszyny w Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie
cytat 1
„Kiedy przychodzi nam zastanowić się nad przesłaniem moralnym kierowanym przez Jana Pawła II do współczesnego człowieka, okazuje się rzeczą niemożliwą, by w krótkim wykładzie przedstawić całe bogactwo tego nauczania. Dlatego ograniczę się jedynie do zarysowania głównych idei dotyczących moralności. Od razu trzeba zwrócić uwagę, że papież swoje nauczanie kieruje nie tylko do katolików, ale do wszystkich ludzi dobrej woli. Jest bowiem przekonany, że Dobra Nowina, którą przyniósł Chrystus, winna dotrzeć do wszystkich ludzi, wierzących i niewierzących, wyznawców religii chrześcijańskiej i niechrześcijańskiej, gdyż stanowi dobro dla każdego człowieka. Dlatego też Jan Paweł II, dążąc do porozumienia ze wszystkimi ludźmi dobrej woli, powołuje się nie tylko na argumenty teologiczne, ale sięga do argumentów różnych kierunków etyczno-filozoficznych, religijnych, a także osiągnięć różnych dyscyplin naukowych.
Jan Paweł II swoje przesłanie moralne kieruje nie tylko do każdego człowieka, ale do konkretnego, historycznego człowieka, tzn. żyjącego w określonych uwarunkowaniach społeczno-politycznych i w konkretnej sytuacji moralnej. Dlatego papież, zanim w swoich dokumentach przedstawi etos moralny, do jakiego powinno się dążyć, najpierw zarysowuje etos, jaki istnieje obecnie, czyli próbuje dać zarys sytuacji w zakresie istniejącej moralności człowieka, społeczeństw i świata. Obraz ten jest, trzeba to przyznać, niepokojący.”
Rozwinięcie
pytanie 1: Jak ogólnie można scharakteryzować kondycję moralną współczesnego człowieka?
pełen wątpliwości
pełen lęku
zadający sobie pytania egzystencjalne o sens życia, cierpienia i śmierci
może odczuwać dumę z powodu opanowania potężnych sił przyrody, z powodu umiejętności kierowania złożonymi procesami na ziemi, a nawet w kosmosie
lęk przed utratą kontroli nad owymi procesami, lęk przed nieobliczalnymi skutkami z tym związane
czuje pustkę
pytanie 2: jakie mamy zagrożenia dla moralności współczesnego człowieka?
zagubienie i utrata nadziei
Papież pisze: „Czasy, w jakich żyjemy i związane z nimi wyzwania to okres zagubienia. Tylu ludzi sprawia wrażenie, że są zdezorientowani, niepewni, pozbawieni nadziei.”
brak umiejętności łączenia ewangelicznego przesłania z codziennym doświadczeniem
„ dążenie do narzucenia antropologii bez Boga i bez Chrystusa”
pytanie 3: Przyczyny odejścia współczesnego człowieka od Boga
sposób na wyzbycie się hamulców i ograniczeń moralnych
zagubienie współczesnego człowieka w „cywilizacji śmierci”
złe postrzeganie człowieka, jego miejsca i roli w społeczeństwie
przekonanie, że w ten sposób człowiek powiększy sferę swojej wolności
brak świadomości grzechu
pytanie 4: Jakie mogą być skutki utraty nadziei i wiary przez współczesnego człowieka?
”kultura śmierci”
„W opinii Ojca Świętego poważną oznaką utraty nadziei przez współczesnego człowieka bywają niepokojące formy tego, co można nazwać „kulturą śmierci”. Papież wykazuje, że rozpowszechniony obecnie typ kultury w imię fałszywie rozumianej wolności i ucieczki przed prawdą przez duże „P” neguje w praktyce koncepcję człowieka jako osoby obdarzonej jedyną, niepowtarzalną godnością. „Cywilizacja śmierci” to - mówiąc najkrócej - taki model kultury, w którym nie ma już miejsca dla człowieka jako człowieka. Istota człowieczeństwa zostaje zredukowana do niektórych jedynie atrybutów towarzyszących jego życiu, takich jak wiedza, kompetencje, skuteczność działania czy też suma wrażeń, jakie przewijają się przez świadomość. A jeżeli jednostka ludzka nie spełnia tych kryteriów, to jako bezwartościowa, w ten czy inny sposób, skazana jest na zagładę.
Tak ukształtowany system wartości prowadzi w konsekwencji do odrzucenia wartości życia jako takiego. „W rezultacie - stwierdza Jan Paweł II - stając w obliczu życia, które się rodzi, i życia, które umiera, człowiek nie potrafi już zadać sobie pytania o najbardziej autentyczny sens swojego istnienia. Interesuje go tylko działanie i dlatego stara się wykorzystać wszelkie zdobycze techniki, aby programować i kontrolować narodziny i śmierć, rozciągając nad nimi swoje panowanie”
rodzą się problemy, które gromadzą się nad człowiekiem nie potrafiącym ich rozwiązać.
Zerwaznie przymierza z Bogiem( a to powoduje):
Osamotnienie
Poczucie anonimowości
Zagubienie
Lęk
Wątpliwości
człowiek zatraca poczucie dobra i zła
przekracza granice fałszu i nienawiści
lekceważenie życia ludzkiego
brak harmonii i równowagi we współczesnym świecie
pytanie 5: Jakie są sposoby przeciwdziałania zagrożeniom i budowania lepszej przyszłości?
Modlitwa i czytanie Pisma Świętego
poprawne rozumienie człowieka
„W świetle Objawienia Bożego człowiek jawi się jako najdoskonalsza istota stworzona przez Boga powołana do stawania się dzieckiem Bożym, z czego wynika, że wszystkie problemy moralne winny być rozwiązywane w świetle człowieka odkupionego przez Chrystusa. „Człowieka nie można, bowiem do końca zrozumieć bez Chrystusa. A raczej: człowiek nie może sam siebie do końca zrozumieć bez Chrystusa. Nie może zrozumieć ani kim jest, ani jaka jest jego właściwa godność, ani jakie jest jego powołanie i ostateczne przeznaczenie. Nie może tego wszystkiego zrozumieć bez Chrystusa”.”
umiłowanie człowieka, zapewnienie mu należnej pozycji w rodzinie, społeczeństwie i państwie
Dla Jana Pawła II człowiek jest wartością najwyższą, jedyną i niepowtarzalną. W świecie rzeczy doczesnych jego dobro winno być celem wszelkiej działalności społecznej, politycznej, w sferze kultury i decyzji ekonomicznych. Winien móc żyć w sposób odpowiadający swojej godności. Tymczasem rzeczywistość końca XX i początku XXI wieku nie zawsze czyni z człowieka wartość najwyższą i nie zawsze stawia go w centrum różnorodnej aktywności i procesów cywilizacyjnych, ale w wielu przypadkach staje się dla niego groźna, i to zarówno dla jego życia wewnętrznego i zachowania własnej tożsamości, jak i nawet dla jego egzystencji biologicznej. Stąd też podstawowym przesłaniem moralnym Jana Pawła II jest wezwanie do umiłowania człowieka i troski o zapewnienie mu należnej pozycji w rodzinie, w społeczeństwie i państwie.
szacunek dla życia ludzkiego, dla drugiego człowieka
sakrament pokuty
„W sakramencie pokuty dokonuje się pojednanie człowieka z Bogiem i z Kościołem, ale także przemiana ludzkiego serca. Dla Jana Pawła II właśnie owa przemiana ludzkich serc i sumień jest kluczem do rozwiązania wszystkich problemów nękających współczesnego człowieka. Ta wewnętrzna przemiana jest istotniejsza niż wszelkie zmiany instytucji, systemów czy ustrojów politycznych. Ojciec Święty uważa i przekonuje, że zmiana ludzkich sumień poprzez ich otwarcie ku Bogu, szukanie w Nim inspiracji i wzoru systemu wartości prowadzić będzie do pogodzenia człowieka z samym sobą, do zapewnienia mu właściwej pozycji w świecie rzeczy doczesnych, do osiągnięcia rzeczywistej i trwałej sprawiedliwości społecznej i pokoju między narodami. Nauczanie o potrzebie przemiany człowieka, by przez tę zmianą doszło do odnowy życia społecznego, stanowi ważny aspekt papieskiego przesłania moralnego. „
uczynienie miłości jednym z podstawowych motywów życia i postępowania człowieka
Podsumowanie
„Miliony ludzi na całym świecie przychodzą, by słuchać słów papieża wszędzie tam, gdzie się pojawi. Ten fenomen świadczy w każdym razie o uniwersalizmie przesłania Jana Pawła II, o jego ogólnoludzkim znaczeniu. Świadczy, co może istotniejsze jeszcze, o tym, że Jego słowa dotykają spraw o szczególnej wadze w odczuciu człowieka współczesnego. I rzeczywiście, bo mówi o człowieku, który jest drogą Kościoła, stworzony przez Boga i odkupiony przez Chrystusa posiada szczególną godność. Z prawdy o godności i wyjątkowości człowieka wynikają inne fundamentalne prawdy podkreślane przez Jana Pawła II takie jak: szacunek dla życia, nierozerwalny związek ludzkiej wolności i prawdy, godność ludzkiej pracy, wezwanie do sprawiedliwości i miłości społecznej. Każdy z tych tematów jest odzwierciedleniem głębokiego przekonania papieża, że powołaniem człowieka jest stać się dobrym i pięknym, i że z Chrystusem jest to możliwe.
Potrzebne jest jednak zaangażowanie człowieka, dlatego zwracając się do wierzących w Boga Ojciec Święty podkreśla, że wiara musi mieć wyraźne przełożenie na życie i moralność. Nie można tak interpretować wiary, żeby w efekcie nic z tego praktycznie nie wynikało. Podsumowując, jeszcze raz chcę podkreślić, że problematyce moralnej Jan Paweł II poświęca wiele uwagi. Nie będzie przesadą stwierdzenie, że nauczanie papieskie jest kompendium teologii moralnej, które z powodzeniem wspomaga moralistę jako uczonego oraz stanowi podręcznik dla każdego szukającego dróg moralnego postępowania. „
1