|
- W przypadku ludów prymitywnych muzyka ściśle wiązała się z codziennym życiem: obrzędami, polowaniem, religijnym kultem. Do instrumentarium należały takie akcesoria jak pałki i dzidy, które służyły do rytmicznego uderzania o ziemię
|
Od wynalezienia pisma - 476 r.
|
-Muzyka w połączeniu z tańcem i słowem towarzyszyła w starożytności obrzędom kultowym i magicznym
- Związana była z wierzeniami i obrzędami, łączono ją z bogami, bytem wyższym i przypisywano jej znaczenie symboliczne
- Muzyka jest towarzyszką codziennego życia uboższych warstw, jako rozrywka natomiast służy wyższym warstwom społecznym. Zaobserwować możemy stopniowe zacieśnianie się związku muzyki z poezją np.: recytacje poezji przy wtórze instrumentu szarpanego
- Profesjonalna muzyka zachodnioeuropejska dociera do Polski dopiero wraz z chrześcijaństwem
|
|
|
- Głównymi ośrodkami muzyki średniowiecza stają się katedry i kościoły
- Króluje muzyka wokalna jednogłosowa w wykonaniu mężczyzn do tekstów zaczerpniętych z Biblii
- Główną formą muzyki średniowiecza był chorał gregoriański-czyli zbiór utworów przeznaczonych do
wykonania w kościele, a capella i tylko przez mężczyzn
- Najstarszą polską pieśnią zachowaną wraz z melodią jest "Bogurodzica", swoisty hymn narodowy.
Pochodzi z końca XIII wieku, ale fragment melodii zaczerpnięty został ze znanego już w X wieku
hymnu procesyjnego. Nie znamy jej autora czy też autorów.
- Najstarszym znanym z imienia kompozytorem polskim był dominikanin, Wincenty z Kielc [1200-1261 r.],
oficjum rymowanego o św. Stanisławie - "Dies adest celebris" ("Nadchodzi dzień uroczysty")
sekwencji o św. Stanisławie - "Laeta mundus" ("Raduj się, świecie") oraz
"Jesu Christe, rex superne" ("Jezu Chryste, królu na wysokości") i
hymnu ku czci św. Stanisława "Gaude Mater Polonia" ("Raduj się, Matko Polsko")
|
|
|
- Dominuje muzyka wokalna wielogłosowa, czyli polifoniczna. Polifonia, czyli współbrzmienie kilku
ważnych melodii w tym samym czasie.
- W tej epoce powstał najwspanialszy aparat wokalny czyli czterogłosowy chór mieszany.
Ośrodkiem muzyki renesansowej były Włochy. Głównymi kompozytorami byli:
Giovanni Pierluigi da Palestina
- W Polsce: Kraków stał się głównym centrum muzycznym kraju, w znacznej mierze dzięki kapeli królewskiej oraz założonej w 1543 roku przez króla Zygmunta I przy krakowskiej katedrze Capella Rorantistarum.
- W związku z ożywioną działalnością muzyczną nastąpił rozwój drukarni muzycznych w całym kraju oraz warsztatów budowy instrumentów. Wybitnym budowniczym skrzypiec, zwanym polskim Stradivariusem, był urodzony około 1530 roku w Krakowie Marcin Groblicz. Dochowane do naszych czasów, rzadkie egzemplarze jego instrumentów mają olbrzymią wartość i cechują się pięknym dźwiękiem o ciemnej barwie oraz główkami rzeźbionymi w kształcie smoczej głowy
-A Polscy kompozytorzy renesansu to:
Mikołaj Gomółka- kompozytor pierwszego śpiewnika pt. ,,Melodie na psałterz Polski”- słowa pochodziły z Biblii a tłumaczył je Jan Kochanowski. Wyjątkowa prostota wykonawcza była zamierzeniem, o którym sam kompozytor pisze w przedmowie:
Są łacniuchno uczynione
Prostakom nie zatrudnione
Nie dla Włochów, dla Polaków
Dla naszych, prostych domaków
Wacław z Szamotu- pisywał wielogłosowe utwory religijne i świeckie do tekstów polskich i łacińskich, m.in. Mikołaja Reja, Andrzeja Trzecieskiego i Jakuba z Iłży. Jego Modlitwa gdy dziatki spać idą (Już się zmierzcha...) oraz Kryste dniu naszej światłości są w repertuarach bardzo wielu zespołów chóralnych, a psalm Ego sum pastor bonus uświetnia niejedną ucztę kulturalną w Polsce i Europie.
Mikołaj z Krakowa- polski organista i kompozytor; Autor utworów organowych, kościelnych i świeckich oraz utworów wokalno-instrumentalnych:
- opracowania (intawolacje) świeckich utworów wokalnych (m.in. Aleć nade mną Wenus, Szewczyk idzie po ulicy, Zakłułam się tarniem)
- pieśni polskie (Nasz zbawiciel, Wesel się polska korona)
|
|
|
- We włoszech powsta Opera:gatunek muzyczno-dramatyczny, w którym cały tekst słowny jest śpiewany.
Opera składa się z partii wokalnych, zespołowych,chóralnych oraz partii instrumentalnych.
- Okres baroku w muzyce polskiej otwiera
Mikołaj Zieleński- był kompozytorem, organistą i kapelmistrzem na dworze prymasa Polski Wojciecha Baranowskiego w Łowiczu, autor opublikowanego w 1611 roku w Wenecji monumentalnego zbioru "Offertoria et communiones totius anni" [ 56 utworów w stylu polichóralnym, kompozycje siedmio- lub ośmiogłosowe na dwa chóry z towarzyszeniem organów. W tym zbiorze znajduje się także Magnificat (pierwszy zachowany polski utwór dwunastogłosowy na trzy chóry czterogłosowe ]
|
|
|
- Za panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego powstała w Warszawie cała sieć teatrów, w których od roku 1778 zaczęto wystawiać obok oper włoskich dzieła polskich twórców.
1. Maciej Kamieński , ur. 13 października 1734 w Sopronie, polski kompozytor (z pochodzenia był Słowakiem); twórca pierwszej zachowanej opery polskiej Nędza uszczęśliwiona.
Nędza uszczęśliwiona (1778)
Zośka, czyli wiejskie zaloty (1779)
Tradycja dowcipem załatwiona (1789)
Słowik, czyli Kasia z Hanką na wydaniu (1790)
W roku 1840 polski repertuar operowy liczył już ponad 220 tytułów!
2. Jan Stefani (ur. 1746 w Pradze, zm. 24 lutego 1829 w Warszawie) - polski kompozytor, skrzypek i dyrygent Opery Narodowej. Tak jak Maciej Kamieński i inni kompozytorzy zainteresował się muzyką ludową. Stefani był kompozytorem pod silnym wpływem Mozarta. Istniała moda na melodie proste i przyjemne. Poza tym klasycyzm wyznaczał klasyczne kanony i sposoby kompozycji. Interesujące jest więc dla badaczy muzyki tego okresu swoiste "uklasycznianie" muzyki ludowej poprzez wdrażanie ją w muzykę klasyczną
"Cud mniemany czyli Krakowiacy i Górale" - Opera zawiera śmiałe nawiązania do muzyki ludowej (polonez, krakowiak, mazur, polka), proste i lekkie arie przypominające francuskie arie tego okresu.
|
|
|
- Najwyższym celem romantyków było połączenie religii, nauki i życia w jedną wyższą, wspólną jakość, jaką była sztuka. Najkrócej można powiedzieć, że romantyzm zrodziła potrzeba i pragnienie wolności.
- Twórczość czołowych romantyków pozostała w historii kultury świadectwem ich uniesień duchowych, ich dążenia do swobodnej wypowiedzi. Ta idea pozostała żywa we wszystkich następnych pokoleniach twórców, aż do dnia dzisiejszego.
Fryderyk Franciszek Chopin- ur. 22 lutego lub 1 marca 1810 w Żelazowej Woli, zm. 17 października 1849 w Paryżu) - polski kompozytor i pianista. U źródeł jego twórczości leżała wrażliwość artystyczna oraz umiejętność czerpania wzorców z polskiej muzyki ludowej.
Fryderyk Chopin traktował większość swoich pieśni jako utwory okolicznościowe - wpisywał je chętnie do sztambuchów, dedykował przyjaciołom. Były dla niego kompozycjami, którymi chętnie urozmaicał spotkania towarzyskie - przynosiły radość, np.:
Stanisław Moniuszko (1819-1872)- polski kompozytor, dyrygent, pedagog, organista; autor ok. 268 pieśni, operetek, baletów i oper. Do jego najsłynniejszych dzieł należą opery: Halka, Straszny dwór i Paria. Stworzy polską operę na najwyższym poziomie.
- "Halka" z 1848 roku, wystawiona w nowej wersji w roku 1858 oraz
- "Straszny dwór" z roku 1865
to najważniejsze jego dzieła, łączące wysokiej klasy europejski warsztat kompozytorski
Stanisław Moniuszko tworzył też pieśni, np.:
Ojcze z niebios, Boże Panie
Znaszli ten kraj -2 wersje
Z pieśni tych powstało 12 „Śpiewników domowych”, 6 wydano za życia autora, kolejne 6 po jego śmierci.
Mieczysław Karłowicz (1876-1909) (ur. 11 grudnia 1876 w Wiszniewie, zm. 8 lutego 1909 w Tatrach) - polski kompozytor i dyrygent. Autor kompozycji symfonicznych i poematów symfonicznych. Przedstawiciel nurtu późnego romantyzmu. Również taternik, fotografik i publicysta. Twórca licznych pieśni, np.:
„Smutna jest dusza moja”,
„ Skąd pierwsze gwiazdy”,
„ O nie wierz temu, co powiedzą ludzie”,
„ Rdzawe liście strząsa z drzew”
|
|
|
- Wiek XX i XXI charakteryzuje olbrzymia różnorodność kierunków, stylów i technik kompozytorskich.
Krzysztof Penderecki (ur. 23 listopada 1933 w Dębicy) - współczesny polski kompozytor, dyrygent i pedagog muzyczny. Były profesor i rektor PWSM w Krakowie. Doctor honoris causa m.in. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Uniwersytetu Yale oraz Akademii Muzycznej w Krakowie. , przykładowe dzieła z zakresu muzyki wokalnej:
- Psalmy Dawida na chór mieszany
- Te Deum na cztery głosy solowe (sopran, mezzosopran, tenor, bas), dwa chóry mieszane i orkiestrę;
- Credo na pięć głosów solowych (sopran, mezzosopran, alt, tenor, bass) chór dziecięcy, chór mieszany i orkiestrę;
-Strofy na sopran, recytatora i 10 instrumentów do tekstów Menandra, Sofoklesa i in.'
Witold Roman Lutosławski (ur. 25 stycznia 1913 w Warszawie, zm. 7 lutego 1994 w Warszawie), polski kompozytor współczesny i dyrygent, także pianista. Syn Józefa Lutosławskiego. Uważany za najwybitniejszego - obok Chopina i Szymanowskiego - polskiego kompozytora wszech czasów. , przykładowe dzieła z zakresu muzyki wokalnej:
- piosenki dla dzieci, których napisał ponad 40 (m.in. Spóźniony słowik, O Panu Tralalińskim
i cykl Słomkowy łańcuszek)
- cykl 9 pieśni Chantefleurs et Chantefables, w których przeplatają się epizody bardzo liryczne z ilustracyjnymi, humorystycznie malującym zwierzęta (żółwia, aligatora)
|
|
|