1.Ekonomia- marnotrawstwo czasu, energii, pieniędzy, a)nauka określająca sposób w jaki człowiek powinien gospodarować posiadanymi zasobami w celu zaspokojenia określonych potrzeb b) nauka o tym jak człowiek zaspokaja swoje nieograniczone potrzeby, ograniczonymi zasobami

2. Systemy gospodarcze: a) system gospodarki centralnie kierowanej- wszystkie nalezą do państwa 1989r. Białoruś, Kuba b) system gospodarki rynkowej- tzw. Wolny rynek, środki produkcji w rękach rynku (kupujący i sprzedający) c) system gospodarki mieszanej- (ile czego), w Polsce rynkowej z małą domieszką mieszanej

2.Popyt: ukazanie chęci zakupu wtedy kiedy chce kupić dane dobro w określonym czasie i po określonej cenie Krzywa popytu- wraz ze wzrostem ceny popyt na dane dobro spada i odwrotnie Wpływa na popyt: sezonować, jakość, wiek konsumentów

3. Podaż- strona producenta jaka ilość dóbr jaka producent jest dostarczyć na rynek po określonej cenie i w określonym czasie Prawo podaży- wraz ze wzrostem ceny podaż wzrasta Wpływają na podaż: technologie, nowości, wydajność

4. Równowaga rynkowa- ten punkt określa przy jakiej cenie nie występują nadwyżki

5. Agrobiznes-gospodarka żywnościowa, agregat żywnościowy, kompleks rolniczo- przemysłowy, kompleks gospodarki żywnościowej (WOS)- proces wytwarzania żywności, począwszy od produkcji surowców pierwotnych a skończywszy na produkcie finalnym ALBO: wszystkie jednostki i działania które służą wytworzeniu przetwórstwu a następnie dostarczeniu do konsumenta każdego rodzaju żywności. Struktura agrobiznesu jako systemu gospodarki narodowej (schemat) W ujęciu wyższym (sensu stricte): * wytwórczość rolnicza (bez surowców) nie żywnościowych np.: len, konopie które przerabia przemysł * produkcje przemysłu spożywczego spożywczego i gastronomii * części produkcji przemysłów kooperujących kooperujących rolnictwem a głównie wytwarzających środki produkcji dla rolnictwa * cześć produkcji przemysłu kooperującym z przemysłem spożywczym (wytwarzających środki produkcji dla przemysłu spożywczego) * rolniczy obrót towarowy (marża handlowa) za towary w skupie i zaopatrzeniu * usługi produkcyjne dla rolnictwa w ujęciu szerszym (sensu largo)- obejmuje człony gospodarki żywnościowej sensu stricte oraz inne działy

6. Kompleks gospodarki żywnościowej powinien realizować następujące cele (Hunek)

a) zaspokajać zapotrzebowanie społeczeństwa na żywność przy uwzględnieniu odpowiedniego asortymentu i jakości b) produkować w sposób efektywny i tani c) zapewnić pracującym w dziale gospodarki żywnościowej odpowiedni standard życia

7. Struktura wewnętrzna agrobiznesu (charakteryzowane za pomocą kategorii ekonomicznych) a) struktura działowo- gałęziowa b) struktura własnościowa:

prywatne gospodarstwa rolne;

*Gospodarstwa drobne, Gospodarka średniej wielkości (5-7 ha) oparte na własnej sile roboczej, większa część produkcji przeznaczają na sprzedaż, Gospodarstwa obszarowo większe- gospodarstwa towarowe mogą specjalizować się w określonej produkcji towarowej i sezonowo zatrudnić pracowników, Gospodarstwa tzw. Farmerskie powyżej 20 ha duży udział pracy najemnej wysoki stopień specjalizacji, dochodowe inwestycja, Gospodarstwa kapitalistyczne wielkoobszarowe- celem gospodarstwa jest zysk z większym udziałem najemnej siły roboczej zintegrowane z przemysłem spożywczym i handlem a) zakupione przez osoby fizyczne i prawne b) dzierżawione przez osoby fizyczne i prawne c) gospodarstwa jednoosobowych spółek Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa powstaje na bazie prawa handlowego d) gospodarstwa będące w administrowaniu

8. Otoczenie Agrobiznesu: wszystkie instytucje należą do infrastruktury ekonomicznej i społecznej, które istnieją niezależnie od przedsiębiorstwa. *Otoczenie rynkowe krajowe i zagraniczne ( system cen, popyt na określone dobra, podaż towarów, marże handlowe, zamówienia, kontrakty, transakcje i marketing), *Otoczenie instytucji obsługujących rolnictwo i przedsiębiorstwa agrobiznesu ( polityka gospodarcza państwa, system bankowy, ubezpieczenia, cła itp.), *Otoczenie instytucjonalne: (państwo, instytucje samorządowe, banki system bankowy, giełdy towarowe i papierów wartościowych, agencje rządowe APR, AriMR, fundacje PHARE,FAPA, jednostki doradcze, związki zawodowe rolników. *Otoczenie środowiskowe: (warunki przyrodnicze, struktura zawodowa ludności, infrastruktura ekonomiczna, techniczna i społeczna)

T: Rolnictwo jako podstawowe ogniwo agrobiznesu. Rolnictwo Polski i Unii E.

9. Tworzenie produktu krajowego brutto i dochodu narodowego.

Produkcja globalna- suma produkcji globalnej produktów wytworzonych wytworzonych całej gospodarce narodowej. Zużycie pośrednie- suma kosztów produkcji Wartość dodana brutto-= produkcja globalna- zużycie pośrednie

Produkt krajowy brutto (PKB)= wartość dodana brutto + podatki od produkcji - dotacje do produkcji

Dochód narodowy brutto (DNB)= produkt krajowy brutto+ dochód zagraniczny- opłata zadłużenia zagranicznego.

10. Produkcja żywności: Pod wpływem rozwoju gospodarczego gospodarczego wzrostu zamożności ludności zmienia się poziom i struktura spożycia żywności. Wzrost spożycia produktów uszlachetnionych maleje produktów rolniczych mało przetworzonych.

11. Produkcja surowców dla innych gałęzi gospodarki narodowej.

Do przerobu przemysłowego: zboża, rzepak, buraki cukrowe, ziemniaki, mleko, mięso, wełna, len, konopie, skóry do wytwarzania innych produktów, produkcja ziół, wierzba, trawy, oleiste (rzepak)- surowce energetyczne, biopaliwa

12. Tworzenie rynku zbytu dla pozarolniczych jednostek gospodarczych

* rolnictwo zgłasza popyt na produkty pochodzenia przemysłowego, maleje samowystarczalność rolnictwa, stanowi chłonny rynek na usługi produkcyjne, budowlane, doradcze, finansowe itp., ludność wiejska potrzebuje obsługi handlowej, zdrowotnej, kulturalnej, edukacyjnej itp.

13. kształtowanie równowagi rynkowej. Wartość popytu na towary zgłaszania przez społeczeństwo= ilość pieniędzy w posiadaniu klientów

Nierównowaga- braki na rynku (system kortowy)

14. Proces integracji w Agrobiznesie

Integracja- łączenie wysiłków organizacji, ich koordynację dla wspólnego osiągnięcia celów w sposób bardziej efektywny, aniżeli może to zrobić każda organizacja osobno.

Podział integracji: a)Zasięg terytorialny ( światowy, globalny, regionalny, lokalny, przedsiębiorstwa) b) rozróżnienie (poziome, pionowe) c) wyróżnienie (przez kontakt, przez własność zawłaszczenie)

Wykład 4 29.11 T: Czynniki produkcji w rolnictwie

15. Właściwości ziemi: niewzruszalność (nierozpuszczalność), niepomnażalność (niepowiększalność), niezniszczalność, przestrzenność ograniczoność powierzchni

16. Określenie wartości użytkowej ziemi: a) zasobność gleb- sumaryczna zawartość składników mineralnych i organicznych b) żyzność gleby- zespół właściwości fizycznych, chemicznych i biologicznych, które zapewniają roślinom optymalne warunki rozwoju c) urodzajność gleby: pojęcie przyrodnicze oznaczające zdolność do planowania d) produkcyjność ziemi- wydajność technologiczna (plon główny i uboczny w t/ha) e) produktywność ziemi- wartość produkcji w gospodarstwie (globalnej, końcowej) w przeliczeniu na 1 ha WR

17. Kompleksy glebowo-rolnicze: przydatność gleby do uprawy poszczególnych grup roślin

18. Cena ziemi: - renta gruntowa- dochód z posiadania użytkowanej ziemi rolniczej.

- renta absolutna- czynsz dzierżawczy za użytkowanie nawet najgorszej ziemi rolniczej (wartość wyprodukowanych plonów minus koszty produkcji).Wyznaczają ja najsłabsze gleby.

- renta różniczkowa- nadwyżka wartości produkcji nad kosztami spowodowana korzystnymi warunkami produkcji. - renta różniczkowa I- różnica przychodowości z 1 ha na różnych działach ziemi o różnej urodzajności przy identycznych nakładach środków produkcyjnych np.: renta położenia. - renta różniczkowa II- związana z dodatkowymi nakładami produkcyjnymi w gospodarstwie (drenowanie, nawożenie, nawadnianie itp.)

19. Podział zasobów ziemi gospodarstwa rolnego: Ogólna powierzchnia gospodarstwa: użytki rolne, grunty orna GO, łąki i pastwiska (trwałe użytki zielone TUZ), sady i ogrody, lasy, nieużytki (w tym powierzchnia pod zabudowaniami).

20. Praca: a) ze względu na formę zapłaty za pracę w rolnictwie możemy wyróżnić:

- właściciele i użytkownicy gospodarstw rolniczych - członkowie spółdzielni produkcyjnych

- osoby pracujące za udział w uzyskanej produkcji - członkowie rodzin wymienionych grup

- robotnicy (stali, sezonowi, dochodzący) * osoba zawodowa czynna- 3 miesiące pracy w roku lub 504 godziny w roku *pełnosprawna jednostka siły roboczej: - 1,0- mężczyzna w wieku 18-65 lat lub kobieta 18-60 lat - 0,5- młodzież w wieku 15-17 lat - 0,4- kobiety powyżej 60 lat i mężczyźni powyżej 65 lat (pomijamy w obliczeniach osoby w wieku 75 lat i więcej lat) * osoba pełnozatrudniona- osoba która przepracowała w gospodarstwie w ciągu roku 280 dni tj 2250 roboczogodzin lub odliczając wolne soboty 250 dni tj 2000 roboczogodz.

21. Kapitał/ środki trwałe i obrotowe a) właściwości trwałych środków produkcji (Liczkowski): - biorą udział w wielu procesach produkcji - zużywają się stopniowo - są odtwarzane nie po każdym cyklu produkcji, lecz po ich całkowitym zużyciu - krążą nie w swojej materialnej postaci, lecz w postaci odpowiedniej części wartości w nowo wytworzonych produktach - szybkość ich krążenia jest znacznie mniejsza od szybkości krążenia środków obrotowych b) zużycie trwałych środków produkcji: - techniczna i komiczne c)amortyzacja trwałych środków produkcji: - fundusz amortyzacyjny - odpisy amortyzacyjne - rata amortyzacyjna - współczynnik odnowienia (reprodukcji) d)amortyzacja środków produkcji: Od strony rachunkowej- dokonywanie odpisów amortyzacyjnych jako działalność rachunkowa; jako element kalkulacyjny w toku podejmowania decyzji produkcyjnych. Rola amortyzacji w nie dopuszczeniu do dekapitalizacji majątku gospodarstwa (inwestycje i remonty) e) majątek trwały będący własnością gospodarstwa obciąża go określonymi kosztami stałymi: amortyzacja, remonty (kapitalne i bieżące), przechowywania, konserwacji, procent od kapitału (zaliczany przez niektórych ekonomistów) f) Rola amortyzacji: dzięki niej możemy ustalić rzeczywiste wartości majątku gospodarstwa, poziom amortyzacji wpływa na wysokość wyniku finansowego firmy- zmniejszenie wartości środków- nakład, zwiększenie-dochód, jako pieniężny wyraz zużycia środków trwałych jest elementem kosztów produkcji gospodarstwa- należy uwzględniać w rachunkach kalkulacyjnych, jest instrumentem polityki finansowej państwa poprzez zmianę stóp amortyzacji może ona zachęcić firmy do wymiany zużytych środków.

22. Wartość majątku trwałego w gospod. może być następującego rodzaju: - wartość początkowa, odtwarzeniowa, bieżąca, końcowa

23. Terminy: a) fundusz amortyzacyjny- pochodzi z odpisów amortyzacyjnych , służy do odnawiania środków trwałych (kapitalny remont lub zakup nowego-inwestycja)

b) odpisy amortyzacyjne- rachunkowe zużycie środka trwałego wliczone do kosztów produkcji

c) rata amortyzacyjna(stawka amortyzacyjna)- wyrażenie zużycia środka trwałego w pieniądzu na jednostkę czasu lub jednostkę produkcji

d) współczynnik odnowienia WRP (reprodukcji środków trwałych)

e) współczynnik amortyzacji- klucz podziałowy waha się od 0 do 1. Może być: - amortyzacja czasowa (proporcje dotyczące amortyzacji środka w poszczególnych latach użytkowania) - amortyzacja ekspresowa- zużycie w stosunku do liczby jednostek produkcji f) stopa amortyzacji- procentowa norma zużycia wartości środka trwałego w ciągu roku lub na jednostkę produkcji. Może być: prostoliniowa, progresywna, degresywna, mieszana

Stopa_amortyzacja_prostoliniowa= 100

Okres_trwałości_obiektów w latach

g) stawki amortyzacyjne wg rozporządzenia ministra finansów:

- budynki mieszkalne 1,5, inne budynki 2,5 , budowle 4,0, melioracje 2,5 , silniki elektryczne i spalinowe- 10,0-12,5, ciągniki i przyczepy samochody ciężarowe 12,5-14,0

24. Metody amortyzacji:

- prostoliniowa (równomierna)- środki produkcji zużycia się proporcjonalnie do czasu ich użytkowania, może zawierać koszty remontów i likwidacji:

A- amortyzacja Wo- wartość początkowa X-liczba lat użytkowania środka trwałego

T- okres trwałości w latach

- metody krzywoliniowe (nierównomierne).

Metoda średnia progresywna- Abx (budynki). Rola amortyzacyjna i stopa amortyzacji wzrasta wraz z każdym rokiem użytkowania (wartość środka maleje bardziej niż proporcjonalnie wraz z upływem czasu)

- metoda degresywna- Ast (maszyny rolnicze dla tych środków, które zużywa się bardzo szybko pod względem moralnym- w pierwszych latach duże obciążenie po czym stopniowo maleje: gdy chcemy uwzględnić końcowe (likwidacyjne)

gdy wartość końcowej nie uwzględnia

D- dochód netto uzyskany z likwidacji środka trwałego

- metoda progresywna- metoda kwadratów (żywe środki produkcji (z punkt startowy przyjmuje się okres największej zdolności produkcyjnej)

Auzx= wartość amortyzacji w roku x użytkowania

*rola amortyzacyjna

Ra- rata amortyzacyjna Pt- liczba jednostek produkcji które powinny być uzyskane

Stopa amortyzacji:

Uwaga: wyposażenie gospodarstwa rolniczego w środki produkcji: ułatwia jego prowadzenie ale tez wiąże się z koniecznością ponoszenia kosztów

*środki obrotowe: pasze treściwe, lekarstwa, inne materiały używane do produkcji, środki ochrony roślin, nawozy mineralne, zużywają się całkowicie w jednym cyklu produkcyjnym, przenosząc całą swoja wartość na wytwarzany produkt.

---