AGATHA CHRISTIE

BOŻE NARODZENIE

HERKULESA POIROT

PRZEŁOŻYŁA BARBARA JABŁOŃSKA

REDAKTOR MAŁGORZATA WAROWNY

Drogi Jamesie,

Zawsze byłeś jednym z moich najwierniejszych i najwdzięczniejszych czytelników, tym bardziej więc poruszyły mnie twoje krytyczne uwagi.

Narzekałeś, że moje morderstwa stały się nazbyt wyrafinowane i, w gruncie rzeczy, jakby anemiczne. Wyznałeś, że tęsknisz za „solidnym, gwałtownym, tonącym we krwi mordem, który nie zostawiłby miejsca na wątpliwości, czy to naprawdę morderstwo!”

Tę powieść napisałem więc specjalnie dla Ciebie. Mam nadzieję, że Ci się spodoba.

Twoja szczerze Cię kochająca bratowa

Agatha

CZĘŚĆ I

22 GRUDNIA

I

Słephen podniósł kołnierz płaszcza i szybkim krokiem szedł wzdłuż peronu. Ponad jego głową gęsty dym zasnuwał dworzec. Potężne lokomotywy z donośnym gwizdem wyrzucały w lodowate powietrze kłęby pary. Wszystko wokół było zabrudzone sadzą.

„Cóż za obrzydliwy kraj! Co za odpychające miasto!” — pomyślał.

Początkowo oszołomił go Londyn, widok sklepów, restauracji, atrakcyjnych i eleganckich kobiet, ale to minęło. Miasto wydało mu się teraz tanią błyskotką w tandetnej oprawie.

— A gdyby tak wrócić do Afryki Południowej ? Przypływ bolesnej nostalgii przywiódł mu na pamięć blask słońca, błękit nieba, ogrody pełne kwiatów… jaskrawo niebieskich kwiatów… rzędy żywopłotów i szafirowe powoje, które oplatały najlichszy nawet domek.

Tu pełno było brudu, błota i potrącających się w pośpiechu ludzi, zaaferowanych jak mrówki w drodze ku mrowisku. Przemknęło mu przez myśl: „Szkoda, że w ogóle przyjechałem”.

Potem jednak przypomniał sobie o swoim celu i zacisnął zęby. Do licha, nie! Snuł przecież plany całymi latami i zawsze pragnął urzeczywistnić to, co sobie zamierzył.

Jego chwilowe wahanie, pytania, jakie zadawał samemu sobie: „Po co? Czy warto odgrzebywać przeszłość?”, wydały mu się jedynie oznaką słabości. Nie był młodzieniaszkiem, który działa pod wpływem przelotnego kaprysu, ale mężczyzną blisko czterdziestoletnim, pewnym siebie i zdolnym do czynu. Tak, zrobi to, po co przyjechał do Anglii.

Wsiadł do pociągu i poszedł korytarzem, szukając wolnego miejsca. Gestem dłoni odprawił tragarza i ze skórzaną walizą w ręku zaglądał do przedziałów. Święta zaczynały się już za trzy dni, więc pociąg był przepełniony. Stephen Farr z niechęcią mierzył wzrokiem licznych pasażerów.

Co za tłum! Niezmierzony, nieprzeliczony tłum! Wszyscy wyglądali tak jakoś… bezbarwnie. Byli wręcz rozpaczliwie podobni do siebie. Stephen miał przed sobą albo smętne baranie łby, albo pyszczki królików. Jeszcze inni — ociężali ludzie w starszym wieku — pochrząkiwali z cicha niczym świnki w chlewiku. Nawet smukłe dziewczęta z owalnymi twarzyczkami i pąsowymi ustami miały przygnębiająco jednostajny wygląd.

Z niespodziewaną tęsknotą pomyślał o afrykańskim buszu, o spalonych słońcem osamotnionych przestrzeniach. I nagle, gdy zajrzał do kolejnego przedziału, z wrażenia zaparło mu dech. Ta dziewczyna była inna. Czarne włosy, blada matowa cera o śmietankowym odcieniu, przepastne oczy. Smutne, dumne śródziemnomorskie oczy. Chyba przez pomyłkę tkwiła pośród amorficznego tłumu, przemierzając posępne równiny środkowej Anglii. Wyobraził ją sobie na balkonie, z różą w ustach, w czarnej mantyli kryjącej wyniosłą głowę. Brakowało tylko kurzu, upału i unoszącej się w powietrzu woni krwi rozlanej podczas walki byków. Powinna była olśniewać, a nie siedzieć w kacie zatłoczonego przedziału trzeciej klasy.

Stephen był bystrym obserwatorem. Nie uszedł jego uwagi wyświechtany czarny płaszczyk, skromna spódnica, taniutkie fabryczne rękawiczki i torebka w wyzywającym, odcieniu czerwieni. Nad wszystkim górowało jednak i olśniewającego zjawiska. Tak, była olśniewająca, egzotyczna… Co, u licha, robiła w tej krainie mgły, chłodu i wiecznie zabieganych pracowitych mrówek?

„Muszę się dowiedzieć, kto to jest i co tu robi — pomyślał. Muszę koniecznie”.

II

Pilar, skulona w kącie pod oknem, rozmyślała nad tym, Jak dziwnie pachnie Anglia. Właśnie to uderzyło ją najmocniej: odmienność woni. Nie ma zapachu czosnku ani pyłu, a perfum nie czuje się prawie wcale. Przedział zionął stęchlizną zamkniętych pomieszczeń, siarczanym odorem pociągu, mydłem. Kolejny niemiły zapach emanował z futrzanego kołnierza siedzącej obok, tęgiej pani. Pilar ostrożnie pociągnęła nosem, wdychając z niechęcią woń naftaliny. „Dziwne — pomyślała — jak można skrapiać się podobnymi pachnidłami!”

Rozległ się gwizdek, ktoś krzyknął coś donośnym głosem i pociąg z wolna ruszył. Jechała więc ku swemu przeznaczeniu.

Serce zabiło je j szybciej. Czy wszystko się uda? Czy zdoła dokonać tego, co zamierzała zrobić? O, na pewno! Obmyśliła przecież wszystko tak starannie. Przewidziała każdą okoliczność. Tak, na pewno się jej powiedzie!

Kąciki czerwonych warg Pilar uniosły się nieznacznie. Jej usta stały się nagle okrutne i zachłanne jak u kota albo dziecka; jak u kogoś, kto chce zaspokoić swe pragnienia i nie dba o litość.

Rozejrzała się wokół z nie ukrywaną dziecięcą ciekawością. Wszyscy Anglicy, w liczbie siedmiu, wydali się jej niesłychanie zabawni. A przy tym wyglądali tak dostatnio, wręcz zamożnie, sądząc choćby po ich strojach i butach. No, Anglia na pewno jest bogatym krajem, zawsze o tym słyszała. Tylko stanowczo brak jej wesołości. „O, tam na korytarzu stoi przystojny, nawet bardzo przystojny mężczyzna” — pomyślała. Podobała się jej ciemno opalona twarz, orli nos i barczyste ramiona. Szybciej niż angielska dziewczyna Pilar zdała sobie sprawę, że mężczyzna spogląda na nią z admiracją. Nie musiała patrzeć w jego stronę, by dostrzec spojrzenie, jakim ją obrzucał, a charakter tego spojrzenia dobrze pojmowała.

Pilar nie dziwiło to zbytnio. Przybywała z kraju, gdzie mężczyźni bez żenady przypatrują się kobietom i wcale tego nie kryją. Zadawała sobie w duchu pytanie, czy to Anglik, a odpowiedź wypadła zdecydowanie przecząco.

„Za wiele w nim życia jak na Anglika — rozstrzygnęła. — Ale włosy ma jednak jasne. Może to Amerykanin?” Pomyślała, że przypomina jej aktorów, których widywała w filmach o Dzikim Zachodzie.

Ktoś z obsługi pociągu torował sobie drogę przez korytarz wołając:

— Śniadanie! Proszę zająć miejsca! Śniadanie!

Każdy z siedmiu sąsiadów Pilar wykupił bilet z bonem restauracyjnym. Podnieśli się wszyscy naraz jak jeden mąż i nagle znalazła się zupełnie sama w opustoszałym przedziale. Szybko zamknęła okno, które przed chwilą otworzyła szpakowata jejmość o wojowniczym wyglądzie, siedząca w przeciwległym kącie. Znów oparła się wygodnie, oglądając przez szybę północne przedmieścia Londynu. Nie odwróciła głowy na dźwięk otwieranych ostrożnie drzwi. Wiedziała, że to ów pan z korytarza wszedł do środka, by z nią pogawędzić. Ciągle patrzyła zamyślona w okno.

— Pozwoli pani, że opuszczę szybę? — odezwał się Stephen Farr.

— Ależ dopiero co zamknęłam okno — odparła obojętnie, po angielsku biegle, lecz z wyczuwalnym obcym akcentem.

W chwili milczenia, która potem nastąpiła, Stephen pomyślał: „Co za piękny głos. Pełen słońca… Ciepły jak letnia noc”.

Pilar mówiła sobie w duchu: „Jaki ma miły głos, donośny i mocny. Bardzo mi się podoba”.

— Pociąg jest przepełniony— zaczął Stephen.

— Niewątpliwie. Ludzie wyjeżdżają z Londynu, pewnie dlatego, że tam tak mroczno.

Pilar nie wychowano wedle surowej zasady, że odezwanie się do nieznajomego z pociągu to coś w rodzaju zbrodni. Gdyby zaś Stephen spędził młodość w Anglii, zawahałby się pewnie przed nawiązaniem rozmowy z młodą dziewczyną, lecz on w prostocie ducha uważał nawiązanie konwersacji za rzecz całkiem naturalną.

Uśmiechnął się z rozbrajającą szczerością i rzekł:

— Londyn to okropne miasto, prawda?

— O, tak Nie cierpię go.

— Ja również.

— Chyba nie jest pan Anglikiem?

Jestem Brytyjczykiem, ale przyjechałem z Afryki Południowej.

— No tak, to wszystko wyjaśnia.

— Czy pani też z zagranicy?

— Tak, z Hiszpanii.

— Z Hiszpanii! A więc jest pani Hiszpanką?

— Tylko półkrwi. Moja matka była Angielką. Dlatego tak dobrze mówię po angielsku.

— Co pani sądzi o wojnie domowej? — spytał Stephen.

— Cóż za okropna rzecz! Tyle zniszczeń!

— A po czyjej pani jest stronie?

Pilar nie znała się zanadto na polityce.

— W mojej wiosce — wyjaśniła — mało mówi się o wojnie. Ona toczy się z dala od nas. Rzecz jasna, alkad — jako urzędnik państwowy — jest po strome rządu, no a proboszcz po stronie generała Franco… Ale całą resztę; obchodzą tylko własne winnice i praca w polu; nikt nie ma czasu, żeby roztrząsać takie sprawy.

— A więc nie była pani świadkiem żadnej bitwy?

— W naszej okolicy nie, ale kiedy jechałam autem, widziałam mnóstwo ruin, a także bomby lecące z nieba; jedna spadła na samochód obok, który stanął w płomieniach, a inna zdruzgotała dom. Było na co popatrzeć!

Stephen zdobył się na wymuszony uśmiech.

— Czy to panią bawiło?

— Mieliśmy mnóstwo kłopotu — wyjaśniła Pilar — bo chciałam jechać dalej, a tymczasem nasz szofer zginął.

Stephen zmierzył ją wzrokiem.

— Nie czuła pani żalu?

Ciemne oczy Pilar rozwarły się szeroko.

— Przecież każdy musi kiedyś umrzeć. Gdy śmierć nadchodzi z nieba, raz; dwa, buum — trwa to tylko trochę szybciej i wnet jest po wszystkim. Raz się żyje, raz umiera. Tak już bywa na świecie!

— Nie wygląda pani na pacyfistkę — zaśmiał się Stephen.

— Na co?

W słownictwie Pilar brakowało terminu, którym posłużył się jej rozmówca.

— Czy przebaczyłaby pani swym wrogom, signorina?

— Nie mam wrogów. Ale gdybym miała…

— No, co wtedy?

Stephen patrzył na nią zafascynowany okrucieństwem czającym się w kącikach lekko wygiętych warg.

Pilar rzekła z powagą:

— Gdybym miała wroga… Gdyby ktoś nienawidził mnie, a ja jego… poderżnęłabym mu gardło ot, w ten sposób…

Jej ręka wykonała gwałtowny gest, tak szybki i okrutny, że Stephen cofnął się.

— Ależ z pani krwiożercza istota!

Pilar odparła całkowicie naturalnym tonem:

— A co pan by zrobił ze swym wrogiem?

Stephen drgnął, potem spojrzał na nią uważnie, a wreszcie roześmiał się głośno.

— Sam nie wiem!

Pilar rzekła z naganą w głosie:

— Na pewno pan wie.

Stephen przestał się śmiać, westchnął i odparł półgłosem:

— Tak. Dobrze wiem, co bym zrobił.

A potem zmienił nagle ton.

— Co panią sprowadza do Anglii?

— Jadę do krewnych — rzekła z odcieniem afektacji w głosie. — Do moich angielskich krewnych.

— Ach, tak.

Osunął się z powrotem na siedzenie i przypatrywał się jej przez jakiś czas, rozmyślając, jak też może wyglądać jej rodzina i co pocznie ze swą hiszpańską krewniaczką. Próbował wyobrazić sobie ową stateczną brytyjską familię zgromadzoną razem w dzień Bożego Narodzenia.

— Czy ładnie jest w Afryce Południowej? — spytała Pilar.

Stephen zaczął mówić o swoim kraju. Pilar słuchała go z radością dziecka, któremu opowiadają bajkę. Bawiły go jej naiwne — choć trzeźwe — pytania i z niejaką przyjemnością przeistoczył swoją opowieść w bajecznie przesadną feerię.

Powrót pasażerów położył kres tej zabawie.

Stephen wstał, posłał Pilar uśmiech i ponownie skierował się na korytarz.

Gdy otwierał drzwi przedziału, odsunął się na bok, by przepuścić jakąś leciwą damę, i wówczas spostrzegł nalepkę na egzotyczne walizie z plecionej słomki „Panna Pilar Estravados”. Gdy to czytał z niedowierzaniem, dostrzegł nagle adres: „Gorston Hall, Longdale, Addlesfield”.

Na wpół już odwrócony, zmierzył dziewczynę zaskoczonym i podejrzliwym zarazem spojrzeniem. Wyszedł na korytarz i w zamyśleniu zapalił papierosa.

III

W dużym, niebiesko-złotym salonie Gorston Hall siedzieli Alfred Lee i jego żona Lidia, rozważając plany na święta. Alfred był mężczyzną w średnim wieku, o kanciastej sylwetce, miłej twarzy i łagodnych piwnych oczach. Głowę miał wciśniętą w ramiona i sprawiał wrażenie człowieka ogarniętego inercją. Lidia za to tryskała wręcz energią niczym rasowy pies myśliwski. Była nadzwyczaj szczupła, lecz jej ruchy uderzały zwinnością i gracją. Jej drobna twarz wcale nie odznaczała się urodą, lecz zdradzała swoistą dystynkcję, a głos był pełen uroku.

— Ojciec nalega. Nic nie poradzimy — odezwał się Alfred.

— Czy zawsze musisz mu się podporządkowywać? — spytała Lidia, hamując zniecierpliwienie.

— On jest w bardzo podeszłym wieku, moja droga.

— Och, wiem, wiem!

— Zawsze spodziewa się posłuszeństwa.

Lidia odparła sucho:

— Nic dziwnego, bo zawsze mu ustępowano! Ale wcześniej czy później będziesz musiał się mu przeciwstawić, Alfredzie.

— Co przez to rozumiesz?

Utkwił w niej wzrok, w którym widniało tyle przygnębienia i.lęku, że zagryzła wargi i zawahała się, czy mówić dalej;

— Co przez to rozumiesz? — powtórzył.

Wzruszyła szczupłymi, zgrabnymi ramionami i rzekła, starając się dobierać słowa:

— Twój ojciec ma… despotyczne skłonności.

— Jest stary.

— I będzie jeszcze starszy, a zatem jeszcze bardziej despotyczny. Kiedy to się wreszcie skończy? Już teraz pod każdym względem nami rządzi, nie wolno nam nawet mieć własnych planów na święta, a jeśli się na nie ośmielimy, zawsze je musi pokrzyżować!

— Ojciec sądzi, że jego wola jest najważniejsza — rzeki Alfred. — Pamiętaj, że jest dla nas bardzo dobry.

— Bardzo dobry, też coś!

— Naprawdę bardzo dobry — głos Alfreda zabrzmiał surowo. Lidia odrzekła chłodno:

— Masz na myśli to, że jest dla nas bardzo dobry… jeśli chodzi o pieniądze?

— Tak. Niewiele od nas żąda, a pieniędzy nigdy nie skąpi. Możesz wydawać, ile chcesz na stroje i dom, a on bez szemrania płaci rachunki. Przecież nie dalej jak w zeszłym tygodniu podarował nam nowy samochód.

— Przyznaję, twój ojciec jest bardzo hojny. Ale w zamian m to spodziewa się, że będziemy mu posłuszni jak niewolnicy.

— Jak niewolnicy?

— A tak! To właściwe słowo! Ty już jesteś jego niewolnikiem, Alfredzie. Jeśli chcemy wyjść, a on sobie tego nie życzy, zaraz wszystko odwołujesz i potulnie zostajesz w domu. Jeśli znów, wedle jego kaprysu, mamy gdzieś wyjść, no to idziemy… Brak nam własnego życia, brak niezależności.

Jej mąż odparł urażony:

— Proszę cię, Lidio, nie mów tak! To wielka niewdzięczność. Mój ojciec tyle dla nas zrobił…

Lidia stłumiła ciętą odpowiedź, która cisnęła się jej na usta. Wzruszyła tylko szczupłymi ramionami. Alfred odezwał się ponownie:

— Wiesz, Lidio, ojciec bardzo cię lubi…

— A ja go wcale! — odparła dobitnie.

— Lidio, wstyd mi tego słuchać. To nieładnie z twojej strony.

— Może. Ale czasem, w nagłym odruchu, wyrwie się człowiekowi parę słów prawdy.

— Gdyby ojciec się domyślał…

— Twój ojciec doskonale wie, że go nie znoszę. Myślę, że świetnie się tym bawi.

Doprawdy, Lidio, jestem pewien, że się mylisz. Nieraz mi mówił, że jesteś dla niego bardzo miła.

— Oczywiście, jestem uprzejma i taka pozostanę. Chciałam ci tylko uzmysłowić, jakie są moje prawdziwe uczucia. Nie cierpię twego ojca, Alfredzie! Myślę, że to złośliwy i despotyczny starzec. Terroryzuje cię i wykorzystuje twoją miłość synowską. Już dawno powinieneś był się zbuntować.

— Dosyć tego, Lidio! — rzekł sucho Alfred. — Ani słowa więcej.

Lidia westchnęła.

— Przepraszam. Może się mylę… Wróćmy lepiej do świąt. Jak sądzisz, czy Dawid naprawdę przyjedzie?

— Czemuż by nie?

Pokręciła głową z powątpiewaniem.

— Dawid jest… dziwny. Pamiętaj, że całe lata żył z dala od domu. Był bardzo oddany matce. Może to miejsce budzi w nim złe wspomnienia?

— Dawid zawsze działał ojcu na nerwy — odparł Alfred. — Swoją muzyką, marzycielskim usposobieniem… No, może ojciec był dla niego czasem zbyt surowy. Ale myślę, że Dawid i Hilda przyjadą na pewno. Wiesz, święta to jednak święta.

— Pokój ludziom dobrej woli — rzuciła Lidia, krzywiąc z ironią subtelnie wykrojone usta, — No, zobaczymy! George i Magdalena obiecali przyjechać jutro. Magdalena zanudzi się tu chyba na śmierć.

Alfred rzekł z pewnym rozdrażnieniem:

— Zachodzę w głowę, jak George mógł sobie wybrać na żonę dziewczynę o dwadzieścia lat od siebie młodszą! Zawsze trzymały się go głupstwa.

Szczęści mu się za to w polityce — odparowała Lidia. — Zdobył sympatię wyborców. Myślę, że Magdalena odgrywa sporą rolę w jego karierze.

Alfred odrzekł, cedząc słowa:

— Nie przepadam za nią. Co prawda jest bardzo przystojna, ale czasami myślę, ze przypomina nieco gruszki o wspaniałym wyglądzie, całe rumiane, a w istocie bez smaku. — Pokiwał głową.

— I zepsute w środku? — wtrąciła Lidia. — Zabawne, że właśnie ty tak mówisz!

— Dlaczego cię to bawi?

— Bo zwykle jesteś taki wyrozumiały! O nikim nie powiesz złego słowa. Czasami strasznie mnie drażni, że brak ci… jakby to wyrazić… należytej dozy nieufności. Nie wiesz, ile zła może tkwić w ludziach. A nasze otoczenie…

— Zawsze myślałem, że nasze otoczenie jest takie, jakim sami je czynimy — rzekł jej mąż z uśmiechem.

— Nie! — odparła żywo Lidia. — Zło istnieje nie tylko w naszej wyobraźni. Ono istnieje naprawdę! Nie zdajesz sobie chyba sprawy ze zła panującego na tym świecie. Jesteś ponad to. A tymczasem ja je wyczuwam. Zawsze je czułam tu, w tym domu…

Zagryzła wargi i urwała.

— Ależ, Lidio… — zaczął Alfred.

Ona jednak uniosła pospiesznie dłoń w ostrzegawczym geście, patrząc ku tyłowi, ponad ramieniem męża. Alfred odwrócił się.

Milczący mężczyzna z obojętnym wyrazem twarzy stał za nimi w pełnym szacunku oczekiwaniu.

— O co chodzi, Harbury? — rzuciła cierpko Lidia.

Głos Harbury'ego brzmiał jak przyciszone i również pełne szacunku pomrukiwanie.

— Pan Lee kazał mi powtórzyć, że na święta przyjedzie jeszcze dwoje innych gości i trzeba przygotować pokoje na ich przyjęcie.

— Jeszcze dwoje gości?

Harbury odparł gładko:

— Tak, proszę pani. Jakiś dżentelmen i młoda dama. Alfred zdumiał się:

— Młoda dama?

— Tak powiedział pan Lee, sir.

Lidia rzekła szybko:

— Pójdę na górę i zobaczę się z nim…

Harbury zrobił tylko jeden mały krok naprzód; był to raczej cień ruchu niż sam ruch, a jednak skutecznie wstrzymał zamiary Lidii.

— Proszę wybaczyć, ale pan Lee dziś po południu pragnie się zdrzemnąć i stanowczo życzył sobie, by mu nie przeszkadzać.

— Pojmuję — powiedział Alfred. — Oczywiście, nie będziemy go niepokoić.

— Dziękuję, proszę pana — Harbury wycofał się.

— Nie znoszę tego człowieka! — wybuchnęła Lidia. — Snuje się cichaczem po całym domu niby kot! Nigdy nie słychać, kiedy wchodzi.

— Ja też za nim nie przepadam, ale przyznaję, że zna swój fach. Niełatwo dzisiaj o dobrego pokojowca dla chorego człowieka. A najważniejsze, że ojciec go lubi.

— Oczywiście… To najważniejsze, jak sam mówisz. Alfredzie, co znaczy ta historia z młodą damą? O kogo może chodzić?

— Nie mam pojęcia. Nie potrafię sobie nawet wyobrazić, kto to może być.

Spojrzeli na siebie.

— Wiesz, Alfredzie, co sobie myślę? — zaczęła Lidia, krzywiąc swe wyraziste usta.

— No, co?

— Twój ojciec chyba się ostatnio trochę nudził. Myślę, że chciałby sobie sprawić miłą odmianę na święta.

— Zapraszając dwoje obcych ludzi na zjazd rodzinny?

— Och, nie wiem dokładnie, o co chodzi, ale zdaje mi się, że twój ojciec… zamierza się nieco rozerwać.

— Owszem, mam nadzieję, że się nieco rozerwie — odparł Alfred bardzo serio. — Biedny staruszek, inwalida, przykuty do łóżka przez tę nieszczęsną chorobę… I to po takim bujnym życiu…

Lidia powtórzyła powoli:

— Po takim bujnym życiu…

Pauza, jaką poprzedziła przymiotnik, nadała mu trochę dwuznaczną wymowę. Alfred musiał to pojąć, bo zaczerwienił się i zmienił na twarzy.

Jego żona wykrzyknęła naraz:

— Wprost nie do wiary, że możesz być jego synem! Wprost nie do wiary! Jesteście najzupełniej odmienni. A on jakby na ciebie rzucił urok — ty go wprost bałwochwalczo wielbisz!

Alfred odparł znękanym tonem:

— Lidio, chyba trochę przesadzasz. W końcu to naturalne, że syn kocha ojca! I na odwrót, gdybym go nie kochał, przeczyłoby to naturze.

— W takim razie — odcięła się Lidia — wielu członków twej rodziny urąga naturze! Och, nie próbuj zaprzeczać! Przestańmy się spierać; przepraszam, że się uniosłam. Wiem, że cię; uraziłam. Wierz mi, Alfredzie, doprawdy nie chciałam tego. Niezwykle cię podziwiam za twoją… twoją wierność. Lojalność to dzisiaj rzadka cnota. Może myślisz, że jestem zazdrosna? Często posądza się kobiety o zazdrość względem teściowych, a więc może chyba istnieć i zazdrość o teścia…

Alfred objął ją delikatnie.

— Niepotrzebnie się obwiniasz. Nie masz przecież żadnego powodu do zazdrości.

Żona obdarzyła go szybkim całusem, jakby pchnęły ją do tego gestu wyrzuty sumienia, i pogładziła koniuszek jego ucha.

Wiem, wiem. Ale mimo wszystko, Alfredzie, nie wyobrażam sobie, żebym mogła być zazdrosna o twoją matkę. Szkoda, że jej nie poznam.

— Była biedną, nieszczęśliwą istotą.

— Tak więc zapisała się w twojej pamięci… Jako biedna, nieszczęśliwa istota? A to ciekawe…

Alfred rzekł w zamyśleniu:

— Prawie zawsze była cierpiąca… Wiecznie tonęła we łzach… — Potrząsnął głową. — Brak jej było hartu ducha.

Lidia, wciąż patrząc mu w oczy, szepnęła prawie niedosłyszalnie:

— Jakie to osobliwe…

Lecz gdy mąż zwrócił na nią pytające spojrzenie, drgnęła zmieniła temat:

— Skoro nie możemy się dowiedzieć, kim będą nasi tajemniczy goście, powinnam wyjść i zakończyć robotę w ogrodzie,

— Kochanie, na dworze jest straszny ziąb i dmie ostry wiatr.

— Włożę na siebie coś ciepłego.

Lidia wyszła z .pokoju. Alfred Lee stał przez dłuższą chwilę bez ruchu z miną pełną dezaprobaty, a potem podszedł do dużego okna w końcu pokoju. Na zewnątrz, wzdłuż całego domostwa, ciągnął się taras. Po dłuższej chwili Alfred dostrzegł Lidię niosącą płaski koszyk. Miała na sobie obszerny wełniany płaszcz. Postawiła kosz na ziemi i przykucnęła przy kwadratowej kamiennej misie, której obrzeże ledwo wystawało nad powierzchnię gruntu.

Mąż patrzył na nią przez jakiś czas, aż wreszcie i on opuścił pokój, włożył szeroki płaszcz, owinął się szalikiem i wyszedł przez boczne drzwi na taras. Po drodze minął kilka innych kamiennych mis zamienionych w miniaturować ogródki; wszystkie były dziełem zręcznych palców Lidii.

Jeden z nich wyobrażał scenę rozgrywającą się na pustyni z miękkim żółtym piaskiem, kępą wyciętych z blachy zielonych palm i karawaną wielbłądów oraz kilkoma figurkami Arabów. Parę prymitywnych lepianek z plasteliny dopełniało dzieła. Był tam również włoski ogród z tarasem i kwietnikami, które zrobiono z laku do pieczęci, a także ogródek arktyczny z gromadką pingwinów, gdzie kawałki szkła imitowały góry lodowe. Dalej widniał ogródek japoński z parą prześlicznych karłowatych drzewek; lusterko wyobrażało tam wodę, a mostki również wymodelowano z plasteliny.

Alfred przystanął za plecami żony i przyglądał się jej pracy. Wymościła wnętrze jednej z mis papierem i nakryła go szkłem. Wokół piętrzyły się kamienie. Lidia wysypała właśnie z torebki drobny żwir i formowała z niego coś w rodzaju kamienistej plaży. Spośród kamieni wyzierały małe kaktusiki.

Lidia mruknęła do siebie:

— Tak. Właśnie tego chciałam.

— Co przedstawia to nowe dzieło sztuki? — odezwał się Alfred.

Lidia wzdrygnęła się zaskoczona; nie słyszała jego nadejścia.

— To? Och, to przecież Morze Martwe, Alfredzie! Podoba ci się?

— Wygląda to raczej na ziemię jałową. Czy nie powinno tam być trochę więcej roślinności?

Zaprzeczyła ruchem głowy.

— Tak właśnie wyobrażam sobie Morze Martwe. Ono przecież jest martwe, mój drogi!

— Nie wygląda tak atrakcyjnie jak reszta.

— No bo to nie jest zbyt atrakcyjne miejsce…

Na tarasie rozległy się kroki. Stary, siwy i pochylony już wiekiem kamerdyner zmierzał w ich stronę.

— Dzwoni żona pana George'a, proszę pani. Pyta, czy nikomu nie przeszkodzi, jeśli przyjadą oboje pociągiem jutro, o piątej dwadzieścia.

— Proszę jej powiedzieć, że wszystko w porządku.

— Dziękuję łaskawej pani.

Kamerdyner pospieszył do domu. Lidia powiodła za nim spojrzeniem, a wyraz jej twarzy złagodniał.

— Poczciwy stary Tressilian jest doprawdy opatrznościowy. Nie wiem, co byśmy poczęli bez niego.

Alfred przytaknął żonie.

— To prawda. Takich domowników już dzisiaj nie ma. Służy u nas blisko czterdzieści lat i jest bezgranicznie oddany.

Lidia skinęła głową.

— Niczym owi wierni starzy słudzy, o których można już tylko czytać w książkach. Myślę, że byłby zdolny skłamać z podniesionym czołem, byle tylko ocalić któregoś z nas!

— Byłby do tego zdolny… — mruknął Alfred. — Niewątpliwie… Tak, jestem pewien!

Lidia wyrównała palcami resztę kamyczków.

— Wszystko gotowe!

— Gotowe? — Alfred wydawał się zaskoczony.

Lidia roześmiała się.

— Gotowe na święta! Na tę sentymentalną, pełną rodzinnego ciepła Gwiazdką!

IV

Dawid przebiegł oczami treść listu. Potem zmiął go w kulę i odrzucił, lecz po chwili sięgnął po niego, wygładził kartkę i przeczytał ponownie.

Żona Dawida, Hilda, patrzyła na męża bez słowa. Dostrzegła drgającą żyłkę (a może nerw?) na jego skroni, lekkie drżenie długich palców o subtelnym kształcie, nerwowy skurcz całego ciała. Dawid odgarnął pasmo jasnych włosów, które zawsze spadało mu na czoło, i błagalnie spojrzał na nią błękitnymi oczami.

— Hildo, i cóż my poczniemy?

Żona zwlekała przez chwilę z odpowiedzią. Wyczuła w jego słowach prośbę o pomoc. Wiedziała, jak bardzo był od niej zależny, odkąd się tylko pobrali. Wiedziała też, że najpewniej właśnie ona wpłynie na jego ostateczną decyzję, ale z tego też powodu wystrzegała się stanowczych słów.

Odezwała się, a w jej głosie zabrzmiała miękka, spokojna nuta doświadczonej niani:

— Sam musisz zadecydować, czy tam pojedziesz.

Hilda była kobietą postawną, choć zgoła nieurodziwą. Promieniował z niej jednak nieodparty magnetyzm. W jakiś sposób przywodziła na myśl spokojny urok holenderskich obrazów. Miała ciepły, serdeczny głos, a także witalną siłę: wewnętrzną, jaka przyciąga słabych. Była tęgawą kobietą w średnim wieku, niezbyt bystrą czy błyskotliwą, lecz posiadała to nieokreślone „coś”, co nie pozwalało przejść obok niej obojętnie: silną osobowość. Tak, Hilda Lee miała silną osobowość.

Dawid wstał i zaczął przechadzać się po pokoju, miał ledwie przyprószone siwizną. Wyglądał niezwykle chłopięco, a jego twarz przypominała miękkie, łagodne rycerzy z obrazów Burne-Jonesa. Było w nim coś niewytłumaczalnie, osobliwie nierealnego.

Gdy się odezwał, w jego głosie zabrzmiał niepokój:

— Na pewno wiesz, co w tej chwili czuję. — Chyba nie.

— Ależ mówiłem ci tyle razy! Mówiłem, jak strasznie nienawidzę mego domu i całej posiadłości. Nic dobrego z tego nie wyniknie. Nienawidzę każdej chwili, którą tam spędziłem. A gdy pomyślę o wszystkim, co wycierpiała moja matka…

Jego żona współczująco pokiwała głową. — Jakaż była dobra, Hildo! Jaka cierpliwa! Czasem zwijała się z bólu, ale znosiła to bez słowa skargi. Bóg jeden wie, ile się namęczyła. A kiedy wspomnę mojego ojca… — Twarz mu sposępniała. — To przecież on ściągnął na nią całe nieszczęście… Upoił ją, przechwalając się swymi podbojami miłosnymi, bo wiecznie ją zdradzał i ani myślał się z tym kryć…

— Powinna go była po prostu rzucić, zamiast godzić się z jego postępowaniem — odezwała się Hilda Lee.

Dawid rzekł z wyrzutem:

— Była za dobra. Uważała, że ma obowiązek zostać. A poza tym dokąd miała pójść?

— Mogła przecież rozpocząć gdzie indziej życie na nowo. Dawid odparł z rozdrażnieniem:

— Nie w tamtych czasach! Nic nie pojmujesz. Kobiety wówczas tak nie robiły. Godziły się z tym stanem rzeczy i znosiły wszystko cierpliwie. Musiała przecież myśleć o nas.

Cóż by się stało, gdyby nawet dostała rozwód? Pewnie ojciec ożeniłby się ponownie. Mógłby założyć nową rodzinę. Miała na względzie nasz interes.

Hilda milczała. Dawid ciągnął dalej: Nie, ona miała rację. Była doprawdy święta! Znosiła wszystko do końca, bez użalania się.

— Chyba niezupełnie, Dawidzie, skoro tyle o tym wiesz…

Odparł miękko, z rozjaśnioną twarzą:

— O tak, mówiła mi różne rzeczy… Wiedziała, jak bardzo ją kocham. A gdy umarła… — Urwał i chwycił się za głowę. — Hildo, to było okropne! Co za rozpacz! Wcale nie musiała umierać tak młodo! To on ją zabił — on, mój ojciec! Na niego spada odpowiedzialność. Złamał jej serce. Wtedy postanowiłem, że nie będę z nim dłużej żył pod jednym dachem. Wyniosłem się stamtąd na zawsze.

— Postąpiłeś mądrze. Właśnie tak należało zrobić. Dawid ciągnął dalej:

— Ojciec chciał, żebym pomagał mu w fabryce, ale to by oznaczało dalszy pobyt w tym domu. Nie mogłem już więcej znieść. Nie pojmuję, jak Alfred może to wytrzymywać przez tyle lat.

— A czy on się nigdy nie buntował? — spytała Hilda z pewnym zaciekawieniem. — Zdaje się, że o tym wspominałeś. Czy nie próbował samodzielnie zrobić kariery?

Dawid przytaknął.

— Zamierzał wstąpić do wojska. Ojciec wszystko przewidział dla nas z góry: Alfred, najstarszy syn, miał służyć w kawalerii, Harry'emu i mnie przypadłaby w udziale pomoc w fabryce, a George chciał zająć się polityką.

— Dlaczego stało się inaczej?

— Harry wszystko popsuł. Zawsze był zakałą rodziny. Wpadł w długi, miał też sporo innych kłopotów, aż wreszcie pewnego dnia czmychnął wraz z kilkuset funtami, które wcale do niego nie należały. Zostawił tylko kartkę z informacją, że praca gryzipiórka go nie pociąga i że pragnie zwiedzić kawałek świata…

— Czy nigdy więcej o nim nie słyszałeś?

— Oczywiście, że słyszałem! — roześmiał się Dawid. — Depeszował z podróży, prosząc o pieniądze. I zazwyczaj je dostawał!

— A co się stało z Alfredem?

— Ojciec kazał mu rzucić wojsko i wrócić do fabryki.

— A czy Alfred tego pragnął? chciałbym się dłużej rozwodzić; powiem tylko, że tego, ale ojciec zawsze potrafił sobie z nim poradzić. Sądzę, że Alfred jest całkowicie pod jego władzą. A jednak ty zdołałeś uciec.

Tak. Wyjechałem do Londynu studiować malarstwo. Ojciec uprzedził mnie, że skoro dokonałem tak niemądrego wyboru, to niewiele od niego dostanę za jego życia i ani centa w spadku. Odparłem, że nie dbam o to. Nawymyślał mi od młodych durniów i nigdy więcej go już nie widziałem.

— Nie żałowałeś tego? — spytała cicho Hilda.

— Nie, nigdy. Wiem jednak, że niewiele zdołałem osiągnąć w sztuce i nie zostanę wielkim artystą. Ale przecież nieźle się żyje w tym domku i mamy wszystko, czego nam potrzeba. Wszystko, co najważniejsze. A jeśli umrę, no to cóż… Ubezpieczyłem się na twoją korzyść.

Urwał i po chwili dodał:

— A teraz… coś takiego!

Uderzył dłonią w list.

— Szkoda, że twój ojciec w ogóle do ciebie napisał, skoro przysporzyło ci to tyle przykrości.

Dawid ciągnął dalej, jakby jej nie słysząc:

— Prosi, abym przyjechał z żoną na święta, i wyraża nadzieję, że wszyscy razem spędzimy je jak zżyta ze sobą rodzina. Coś musi się za tym kryć.

— A może nic się nie kryje? — Dawid spojrzał na żonę pytająco. — Po prostu sądzę — rzekła z uśmiechem — że twój ojciec mógł się na starość zrobić nieco sentymentalny i tęskni za rodzinnym ciepłem. Przecież wiesz, że tak czasami bywa.

— Może i bywa… — odparł Dawid nieufnie.

— Samotność zaczyna ciążyć wraz z wiekiem.

— Radziłabyś mi pojechać, tak?

Hilda odparła, ważąc słowa:

— Byłoby rzeczą godną pożałowania odmówić takiej prośbie. Może jestem staroświecka, ale wydaje mi się, że ludzie powinni spędzać Boże Narodzenie w zgodzie i przebaczać sobie urazy.

— Po tym wszystkim, co ci powiedziałem?

— Wiem, mój kochany, wiem. Ale to już przeszłość.

— Nie dla mnie.

— Nie, bo ty nie chcesz, żeby przeszłość umarła. Dla ciebie ciągle jest żywa.

— Nie mogę zapomnieć.

— Bo nie chcesz, Dawidzie!

Jego usta zacisnęły się.

— My, rodzina Lee, wszyscy jesteśmy tacy. Pamiętamy urazy całymi latami, hołubimy je w sobie, ożywiamy wspomnienia.

— Dla mnie liczy się teraźniejszość. Co przeszło, musi odejść. Gdy usiłuje się wciąż na nowo ożywiać przeszłość, zniekształca się ją, a wtedy widzi się wszystko w fałszywej perspektywie.

— Ja pamiętam dokładnie każde słowo i każde wydarzenie — odrzekł Dawid gniewnie.

— Zgoda, tylko że nie powinieneś tak robić, mój drogi! To nienaturalne. Widzisz tamte dni oczami młodego chłopca, a powinieneś je osądzać ze spokojem dojrzałego mężczyzny.

— Cóż to za różnica?

Hilda zawahała się. Ogarnął ją lęk, by nie zachować się nierozważnie, lecz słowa same cisnęły się jej na wargi:

— Sądzę — rzekła — że ojciec wciąż jeszcze jest dla ciebie rodzajem straszydła. A dziś zobaczyłbyś w nim może zwykłego człowieka, którego porywczość przeminęła z wiatrem. Wiem, jego życie nie było bez skazy, ale to przecież tylko człowiek, a nie jakieś nieludzkie monstrum.

— Niczego nie rozumiesz. On traktował moją matkę…

Hilda wtrąciła ostro:

— Istnieje pewien rodzaj pokory albo uległości, który budzi w mężczyźnie najgorsze instynkty, gdyby ten sam człowiek stanął twarzą w twarz z siłą woli i determinacją, mógłby postępować całkiem inaczej.

— A więc, według ciebie, wina leżała po jej stronie?

Hilda przerwała mu:

— Nie, z pewnością nie! Na pewno ojciec źle traktował twoją matkę, ale małżeństwo to rzecz bardzo szczególna i żadna inna osoba, nawet dziecko zrodzone z tego związku, nie ma prawa go sądzić. A poza tym twoje pretensje już jej w niczym nie pomogą. Wszystko minęło. Został tylko stary, schorowany człowiek, który prosi syna, aby przyjechał do domu na święta.

— I ty chcesz, bym pojechał?

Hilda zawahała się, lecz nagle podjęła decyzję.

— Tak — odparła. — Chcę tego. Chcę, żebyś tam pojechał i raz na zawsze pogrzebał przeszłość w niepamięci.

V

George Lee, poseł do parlamentu z okręgu Westeringham, był korpulentnym dżentelmenem w wieku czterdziestu jeden lat. Miał bladoniebieskie, wypukłe i podejrzliwe oczy, masywny podbródek i rozwlekły, pedantyczny sposób mówienia.

— Powiedziałem ci już raz, Magdaleno, że pojadę, bo uważam to za swój święty obowiązek — rzekł poważnym tonem.

Jego żona z irytacją wzruszyła ramionami. Była drobną, smukłą platynową blondynką o regularnym owalu twarzy i depilowanych brwiach. Czasami jej twarz mogła wydawać się pozbawiona wszelkiego wyrazu i tak właśnie wyglądała W tej chwili.

— Kochanie — rzekła — pomyśl, jak tam będzie okropnie nudno! Jestem zupełnie pewna.

— Poza tym — ciągnął George Lee, a jego twarz rozjaśniła się, jakby przyszła mu do głowy świetna myśl — unikniemy w ten sposób wielu wydatków. Święta zawsze mnóstwo kosztują! Moglibyśmy zapłacić służbie tylko za wyżywienie.

— Och, zgoda! — odparła Magdalena. — W końcu święta wszędzie są piekielnie nudne.

— Być może — George mówił tak, jakby nadał zwracał się do siebie samego — służba spodziewała się świątecznego obiadu. Chyba wystarczy im solidny befsztyk zamiast indyka!

— Komu, służbie? Och, George, przestań pleść głupstwa. Zawsze martwisz się tylko o pieniądze.

— Ktoś musi się o nie martwić.

— Owszem, ale to absurd, żeby tak skąpić na drobiazgach.

— Już i tak sporo od niego dostaję.

— Okropność Czy musimy we wszystkim zależeć od twego ojca? Powinien ci teraz przysłać coś ekstra.

— To do niego niepodobne.

Magdalena zwróciła ku niemu swe orzechowe oczy, które nagle stały się ostre i przenikliwe. Jej owalna twarz nabrała wyrazu.

— On jest niesłychanie bogaty, prawda, George? To chyba milioner?

— Sądzę, że ma nawet ładne parę milionów. Magdalena westchnęła z zawiścią.

— Gdzie on doszedł do bogactwa? W Afryce Południowej, tak?

— Owszem, zbił tam w młodości ogromny majątek. Dorobił się głównie na diamentach.

— Coś niebywałego!

— Potem wrócił do Anglii i rozkręcił interes, a sądzę, że jego fortuna podwoiła się lub potroiła od tamtej pory.

— Co będzie po jego śmierci? — spytana Magdalena.

— Ojciec nie lubi o tym mówić. Rzecz jasna, nie wypada pytać, ale myślę, że większość pieniędzy przypadnie Alfredowi i mnie. No jasne, Alfred otrzyma więcej.

— Masz przecież inne rodzeństwo.

— Tak, jest jeszcze Dawid. Nie sądzę, żeby wiele mu się dostało. Odszedł z domu, by poświęcić się sztuce czy innym podobnym głupstwom. Ojciec uprzedzał, że go wydziedziczy, a Dawid odparł, że nie dba o to.

— Strasznie głupio postąpił — rzuciła pogardliwie Magdalena.

— Była też moja siostra, Jennifer. Uciekła z cudzoziemcem… hiszpańskim artystą… jednym z przyjaciół Dawida, ale umarła blisko rok temu. Podobno miała córkę. Ojciec pewnie jej zostawi trochę grosza, ale nie za wiele. No i oczywiście Harry…

Urwał z pewnym zakłopotaniem.

— Harry? — spytała zaskoczona Magdalena. — Kimże on jest?

— Jest… moim bratem.

— Nigdy nie słyszałam, żebyś miał jeszcze jakiegoś brata.

— Moja droga, on… hm… nadużył naszego zaufania. Nigdy o nim nie wspominamy. Postąpił jak najgorszy niewdzięcznik. Już od wielu lat nic o nim nie słychać. Chyba nie żyje.

Magdalena roześmiała się nagle.

— Cóż cię tak rozbawiło?

— Pomyślałam sobie tylko — odparła — jakie to śmieszne, że ty — ty — George, możesz mieć kompromitującego cię brata! Ty, człowiek o nieposzlakowanej reputacji…

— Mam nadzieję, że moja reputacja jest bez skazy — uciął sucho George.

Oczy jego żony zwęziły się.

— No, twój ojciec jest trochę inny.

— Magdaleno, jak możesz!

— Czasem zdarzy mu się powiedzieć coś takiego, że czuję «ę bardzo nieswojo.

— Doprawdy, zaskakujesz mnie — rzekł jej mąż. — Czy Lidia sądzi podobnie?

— Ależ on nie mówi takich rzeczy Lidii! — odparła Magdalena i dodała ze złością: — Nie, on jej nigdy nic takiego nie mówi. Chciałabym wiedzieć dlaczego!

George zerknął na nią i odwrócił wzrok.

— Och — rzekł obojętnie — trzeba być wyrozumiałym. W jego wieku… I przy coraz gorszym zdrowiu…

— Czy… Czy z nim naprawdę jest tak bardzo źle?

— Tego bym nie powiedział Jest zdumiewająco odporny. Skoro jednak chce ujrzeć rodzinę zgromadzoną przy wigilijnym stole, to sądzę, że postąpimy najsłuszniej, gdy tam pojedziemy. Może to jego ostatnie święta.

— Mówisz tak, George — stwierdziła ostro — ale w istocie on może jeszcze żyć przez długie lata, prawda?

— Tak, tak… Oczywiście — wybąkał zaskoczony małżonek.

— Och — rzekła Magdalena — w końcu wydaje mi się, że najlepiej zrobimy, jeśli pojedziemy i zobaczymy sami.

— Nie wątpię.

— Ale to będzie okropne! Z Alfreda jest taki nudziarz, a Lidia wiecznie patrzy na mnie z góry.

— Nonsens.

— A właśnie, że tak! I jeszcze ten wstrętny sługus!

— Kto, stary Tressilian?

— Nie, Harbury. Skrada się wszędzie jak kot, z fałszywym uśmieszkiem na twarzy.

— Doprawdy, Magdaleno, nie pojmuję, co możesz zarzucić Harbury'emu.

— Po prostu działa mi na nerwy, to wszystko. Ale nie kłóćmy się. Widzę, że nieodwołalnie musimy tam pojechać. Nie trzeba obrażać starszego pana.

— Właśnie. Nie należy tego robić. A co do świątecznego obiadu służby…

— Nie teraz, George, załatwimy to później. Zaraz zadzwonię do Lidii i powiem jej, że przyjedziemy jutro o piątej dwadzieścia.

Magdalena pospiesznie wyszła z pokoju. Po telefonie poszła do siebie na górę i usiadła przy sekretarzyku. Opuściła jego klapę i zaczęła szperać wśród przegródek. Posypała się stamtąd istna kaskada rachunków. Magdalena przejrzała je, próbując zaprowadzić w nich jakiś ład, ale w końcu westchnęła z irytacją, zgarnęła papiery w bezładny stosik i włożyła go z powrotem do biureczka. Przeciągnęła dłonią po gładkich platynowych włosach nad czołem i szepnęła:

— Co ja mam począć?…

VI

Na pierwszym piętrze Gorston Hall długi korytarz wiódł do wielkiego pokoju, którego okna wychodziły na frontowy podjazd. Pomieszczenie to umeblowano w imponująco staroświeckim stylu. Wszędzie widniały brokatowe obicia, przepastne skórzane fotele, ogromne wazy z wizerunkami smoków, rzeźby z brązu… Wszystko było tu dostatnie, kosztowne i solidne.

W dużym głębokim fotelu, największym i najokazalszym ze wszystkich mebli, siedział mizerny, wychudzony mężczyzna. Długie, szponiaste dłonie wsparł na poręczach. Okuta złotem laska leżała tuż obok. Mężczyzna ubrany był w spłowiały niebieski szlafrok, na nogach miał bambosze. Włosy jego były siwe a twarz pożółkła i pomarszczona. Na pierwszy rzut oka mógł robić wrażenie osoby w opłakanym stanie, pozbawionej wszelkiego znaczenia. Orli kształt dumnego nosa i ciemne, bystre oczy zmusiłyby jednak obserwatora do zmiany opinii. Widniał w nich ogień i wigor.

Stary Simeon Lee zachichotał z cicha; był to nagły, ostry chichot, oznaka rozbawienia.

— A zatem — rzekł — czy powtórzyłeś żonie pana Alfreda to, co ci kazałem?

Harbury stał za fotelem. Odparł uprzejmym, pełnym szacunku tonem:

— Tak, proszę pana.

— Dokładnie co do słowa, tak jak powiedziałem?

— Owszem. Bez jednego błędu, proszę pana.

— Nie… Ty nie robisz błędów. I lepiej, żebyś ich nadal nie robił, bo inaczej pożałujesz! A cóż ona, Harbuiy? Co powiedziała pani Alfredowa?

Cicho i beznamiętnie Harbury powtórzył to, co usłyszał. Stary człowiek zachichotał ponownie i zatarł ręce.

— Wspaniale… Pierwszorzędnie… Przez cały wieczór będą się głowić… A to dobre! Ależ im dałem bobu! Idź i sprowadź ich tutaj.

— Tak, proszę pana.

— Chwileczkę, Harbury…

Starzec rozejrzał się wokół i zaklął po nosem.

— Skrada się jak kot. Nigdy nie wiadomo, gdzie właściwie jest…

Znieruchomiał w fotelu, gładząc podbródek, póki nie rozległo się stukanie do drzwi. Weszli Alfred i Lidia.

— Ach, to wy. Lidio, kochanie, usiądź no tutaj, przy mnie. Jakie masz dzisiaj śliczne kolorki!

— Byłam na dworze. Jest zimno. Każdemu mogą zaczerwienić się policzki…

— Jak się czujesz, ojcze? — spytał Alfred. — Czy dobrze wypocząłeś po południu?

— Pierwszorzędnie! Pierwszorzędnie! Śniłem o dawnych czasach. O czasach, zanim jeszcze nie ustatkowałem się i nie zostałem filarem społeczeństwa.

Niespodziewanie wybuchnął głośnym śmiechem. Jego synowa siedziała w milczeniu, uśmiechając się z wymuszoną grzecznością. Alfred spytał ponownie:

— Cóż to za dwoje nieoczekiwanych gości świątecznych, ojcze?

— Ach, goście! No tak, muszę wam powiedzieć, kim oni są. Tegoroczne święta to dla mnie wielkie święta! Poczekaj, przyjeżdżają George z Magdaleną…

— Tak, przyjadą jutro — rzekła Lidia — pociągiem o piątej dwadzieścia.

Stary Simeon ciągnął dalej:

— George, ta bezmyślna oferma… Dziwne, że to mój syn…

— Podoba się wyborcom — zauważył Alfred.

Simeon zachichotał ponownie.

— Bo pewnie myślą, że to porządny człowiek. Porządny! Nigdy nie było porządnego człowieka w naszej rodzinie.

— Cóż znowu, ojcze!

— Poza tobą jednym, mój chłopcze. Poza tobą jednym!

— A Dawid? — spytała Lidia.

— Właśnie, Dawid. Ciekaw jestem, czy nie zmienił się po tylu latach. Taki był z niego tkliwy młodzieniaszek. Jak też wygląda jego żona? Przynajmniej on nie ożenił się z dziewczyną dwadzieścia lat młodszą, jak George!

— Hilda przysłała bardzo miły list — powiedziała Lidia. — Przed chwilą nadszedł też telegram z wiadomością, że na pewno jutro przyjadą.

Teść zmierzył ją bystrym, przenikliwym spojrzeniem. Zaśmiał się.

— Zawsze to samo opanowanie — rzekł. — Powiem ci coś, Lidio: jesteś dobrze wychowana. Po człowieku poznać klasę. Wiem o tym co nieco. A swoją drogą dziedziczność to osobliwa rzecz. Tylko jedno z dzieci odziedziczyło coś po mnie, jedyne z całej gromady…

Jego oczy rozbłysły.

— No, zgadnijcie teraz, kto przyjedzie na święta. Do trzech razy sztuka! Założę się o pięć funtów, że nie dacie rady!

Przenosił wzrok kolejno z jednej twarzy na drugą. Alfred odezwał się, zmarszczywszy brwi:

— Harbury mówił, że spodziewasz się młodej damy.

— A, tu cię mamy! A więc… Pilar zjawi się u nas lada chwila. Kazałem wysłać po nią samochód.

Alfred spytał zaskoczony:

— Pilar?

— Pilar Estravados — wyjaśnił Simeon. — Córka Jennifer. Moja wnuczka! Ciekawe, do kogo podobna?

Alfred zawołał:

— Wielkie nieba! Nigdy mi nie powiedziałeś…

Stary pan wykrzywił twarz w szerokim uśmiechu.

— A nie mówiłem, nie! Zachowałem to w sekrecie. Kazałem Charltonowi odpisać i wszystko załatwić.

Alfred powtórzył urażonym i pełnym wyrzutu głosem:

— Nigdy mi nie powiedziałeś…

Ojciec odrzekł, ciągle ze złośliwym uśmiechem:

— Nie chciałem ci psuć niespodzianki! Ale czyż to nie przyjemność gościć znowu u siebie kogoś młodego? Nigdy nie widziałem tego Estravadosa. Ciekawe, kogo ona bardziej przypomina, ojca czy matkę?

— Czy to było rozsądne, ojcze? — zaczął Alfred. — Biorąc wszystko pod uwagę…

Starzec przerwał mu:

— Rozsądne… Rozsądne! Za bardzo się troszczysz o rozsądek, Alfredzie. Zawsze taki byłeś. To do mnie niepodobne! Rób, co chcesz, a potem niech cię piorun trzaśnie, taką mam dewizę! Dziewczyna jest moją wnuczką, jedyną wnuczką w rodzinie! Nie dbam o jej ojca, nie obchodzi mnie, kim był i co robił. To krew z mojej krwi! A przyjeżdża tu po to, żeby z nami zamieszkać.

— Zamieszkać z nami? — wykrzyknęła Lidia.

Teść spojrzał na nią bacznie.

— Masz coś przeciwko temu?

Pokręciła głową przecząco ł powiedziała z uśmiechem:

— Oczywiście, że nie. Jakżebym mogła się sprzeciwiać? Ojciec może przecież zaprosić do własnego domu, kogo tylko zechce. Nie wiem jedynie, czy ona…

— Czy ona co?

— Czy będzie tu szczęśliwa.

Stary Simeon pokiwał głową.

— Nie ma grosza przy duszy. Powinna być wdzięczna!

Lidia wzruszyła ramionami, a Simeon obrócił się ku Alfredowi.

— No i co? Czy to nie wielkie święta? Wszystkie dzieci wokół mnie. Teraz twoja kolej na zgadywanie, kto jest drugim gościem. — Alfred wytrzeszczył oczy. — Wszystkie moje dzieci… No, dalejże, zgaduj, chłopcze! Harry, oczywiście! Twój brat Harry!

Alfred pobladł. Wyjąkał:

— Ależ Harry… Harry nie…

— Hany we własnej osobie!

— Przecież sądziliśmy, że umarł…

— On by umarł?!

— A ty… Ty ściągnąłeś go tutaj? Po wszystkim, co zrobił?

— Syn marnotrawny, co? Masz rację. Zabiję więc tłustego cielca! Trzeba zabić tłustego cielca, Alfredzie! Musimy zgotować Harry'emu serdeczne powitanie.

Alfred wybąkał:

— Postąpił wobec nas wszystkich… jak niewdzięcznik. On…

— Nie musisz wyliczać jego niecnych postępków. Lista byłaby bardzo długa. Ale pamiętaj: święta to czas przebaczania win. Przygarnijmy życzliwie syna marnotrawnego.

Alfred poczerwieniał. Wyszeptał:

— To… To raczej dla mnie szok. Nigdy nie sądziłem, że noga Harry'ego postanie w tych murach.

Simeon nachylił się ku niemu.

— Nigdy go nie lubiłeś, prawda? — spytał z cicha.

— Po tym, jak się wobec nas znalazł…

Simeon zaśmiał się.

— Co było, minęło! W tym przecież tkwi sens świąt Bożego Narodzenia, nieprawdaż, Lidio?

Lidia również pobladła. Odparła sucho:

— Widzę, że ojciec od dawna przemyśliwał nad tym, jak spędzić tegoroczne święta.

— Chcę mieć rodzinę wokół siebie. Pokój ludziom dobrej woli! Jestem już stary. Co to? Zostawiasz mnie, chłopcze?

Alfred pospieszył do drzwi. Lidia pozostała na miejscu. Simeon wskazał jej ruchem głowy syna stojącego już w drzwiach.

— Dopiekłem mu. On i Harry nigdy nie żyli w zgodzie. Harry zawsze się z niego natrząsał. Przezywał go zarozumiałym ślamazarą.

Wargi Lidii rozchyliły się. Chciała coś powiedzieć, ale powstrzymał ją wyraz twarzy starca. Jej opanowanie rozbroiło go w końcu. Lidia zauważyła to i ośmieliła się odezwać:

— Zając i żółw. Ale w bajce to właśnie żółw wygrywa wyścig.

— Nie zawsze — odparł Simeon. — W życiu bywa inaczej, droga Lidio.

— Wybacz, ojcze — rzekła wciąż jeszcze z uśmiechem — ale muszę pójść za Alfredem. Nagłe emocje przygnębiają go.

Simeon zachichotał.

— Owszem, Alfred nie lubi zmian. Zawsze wolał święty spokój!

— Alfred jest ojcu bardzo oddany — rzuciła Lidia.

— Dziwi cię to?

— Tak, czasami mnie dziwi — odparła i wyszła z pokoju.

Simeon spojrzał w ślad za nią. Zaśmiał się cicho i zatarł ręce.

— Ależ zabawa! I to jaka! Przez całe święta będę się świetnie bawił!

Wstał z wysiłkiem i podpierając się laską, pokuśtykał wzdłuż pokoju. Podszedł do wielkiego sejfu stojącego w rogu. Przekręcił gałkę tyle razy, ile wymagał szyfr cyfrowy. Drzwiczki rozwarły się i Simeon zanurzył drżące palce we wnętrzu.

Wyciągnął stamtąd mały zamszowy woreczek. Otworzył go i jął przesypywać między palcami nie szlifowane diamenty.

— W porządku, moje śliczności… Zawsze takie same… Moi starzy przyjaciele… To były piękne dni… Nie trzeba nadawać wam szlifu. Nie będziecie wisieć na kobiecej szyi, tkwić na palcach niewiast czy zwisać z ich uszu. Jesteście tylko moje! Moi starzy przyjaciele! Mamy wspólne sekrety, łowią, żem stary i chory, ale ja się trzymam! Jeszcze w starym truchle sporo życia. I życie wciąż szykuje dla mnie coś ciekawego. Wciąż coś ciekawego…

CZĘŚĆ II

23 GRUDNIA

I

Tressilian podszedł do drzwi na dźwięk dzwonka. Ktoś dzwonił z niezwykłą natarczywością; nim stary sługa zdołał z wolna przejść przez hali, dzwonek rozległ się ponownie.

Policzki Tressiliana pokrył rumieniec gniewu. Cóż to za nieuprzejmość dobijać się do domu z podobną niecierpliwością! Jeśli znów przyszła banda kolędników, już on im natrze uszu!

Przez matowe szkło w górnej części drzwi dostrzegł sylwetkę wysokiego mężczyzny w kapeluszu z rondem nasuniętym na oczy. Otworzył mu. No oczywiście, toż to jakiś pospolity, krzykliwie ubrany obcy przybysz w tanim garniturze. Bezwstydny żebrak!

— A niechże mnie, przecież to Tressilian! — odezwał się obcy. — Jakże się miewasz, stary?

Tressilian zaczerpnął głęboko tchu, spojrzał na intruza raz, potem drugi. Ten arogancki wystający podbródek, zadarty nos, rozbawione oczy… Rozpoznałby je po latach. Jeszcze zuchwalsze niż niegdyś!

Rzekł, ciężko chwytając oddech:

— Panicz Harry!

Harry Lee wybuchnął śmiechem.

— O mało nie zemdlałeś na mój widok. Dlaczego? Sądziłem, że mnie tu oczekują.

— Tak. Z pewnością, proszę pana.

— Skąd więc zaskoczenie? — Harry cofnął się o krok i spojrzał na dom. Solidna bryła z czerwonej cegły, bez polotu, ale solidna. — Zawsze tak samo szkaradny— stwierdził. — Ale wciąż stoi, a to najważniejsze. Jak się miewa ojciec?

— Właściwie już z niego inwalida. Prawie nie opuszcza pokoju, ciężko mu chodzić. Wciąż się jednak nieźle trzyma.

— Stary grzesznik!

Harry Lee wszedł do środka, pozwolił Tressilianowi zdjąć z siebie szal i podał mu nieco ekscentryczny kapelusz.

— Jakże się ma mój drogi brat Alfred?

— Bardzo dobrze, proszę pana. Harry wyszczerzył zęby w uśmiechu.

— Spieszno mu do powitania mnie, co?

— Sądzę, że tak, proszę pana.

— A ja nie! Wręcz przeciwnie. Założyłbym się, że mój powrót to dla niego niezły wstrząs. My dwaj zawsze żyliśmy w niezgodzie. Czytujesz czasem Biblię, Tressilian?

— Ano tak, proszę pana.

— Pamiętasz przypowieść o powrocie syna marnotrawnego? Dobry brat krzywo na to patrzył, prawda? O, bardzo krzywo! Stary domator Alfred również się nie ucieszy.

Tressilian milczał ze spuszczoną głową. Jego sztywna poza wyrażała protest. Harry poklepał go po ramieniu.

— Uszy do góry, stary. Mnie się dostanie tłusty cielec! Prowadź mnie do ojca.

Tressilian wybąkał:

— Proszę tędy, do salonu. Nie bardzo wiem, gdzie są inni. Nie sposób było wysłać kogoś na dworzec, bo nie wiedzieliśmy, którym pociągiem pan przyjedzie.

Harry skinął głową. Podążył za Tressilianem przez hali, rozglądając się jednocześnie dokoła.

— Wszystko po staremu — stwierdził. — Wprost nie do wiary, że nic się tu nie zmieniło od czasu, gdy odszedłem stąd przed dwudziestu laty.

Wszedł za Tressilianem do salonu. Stary sługa mruknął:

— Spróbuję znaleźć pana Alfreda i jego żonę — a potem pospiesznie wyszedł.

Harry Lee wkroczył do pokoju i nagle stanął jak wryty na widok osoby siedzącej na parapecie okiennym. Jego oczy z niedowierzaniem przenosiły się z czarnych włosów na matową egzotyczną cerę o śmietankowym odcieniu.

— Święty Boże — zawołał. — Czy może mam przyjemność z siódmą, najpiękniejszą, żoną mego ojca?

Pilar ześlizgnęła się z parapetu i podeszła do niego.

— Nazywam się Pilar Estravados — oznajmiła. — A pan jest chyba wujkiem Harrym, bratem mojej mamy?

Harry odparł, z oczami wciąż utkwionymi w jej postaci:

— A więc to pani jest córką Jenny?

— Tak. Czemu pan spytał, czy jestem siódmą żoną waszego ojca? Czy naprawdę miał sześć żon?

Harry roześmiał się.

— Nie, myślę, że miał tylko jedną legalną żonę. A więc, Pil… Jak pani właściwie na imię?

— Pilar.

— A zatem, Pilar, doprawdy zamurowało mnie, gdy spostrzegłem świeżą, młodą istotę w tym mauzoleum.

— W mauzo…?

— W tym muzeum sztywnych kukieł! Zawsze sądziłem, że nasz dom jest wręcz obrzydliwy. Teraz, gdy po latach znowu go widzę, brzydzi mnie jeszcze bardziej.

Pilar rzekła zgorszona:

— Ależ skąd, tu jest wspaniale! Jakie piękne meble, co za dywany! Wszędzie puszyste dywany i pełno ślicznych rzeczy. Wszystko w dobrym gatunku i bardzo wystawne!

— A więc pani się tu dobrze czuje? — rzekł Harry, uśmiechając się ironicznie. Spojrzał na nią z rozbawieniem. — Mnie wręcz zastrzeliło, kiedy zobaczyłem panią pośród…

Urwał, gdyż do pokoju spiesznie weszła Lidia.

— Jak się pan ma, Harry? — rzekła, stając przed nim. — Jestem Lidia, żona Alfreda.

— Miło mi panią poznać. — Uścisnął jej dłoń, obrzuciwszy szybkim, badawczym spojrzeniem inteligentną, żywą twarz szwagierki. Z zadowoleniem obserwował jej chód. „Umie się zgrabnie poruszać jak mało która kobieta.” — zdecydował w duchu.

Lidia z kolei szybko podsumowała swoje wrażenia. Przemknęło jej przez myśl: „Niezły z niego zuchwalec, choć mimo to… atrakcyjny. Ale nie wierzyłabym mu ani trochę”.

Powiedziała jednak z uśmiechem:

— No i jak tu wygląda po tylu latach? Zupełnie inaczej czy całkiem tak samo?

— Całkiem tak samo. — Rozejrzał się wokół. — Nie… Ten pokój przemeblowano.

— Och, niejeden raz.

— Sądzę jednak, że zrobiła to pani — odparł. — że pani go odmieniła.

— Myślę, że tak…

Posłał jej nagle szeroki, szelmowski uśmiech, co Lidii dziwnie przypomniało uśmiech starca z pokoju na górze.

— To wnętrze ma teraz klasę! Obiło mi się o uszy, że nasz poczciwy Alfred ożenił się z dziewczyną, która pochodzi w prostej linii od jednego z towarzyszy Wilhelma Zdobywcy.

Lidia uśmiechnęła się.

— Myślę, że istotnie tak było, ale ród raczej podupadł od tamtych czasów.

— Jakże ma się Alfred? — spytał Harry. — Zawsze sztywny i oficjalny?

— Doprawdy nie wiem. Sam pan zobaczy, czy się zmienił.

— A co z resztą rodzeństwa? Rozproszeni pewnie po całym kraju?

— Nie, wszyscy tu zjechali na święta. Harry zdumiał się.

— A niech to! Wigilijny zjazd rodzinny! Co tak wzruszyło staruszka? Zawsze sobie lekceważył sentymenty. Jeśli mnie pamięć nie myli, rodzina mało go obchodziła. Musiał się zmienić!

— Możliwe. — Głos Lidii zabrzmiał oschle. Pilar obserwowała ich z zaciekawieniem.

— A co słychać u George'a? — pytał Harry. — Skąpiradło z niego jak zawsze? Ciężko biadał, kiedy mu przyszło rozstawać się z groszem!

— George wszedł do parlamentu. Posłuje z okręgu Westeringham.

— Co? Wytrzeszcz w parlamencie? A to dopiero!

Harry odrzucił głowę do tyłu i roześmiał się na całe gardło.

Był to donośny, kordialny śmiech, ale ten wybuch nieopanowanej wesołości zabrzmiał w ciasnych czterech ścianach salonu w sposób dziwnie brutalny. Pilar wstrzymała oddech, a Lidia zmarszczyła brwi.

Nagle jakiś ruch z tyłu sprawił, że śmiech Harry'ego urwał się raptownie. Gość nie usłyszał, kiedy Alfred wszedł do pokoju, ale gdy pospiesznie się odwrócił, brat stał już za nim w milczeniu i patrzył na niego z dziwnym wyrazem twarzy.

Po chwili na wargi Harry'ego wypełzł uśmiech. Ruszył do przodu.

— Ależ to Alfred?!

Alfred skinął głową.

— Jak się masz, Harry.

Stali, patrząc na siebie bez słowa. Lidia zaczerpnęła tchu. Pomyślała: „Co za absurd! Jak dwa psy, które śledzą się nawzajem…”

Oczy Pilar rozszerzyły się jeszcze bardziej. „Ależ głupio wyglądają — dumała — stojąc tak naprzeciw siebie… Czemu się nie obejmują? No jasne, Anglicy tego nie robią. Ale mogliby przynajmniej coś powiedzieć! Czemu, u licha, tylko patrzą?”

Harry odezwał się wreszcie:

— Trochę się głupio czuję po powrocie.

— Hm, pojmuję. To już szmat czasu, odkąd… Odkąd stąd odszedłeś.

Harry odrzucił głowę do tyłu i przesunął palcem po policzku, co znaczyło, że jest w wojowniczym nastroju.

— Taak — rzekł — cieszę się, że wróciłem — tu urwał, by podkreślić znaczenie słów — do domu…

II

— Myślę, że był niegdyś ze mnie kawał łotra — rzekł Simeon Lee.

Siedział zagłębiony w fotelu, z podanym do przodu podbródkiem, gładząc w zamyśleniu szczękę. W wielkim kominku naprzeciw niego buzował ogień, rzucając czerwony odblask. Obok siedziała Pilar. Trzymała w dłoni kawałek kartoniku, usiłując osłonić nim twarz przed żarem. Chwilami wachlowała się tekturką, poruszając z wdziękiem przegubem dłoni. Simeon patrzył na nią z przyjemnością. Począł znów mówić, bardziej do siebie niż do dziewczyny, jakby sama jej obecność zachęcała go do wynurzeń.

— O, tak — rzekł znowu — był ze mnie kawał łotra. Co ty na to? Pilar wzruszyła ramionami.

— Wszyscy mężczyźni to łotry, tak przynajmniej mówią zakonnice. Trzeba się więc za nich modlić.

— Ach, ale ze mnie był doprawdy straszny łobuz. — Simeon zaśmiał się. — I wiesz co? Wcale tego nie żałuję. Nie żałuję niczego. Świetnie się bawiłem… W każdej chwili mego życia! Ludzie mówią, że na starość przychodzi pora pokuty. Co za bzdury! Ja tego nie zrobię. Coś ci powiem: popełniłem mnóstwo grzechów… Wszystkie siedem grzechów głównych! Szachrowałem, kradłem, łgałem… O Boże, i to jak…! A kobiety… Wiecznie te kobiety! Ktoś mi raz opowiadał o szejku arabskim, który miał gwardię przyboczną z własnych czterdziestu synów — wszystkich prawie w tym samym wieku! Oho! Czterdziestu! Nie wiem, czy znalazłoby się aż czterdziestu moich bękartów, ale i ja mógłbym sobie zafundować niezłą gwardię, gdybym tylko spróbował zebrać wszystkich razem. No co, Pilar? Zgorszyłem cię?

Pilar utkwiła w nim spojrzenie.

— Dlaczego miałabym się gorszyć? Mężczyźni zawsze pragną kobiet. Mój ojciec też był taki. Dlatego ich żony są nieszczęśliwe i wiecznie chodzą modlić się do kościoła.

Stary Simeon zmarszczył brwi.

— Unieszczęśliwiłem Adelajdę — rzekł półgłosem do siebie. — Boże, co za kobieta! Krew z mlekiem! Jaka była piękna, kiedy ją brałem za żonę! A potem? Wiecznie lament, wiecznie szloch. Kiedy żona wciąż płacze, w mężu budzi się diabeł… Adelajdzie brakło siły charakteru, ot co. Gdybyż się kiedy zbuntowała! Ale ona nic. Kiedy się z nią żeniłem, myślałem, że zdołam się ustatkować, założyć rodzinę, zerwać z tym, co było…

Jego głos zamarł. Patrzył przed siebie, w gorejącą czeluść kominka.

— Założyć rodzinę… Do licha, jakaż to rodzina! — Zaniósł się nagle gniewnym, piskliwym śmiechem. — Wystarczy na nich spojrzeć. Żaden nie dał mi wnuka! Czy nie mają ani kropli mojej krwi w żyłach? Nie ma między nimi takiego, którego chciałbym za syna, ślubni czy nieślubni! Weźmy Alfreda! O Boże w niebiesiech, jakże się z nim wynudziłem! Patrzy na mnie jak wierny pies. Zawsze jest na zawołanie. Rety, co za głupiec! Chociaż jego żona, Lidia… Owszem, lubię Lidię. Ma w sobie trochę energii. Za to ona mnie nie cierpi, o czym wiem. Musi jednak robić dobrą minę do złej gry przez wzgląd na tego gamonia Alfreda! — Spojrzał na dziewczynę przy kominku. — Pilar, pamiętaj: nie ma nic nudniejszego nad oddanie.

Pilar uśmiechnęła się do niego. Simeon ciągnął swój monolog dalej; dodawała mu wigoru jej obecność, jej młodość i promieniująca z niej kobiecość.

— George! Kimże jest George? Nudziarz, niezguła, nadęty jak balon, bez mózgu, bez charakteru — ale za to to imponujący kutwa! Dawid? Dawid zawsze był durniem… Durniem i marzycielem. A także maminsynkiem, ot co. Ale zrobił jedyną rozsądną rzecz: ożenił się z solidną, miłą niewiastą. — Zawiesił rękę i uderzył nią w krawędź fotela. — Harry najlepiej się udał! Biedny, stary Harry, zakała rodziny. Przynajmniej on jeden jest pełen życia.

— Owszem — przytaknęła Pilar. — On jest miły. Śmieje się głośno i odrzuca wtedy głowę do tyłu. O tak, bardzo go lubię!

Starzec spojrzał na nią.

— Lubisz go, co, Pilar? Harry zawsze umiał zawracać głowy dziewczynom. Ma to po mnie! — Simeon zaczął się śmiać słabo i dychawicznie. — Dobrze mi się żyło, bardzo dobrze! Doświadczyłem wszystkiego, tak jak trzeba.

— U nas, w Hiszpanii, jest pewne porzekadło: „Bóg mówi: Bierz, co chcesz, tylko płać” — odezwała się Pilar.

Simeon z aprobatą poklepał poręcz fotela.

— Otóż to. Bierz, co chcesz… Ja tak robiłem. Przez całe moje życie brałem, co tylko chciałem…

Pilar ponownie odezwała się jasnym, dźwięcznym głosem:

— A czy zapłaciłeś? — i zamilkła.

Simeon przestał chichotać pod nosem. Wyprostował się w fotelu i spojrzał na nią.

— Coś ty powiedziała?

— Spytałam: czy zapłaciłeś za to, dziadku?

Simeon Lee odparł powoli:

— Po co to powiedziałaś? Po co?!

— Bo się zdziwiłam — odrzekła.

Jej ręka z wachlarzykiem znieruchomiała. Oczy stały się mroczne i nieprzeniknione. Siedziała tak, z głową odchyloną do tyłu, świadoma siebie i własnej kobiecości.

Simeon wybuchnął:

— Ty przeklęty bękarcie…

— Ale przecież lubisz mnie, dziadku! — rzekła miękko Pilar. — Lubisz, jak tu przy tobie siedzę.

— Owszem, lubię. Już od dawna nie widziałem kogoś tak młodego i pięknego… Dobrze mi to robi, rozgrzewają się moje stare kości… A prócz tego jesteś z mojej krwi. Że też Jennifer okazała się najlepsza ze wszystkich! Pilar roześmiała się.

— Pamiętaj, nie wolno ci ze mnie drwić — rzekł Simeon. — Wiem, czemu siedzisz tak spokojnie i słuchasz mojej gadaniny. Dla pieniędzy… Tylko dla pieniędzy… Może jeszcze powiesz, że kochasz swojego starego dziadka, co?

Pilar odparła:

— Nie kocham cię, ale cię lubię, i to bardzo. Musisz mi uwierzyć, bo tak jest naprawdę. Myślę, że byłeś wielkim niecnotą, ale i to lubię. Masz w sobie więcej życia niż inni mieszkańcy tego domu. I mówisz ciekawe rzeczy. Podróżowałeś, miałeś mnóstwo przygód. Gdybym była mężczyzną, chciałabym być właśnie taka!

— Chętnie się zgodzę — przytaknął Simeon. — Obydwoje mamy w sobie cygańską krew, jak to nazywają, a niewiele jej w moich dzieciach, z wyjątkiem Harry'ego. Przynajmniej w tobie się odezwała. Pamiętaj, że kiedy trzeba, umiem być cierpliwy… Czekałem raz przez całe piętnaście lat, żeby wyrównać rachunki z kimś, kto mi zaszedł za skórę. Oto kolejny rys rodziny Lee: oni nie zapominają! Pomszczą się na wrogu, choćby im przyszło czekać całymi latami. Pewien człowiek oszukał mnie. Czekałem piętnaście lat, aż wreszcie nadeszła okazja — i wtedy uderzyłem. Zrujnowałem go. Oskubałem ze wszystkiego!

Zaśmiał się z cicha.

— Czy to było w Afryce Południowej? — spytała Pilar.

— Tak. To wspaniały kraj.

— Wracałeś tam jeszcze?

— Ostatni raz z pięć lat po moim ślubie.

— A przedtem. Żyłeś tam przez wiele lat?

— Tak.

— Opowiedz mi o tym.

Simeon zaczął opowiadać. Pilar słuchała, osłaniając od żaru twarz tekturką.

Jego głos osłabł wkrótce ze znużenia.

— Czekaj, coś ci pokażę — powiedział.

Ostrożnie wstał z fotela i wsparty na lasce pokuśtykał przez pokój. Otworzył wielki sejf. Odwrócił się i skinął na nią.

— No, popatrz. Dotknij ich, przesyp między palcami. — Spojrzał na jej zdumioną twarz i zaśmiał się. — Wiesz, co to takiego? Diamenty, dziecko, diamenty!

Pilar wytrzeszczyła oczy, nachylając się nad nimi.

— Ależ one wyglądają jak zwykłe kamyki!

Simeon chichotał.

— To surowe diamenty. Tak właśnie wyglądają, kiedy się je znajduje.

Pilar spytała z niedowierzaniem:

— A po oszlifowaniu staną się prawdziwymi brylantami?

— Z pewnością.

— Będą iskrzyć się i migotać?

— A jakże.

Pilar rzekła nieco dziecinnie:

— Och, nie mogą w to uwierzyć!

— Kiedy to prawda — odparł rozbawiony Simeon.

— Dużo są warte?

— Bardzo dużo, ale trudno to określić przed oszlifowaniem. W każdym razie ta garstka kamyczków ma wartość wielu tysięcy funtów.

— Wielu… tysięcy… funtów? — powtórzyła Pilar, wymawiając każde słowo z osobna.

— No, warte są jakieś dziewięć czy dziesięć tysięcy… To spore kamienie, jak sama widzisz.

Pilar otworzyła oczy jeszcze szerzej.

— Czemu ich nie sprzedasz?

— Bo lubię je trzymać tutaj.

— Przecież to tyle pieniędzy…

— Nie trzeba mi pieniędzy.

— Och tak, rozumiem… — głos Filar zadrżał z przejęcia. Spytała: — Dlaczego nie dasz ich oszlifować, żeby były piękne?

— Bardziej mi się podobają właśnie takie. — Jego twarz rozciągnęła się w uśmiechu. Odwrócił się i począł mówić do siebie: — Przywodzą mi na myśl przeszłość… Kiedy ich dotykam, gdy je czuję pod palcami, wszystko do mnie wraca… Blask słońca, zapach krzewów stepowych, woły… stary Eb… wszyscy chłopcy… i wieczory…

Ktoś cicho zastukał do drzwi. Simeon rozkazał:

— Włóż je zaraz do sejfu i zatrzaśnij go. — Potem zawołał: — Proszę wejść!

Harbury, cichy i ugrzeczniony, wkroczył do pokoju.

— Herbata czeka na dole.

III

— Wreszcie cię znalazłem, Dawidzie — rzekła Hilda. — Szukałam cię wszędzie. Chodźmy stąd, okropnie tu zimno.

Dawid zwlekał przez chwilę z odpowiedzią. Stał i spoglądał na niski taboret obity spłowiałą satyną. Nagle odezwał się:

— To jej krzesło… Zawsze na nim siadywała… Tak, to samo. Tylko trochę wypłowiało.

Hilda zmarszczyła czoło.

— Rozumiem — odparła. — Chodźże stąd. Okropny tu ziąb. Dawid nie zwracał na nią uwagi. Rozejrzał się dokoła:

— Zwykle tu przesiadywała. Pamiętam, jak siedząc na tym taborecie czytała mi „Jacka, pogromcę olbrzymów”. Tak się to właśnie nazywało. Miałem wtedy ze sześć lat.

Hilda oparła dłoń na jego ramieniu.

— Wracajmy do salonu, kochany. Nie ma tu ogrzewania. Odwrócił się posłusznie, ale Hilda wyczuła, że przeszedł go dreszcz.

— Na pewno ten sam taboret — mruknął. — Jakby czas się zatrzymał.

Hilda zrobiła zmartwioną minę. Rzekła głosem, któremu usiłowała nadać ton stanowczy, choć uprzejmy:

— Gdzież się podziali inni? Już chyba siedzą przy herbacie.

Dawid uwolnił ramię od jej uścisku i otworzył kolejne drzwi.

— Niegdyś stał tu fortepian. Och, przecież stoi jeszcze i teraz! Ciekawe, czy go nastrojono.

Usiadł przy nim i podniósłszy wieko, przebiegł lekko palcami po klawiszach.

— Tak, jest nastrojony.

Zaczął grać. Spod jego dłoni popłynęła melodia.

— Co to takiego? Chyba to znam — rzekła Hilda — ale nie mogę sobie przypomnieć tytułu.

— Nie grałem tego od lat — odparł — Ona ją zwykle grywała. To jedna z „Pieśni bez słów” Mendelssohna.

Słodka, zbyt słodka melodia wypełniła pokój.

— Proszę, zagraj coś Mozarta — powiedziała Hilda. Dawid potrząsnął przecząco głową. Rozpoczął inny utwór Mendelssohna.

I nagle uderzył gwałtownie w klawisze. Zadźwięczał ostry dysonans. Dawid wstał od fortepianu, drżąc na całym ciele. Hilda podeszła do niego.

— Dawidzie, Dawidzie, co ci jest? Odparł:

— Nic… Nic takiego.

IV

Rozległ się natarczywy dźwięk dzwonka. Tressilian wstał ze swego krzesła w pokoju stołowym i powoli podążył ku drzwiom.

Dzwonek zabrzmiał ponownie. Tressilian wzdrygnął się. Przez matową szybę w drzwiach dostrzegł sylwetkę mężczyzny w kapeluszu z opuszczonym rondem.

Tressilian przesunął ręką po czole. Coś go nękało. Jakby wszystko powtarzało się dwa razy…

Na pewno coś takiego już się dzisiaj wydarzyło…

Przekręcił zatrzask i otworzył drzwi. W tym momencie czar prysnął. Człowiek stojący w progu odezwał się: r

— Czy tu mieszka pan Simeon Lee?

— Tak.

— Chciałbym się z nim zobaczyć.

Słabe echo zbudziło się w pamięci Tressiliana. Intonacja przybysza przypomniała mu coś z dawnych czasów, kiedy pan Lee po raz pierwszy przybył do Anglii.

Kamerdyner z powątpiewaniem pokręcił głową.

— Pan Lee jest ciężko chory, sir. Nie widuje nikogo. Jeśli pan pragnie…

Obcy nie dał mu dokończyć. Wyciągnął kopertę i podał ją słudze.

— Proszę to wręczyć panu Lee.

— Tak, sir.

V

Simeon Lee wyjął z koperty pojedynczą kartkę papieru. Wyglądał na zaskoczonego. Uniósł brwi, ale uśmiechnął się przy tym.

— Coś podobnego! — Zwrócił się do kamerdynera: — Poproś tu zaraz pana Farra.

— Tak,s ir.

— Właśnie przyszedł mi na myśl stary Ebenezer Farr — rzekł Simeon. — Był moim wspólnikiem w Kimberley. I nagle zjawia się jego syn!

Tressilian ponownie ukazał się w drzwiach i zaanonsował:

— Pan Farr.

Stephen Farr wszedł do pokoju, usiłując zamaskować nerwowość ostentacyjną swobodą. Odezwał się z jeszcze dobitniejszym niż przedtem akcentem południowoafrykańskim:

— Czy mam przyjemność za panem Lee?

— Miło mi pana poznać. Więc jest pan synem Eba? Stephen Farr uśmiechnął się z pewnym zakłopotaniem.

— Po raz pierwszy składam wizytę w starym kraju. Ojciec zawsze mi powtarzał, żebym pana odwiedził, jeśli pojadę do Anglii.

— Jak najsłuszniej! — Stary człowiek rozejrzał się po obecnych. — To moja wnuczka, Pilar Estravados.

— Witam pana — rzekła Pilar, starając się zachowywać w naturalny sposób.

Stephen Farr pomyślał z uznaniem: „Ależ twarda sztuka. Zaskoczył ją mój widok, ale tylko na chwilę”. Odparł z pewnym ociąganiem:

— Bardzo mi miło, panno Estravados.

— Dziękuję.

— Niechże pan siądzie — rzekł Simeon Lee. — I proszę mi wszystko opowiedzieć o sobie. Długo pan zabawi w Anglii?

— Nie mam się po co spieszyć, skoro już jestem na miejscu — odparł Farr i roześmiał się, odchylając głowę do tyłu.

— Ma pan zupełną rację — ciągnął Simeon. — Musi pan zatrzymać się u nas dłużej.

— Och, nie chciałbym się narzucać. Przecież za dwa dni święta.

— Musi pan je spędzić z nami, chyba że ma pan jakieś inne plany.

— Nie, nie mam, ale mimo to nie chciałbym…

— A więc już ustalone. — Simeon odwrócił głowę. — Pilar?

— Tak, dziadku.

— Idź i powiedz Lidii, że będziemy mieć jeszcze jednego gościa. Poproś ją do mnie.

Pilar wyszła. Oczy Stephena podążyły w ślad za nią. Simeon zauważył to z uciechą.

— Przybywa pan prosto z Afryki? r

— Owszem.

Obydwaj zaczęli rozmawiać o tym kraju. Za chwilę do pokoju weszła Lidia.

— To jest Stephen Farr — rzekł Simeon. — Syn mego starego przyjaciela i wspólnika, Ebenezera. Spędzi u nas święta; trzeba znaleźć pokój dla niego.

— Oczywiście. — Lidia uśmiechnęła się. Jej oczy taksowały nowo przybyłego. Zauważyła opaloną twarz, błękitne oczy i zwyczaj odchylania głowy do tyłu.

— Moja synowa — przedstawił ją Simeon.

— Czuję się nieco skrępowany moim wtargnięciem na rodzinną uroczystość — odparł Farr.

— Jesteś członkiem rodziny, chłopcze — rzekł Simeon. — Uważaj się za jednego z nas.

— To za wiele.

Pilar ponownie weszła do pokoju. Usiadła w milczeniu przy kominku i sięgnęła po kartonik. Traktowała go jak rodzaj wachlarza, kołysząc z wolna dłonią to w lewo, to w prawo. Oczy miała spuszczone i pełne spokoju.

CZĘŚĆ III

24 GRUDNIA

I

— Czy naprawdę chcesz, żebym został, tato? — spytał Harry, odchylając w tył głowę. — Wydaje mi się, że wsadziłem kij w mrowisko!

— Co masz na myśli? — spytał cierpko Simeon.

— Kochany Alfred — rzekł Harry — mój zacny brat z trudem znosi moją obecność.

— Tym gorzej dla niego! — warknął Simeon. — Jestem panem we własnym domu!

— Ale przecież w pewien sposób zależysz od niego. Nie chciałbym przysparzać ci trosk.

— Zrobisz, co ci każę — żachnął się jego ojciec.

Harry ziewnął.

— Doprawdy nie wiem, czy będę się nadawał do nudnego, siedzącego trybu życia. Człowiek, który był obieżyświatem, dusi się w takiej atmosferze.

— Może byś się ożenił — odparł ojciec — i założył rodzinę?

— A z kimże to mam się żenić? Szkoda, że nie można poślubić własnej siostrzenicy! Pilar jest diabelnie atrakcyjną dziewczyną.

— Widzę, że zdołałeś to zauważyć.

— Kiedy już mowa o stabilizacji, to nasz tłuścioch George najwyraźniej dokonał należytego wyboru, jeśli chodzi o aparycję. Kim ona jest?

Simeon wzruszył ramionami.

— Skądże mam wiedzieć. Zdaje się, że George poznał ją na pokazie modelek. Mówi, że jej ojcem jest jakiś oficer marynarki, który wycofał się z czynnej służby.

— Pewnie był drugim oficerem na statku kabotażowym — rzekł Harry. — George może mieć z nią nieco kłopotów, jeśli nie będzie uważał.

— George — parsknął Simeon Lee — jest głupcem.

— Więc czemu za niego wyszła? Dla jego pieniędzy?

Simeon znowu wzruszył ramionami.

— Czy sądzisz — odezwał się Harry — że zdołasz zmusić Alfreda do zgody na moją obecność?

— Zaraz to załatwimy — odparł z powagą Simeon.

Ujął za dzwonek stojący przy nim na stoliku. Harbury zjawił się natychmiast. Simeon rzekł:

— Poproś tu pana Alfreda.

Służący wyszedł, a Harry mruknął:

— Ten człowiek chyba podsłuchuje pod drzwiami!

— Być może.

Alfred wszedł z pośpiechem. Twarz mu się wydłużyła, gdy spostrzegł brata. Ignorując jego obecność, odezwał się zgryźliwie:

— Chciałeś mnie widzieć, ojcze?

— Tak. Usiądź. Myślę, że musimy trochę zmienić nasz tryb życia, skoro już mamy dwie osoby więcej w domu.

— Dwie osoby?

— Pilar oczywiście zamieszka z nami, a Harry wrócił do domu na stałe.

— Czy Harry… zamierza tu zostać? — zdziwił się Alfred.

— Dlaczegóż by nie, stary chłopie? — zawołał brat.

Alfred odwrócił się ku niemu gwałtownie.

— Sam powinieneś wiedzieć!

— Przykro mi, ale nie widzę powodu…

— Po tym wszystkim, co się zdarzyło? Zachowałeś się jak niewdzięcznik. Skandal…

Harry machnął ręką.

— To wszystko przeszłość, stary.

— Postąpiłeś obrzydliwie wobec ojca… Po wszystkim, co dla ciebie zrobił…

— Słuchaj, Alfredzie, to chyba sprawa ojca, a nie twoja. Jeśli on chce mi przebaczyć i przebaczy…

— Chcę tego — rzekł Simeon. — W każdym razie Harry jest moim synem.

— Tak, ale źle ci się odpłacił.

— Harry tu zostanie! — zawołał Simeon. — Taka jest moja wola. — Położył łagodnie dłoń za ramieniu syna. — Jestem do niego bardzo przywiązany.

Alfred wstał i wyszedł z twarzą bladą jak papier. Harry wstał również i podążył za nim ze śmiechem.

Simeon siedział, śmiejąc się pod nosem, lecz nagle poderwał się i rozejrzał naokoło.

— Kto tu jest, u licha? Ach, to ty, Harbury. Przestań się skradać.

— Przepraszam pokornie.

— Nieważne. Słuchaj: wydam ci pewne polecenia. Chcę, żeby wszyscy zebrali się tu zaraz po lunchu. Wszyscy, rozumiesz?

— Tak, proszę pana.

— I jeszcze coś. Kiedy tu ruszą, ty pójdziesz za nimi. A gdy będziesz już w połowie korytarza, podniesiesz głos tak, żebym cię mógł usłyszeć. Wystarczy byle pretekst. Rozumiesz mnie?

— Tak, proszę pana.

Harbury zszedł na dół. Rzekł do Tressiliana:

— Jeśli pana interesuje moje zdanie, zapowiadają się nam bardzo wesołe święta.

— Co pan ma na myśli? — odparł sucho Tressilian.

— Proszę tylko poczekać, to pan zobaczy. Dzisiaj mamy Wigilię, ale miłego świątecznego nastroju wcale tutaj nie wyczuwam, o nie!

II

Weszli do pokoju i zatrzymali się przy drzwiach. Simeon, który rozmawiał przez telefon, skinął na nich ręką.

— Usiądźcie. To potrwa krótką chwilę. — Mówił dalej do słuchawki: — Czy to biuro panów Charltona, Hodgkinsa i Bruce'a? To pan, Charlton? Tu Simeon Lee. Tak… Nie, chciałbym, żeby sporządził mi pan nowy testament… Owszem, jakiś czas temu spisałem inny… Zmieniły się niektóre okoliczności… Och, nie ma pośpiechu. Nie chcę psuć panu świąt. Może drugiego stycznia albo dzień później? Kiedy pan przyjedzie, wyjaśnię, czego sobie życzę. Nie, wszystko w porządku. Nie wybieram się jeszcze na tamten świat.

Odłożył słuchawkę i powiódł wzrokiem po twarzach ośmiu członków rodziny, a później rzekł ironicznie:

— Niewesoło wyglądacie. O co chodzi?

Alfred zaczął:

— Posłałeś po nas…

— Och, przecież nie ma w tym nic złego — odparł żywo Simeon. — Sądzicie, że to narada rodzinna? Nie, jestem dziś nieco znużony, i tyle. Nikogo z was nie będę fatygować po obiedzie. Powinienem się położyć. Chcę być wypoczęty na święta.

Uśmiechnął się do nich. George odezwał się z przejęciem:

— Oczywiście… Oczywiście…

— Święta — ciągnął Simeon — to wielka, stara tradycja. Sprzyja trwałości więzów rodzinnych. Co o tym sądzisz, Magdaleno?

Magdalena Lee drgnęła nerwowo. Jej dość niemądrze wyglądające małe usteczka rozwarły się i zamknęły ponownie.

— Och…Och, tak! — powiedziała.

— Zdaje się — odparł Simeon — że mieszkałaś ze spensjonowanym oficerem marynarki… — tu zawiesił głos — twoim ojcem. Nie sądzę, byście jakoś specjalnie świętowali Boże Narodzenie. Do tego trzeba większej rodziny!

— Tak, tak… Oczywiście, być może…

Oczy Simeona przestały się w nią wpatrywać.

— Nie chciałbym w tych dniach oznajmiać jakiejś niemiłej nowiny, ale wiesz co, George — obawiam się, że będę musiał nieco zmniejszyć wypłacaną ci pensję. Spodziewam się, że moje koszty utrzymania wzrosną w najbliższej przyszłości.

George mocno poczerwieniał.

— Ależ ojcze, nie możesz zrobić czegoś podobnego!

Simeon odparł miękko:

— Czy rzeczywiście nie mogę?

— Moje wydatki już dzisiaj są bardzo znaczne. Wobec tego, co powiedziałeś, nie wiem doprawdy, jak będę mógł związać koniec z końcem. Zmusiłoby mnie to do wprowadzenia krańcowych oszczędności.

— A więc niech twoja żona oszczędza! — odrzekł Simeon. — Kobiety to potrafią. Często widzą możliwość zaoszczędzenia tam, gdzie mężczyzna wcale by jej nie dostrzegł. Zręczna kobieta umie sama szyć swoje stroje. Dobrze pamiętam, że moja żona świetnie sobie radziła z igłą. Ze wszystkim sobie radziła, zacna z niej była niewiasta, tyle że beznadziejnie nudna…

Dawid poderwał się.

— Siadajże, chłopcze, bo jeszcze coś strącisz… — powstrzymał go ojciec.

Dawid wybuchnął:

— Moja matka…

— Twoja matka miała kurzy móżdżek! I, jak się zdaje, dzieci mają to po niej! — Simeon wstał gwałtownie. Z wypiekami na policzkach rzucił ostro: — Żaden z was niewart złamanego szeląga! Obrzydzenie mnie bierze na wasz widok! Nie jesteście mężczyznami, tylko mięczakami — kupą mdłych mięczaków. Pilar warta jest dwa razy więcej od każdego z was! Klnę się na wszystko, co najświętsze: mam pewnie lepszego od was syna gdzieś w szerokim świecie, mimo żeście się wszyscy urodzili z prawego łoża!

— Ojcze, licz się ze słowami! — krzyknął Harry. Skoczył do przodu i stał z grymasem złości na jowialnej zazwyczaj twarzy. Simeon odciął się:

— Ciebie też to dotyczy! Cóżeś w końcu zrobił? Potrafiłeś tylko telegrafować do mnie z całego świata, prosząc o pieniądze! Powtarzam, mdli mnie na wasz widok! Wynoście się precz!

Opadł na fotel, z trudem chwytając powietrze.

Powoli, jeden po drugim, członkowie jego rodziny wychodzili z pokoju. Zgorszony George był czerwony na twarzy. Magdalena wyglądała na przerażoną. Dawid pobladł i drżał. Harry wypadł za drzwi. Alfred poruszał się jak we śnie. Lidia postępowała za nim z uniesioną wysoko głową. Tylko Hilda zatrzymała się w progu i wolnym krokiem wróciła do starca.

Stanęła nad Simeonem, który drgnął zaskoczony, gdy otworzył oczy i spostrzegł ją koło siebie. W jej nieruchomej pozie kryła się jakaś groźba.

Spytał z irytacją:

— O co chodzi?

— Gdy nadszedł pana list — rzekła Hilda — uwierzyłam, że pan istotnie chciał zobaczyć całą rodzinę zgromadzoną w czasie świąt wokół siebie i namówiłam Dawida do przyjazdu.

— No i co z tego?

— Tak… — odparła powoli — pan chciał zobaczyć rodzinę wokół siebie, ale nie z tego powodu, który figurował w liście. Chciał pan ich zgromadzić tutaj, żeby wszystkich skłócić. Na miły Bóg, pan się tym doskonale bawi!

Simeon zaśmiał się.

— Zawsze miałem skłonności do żartów. Nie obchodzi mnie, co inni o tym myślą. Wystarczy, że bawię się ja!

Hilda nic nie odrzekła. Simeon Lee zaczął coś niejasno rozumieć.

— O czym pani myśli? — zapytał ostro. Hilda Lee odparła powoli:

— Lękam się.

— Lęka się pani… mnie?

— Nie. Lękam się o pana!

I niczym sędzia po oznajmieniu werdyktu oddaliła się ciężko, powolnym krokiem.

Simeon siedział, wpatrując się w drzwi. Wreszcie wstał i powędrował do sejfu. Zamruczał: „Popatrzmy sobie na moje śliczności”.

III

Dzwonek u wejścia rozległ się kwadrans przed ósmą. Tressilian podszedł do drzwi. Po powrocie do stołowego zastał tam Harbury'ego, który odwracał filiżanki do kawy stojące na tacy i oglądał znaki fabryczne na ich denkach.

— Kto przyszedł? — spytał Harbury.

— Inspektor policji, Sugden… Niechże pan uważa!

Harbury stłukł z trzaskiem filiżankę.

— I co teraz będzie? — biadał Tressilian. — Myłem ten serwis całe jedenaście lat i ani razu żadnej nie upuściłem, a teraz pan się tu plącze i wtrąca w nie swoje sprawy, no i mamy rezultat!

— Bardzo pana przepraszam, Tressilian — usprawiedliwiał się Harbury, któremu pot wystąpił na czoło. — Sam nie wiem, jak to się mogło stać! Mówi pan, że przyszedł inspektor policji?

— Tak, pan Sugden.

Służący zwilżył językiem bezkrwiste wargi.

— A… czego chciał?

— Prowadzi zbiórkę pieniędzy na sierociniec policyjny.

— Ach, tak! — Harbury wzruszył ramionami. — I dostał coś? — zapytał spokojniejszym już tonem.

— Zaniosłem rejestr ofiarodawców do starszego pana, a on kazał mi wprowadzić inspektora na górę i podać na stół wiśniówkę.

— O tej porze roku zawsze ktoś kwestuje — rzucił Harbury.

— Stary, muszę mu przyznać, jest szczodry, mimo że ma sporo wad.

Tressilian odparł z godnością:

— Pan Lee zawsze miał hojną rękę.

— To jego najlepsza cecha! — przytaknął Harbury. — No, a teraz wychodzę.

— Wybiera się pan do kina?

— Chyba tak. Cześć, Tressilian!

Harbury wyszedł drzwiami, które prowadziły do hallu dla służby.

Tressilian spojrzał na zegar ścienny i poszedł do jadalni, gdzie owinął bułeczki serwetkami. Potem, upewniwszy się, że wszystko jest w porządku, uderzył kilkakrotnie w gong wiszący w hallu.

Gdy przebrzmiały ostatnie uderzenia, policjant schodził właśnie ze schodów. Inspektor Sugden był barczystym, przystojnym .mężczyzną. Nosił szczelnie zapięty granatowy uniform i miał minę człowieka świadomego własnej ważności.

— Dziś wieczór będzie chyba przymrozek — zwrócił się uprzejmie do Tressiliana. — Dobrze się składa, bo ostatnio jest za ciepło jak na tę porę.

— Wilgoć zaostrza mój reumatyzm — rzekł Tressilian, kiwając głową.

Inspektor przyznał, że reumatyzm to doprawdy bardzo przykra dolegliwość, a Tressilian wypuścił go frontowymi drzwiami.

Stary kamerdyner zamknął drzwi na zatrzask i wolnym krokiem wrócił do hallu. Przesunął ręką po oczach i westchnął. Wyprostował się, gdy spostrzegł w progu salonu Lidię. George Lee schodził właśnie ze schodów.

Tressilian czekał w pogotowiu. Gdy Magdalena jako ostatnia z gości weszła do salonu, ukazał się w drzwiach i oznajmił:

— Podano do stołu.

Na swój sposób Tressilian był koneserem damskiej mody. Zawsze obserwował kobiece stroje, gdy krążył wokół stołu z karafką w dłoni, i dokonywał w myśli ich krytycznej oceny.

Żona pana Alfreda włożyła nową suknię z czarno-białej kwiecistej tafty. Śmiały wzór, bardzo rzuca się w oczy, ale ona wygląda w nim dobrze, choć wiele kobiet nie odważyło by się pokazać w takiej toalecie. Strój pani Magdaleny to oryginalny model. Tressilian był tego pewien. Musiał kosztować mnóstwo pieniędzy. Dziwne, że pan George w ogóle za niego zapłacił. Och, on nigdy nie lubił wydatków! A teraz weźmy żonę pana Dawida: zacności kobieta, ale ubrać się nie potrafi. Przy jej pełnej figurze gładki, czarny welwet byłby najlepszy. Wzorzysty aksamit, w dodatku karmazynowy, stanowi niefortunny wybór. Panna Pilar może nosić cokolwiek. Z jej figurą i włosami będzie świetnie wyglądać we wszystkim, ot choćby w tej taniutkiej białej sukience. Chyba pan Lee wkrótce temu zaradzi. Kiedy dżentelmen się starzeje, zawsze dzieje się to samo: wystarczy mieć młodą buzię, żeby okręcić go wokół palca.

— Wino reńskie czy bordeaux? — szepnął uprzejmie Tressilian do ucha George'a. Kątem oka dostrzegł, że Walter, lokaj, znowu podał jarzynę przed sosem do pieczeni — i to po tylu upomnieniach!

Tressilian obszedł stół z sufletem. Dopiero teraz, gdy stracił już zainteresowanie damskimi toaletami i przestała go nękać obawa przed niezręcznością Waltera, zauważył, że wszyscy byli dziwnie milczący. No, może nie wszyscy. Panicz Harry rozprawiał za dwudziestu naraz. Nie, to nie panicz Harry, tylko ten dżentelmen z Afryki Południowej. Inni też rozmawiali, ale w sposób wyraźnie wymuszony. Coś się z nimi działo. Na przykład pan Alfred wyglądał wręcz na chorego. Jakby doznał szoku czy czegoś podobnego. Miał nieprzytomną minę i prawie nie tykał jedzenia, tylko grzebał widelcem w talerzu. Jego żonę coś gnębiło; Tressilian wyraźnie to widział. Obserwował gości przy stole, oczywiście nie tak natarczywie, by dało się to dostrzec. Pan George miał purpurową twarz i jadł żarłocznie, ale jakoś tak, jakby wcale nie czuł smaku. Jeśli nie będzie się pilnować, powali go kiedyś apopleksja! Jego żona nic nie jadła. Może się odchudza? Panna Pilar pałaszowała za to z należytym apetytem, a prócz tego gawędziła i żartowała z afrykańskim dżentelmenem. Całkiem zawróciła mu w głowie. Tych dwoje nie dbało o troski! A pan Dawid? Tressilian martwił się o niego. Taki podobny do matki i wciąż młodo wygląda, tylko że nerwowy, o, właśnie wywrócił kieliszek. Tressilian zręcznie wytarł rozlany płyn i było po wszystkim, ale pan Dawid ledwo zauważył, co się stało; siedział pobladły i patrzył prosto przed siebie. Widok jego bladej twarzy przypomniał Tressilianowi, że Harbury jakoś dziwnie wyglądał, kiedy usłyszał, że do domu przybył inspektor policji… Tak jakby…

Tok myśli kamerdynera urwał się nagle. Walter, podając paterę, strącił właśnie z niej na ziemię gruszkę. Nie ma dziś dobrych lokajów! Te niezdary nadają się najwyżej na chłopców stajennych!

Tressilian obszedł stół z portwajnem. Panicz Harry był jakiś nieswój tego wieczoru. Wciąż spoglądał na pana Alfreda. No, ci dwaj od dzieciństwa się nie lubili. Panicz Harry zawsze był beniaminkiem ojca, co go, rzecz jasna, poróżniło z Alfredem. Pan Lee nie bardzo dbał o drugiego syna. Szkoda, bo przecież pan Alfred zawsze był mu tak oddany.

Pani Lidia właśnie wstała i odeszła od stołu. Jak ładnie wygląda ten wzór na jej taftowej sukni, a bolerko też dobrze na niej leży! Bardzo zgrabnie się porusza.

Tressilian oddalił się do pokoju stołowego i zamknął drzwi jadalni, gdzie panowie pili swój portwajn. Zaniósł tacę z kawą do salonu. Przyszło mu na myśl, że cztery panie, które tam siedziały, nie są w najlepszym nastroju. Nic nie mówiły i wyglądały na skrępowane. Tressilian roznosił kawę wśród ogólnego milczenia.

Znowu wyszedł, a kiedy znalazł się w stołowym, usłyszał, że drzwi jadalni otwierają się. Wyszedł stamtąd Dawid Lee i ruszył przez hali w stronę salonu.

Tressilian jeszcze raz wrócił do stołowego i zbeształ Waltera, który odciął mu się wręcz impertynencko i zostawił go samego. Tressilian usiadł. Czuł się zmęczony i przygnębiony. Oto i Wigilia, a tu w ludziach tyle napięcia… Wcale mu się to nie podobało.

Wstał z wysiłkiem i poszedł do salonu, by zebrać puste filiżanki. Nie było tam nikogo prócz Lidii, która stała na wpół ukryta za okienną zasłoną w drugim końcu pokoju, wpatrzona w nocny mrok.

Zza sąsiednich drzwi rozległ się dźwięk fortepianu. To grał pan Dawid. „Tylko dlaczego — głowił się Tressilian — wybrał sobie akurat marsz żałobny?” Bo właśnie marsz żałobny dało się stamtąd słyszeć. Och, dzisiaj doprawdy wszystko idzie na opak.

Tressilian pomału przeszedł przez hali, a potem wrócił do stołowego. I wtedy właśnie tuż nad jego głową rozległ się łomot, brzęk tłuczonej porcelany, łoskot przewracanych mebli oraz mnóstwo innych przeraźliwych dźwięków.

„Boże święty! — pomyślał ze zgrozą stary sługa. — Cóż to nasz pan wyprawia? Co się tam dzieje na górze?”

A wtedy zabrzmiał ostry, cienki, upiorny krzyk zakończony zduszonym gulgotaniem.

Tressilian stał przez chwilę jak porażony, potem puścił się biegiem przez hall i wpadł na schody. Cała reszta ruszyła tuż za nim, krzyk usłyszano bowiem w całym domu.

Wszyscy przebiegu pędem schody, minęli zakręt i niszę z posągami połyskującymi widmowo białą poświatą, a potem wpadli w korytarz wiodący do drzwi Simeona Lee. Stali tam już Farr i Hilda. Stephen na próżno mocował się z klamką, a Hilda wspierała się o ścianę.

— Są zamknięte — zawołał Farr. — Zamknięte na klucz!

Harry Lee odepchnął go i gwałtownie odsunął jego rękę z klamki. On również na próżno próbował ją przekręcić.

— Ojcze! — krzyknął. — Ojcze, wpuść nas!

Uniósł dłoń. Wszyscy czekali w zupełnym milczeniu. Nikt nie odpowiadał. Z wnętrza pokoju nie dobiegł ich żaden dźwięk.

Na dole zadzwonił dzwonek u drzwi frontowych, lecz nikt nie zwrócił na to uwagi.

— Musimy wyważyć drzwi! — oznajmił Farr. — To jedyny sposób.

— Nie pójdzie nam łatwo. Te drzwi są przeraźliwie mocne. Pomóż mi, Alfredzie! — odparł Harry.

Naparli na drzwi z całą siłą. Wreszcie odeszli i wrócili z dębową ławą, którą posłużyli się jak taranem. Drzwi w końcu przestały stawiać opór. Zawiasy puściły, skrzydła drgnęły we framudze i w końcu runęły do środka.

Przez chwilę wszyscy stali zbici w gromadę, patrząc na okropny widok, który odsłonił się przed nimi.

W pokoju niewątpliwie stoczono gwałtowną walkę. Ciężkie meble były poprzewracane. Odłamki chińskich waz pokrywały podłogę. Na środku dywanu, tuż przed paleniskiem kominka, leżał w ogromnej kałuży krwi Simeon Lee. Wszędzie pełno było krwi. Pokój wyglądał jak jatka.

Rozległ się jeden zbiorowy jęk, a później kolejno zabrzmiały dwa głosy. I dziwna rzecz; słowa, które wypowiedziano, w obydwu wypadkach były cytatami.

— Młyny boże mielą powoli… — rzekł Dawid Lee.

Lidia wyszeptała cicho:

— Och, kto by przypuszczał, że ten starzec miał w sobie tyle krwi…?

IV

Inspektor Sugden po raz trzeci nacisnął dzwonek; wreszcie sięgnął z desperacją po kołatkę. W końcu otworzył mu przerażony Walter.

— Och, to pan? — zawołał. — Na jego twarzy pojawił się wyraz ulgi. — Właśnie dzwoniłem na policję!

— A po co? — spytał zaskoczony inspektor. — Stało się coś? Walter wyszeptał:

— Ktoś załatwił starego pana Lee…

Inspektor odepchnął go i wbiegł na schody. Wpadł do pokoju, gdzie nikt nie zauważył jego wtargnięcia. Przy wejściu spostrzegł Pilar, która schylona podnosiła coś z podłogi. Obok niej stał Dawid z twarzą ukrytą w dłoniach. Inspektor dostrzegł też resztę gości zbitą w małą gromadkę. Tylko Alfred Lee przystanął tuż przy ciele ojca i spoglądał w dół blady jak ściana.

George Lee odezwał się z pełną powagi miną:

— Niczego nie wolno dotykać, pamiętajcie, niczego, póki nie zjawi się policja. To niesłychanie ważne!

— Przepraszam pana — rzekł Sudgen. Podszedł do przodu, delikatnie odsunął na bok panie.

Alfred poznał go.

— Ach — powiedział — to pan, inspektorze. Szybko pan przybył.

— Tak, panie Lee — inspektor Sugden nie tracił czasu na wyjaśnienia. — Co to wszystko znaczy?

— Mój ojciec — odparł Alfred — został zabity. Zamordowano go…

Głos mu się załamał.

Magdalena nagle zaczęła histerycznie szlochać.

Inspektor Sugden uniósł dłoń szerokim gestem i oznajmił nie znoszącym sprzeciwu tonem:

— Zechcą państwo teraz opuścić ten pokój, wszyscy prócz pana Alfreda i… hm… pana George'a Lee.

Powoli, jeden za drugim, obecni ruszyli ku drzwiom. Inspektor zatrzymał nagle Pilar.

— Przepraszam, panienko — rzekł uprzejmie — ale niczego tu nie wolno ruszać.

Utkwiła w nim zdumiony wzrok. Stephen Farr rzucił niecierpliwie:

— Oczywiście, ona o tym wie.

Inspektor Sudgen odezwał się po raz drugi, tym samym uprzejmym, lecz stanowczym tonem:

— Przed, chwilą podniosła panienka coś z podłogi.

— Doprawdy? — Pilar szeroko otworzyła oczy. Spojrzała na niego z niedowierzaniem.

Inspektor stwierdził wciąż uprzejmie, tylko nieco twardszym tonem:

— Tak.

— Och!

— Proszę mi oddać to, co panienka trzyma w ręce. Pilar powoli rozwarła palce. Na jej dłoni leżał strzępek kauczuku i mały drewniany przedmiot. Inspektor Sugden zgarnął to, włożył do koperty i wsunął ją do kieszeni na piersiach, po czym rzekł: „Dziękuję” i odwrócił się w stronę George'a Lee.

W oczach zaskoczonego Stephena Farra pojawił się błysk uznania. Stanowczo nie docenił przystojnego, barczystego inspektora.

Wszyscy prócz George'a i Alfreda wyszli wolnym krokiem z pokoju. Z tyłu za nimi rozległ się głos inspektora, który mówił oficjalnie chłodnym tonem:

— A teraz, jeśli panowie pozwolą…

V

— Nie ma to jak opalany drewnem kominek — rzucił pułkownik Johnson, dokładając kolejne polano do ognia i przysuwając fotel bliżej paleniska. — Niechże się pan poczęstuje — dodał, wskazując na likiery i syfon w zasięgu ręki jego gościa.

Gość uniósł dłoń w geście uprzejmej odmowy. Ostrożnie przysunął swój fotel w pobliże buzującego ognia, choć przekonany był, że możliwość przypalenia sobie stóp (niczym na średniowiecznych torturach) wcale nie uchroni go od lodowatego przeciągu, który mroził mu plecy.

Niechże pułkownik Johnson, okręgowy komisarz policji w Middleshire, sądzi sobie, że nie ma lepszego opału niż drewno; on, Herkules Poirot, był zdania, że centralne ogrzewanie stanowczo góruje nad kominkiem, i to pod każdym względem!

— Casus Cartwrighta jest zdumiewający, a sam sprawca również — stwierdził gospodarz. — Urokliwy, świetnie wychowany. Kiedy tu z panem przybył, wyglądał doprawdy jak niewiniątko.

Pokręcił głową.

— Nigdy już nie zetkniemy się z czymś podobnym! Otrucie nikotyną to na szczęście rzadkość!

— Niegdyś przysięgałby pan, że otrucie to rzecz niegodna Anglika — zauważył Herkules Poirot. — Zbrodnia dobra dla cudzoziemców! Coś tak niesportowego!

— Dziś już bym tego nie powiedział — odparł komisarz. — Mnożą się otrucia arszenikiem; jest ich zapewne dużo więcej, niż podejrzewamy.

— Owszem, możliwe.

— Każdy przypadek trucicielstwa to trudna sprawa — medytował Johnson. — Biegli przeczą sobie nawzajem, a poza tym lekarze zawsze formułują swoje opinie z przesadną ostrożnością. Bardzo to kłopotliwe dla ławy przysięgłych Skoro już, nie daj Boże, trzeba zajmować się morderstwami, niechże to będą proste przypadki, gdzie nie ma wątpliwości co do przyczyny zgonu! Poirot przytaknął.

— Rana postrzałowa, poderżnięte gardło albo rozłupana czaszka. Co pan wybiera?

— Och, proszę nie wspominać o wyborze. Niechże pan nie podejrzewa, że ja lubię morderstwa. Wolałbym nigdy nie mieć z nimi do czynienia! Poza tym mam nadzieję, że sama pana obecność powinna zapewnić nam spokój.

— Moja reputacja… — zauważył skromnie Poirot.

Ale Johnson już zaczął:

— Mamy święta — rzekł. — Pokój ludziom dobrej woli i tak dalej. Każdy powinien w tym czasie miłować bliźniego.

Herkules Poirot zagłębił się w fotelu, łącząc razem koniuszki palców. Spojrzał w zadumie na swego gospodarza i zapytał cicho:

— A zatem według pana święta nie są odpowiednią porą na zbrodnię?

— Tak właśnie sądzę.

— Dlaczego?

— Dlaczego? — powtórzył pułkownik, nieco wytrącony z równowagi. — No, przecież mówiłem przed chwilą, że w czasie świąt ludzie powinni się radować i tak dalej.

Herkules Poirot wymruczał:

— Ach, ci Brytyjczycy! Co za sentymentalny naród!

Johnson energicznie wyraził swój sprzeciw.

— Czy to źle, że tacy jesteśmy? Że lubimy tradycję i dawne zwyczaje? Cóż to panu szkodzi?

— Wcale mi nie szkodzi. Przeciwnie, uważam, że to pełne uroku. Niech pan jednak weźmie pod uwagę fakty. Powiedział pan, że podczas świąt ludzie winni się radować. Oznacza to również, że mnóstwo się wówczas je i pije. A nadmiar jadła oznacza przejedzenie. A po przejedzeniu ma się niestrawność! A wraz z niestrawnością zjawia się rozdrażnienie!

— Nie popełnia się zbrodni z rozdrażnienia — fuknął pułkownik.

— Nie jestem tego pewien! Weźmy co innego. Święta to czas wzajemnej życzliwości i przebaczenia. Wedle pańskich słów wtedy wręcz wypada tak postępować. Idą w niepamięć dawne spory, skłóceni godzą się kolejny raz, nawet jeśli jest to tylko zgoda chwilowa.

— Zakopuje się topór wojenny — przytaknął Johnson.

Poirot ciągnął dalej swój wątek:

— Weźmy teraz rodziny. Rozłączone przez cały rok, gromadzą się ponownie. A wtedy, mon ami, powstaje, jak należy przypuszczać, wiele napięć. Ludzie, którzy wcale nie są przyjacielsko nastawieni, zmuszają się do okazywania pozorów przyjaźni. Podczas świąt mamy zatem do czynienia z mnóstwem hipokryzji. Rzecz jasna, pojawia się ona ze wzniosłych powodów, ale zawsze pozostaje hipokryzją!

— Nie potrafię tak na to patrzeć — rzekł zamyślony Johnson.

Poirot pochylił się ku niemu.

— Nie, nie. To mój sposób widzenia, nie pański! Chciałem tylko udowodnić, że napięcie umysłowe i dolegliwości fizyczne potrafią czasem przeistoczyć nieszkodliwe i zdawałoby się niezbyt groźne konflikty w coś znacznie poważniejszego. Wysiłek udawania kogoś bardziej przyjacielskiego, bardziej pobłażliwego i bardziej wielkodusznego niż w rzeczywistości może sprawić, że wcześniej czy później ktoś okaże się przykrzejszą, bezwzględniejszą i w sumie bardziej odpychającą osobą, niźli jest nią w istocie! Jeśli tłamsi pan, mon ami, swe naturalne zachowanie, to wcześniej czy później nastąpi wybuch i nieszczęście gotowe.

Pułkownik Johnson spojrzał na Poirota podejrzliwie.

— Nigdy nie wiem, kiedy mówi pan serio, a kiedy kpi sobie ze mnie — burknął.

Poirot uśmiechnął się.

— Na pewno nie mówię serio, powiedziałem jednak prawdę: sztuczne warunki rodzą naturalną reakcję.

Do pokoju wszedł służący pułkownika.

— Dzwoni inspektor Sugden, proszę pana.

— W porządku, już idę.

Komisarz wyszedł, przepraszając Poirota. Powrócił po kilku minutach z poważną i przygnębioną miną.

— Niech to diabli! Morderstwo! W samą Wigilię! Poirot uniósł brwi.

— Czy aby na pewno morderstwo?

— Nie ma innej możliwości. Jednoznaczny przypadek. Morderstwo, i to w dodatku brutalne.

— Kto jest ofiarą?

— Stary Simeon Lee. Jeden z najbogatszych ludzi w okolicy. Zbił fortunę w Afryce Południowej. Nie, wzbogacił się nie na złocie, tylko na diamentach. Ogromne zyski przyniosła mu również produkcja maszyn górniczych własnego wynalazku. W każdym razie był niesłychanie bogaty. Szacowano go na wiele milionów.

— A czy był lubiany? — spytał Poirot. Inspektor odparł po namyśle:

— Nie sądzę, by go ktokolwiek lubił. To był osobliwy człowiek. Już od kilku lat poważnie chorował. Nie wiem o nim zbyt wiele, ale — rzecz jasna — był ważną figurą w tym hrabstwie.

— Będzie więc sporo zamieszania?

— Tak. Muszę zaraz jechać do Longdale.

Wahał się przez chwilę, patrząc na gościa. Poirot wyrzekł głośno to, czego pułkownik nie odważył się powiedzieć:

— Czy chciałby pan, bym mu towarzyszył?

Johnson odparł z zakłopotaniem:

— Nie śmiałem pana prosić. Pojmuje pan jednak sytuację! Inspektor Sugden to nasz najlepszy policjant. Skrupulatny, ostrożny, odpowiedzialny… tylko brak mu wyobraźni. Bardzo bym się cieszył z pańskich rad

Końcowa część przemowy pułkownika odznaczała się telegraficzną zwięzłością. Poirot odparł żywo:

— Będę zachwycony. Może pan zawsze liczyć na moją obecność. Nie trzeba ranić miłości własnej naszego inspektora. To będzie jego sprawa, nie moja! Pozostanę czymś w rodzaju nieoficjalnego konsultanta.

Pułkownik Johnson rzekł kordialnie:

— Zacny z pana chłop, Poirot!

I po tych słowach pochwały obydwaj wyszli.

VI

Szeregowy policjant otworzył im drzwi i powitał na progu. Inspektor Sugden zszedł do hallu oznajmiając:

— Miło mi pana widzieć. Może przejdziemy do pokoju po lewej? To gabinet pana Lee. Chciałbym przedstawić najważniejsze fakty. Sprawa wygląda wręcz osobliwie.

Wprowadził ich do małego pokoiku, gdzie na wielkim, zaścielonym papierami biurku stał telefon. Pod ścianami widniały półki pełne książek.

— Inspektorze Sugden — rzekł komisarz — to jest Herkules Poirot. Może pan o nim słyszał? Szczęśliwym trafem bawił u mnie akurat w gościnie.

Poirot skłonił się lekko i zlustrował spojrzeniem stojącego przed nim człowieka. Zobaczył wysokiego, barczystego mężczyznę o wojskowych manierach, z orlim nosem, wydatnym podbródkiem i bujnym, kasztanowatym wąsem. Sugden zerknął na niego z ukosa, Poirot spojrzał zaś spod oka na wąsy policjanta, których bujność zdawała się go fascynować.

— Oczywiście, że słyszałem — odparł inspektor. — Już pan do nas zawitał kilka lat temu, dobrze sobie przypominam. Chodziło o śmierć Bartłomieja Strange. Otrucie nikotyną. To nie był przypadek z mojego okręgu, ale wszystko o nim wiem.

Pułkownik Johnson rzucił niecierpliwie:

— No a teraz, Sugden, proszę o fakty. Mówi pan, że to jednoznaczny przypadek morderstwa.

— Bez wątpienia. Panu Lee poderżnięto gardło. Jeśli dobrze zrozumiałem słowa doktora, przecięto mu żyłę szyjną. Ale to dziwna sprawa.

— Jak to?

— Może najpierw opowiem, co mi wiadomo. Tego wieczoru, o piątej, odebrałem telefon od pana Lee na posterunku w Addlesfield. Telefon wydał mi się trochę dziwny; pan Lee prosił, bym przyszedł do niego wieczorem, dokładnie o ósmej, co wyraźnie podkreślił. Prócz tego uprzedził mnie, by powiedzieć kamerdynerowi, że zbieram datki na cel dobroczynny.

— Sądzi pan, że pod jakimś pretekstem chciał ściągnąć pana do siebie?

— Właśnie to mam na myśli. Pan Lee był ważną osobistością, przystałem więc na jego żądanie. Zjawiłem się tu niedługo przed ósmą i powiedziałem, że prowadzę kwestę na sierociniec policyjny. Kamerdyner oddalił się i po chwili wrócił ze słowami, że pan Lee mnie oczekuje. Potem wskazał mi drogę do jego pokoju na piętrze, tuż nad jadalnią.

Inspektor urwał, zaczerpnął tchu i ciągnął dalej swój nieco oficjalny raport.

— Pan Lee siedział w szlafroku przy kominku. Gdy kamerdyner odszedł i zamknął za sobą drzwi, poprosił mnie, bym usiadł koło niego. Z pewnym zakłopotaniem stwierdził, że chce przekazać mi szczegóły dotyczące rabunku. Spytałem, co zginęło, a on odparł, iż ma powody do przypuszczeń, że skradziono mu z sejfu diamenty wartości kilkuset funtów. Chodziło, zdaje się, o nie oszlifowane kamienie.

— Diamenty? — spytał komisarz.

— Tak, diamenty. Zacząłem mu zadawać rutynowe pytania, ale jego zachowanie było niepewne, a odpowiedzi dalekie od precyzji. Na koniec rzekł: „Rozumie pan, inspektorze, mogłem się omylić”. Odparłem: „Wcale nie rozumiem. Albo diamenty zniknęły, albo nie; jedno z dwojga!” Pan Lee odrzekł: „Diamenty na pewno zniknęły, ale, panie inspektorze, może tu chodzi o czyjś głupi żart”. Wydało mi się to dziwne, nic jednak nie powiedziałem. Pan Lee ciągnął zaś dalej: „Trudno mi wchodzić w szczegóły, ale tylko dwie osoby mogły przywłaszczyć sobie kamienie. Jedna z nich mogła zrobić to dla żartu. Jeśli jednak wzięła je ta druga, diamenty na pewno skradziono”. Odparłem: „Czego właściwie pan ode mnie oczekuje?” Odrzekł pospiesznie: „Chcę, żeby pan wrócił tu mniej więcej za godzinę — no, może trochę później, powiedzmy, kwadrans po dziewiątej. Wtedy będę mógł panu na pewno powiedzieć, czy mnie okradziono, czy nie”. Wydało mi się to zagadkowe, ale zgodziłem się i wyszedłem. Pułkownik Johnson rzucił:

— Zdumiewające, wprost zdumiewające. Co pan na to, Poirot?

— Czy mogę spytać, inspektorze — rzekł Poirot — jakie były pańskie wnioski?

Inspektor potarł podbródek i odpowiedział z wahaniem:

— No cóż, rozważałem różne możliwości, lecz w końcu pomyślałem sobie tak: żaden żart nie wchodzi w grę. Diamenty naprawdę skradziono, tylko stary pan nie ma pewności, czyja to sprawka. Według mnie on mówił prawdę, kiedy wspomniał, że może chodzić o dwie osoby, jedną z nich byłby pewnie ktoś ze służby, ale w wypadku drugiej chodziłoby o członka rodziny.

Poirot kiwnął głową z aprobatą.

— Doskonale. To logicznie wyjaśnia postępowanie pana Lee.

— Stąd jego życzenie, bym wrócił nieco później. Przez ten czas zamierzał porozmawiać z owymi osobami i oznajmić im, że wprawdzie skontaktował się już z policją, ale jeśli dostanie z powrotem skradzioną rzecz, cała sprawa pójdzie w niepamięć.

— A gdyby podejrzany nie zwrócił diamentów? — spytał pułkownik.

— Wtedy pan Lee zamierzał przekazać dochodzenie w nasze ręce.

Pułkownik zmarszczył brwi i szarpnął wąsa. Rzekł z wahaniem:

— Czemu więc nie postąpił w ten sposób, zanim nas wezwał?

— Nie, nie. — Inspektor potrząsnął głową. — Gdyby tak zrobił, byłby to bluff. Nie wypadłoby to przekonywająco i złodziej pomyślałby sobie: „Stary nie wezwał policji, choć ma podejrzenia!” Gdyby jednak starszy pan mógł powiedzieć: „Rozmawiałem już z policją, inspektor właśnie ode mnie wyszedł”, złodziej spytałby kamerdynera, a ten by potwierdził: „Tak, inspektor był tu krótko przed obiadem”. Wówczas złodziej przekonałby się, że stary pan nie żartował, i poszedłby oddać diamenty.

— Hm, wydaje mi się, że mogło tak być — rzekł pułkownik. — Podejrzewa pan kogoś z rodziny?

— Nie.

— Brak poszlak?

— Całkowicie.

Johnson kiwnął głową i powiedział:

— Proszę ciągnąć dalej.

Inspektor Sugden podjął swoją relację, znowu w dość oficjalnym tonie:

— Wróciłem tu kwadrans po dziewiątej. Właśnie miałem zadzwonić do drzwi frontowych, kiedy z wnętrza domu dobiegł mnie krzyk, a potem usłyszałem zmieszane ze sobą odgłosy wołania i ogólnego zamętu. Dzwoniłem bez skutku kilka razy, aż wreszcie użyłem kołatki. Dopiero po trzech czy czterech minutach otworzono mi. Zrobił to lokaj, a wtedy nabrałem przekonania, że stało się coś strasznego. Lokaj trząsł się cały i wyglądał, jakby miał zemdleć. Wyjąkał, że pan Lee został zamordowany. Pobiegłem na górę i zastałem pokój w stanie straszliwego nieładu. Najwyraźniej toczono tam bezwzględną walkę. Pan Lee leżał przed kominkiem z poderżniętym gardłem, w wielkiej kałuży krwi.

— Czy nie mógł tego zrobić sam? — spytał komisarz.

— Niemożliwe, sir. Przede wszystkim poprzewracano tam krzesła i stoły, potłuczono porcelanę i różne ozdobne przedmioty, prócz tego nie ma ani śladu brzytwy czy noża, narzędzia zbrodni.

— Tak, to przesądza sprawę — rzucił komisarz. — Czy ktoś wchodził do tego pokoju?

— Niemal wszyscy członkowie rodziny. Stali dookoła zwłok.

Pułkownik Johnson spytał sucho:

— A więc nie ma pan pojęcia, kto go zabił?

Inspektor zwlekał przez chwilę z odpowiedzią.

— Brzydka sprawa, sir. Wygląda na to, że ktoś z nich musiał popełnić zbrodnię. Nie pojmuję, jak mógłby tego dokonać obcy, i w dodatku zdążyć z ucieczką.

— Co z oknami? Były otwarte czy zamknięte?

— Są tam dwa okna, sir. Jedno było zamknięte, i to na klucz, a drugie uchylone o kilka cali, ale unieruchomione aparatem zabezpieczającym przed włamaniem. Sam próbowałem je otworzyć i nie dałem rady; aparat mocno trzyma. Ściana zewnętrzna jest gładka, bez żadnych pnączy. Nikt nie mógł tamtędy uciec.

— Ile.drzwi ma ten pokój?

— Tylko jedną parę. Pokój znajduje się na samym końcu korytarza. Drzwi były zamknięte od wewnątrz. Kiedy usłyszano odgłosy walki i krzyk umierającego starca, wszyscy wbiegli na górę, ale musiano je wyważyć, żeby dostać się do środka.

— A kto był w pokoju?

Inspektor Sugden odparł z powagą:

— Nikogo tam nie było prócz starego pana, którego zabito najwyżej kilka minut wcześniej.

VII

Pułkownik Johnson patrzył przez chwilę Sugdenowi w oczy, aż wreszcie wybuchnął:

— Czy chce pan mi wmówić, że mamy do czynienia z jedną z tych przeklętych historii rodem z policyjnych romansów, w których ktoś ginie w zamkniętym pokoju wskutek działania sił nadprzyrodzonych?!

Wąs inspektora drgnął lekko pod wpływem słabego uśmiechu. Policjant rzekł jednak tonem jak najbardziej serio:

— Nie sądzę, proszę pana, żeby było aż tak źle.

— A więc to niewątpliwie samobójstwo!

— Gdzież w takim razie narzędzie zbrodni? Nie ma mowy o samobójstwie, panie komisarzu.

— Więc w jaki sposób morderca zdołał uciec? Przez okno?

— Przysiągłbym, że nie.

— Ależ mówi pan, że drzwi były zamknięte od wewnątrz. Inspektor skinął głową. Wyjął z kieszeni klucz i położył go na stole.

— Brak wszelkich odcisków palców — oznajmił. — Proszę jednak spojrzeć przez szkło powiększające.

Poirot pochylił się. Wraz z Johnsonem poddali klucz uważnym oględzinom. Komisarz zawołał:

— A niech to! Zaczynam rozumieć. O, tu mamy drobne zadrapania na końcu. Widzi pan, Poirot?

— Oczywiście. To znaczy, że przekręcono go od zewnątrz, posługując się jakimś narzędziem wetkniętym w dziurkę, najpewniej pincetą, którą uchwycono czubek klucza.

— Tak właśnie musiało być — przytaknął inspektor.

— Morderca pragnął więc wzbudzić przekonanie, ze chodzi o samobójstwo, skoro drzwi zostały zamknięte i nikogo więcej nie było w pokoju? — spytał Poirot.

— Bez wątpienia tak sobie planował. Poirot pokręcił głową z niedowierzaniem.

— A nieład wewnątrz? Jak pan wcześniej sam zauważył, teza o samobójstwie musi tym samym upaść, gdyż morderca powinien był wcześniej uporządkować pokój.

— Zabrakło mu czasu, panie Poirot — odparł inspektor. — W tym cała rzecz. Zabrakło mu czasu! Przypuśćmy, że zamierzał zaskoczyć starszego pana, ale mu się to nie udało. Nastąpiła walka, której odgłosy słyszano wyraźnie na dole, i wołanie o pomoc. Wszyscy zostali zaalarmowani. Morderca zdołał jedynie wymknąć się z pokoju i przekręcić klucz od zewnątrz.

— W istocie, wszystko pasuje — przyznał Poirot. — Pański morderca popełnił jednak błąd. Czemuż nie pozostawił narzędzia zbrodni? Bez niego nie można wszak mówić o samobójstwie! Co za prymitywny błąd!

— Zbrodniarze, o czym poucza nas doświadczenie, zawsze popełniają błędy — odparł obojętnie inspektor.

Poirot westchnął lekko i szepnął:

— Mimo to nasz przestępca zdołał umknąć.

— Nie sądzę, by rzeczywiście umknął.

— Myśli pan, że wciąż jeszcze znajduje się w domu?

— A gdzie, może się znajdować? To zrobił któryś z domowników.

— Mimo wszystko — powtórzył uprzejmie, lecz z naciskiem Poirot — jak dotąd nam się wymyka. Nie wie pan, kim on jest.

Sugden odparł uprzejmie, lecz równie stanowczo:

— Mam nadzieję, że wkrótce się dowiemy. Jeszcze nie przesłuchiwaliśmy służby…

Komisarz Johnson wpadł mu w słowo:

— Pewien szczegół nie daje mi spokoju. Ten, kto przekręcił klucz od zewnątrz, nie był nowicjuszem. Musiał mieć pewne doświadczenie. Bez wprawy nie robi się czegoś takiego.

— Sądzi pan, że to profesjonalny przestępca?

— Właśnie tak.

— Na to wygląda. W takim razie pośród służby znajduje się zawodowy złodziej. Stąd zniknięcie diamentów. Zabójstwo pana Lee byłoby logicznym następstwem faktów.

— Wydaje mi się, że to prawdopodobne.

— Z początku sam tak sądziłem, ale wyłania się pewna trudność. W domu mamy ośmioro służących, w tym sześć kobiet, a pięć z nich pracuje tu ponad cztery lata. Jest jeszcze kamerdyner i lokaj. Kamerdyner służy tutaj bez mała czterdzieści lat, co stanowi, przyznaję, swoisty rekord. Lokaj to człowiek miejscowy, syn ogrodnika, i tu się wychował. Nie pojmuję, w jaki sposób mógłby być złodziejem profesjonalistą. Pozostaje tylko osobisty służący pana Lee. Bawi tu, co prawda, od niedawna, ale akurat on wyszedł z domu przed ósmą… i jeszcze nie wrócił.

— Ma pan dokładną listę wszystkich domowników? — spytał pułkownik.

— Owszem. Wręczył mi ją kamerdyner. — Inspektor wyciągnął notes. — Czy mam ją panu odczytać?

— Proszę bardzo.

— Pan Alfred Lee z żoną. Pan George Lee z żoną, członek parlamentu. Pan Harry Lee. Pan Dawid Lee z żoną. Panna… — Tu inspektor urwał na moment, by w końcu odczytać nazwisko, sylaba po sylabie, jakby składał je z oddzielnych cegiełek: — Panna Pilar E-stra-va-dos. Pan Stephen Farr. Teraz służba: Edward Tressilian, kamerdyner, Walter Champion, lokaj. Emilia Reeves, kucharka. Queenie Jones, podkuchenna. Gladys Spent, główna pokojówka. Grace Best i Beatrice Moscombe, dwie pokojówki. Joan Kench, dziewczyna do wszystkiego. Sydney Harbury, osobisty służący pana Lee.

— Sporo ich, co, Sugden?

— Owszem, niemało.

— 1 nie wiadomo, gdzie każdy z nich był w chwili morderstwa?

— Tylko w przybliżeniu. Jak już mówiłem, nie zdołałem jeszcze nikogo przesłuchać. Według tego, co mówi Tressilian, mężczyźni znajdowali się wtedy jeszcze w jadalni. Panie przeszły do salonu, gdzie Tressilian zaniósł im kawę. Wedle jego własnych słów wrócił właśnie do stołowego, gdy posłyszał nad głową straszny hałas, a potem rozległ się krzyk. Tressilian pobiegł prosto przez hali, a potem wraz z innymi wpadł na schody.

— Ilu członków rodziny mieszka tu na stałe i kim są zaproszeni goście?

— W domu mieszka tylko pan Alfred Lee z żoną. Cała reszta przyjechała na święta.

— A gdzie są teraz?

— Kazałem im zostać w salonie, póki nie zacznę przesłuchania.

— W porządku. Może pójdziemy na górę i obejrzymy miejsce zbrodni?

Inspektor poprowadził ich szerokimi schodami i korytarzem. Gdy weszli do pokoju, Johnsonowi wyrwał się okrzyk:

— Co za okropność!

Stał przez chwilę nieruchomo, patrząc uważnie na przewrócone krzesła, zdruzgotaną porcelanę i zbryzgane krwią szczątki wystroju wnętrza.

Chudy, starszawy mężczyzna podniósł się znad zwłok i pozdrowił go:

— Dobry wieczór, panie komisarzu. Można by rzec, istna jatka, prawda?

— Na to wygląda. Ma pan coś dla nas, doktorze? Lekarz wzruszył ramionami i skrzywił się lekko.

— Na rozprawie posłużę się ściśle naukową terminologią, ale teraz mogę śmiało powiedzieć: to nietrudny przypadek. Poderżnięto mu gardło niczym wieprzowi. Wykrwawił się na śmierć błyskawicznie. Ani śladu narzędzia zbrodni.

Poirot podszedł do okna. Jedno było zamknięte a drugie uniesione na jakieś cztery cale i — o czym wspomniał inspektor — unieruchomione w tej pozycji przez staromodny aparat przeciw włamaniom, zaopatrzony w solidną żelazną sztabę.

— Kamerdyner powiada — odezwał się Sugden — że tego okna nigdy nie domykano, bez względu na pogodę. Na wypadek deszczu leżało pod nim linoleum, całkiem zresztą niepotrzebnie, bo spory okap stanowi zupełnie wystarczającą osłonę.

Poirot skinął głową. Przystanął nad zwłokami i długo przyglądał się zabitemu starcowi. Ohydny grymas odsłaniał bezkrwiste dziąsła ofiary. Palce zaciśnięte były na kształt kleszczy.

— Nie wygląda na silnego — zauważył Poirot

— Był jednak zaskakująco odporny. Zdołał oprzeć się kilku chorobom, które niejednego by powaliły.

— Miałem na myśli co innego — odrzekł Poirot. — Chciałem powiedzieć, że nie był potężnej postury.

— Nie, wydaje się raczej drobny.

Poirot odwrócił wzrok od zabitego. Przyjrzał się przewróconemu fotelowi, masywnemu meblowi z mahoniu. Obok leżał okrągły stolik, również mahoniowy, i resztki dużej porcelanowej lampy. Inne, mniejsze foteliki walały się nie opodal wraz z ciężkim szklanym przyciskiem do papierów, książkami, statuetką z brązu przedstawiającą nagą dziewczynę oraz szczątkami japońskiej wazy, karafki i dwóch kieliszków.

Poirot nachylił się i obejrzał wszystko dokładnie, lecz bez dotykania. Zmarszczył brwi, jakby go coś zaintrygowało.

— Czy coś pana zastanawia? — spytał inspektor.

Herkules Poirot westchnął.

— Taki słaby, mały człowieczek — i tyle nieładu…

Johnson wyglądał na zaskoczonego. Odwrócił się i rzekł do policjanta, który pracował w pokoju:

— Czy są jakieś odciski?

— Pełno ich w całym pokoju.

— A na sejfie?

— Tylko ślady palców ofiary.

— Co pan powie o tej krwi? — Johnson zwrócił się do doktora. — Morderca z pewnością musi mieć jej ślady na sobie.

— Niekoniecznie — odparł lekarz. — Krew pochodzi niemal wyłącznie z żyły szyjnej. Stamtąd nie tryska tak gwałtownie jak z arterii.

— Nie, nie. Zdaje mi się jednak, że pełno tu krwi naokoło. Poirot rzekł:

— Tak, mnóstwo tu krwi, co każdego musi zaraz uderzyć. Mnóstwo krwi.

— Czy to nasuwa panu jakąś myśl? — odezwał się z respektem Sugden.

Poirot rozejrzał się wokół. Potrząsnął głową.

— Wyczuwam tu przemoc. Tak. Straszną przemoc. — Urwał na chwilę, po czym zaczął znowu: — Tak… Przemoc. I krew.— Nacisk położono na krew. Jest tu… jakby to rzec… zbyt wiele krwi. Krew na fotelach, stołach, dywanach… Jak gdyby chodziło o rytualną, krwawą ofiarę. Czyż nie? Być może. Wątły, niepozorny, wyschnięty starzec — i całe mnóstwo krwi. Za wiele krwi na tę śmierć…

Głos Poirota zamarł. Inspektor Sugden przyjrzał mu się uważnie i rzekł niepewnym tonem:

— Dziwne. Powiedział pan to samo, co ta dama…

— Która dama? — spytał żywo Poirot.

— Żona pana Alfreda — odparł Sugden. — Stała tu, koło drzwi, i wyrzekła te słowa niemal szeptem. Wydało mi się to wtedy bez sensu.

— Co ona takiego powiedziała?

— Coś w rodzaju: „Kto mógłby sądzić, że stary pan miał w sobie tyle krwi”.

Poirot wyrecytował przyciszonym głosem:

— „Och, kto by przypuszczał, że ten starzec miał w sobie tyle krwi?” — To słowa lady Makbet. Tak właśnie wyraziła się żona pana Alfreda? A to ciekawe…

VIII

Alfred Lee i jego żona weszli do ciasnego pokoiku, gdzie Poirot, Sugden i komisarz czekali na nich stojąc. Pułkownik Johnson wystąpił naprzód.

— Jakże się pan czuje? Nie spotkaliśmy się wprawdzie nigdy dotąd, ale, jak pan wie, jestem okręgowym komisarzem policji. Nazywam się Johnson. Jestem głęboko wstrząśnięty tym, co tutaj zaszło…

Alfred zwrócił na niego piwne oczy patrzące spojrzeniem godnym zbitego psa i odrzekł schrypniętym głosem:

— Dziękuję. To straszne… Po prostu straszne. Pan pozwoli, oto moja żona.

Lidia odezwała się opanowanym tonem:

— Ta śmierć jest straszliwym szokiem dla mego męża. Wstrząsnęła wprawdzie wszystkimi, ale nim szczególnie.

Położyła dłoń na mężowskim ramieniu.

— Zechce pani usiąść — zwrócił się do niej pułkownik. — To pan Herkules Poirot.

Połrot ukłonił się. Jego zaciekawiony wzrok wędrował kolejno od męża do żony i z powrotem.

Dłoń Lidii znów spoczęła łagodnie na ramieniu męża.

— Usiądź, Alfredzie.

Alfred usiadł.

— Herkules Poirot? Któż to taki? — wyszeptał. Przesunął ręką po czole.

— Pułkownik Johnson chce ci zadać sporo pytań, Alfredzie — rzekła Lidia.

Komisarz spojrzał na nią z uznaniem, uszczęśliwiony, że w osobie pani Lee ma do czynienia z rozumną i rzeczową kobietą.

— Oczywiście, oczywiście… — odrzekł Alfred.

„Szok oszołomił go kompletnie — myślał Johnson. — No, może się jakoś pozbiera”. Na głos rzekł natomiast:

— Mam tu spis wszystkich osób, które dzisiejszego wieczoru znajdowały się w tym domu. Może mi pan powie, czy zgadza się on z prawdą?

Skinął na Sugdena, który podał mu notes, i jeszcze raz odczytał listę nazwisk.

Z wolna Alfred począł odzyskiwać jasność myśli godną biznesmena. Gdy w pełni oprzytomniał, wysłuchał z uwagą Sugdena i przytaknął:

— Wszystko się zgadza.

— Czy mógłby mi pan powiedzieć kilka słów o gościach? George i Dawid Lee to zapewne pańscy krewni?

— Są moimi braćmi.

— Przyjechali tu tylko na jakiś czas?

— Tak, na święta.

— Czy pan Harry Lee to również pański brat?

— Tak.

— A dwoje zaproszonych, panna Estravados i pan Farr?

— Panna Estravados jest moją siostrzenicą. Pan Farr to syn dawnego wspólnika mego ojca w Afryce Południowej.

— Ach, tak. Stary przyjaciel.

— Nie. Wcale go dotąd nie znaliśmy — wtrąciła Lidia.

— Ale zaprosiliście go na święta?

Alfred zawahał się i spojrzał na żonę. Lidia oznajmiła zdecydowanym tonem:

— Pan Farr przybył tu wczoraj całkiem nieoczekiwanie. Złożył wizytę memu teściowi, gdyż było mu właśnie po drodze. Kiedy teść dowiedział się, że to syn jego starego przyjaciela i wspólnika, koniecznie chciał go zatrzymać w domu na święta.

— Rozumiem — rzekł pułkownik. — Czy ma pani zaufanie do całej służby, bez żadnego wyjątku?

Lidia zastanawiała się jakiś czas nad odpowiedzią, a potem odparła:

— Tak. Wszyscy są uczciwi. I prawie wszystkich znamy od lat. Tressilian, kamerdyner, służył tu już wtedy, gdy mój mąż był jeszcze małym chłopcem. Tylko Joan, dziewczyna do wszystkiego, i osobisty służący mego teścia są u nas od niedawna.

— Co pani o nich wiadomo?

— Joan jest zacną dziewczyną, tylko niezbyt rozgarniętą. To najgorsze, co można o niej powiedzieć. O Harburym wiem niedużo. Jest u nas ponad rok. Doskonale zna swój fach, a mój teść wydawał się z niego zadowolony.

— Ale pani niezupełnie? — spytał szybko Poirot. Lidia z lekka wzruszyła ramionami.

— Nie miałam z nim wiele do czynienia.

— Jednak pani obowiązkiem jako gospodyni tego domu jest kontrolowanie służby.

— Och, oczywiście, ale Harbury był osobistym służącym teścia. Nie podlegał mojej władzy.

— Pojmuję…

— Wróćmy do wydarzeń dzisiejszego wieczoru — poprosił pułkownik. — Obawiam się, że sprawię panu ból, ale pragnąłbym, aby pan opowiedział mi dokładnie, co się tu wydarzyło.

— Naturalnie — odparł głucho Alfred.

— Kiedy widział pan ojca po raz ostatni? — spytał pułkownik.

Po twarzy Alfreda przemknął skurcz bólu. Odparł cicho:

— Po herbacie. Poszedłem do niego na chwilę. Życzyłem mu dobrej nocy i rozstaliśmy się mniej więcej na kwadrans przed szóstą.

— Życzył mu pan dobrej nocy? Nie spodziewał się pan zatem widzieć z nim jeszcze tego wieczoru? — spytał Poirot.

— Nie. Ojcu przynoszono lekką kolację koło siódmej. Później albo kładł się spać o wczesnej porze, albo też siadywał w fotelu, ale nie widywał już nikogo z członków rodziny, chyba że po nich specjalnie posyłał.

— Często tak robił?

— Czasami, gdy chciał z kimś pogawędzić.

— Ale nie był to jego stały zwyczaj?

— Nie.

— Proszę, niech pan mówi dalej.

— Siedliśmy do obiadu o ósmej — ciągnął Alfred. — Potem moja żona i inne panie przeszły do salonu… — Głos mu zadrżał, a oczy znieruchomiały. — Siedzieliśmy jeszcze przy stole, gdy nagle na górze rozległ się przeraźliwy łoskot. Przewracano stoły i krzesła, słychać było brzęk tłuczonego szkła i porcelany, a potem… O Boże! — Wzdrygnął się. — Jeszcze teraz brzmi w moich uszach krzyk ojca, straszny, przeciągły krzyk konającego…

Zakrył twarz trzęsącymi się dłońmi. Lidia wyciągnęła rękę i dotknęła jego ramienia.

— Co dalej? — spytał pułkownik. Alfred Lee rzekł zduszonym głosem:

— Przez chwilę staliśmy jak wryci. Potem pobiegliśmy na i górę, do pokoju ojca. Drzwi były zamknięte. Nie mogliśmy sobie z nimi poradzić. Trzeba je było wyważyć. I wtedy zobaczyliśmy… — Głos mu się załamał.

— Może pan oszczędzić sobie szczegółów — wtrącił szybko Johnson. — Wróćmy do chwili, kiedy siedzieli państwo w jadalni. Kto tam był oprócz pana, gdy rozległ się krzyk?

— Kto?… Ależ wszyscy… Nie, chwileczkę. Tylko mój i brat.. Harry… Siedział tam ze mną.

— Nikt inny?

— Nikt.

— Dokąd poszli pozostali?

Alfred westchnął i odparł z niejakim wysiłkiem:

— Spróbuję sobie przypomnieć… Wydaje mi się, że minęły już całe lata… Ach, tak. George poszedł zatelefonować. Zaczęliśmy roztrząsać sprawy rodzinne. Stephen Farr wolał się wycofać, żeby nam nie przeszkadzać. Zrobił to ze sporą dozą taktu i uprzejmości.

— A pański brat Dawid?

Alfred drgnął.

— Dawid? Chyba go tam nie było… Tak, na pewno. Nie wiem, kiedy sobie poszedł.

Poirot spytał uprzejmie:

— A zatem panowie rozmawiali o sprawach rodzinnych?

— Owszem… Tak.

— Chodziło więc o kogoś z członków rodziny?

— Co pan przez to rozumie? — spytała Lidia.

Poirot odwrócił się żywo w jej stronę.

— Pani mąż twierdzi, madame, że pan Farr wolał się wycofać, gdyż przyszło do roztrząsania problemów rodzinnych. Nie była to jednakże narada familijna, skoro brakło tam panów Dawida i George'a. Chodziło więc o dyskusję między dwoma tylko członkami rodziny…

— Mój szwagier Harry — odparła Lidia — przez wiele lat bawił za granicą. Nietrudno się domyślić, że mieli z mężem sporo spraw do omówienia.

— Naturalnie. Właśnie tak sądziłem. Spojrzała na niego z niepokojem, a potem odwróciła wzrok.

— Wygląda to całkiem jasno — rzucił pułkownik Johnson. — Czy spostrzegł pan kogoś obcego po wejściu na górę?

— Doprawdy… nie wiem. Może… ale nie jestem pewien. Biegliśmy tam wszyscy z różnych stron… Nie zwróciłem uwagi na nic innego… Byłem tak wstrząśnięty tym krzykiem…

Pułkownik Johnson prędko zmienił temat.

.Dziękuję, wystarczy. Tylko jeszcze jedno: zdaje się, że ojciec posiadał diamenty znacznej wartości? wyglądał na zaskoczonego.

— Owszem — przyznał. — To prawda.

— Gdzie je przechowywał?

— W sejfie, we własnym pokoju.

— Czy mógłby pan je opisać?

— Były to diamenty w stanie surowym, nie oszlifowane.

— Dlaczego pański ojciec trzymał je u siebie?

Taki miał kaprys. Przywiózł je z Afryki Południowej i nigdy nie pozwolił ich oszlifować. Lubił je, bo stanowiły jego wyłączną własność. Jak mówiłem, taki miał kaprys.

— Rozumiem — odparł komisarz, choć jego ton wskazywał, że było akurat odwrotnie. Ciągnął jednak dalej: — Czy przedstawiały dużą wartość?

— Mój ojciec szacował je na blisko dziesięć tysięcy funtów.

— Ależ to oznacza fortunę!

— Tak.

— Co za dziwny pomysł, żeby trzymać drogie kamienie we własnym pokoju, choćby nawet w sejfie…

— Mój teść — wtrąciła się Lidia — nie był tuzinkowym człowiekiem. Miał dość ekscentryczne upodobania. Sprawiało mu wielką przyjemność, gdy przesypywał te kamienie między palcami.

— Może przywodziły mu na myśl przeszłość?— spytał Poirot. Lidia spojrzała na niego z uznaniem.

— Myślę, że tak właśnie było.

— Czy kamienie zostały ubezpieczone? — zapytał komisarz.

— Nie sądzę.

Johnson pochylił się do przodu i spokojnie zadał pytanie:

— Czy wie pan, że je skradziono?

— Co takiego? — zawołał Alfred ze zdumieniem.

— Ojciec nie powiedział panu, że zniknęły?

— Nie wspomniał o tym ani słowem.

— Nie wiedział pan, że posłał po inspektora Sugdena i powiadomił go o swojej stracie?

— Nie miałem pojęcia!

— A pani? — pułkownik zwrócił się do Lidii.

Potrząsnęła głową.

— Nic mi o tym nie wiadomo.

— Sądziła pani, że nadal spoczywają w sejfie?

— Tak. — Zastanawiała się przez chwilę, a potem zadała pytanie: — Czy dlatego został zabity? Z powodu diamentów?

— Właśnie próbujemy to wyjaśnić — odparł pułkownik. I dorzucił: — Czy nie domyśla się pani, kto mógł popełnić podobną kradzież?

— Nie. Uważam że cała służba jest uczciwa. Mój teść nie opuszczał zaś swego pokoju i nigdy nie schodził na dół.

— Kto u niego sprzątał?

— Harbury. On słał mu łóżko i ścierał kurze. Druga pokojówka czyściła kratę paleniska i co rano rozpalała ogień w kominku. Resztą zajmował się Harbury.

— A więc to on miał najłatwiejszy dostęp do sejfu?

— Tak.

— Czy sądzi pani, że on ukradł diamenty?

— Możliwe. Myślę, że… tak. Miał największą sposobność. Och, to doprawdy nie do wiary!

— Pani mąż powiedział nam, co robił dziś wieczorem — rzekł pułkownik. — Może zechce pani postąpić tak samo? Kiedy widziała pani teścia po raz ostatni?

— Wszyscy poszliśmy do niego po południu, zanim podano herbatę. Potem już go nie widziałam.

— Nie poszła pani później do niego życzyć mu dobrej nocy?

— Nie.

— A czy zwykle robiła to pani? — spytał Poirot.

— Nie! — rzuciła sucho Lidia.

— Gdzie pani była, gdy popełniono zbrodnię? — spytał komisarz.

— W salonie.

— Czy słyszała pani odgłosy walki?

— Zdaje mi się, że usłyszałam, jak upadło coś ciężkiego. Pokój teścia znajduje się nad jadalnią, a nie nad salonem, nie słyszałam więc zbyt wiele.

— Ale dobiegł panią krzyk? Przeszedł ją dreszcz.

— Tak… To było coś upiornego… Istny skrzek potępieńca. Od razu pojęłam, że stało .się coś strasznego. Wybiegłam z salonu i wpadłam na schody w ślad za mężem i Harrym.

— Kto jeszcze znajdował się wtedy w salonie?

Lidia zmarszczyła czoło.

— Doprawdy, nie umiem sobie przypomnieć. Dawid był w pokoju obok i grał Mendelssohna. Zdaje się, że Hilda poszła tam do niego.

— A pozostałe dwie panie?

— Magdalena oddaliła się do telefonu — odparła po namyśle Lidia. — Nie przypominam sobie, czy wróciła. Nie wiem, gdzie się podziała Pilar.

— W gruncie rzeczy — zauważył łagodnie Poirot — znalazła się pani w salonie zupełnie sama?

— Owszem… Zdaje mi się, że właśnie tak było.

— Wróćmy do diamentów — wtrącił pułkownik. — Musimy się upewnić, czy istotnie zginęły. Znała pani może kombinację liczbową, której używał pan Lee? Zdaje mi się, że jego sejf to mocno przestarzały model.

— Znajdzie pan te informacje w notesiku, który teść zawsze trzymał w kieszeni szlafroka.

— W porządku. Poszukamy go zaraz. A w tej chwili powinniśmy chyba przesłuchać innych świadków. Panie chcą się na pewno położyć.

Lidia wstała.

— Alfredzie, idziemy. — I zwróciła się do pułkownika ze słowami: — Czy mam tu poprosić pozostałych?

— Zechce pani zaprosić wszystkich po kolei.

— Proszę bardzo.

Lidia ruszyła ku drzwiom. Alfred podążył za nią. Nagle, w ostatniej chwili, odwrócił się gwałtownie.

— Ach, już wiem! Przypomniałem sobie. Pan jest tym sławnym Herkulesem Poirotem. Zupełnie straciłem dziś głowę. Powinienem był domyślić się od razu — rzekł przytłumionym, lecz zarazem pełnym podniecenia głosem. — Opatrzność pana zesłała! Musi pan wykryć prawdę, Poirot, bez względu na koszty! Zapłacę każdą sumę. Błagam… Niech pan zdemaskuje zabójcę mego biednego ojca! Zamordowano go tak brutalnie… Musi pan znaleźć sprawcę! Mój ojciec musi być pomszczony!

Poirot odparł ze spokojem:

— Zapewniam pana, że uczynię wszystko, co w mojej mocy, by pomóc panu komisarzowi i panu inspektorowi.

Alfred Lee rzekł z mocą:

— Chcę, by pracował pan dla mnie. Mój ojciec musi zostać pomszczony.

Zadrżał na całym ciele. Lidia przysunęła się do niego i ujęła jego rękę.

— Chodźmy, Alfredzie, trzeba tu poprosić pozostałych. Jej oczy napotkały spojrzenie Poirota, lecz pozostały nieprzeniknione. Poirot wyrzekł cicho:

— Och, kto by przypuszczał, że ten starzec…

Przerwała mu:

— Dość! Niech pan przestanie!

— To pani własne słowa, madame — mruknął Poirot.

Lidia wyszeptała:

— Tak, wiem… Pamiętam… To było takie potworne…

A potem szybko wyszła z pokoju. Jej mąż podążył za nią.

IX

George Lee był solenny i dokładny.

— Co za okropność. — Pokiwał głową. — Po prostu okropność! Chyba to dzieło jakiegoś szaleńca.

— Tak pan sądzi? — spytał uprzejmym tonem pułkownik.

— Trudno mi wątpić. Na pewno zabił go jakiś maniakalny morderca zbiegły z okolicznego domu wariatów.

— A w jaki sposób ów szaleniec mógłby dostać się do domu i opuścić go niepostrzeżenie?

George rozłożył ręce.

— To już sprawa policji — odparł stanowczym głosem.

Sugden począł wyjaśniać:

— Natychmiast obeszliśmy naokoło całe domostwo. Wszystkie okna były pozamykane. Boczne drzwi są zamknięte na klucz, frontowe również. Nikt nie mógł wymknąć się stąd tylnym wejściem, gdyż dostrzegłaby go służba w kuchni.

George Lee krzyknął:

— Ależ to absurd! Za chwilę powie mi pan, że ojca nikt nie zamordował!

— .Nie ulega to jednak żadnej wątpliwości. Zamordowano go z całą pewnością.

Komisarz odchrząknął i ciągnął dalej przesłuchanie:

— Gdzie pan był w chwili zbrodni?

— W jadalni. Właśnie skończył się obiad. Nie… Chyba bytem już tutaj… Akurat zakończyłem rozmowę telefoniczną.

— Telefonował pan?

— Tak, musiałem zadzwonić do agenta konserwatystów z Westeringham. To mój okręg wyborczy. Chodziło o niezwykle pilną sprawę.

— 1 po tej rozmowie usłyszał pan krzyk?

George Lee drgnął nieznacznie.

— O tak, to było koszmarne. Krzyk przejął mnie zgrozą do szpiku kości i zakończył się czymś, co przypominało zdławiony charkot.

Wyjął chustkę i otarł nią spocone czoło.

— Cóż za okropność — wymamrotał.

— A potem pobiegł pan na górę?

— Tak.

— Czy zauważył pan swoich braci, Alfreda i Harry'ego?

— Nie. Sądzę, że musieli się tam znaleźć przede mną.

— Kiedy po raz ostatni widział pan ojca?

— Po południu. Wszyscy byliśmy u niego.

— Później już go pan nie zobaczył?

— Nie.

Po chwili komisarz spytał:

— Czy wiedział pan, że ojciec przechowywał nie oszlifowane diamenty wielkiej wartości w swoim sypialnianym sejfie?

George Lee przytaknął.

— Co za nieostrożność z jego strony — rzekł sentencjonalnie. — Zawsze mu powtarzałem, że… A może właśnie dla nich go zamordowano… To znaczy, że…

Pułkownik Johnson przerwał mu.

— Czy wie pan, że te kamienie zniknęły?

Masywna szczęka George'a opadła w dół, wypukłe oczy znieruchomiały.

— A więc dlatego został zabity! Komisarz odparł z wolna:

— Gdy się zorientował, że go okradziono, wezwał policję; zrobił to na kilka godzin przed śmiercią.

— W takim razie… nic już nie rozumiem. Ja…

Herkules Poirot rzekł cichutko:

— I my również…

X

Harry wkroczył do pokoju z miną zdobywcy. Poirot mierzył go przez chwilę spojrzeniem, marszcząc czoło. Zdawało mu się, że już gdzieś widział tego człowieka. Dostrzegł wyraziste rysy: wydatny nos, arogancki profil, ciężki zarys szczęki. Chociaż Harry był wyższy od ojca, człowieka zaledwie średniego wzrostu, podobieństwo obydwu mężczyzn rzucało się w oczy.

Poirot zauważył jeszcze coś innego. Pomimo nonszalanckiej pozy Harry zdradzał nerwowość, którą na próżno starał się zamaskować; jego niepokój dał się łatwo dostrzec.

— Czego panowie ode mnie oczekują?

— Bylibyśmy zobowiązani, gdyby zechciał pan rzucić nieco światła na niektóre zdarzenia dzisiejszego wieczoru — odrzekł pułkownik.

— Ależ ja niczego nie wiem — rzucił Harry Lee. — Wszystko jest straszliwe i nieoczekiwane…

— Zdaje się, że właśnie wrócił pan z zagranicy? — spytał Poirot.

Harry obrócił się ku niemu.

— Tak. Wylądowałem w Anglii tydzień temu.

— Czy długo pan był nieobecny?

Harry uniósł podbródek i roześmiał się.

— Można ze mną mówić całkiem szczerze. Prędzej czy później i tak ktoś wszystko wygada. Jestem marnotrawnym synem, panowie! Prawie dwadzieścia lat noga moja nie postała w tym domu.

— A jednak pan wrócił. Czy mógłbym spytać, dlaczego? — rzekł Poirot.

Harry odparł z rozbrajającą szczerością:

— Zawsze ta sama, stara przypowieść. Znudziło mi się jadać paskudztwa ze świńskiego koryta (paskudztwa, które wieprze jadły albo i nie jadły, już dobrze nie pamiętam).

Doszedłem do wniosku, że tłusty cielec stanowiłby miłą odmianę. Dostałem list od ojca, w którym zapraszał mnie do powrotu. Posłuchałem go… i przybyłem. To wszystko.

— Przybył pan na krótko… czy na dłużej? — padło pytanie Poirota.

— Wróciłem na stałe — odrzekł Harry.

— Czy ojciec sobie tego życzył?

— Staruszek rozpływał się wprost z radości. — Harry roześmiał się znowu, a w kącikach jego oczu zarysowały się sympatyczne zmarszczki. — Strasznie się tu biedak wynudził z Alfredem! Alfred, muszę mu przyznać, to zacny chłop, ale nudny jak lukrecja. Ojciec za młodu umiał sobie nieźle hulać; dlatego stęsknił się za moim towarzystwem.

— Czy brat i szwagierka miło przyjęli pana powrót?

Poirot zadał swe pytanie unosząc lekko brwi.

— Alfred? Pienił się ze złości! Nie wiem, co myślała Lidia. Pewnie zamartwiała się ze względu na niego. Lubię ją, to urocza niewiasta. O, z nią łatwo bym doszedł do porozumienia, ale nie z Alfredem. — Harry znów się roześmiał. — Zawsze, był o mnie wściekle zazdrosny. Całe życie był zacnym, obowiązkowym synalkiem-domatorem. I co mu z tego przyszło? Jak każdy poczciwiec dostał kopniaka w zadek i tyle! Wierzcie mi, panowie, cnota nigdy nie popłaca. — Powiódł wzrokiem po ich twarzach. — Mam nadzieję, że nie szokuje was moja szczerość. W końcu jesteście tu po to, żeby dochodzić prawdy. Prędzej czy później wyciągniecie na światło dzienne wszystkie brudy rodzinne. Wolę zrobić to sam. Śmierć ojca nie zanadto mnie obeszła: nie widziałem przecież staruszka od młodości. Ale był jednak moim ojcem, a ktoś go zamordował. Z całego serca pragnę, by został pomszczony! — Mierzył ich wzrokiem, gładząc dłonią podbródek. — Nasza rodzina zawsze była mściwa. Żaden Lee łatwo nie przebacza. Żądam z całą mocą, aby mordercę mego ojca złapano i powieszono.

— Może pan na nas liczyć — odezwał się Sugden.

— Jeśli nie zdołacie złapać winowajcy, ja się tym zajmę — odparł Harry.

Komisarz przerwał mu cierpko:

— Czy domyśla się pan, kto może być mordercą?

— Nie… — rzekł z namysłem Harry. — Nie mam najmniejszego pojęcia. To był dla mnie prawdziwy wstrząs. Im dłużej się głowię, tym większej nabieram pewności, że nie mógł tego dokonać nikt z zewnątrz…

— No właśnie! — rzekł Sugden, przytakując ruchem głowy.

— A jeśli tak — ciągnął Harry Lee — to musiał go zabić któryś z domowników. Ale któż, u diabła, by to zrobił?! Służba jest poza podejrzeniami. Tressilian pracuje tu od niepamiętnych czasów. Lokaj, ten półgłówek?… Z pewnością nie! Harbury to wprawdzie osobliwy ptaszek, ale Tressilian powiedział mi, że wybrał się wtedy do kina. Stephen Farr? Możemy go sobie darować. Po cóż, u diaska, miałby przyjeżdżać aż z Afryki Południowej, żeby mordować obcego sobie człowieka? A reszta… to przecież rodzina. Czemu miałby to uczynić ktokolwiek z nas? Dam sobie głowę uciąć, że nikt nie miał powodu. Alfred uwielbiał ojca. George to ostatni tchórz. Dawid? Z Dawida zawsze był fantasta. Zresztą zemdlałby na widok zakrwawionego palca! A kobiety? Żadna nie potrafi z zimną krwią poderżnąć gardła mężczyźnie. Kto go zatem zabił? Zjem diabła z rogami, jeśli odgadnę! Co za historia!

Komisarz Johnson z czysto zawodowego nawyku odchrząknął i zabrał głos:

— Kiedy widział pan ojca tego wieczoru po raz ostatni?

— Po herbacie. Właśnie się poprztykaliśmy z Alfredem, tym uniżonym, oddanym sługą! Staruszek nudził się w samotności, a że bawiły go sprzeczki, lubił wsadzać kij w mrowisko. Pewnie właśnie z tego powodu trzymał mój powrót w sekrecie. Cieszył się z góry na myśl o ich popłochu. Dlatego też oznajmił, że chce zmienić testament.

Poirot poruszył się nieznacznie i mruknął:

— A zatem pański ojciec wspomniał o testamencie?

— Owszem, i to wobec wszystkich, a potem śledził, jak przyjmujemy nowinę. Zadzwonił po notariusza, żeby po świętach przyjechał zobaczyć się z nim w tej sprawie.

— Co zamierzał zmienić w swojej ostatniej woli? — zapytał Poirot.

Harry Lee roześmiał się serdecznie.

— Niczego nam nie zdradził! Co za chytra sztuka! Coś mi się zdaje, że zmieniłby ją na korzyść waszego pokornego sługi, panowie! Na pewno w poprzednim testamencie wykluczył mnie z grona spadkobierców, a teraz, jak sądzę, chciał mi to wynagrodzić. Niezły prztyczek dla pozostałych. No i pewnie chciał coś zostawić Pilar… Szybko przywiązał się do małej. Sądzę, że dostałby się jej niezły kąsek. Nie widzieliście jeszcze Pilar? To moja hiszpańska siostrzenica, prześliczne stworzenie. Ma w sobie cały żar Południa, ale i jego okrucieństwo. Szkoda, że jestem jej wujem…

— Mówi pan, że pański ojciec się do niej przywiązał?

Harry przytaknął.

— Umiała go owinąć dokoła paluszka. Stale z nim przesiadywała. Dobrze wiedziała, czego chce. No cóż, staruszek nie żyje. Nie zmieni już testamentu na korzyść Pilar czy też mnie. Co za pech!

Zmarszczył brwi i urwał, po czym znów zaczął mówić, ale całkiem innym tonem:

— Odbiegłem od tematu. Pytał pan, kiedy ostatni raz widziałem ojca? Jak już powiedziałem, po herbacie, gdzieś koło szóstej. Staruszek był w niezłym humorze, tylko trochę znużony. Zostawiłem go z Harburym. I już go więcej nie zobaczyłem.

— Gdzie pan był w chwili jego śmierci?

— W jadalni, z Alfredem. Przyznaję, w niezbyt harmonijnym nastroju. Właśnie sprzeczaliśmy się zawzięcie, gdy posłyszeliśmy harmider na górze. Jakby dziesięciu chłopa brało się tam za łby. A potem biedny stary ojciec zakwilił przeraźliwie, całkiem jak zarzynane prosię. Alfred .znieruchomiał. Siedział jak sparaliżowany, z półotwartymi ustami. Musiałem dać mu szturchańca i razem pobiegliśmy na górę. Drzwi trzeba było wyważyć, co przyszło nam z trudem. Nie mogę pojąć, kto, u diabła, zdołał je zamknąć. W środku nie było nikogo prócz ojca, a dałbym głowę, że nie sposób umknąć stamtąd oknem.

— Drzwi zamknięto z zewnątrz — zauważył inspektor Sugden.

— Co takiego? — Harry wytrzeszczył oczy. — Ależ przysiągłbym, że klucz tkwił w zamku od środka!

— A więc zauważył pan to? — mruknął Poirot. Harry

Lee rzekł ostro:

— Mnie nic nie umknie. Jestem spostrzegawczy. — Spojrzał pytająco na rozmówcę. — Czy chcecie wiedzieć coś więcej?

Johnson zaprzeczył.

— Dziękuję, nie teraz. Może poprosić pan tutaj kolejną osobę?

— Proszę bardzo.

Harry podszedł do drzwi i zamknął je, nie oglądając się za siebie.

Trzej mężczyźni wymienili znaczące spojrzenia.

— Co pan o nim sądzi, Sugden? — spytał komisarz. Inspektor z powątpiewaniem pokręcił głową.

— On się czegoś boi. Ale czego?

XI

Magdalena Lee zrobiła efektowną pauzę, zatrzymując się na chwilę w progu. Długą, wysmukłą dłonią przygładziła lśniące, platynowe włosy. Welwetowa suknia w odcieniu żywej zieleni listowia leżała jak ulał na jej pięknej sylwetce. Magdalena wyglądała na osobę bardzo młodą i nieco zalęknioną.

Trzej mężczyźni przez chwilę patrzyli na nią w milczeniu. W oczach Johnsona malował się szczery podziw. Inspektor Sugden zdradzał jedynie lekkie zniecierpliwienie człowieka, który chciałby tylko wykonać swój obowiązek. Wzrok Poirota wyrażał natomiast, co Magdalena zaraz spostrzegła, głębokie uznanie. Nie dotyczyło ono wszakże jej urody; Poirot podziwiał wyłącznie użytek, jaki potrafiła z niej zrobić. Nie mogła wiedzieć, że mówił sobie w duchu: „Śliczna dziewczyna, ale co za bezwzględne spojrzenie…”

Pułkownik Johnson rozmyślał: „Piekielnie przystojna mała. George Lee napyta sobie kłopotu, jeśli się nie będzie pilnował. Ta dziewczyna każdemu może zawrócić w głowie”.

Inspektorowi przemknęło przez głowę: „Co za bezmyślna lala. Na pewno obchodzą ją tylko szmatki. Obyż jej przesłuchanie trwało jak najkrócej”.

— Proszę usiąść. Przepraszam, czy pani jest…

— Żoną George'a Lee? Tak.

Usiadła na wskazanym jej krześle i podziękowała z ciepłym uśmiechem, który zdawał się mówić: „W gruncie rzeczy policjanci to tylko mężczyźni… A więc może nie są tacy znów straszni”.

Do Poirota uśmiechnęła się szczególnie serdecznie. Wiadomo, cudzoziemcy zawsze darzą atencją urok niewieści. Inspektorem nie przejęła się zanadto.

Splatając ręce w wymownym geście, który miał wyrażać rozpacz, wyszeptała:

— Och, co za potworność! Jakże się przeraziłam!

— Oczywiście, pani Lee — odezwał się pułkownik głosem pełnym wprawdzie współczucia, lecz mimo to dość pospiesznie. — Tak, tak, wiemy, musiał to być wielki wstrząs, ale wszystko już za panią. Chcielibyśmy tylko usłyszeć z pani własnych ust, co wydarzyło się tego wieczoru.

— Przecież ja nic nie wiem! — krzyknęła. — Przysięgam, nie wiem!

Komisarz spoglądał na nią przez chwilę przymrużonymi oczami, aż wreszcie rzekł łagodnie:

— Nie. Oczywiście, że nie.

— Przyjechaliśmy wczoraj. George prawie mnie zmusił. Strasznie nalegał, żebym razem z nim przybyła na święta. Lepiej byłoby zostać w domu. Za nic w świecie nie chciałabym przeżyć po raz drugi czegoś podobnego!

— Och, rozumiem… Musiało to być dla pani ciężkie przeżycie.

— Ja właściwie słabo znam rodzinę męża. Teścia widziałam tylko raz czy dwa… Na naszym ślubie, no i jeden raz później. Oczywiście, Alfreda i Lidię widywałam częściej, ale w gruncie rzeczy to dla mnie obcy ludzie.

Znów przybrała pozę małej, przestraszonej dziewczynki. Poirot ponownie to dostrzegł i ponownie pomyślał: „Ta mała świetnie potrafi grać komedię”.

— Tak, tak — rzekł pułkownik. — Teraz proszę mi— tylko powiedzieć, kiedy widziała pani teścia ostatni raz… żywego?

— Ach, o to panu chodzi! Po południu. Ale to były bardzo niemiłe chwile…

— Niemiłe? Z jakiego powodu?

— Oni byli wściekli!

— Kto taki?

— Och, wszyscy… Nie… Nie sądzę, żeby się to odnosiło do George'a. Jemu ojciec nic nie powiedział. Tylko innym.

— Co się właściwie stało?

— To było tak… Przyszliśmy tam… Wezwał nas wszystkich… Sam rozmawiał przez telefon z notariuszem. Chodziło mu o testament. A potem zaczął besztać Alfreda za to, że miał ponurą minę. Myślę, że przez powrót Harry'ego. Alfred był z tego, jak mi się zdaje, mocno niezadowolony. Harry musiał kiedyś zrobić coś bardzo złego… A potem teść wspomniał o swojej żonie… Ona już od dawna nie żyje… Że miała kurzy móżdżek czy coś w tym rodzaju, a wtedy Dawid zerwał się na równe nogi i wyglądał, jakby chciał go zabić… Och! — urwała gwałtownie, a oczy zaokrągliły się jej z przerażenia. — Ja nie miałam tego na myśli… Wcale nie chciałam tak powiedzieć!

Pułkownik Johnson próbował dodać jej odwagi.

— Doskonale panią rozumiem; tak się pani tylko wyrwało.

— Hilda, żona Dawida, próbowała go uspokoić i… i myślę, że to wszystko. Pan Lee zawołał, że nie chce więcej nikogo widzieć, więc poszliśmy sobie wszyscy.

— I już go pani nie widziała?

— Nie. Aż do chwili, gdy…

Zadrżała od stóp do głowy.

— Dobrze, dobrze — rzekł pułkownik. — A gdzie pani była w momencie zbrodni?

— Zaraz… Niech pomyślę… Chyba w gabinecie.

— Na pewno?

Magdalena zamrugała oczami i spuściła powieki.

— Oczywiście! Ależ ze mnie idiotka… Przecież poszłam zadzwonić. Wszystko mi się teraz plącze…

— A zatem telefonowała pani. Czy z tego pokoju?

— Tak. To jedyny aparat prócz tego na górze, w pokoju teścia.

— Czy był z panią ktoś jeszcze? — zapytał inspektor. Magdalena otworzyła szeroko oczy.

— Ależ nie. Byłam zupełnie sama.

— Jak długo?

— No… dobrą chwilę. Dzisiejszego wieczoru trudno o połączenie.

— Czy to była zamiejscowa?

— Tak… Z Westeringham.

— Co potem?

— Potem… rozległ się ten okropny wrzask… Wszyscy pobiegli na górę… a drzwi były zamknięte na klucz i musiano je wyłamać. Och, prawdziwy koszmar! Do końca życia nie zdołam zapomnieć…

— Jasne, jasne. — Komisarz współczuł jej niejako mechanicznie. Spytał tylko: — Czy pani wiadomo, że teść przechowywał w sejfie diamenty znacznej wartości?

— Nie, doprawdy? Diamenty…? — Wyglądała na szczerze zaskoczoną. — Prawdziwe diamenty?

Herkules Poirot objaśnił:

— Diamenty wartości dziesięciu tysięcy funtów.

— Ooch!

Jej krzyk był istną kwintesencją kobiecej chciwości.

— W porządku — rzekł pułkownik. — Myślę, że to już wszystko. Nie będziemy pani dłużej niepokoić.

— O, dziękuję — odparła wstając.

Posłała Johnsonowi i Poirotowi uśmiech wdzięczności godny małej dziewczynki i wyszła wyprostowana, z uniesioną wysoko głową.

— Może pani poprosi tu swoją bratową, Hildę Lee? — powiedział pułkownik.

Zamknął za nią drzwi i rzekł, wracając do biurka:

— Co sądzicie? Robimy postępy, prawda? Pamiętacie, że George Lee miał podobno telefonować, kiedy usłyszał krzyk? I jego żona tak samo! Mamy więc sprzeczność. Co pan o tym myśli, Sugden?

Inspektor odparł, ważąc dokładnie każde słowo:

— Nie chciałbym uwłaczać tej damie, ale zdaje mi się, że zdolna byłaby raczej ogołocić mężczyznę ze wszystkiego, niż podrzynać mu gardło. To nie jej metody.

— Nigdy nie wiadomo, mon vieux… — szepnął Poirot.

Komisarz spojrzał na niego zaintrygowany.

— A jakie jest pana zdanie, Poirot?

Herkules Poirot nachylił się do przodu, ustawił prosto bibularz leżący przed nim na biurku i strzepnął ledwo widoczny pyłek z lampy, po czym odrzekł:

— Zdaje mi się, że z każdą chwilą lepiej poznajemy charakter nieboszczyka. Rzecz w tym, że sednem sprawy jest zawsze… charakter ofiary.

Inspektor Sugden był również zaintrygowany.

— Nie bardzo pojmuję, do czego pan zmierza. Cóż to może mieć wspólnego ze zbrodnią?

Poirot rzekł w zadumie:

— Charakter ofiary zawsze ma coś wspólnego z morderstwem. Szczere, prostolinijne usposobienie Desdemony to bezpośredni powód jej śmierci. Kobieta bardziej od niej podejrzliwa przejrzałaby machinacje Jagona i zdołałaby im zapobiec. Marat dotknięty był chorobą skórną i dlatego zginął w wannie, a porywczy Merkucjo — w pojedynku, od ciosu miecza.

Pułkownik Johnson szarpnął nerwowo wąsa.

— Do czego pan zmierza?

— Chcę panom uzmysłowić, że Simeon Lee mocą swego usposobienia rozpętał pewne siły, które spowodowały jego zgon.

— Myśli pan, że to nie ma nic wspólnego z diamentami?

Poirot z rozbawieniem przyglądał się wyrazowi szczerego zaskoczenia na twarzy pułkownika.

— Mon cher, to właśnie z powodu swego szczególnego charakteru Simeon Lee trzymał w sejfie diamenty warte dziesięć tysięcy funtów! Nie każdy tak postępuje.

— Rzeczywiście, panie Poirot — rzekł Sugden, kiwając głową, z miną człowieka, który pojął w końcu myśl rozmówcy — wielki był z niego oryginał. Trzymał w ukryciu te kamienie, żeby się nimi bawić i wspominać przeszłość. Pewnie dlatego wolał ich nie szlifować.

— Właśnie tak! Dokładnie tak myślałem! — przytaknął żywo Poirot. — Ma pan przenikliwy umysł, inspektorze.

Komplement przyprawił inspektora o lekkie zażenowanie, lecz pułkownik Johnson nie tracił czasu: — I jeszcze coś, Poirot. Czy pan zauważył, że…

— Mais oui! Wiem, co pan chce powiedzieć. Pani Magdalena powiedziała nam więcej, niż się jej wydaje. Dzięki niej możemy sobie należycie wyobrazić, jak przebiegało to ostatnie spotkanie rodzinne. Z rozbrajającą naiwnością uświadomiła nam, że Alfred pokłócił się z ojcem, a Dawid wyglądał tak, „jakby chciał go zamordować”. Sądzę, że w obydwu wypadkach mówiła prawdę. Możemy więc odtworzyć na podstawie jej relacji, co tam właściwie zaszło. Po co Simeon Lee kazał rodzinie zgromadzić się w swoim domu? Dlaczego nadeszli akurat wtedy, gdy mogli usłyszeć, o czym mówił z notariuszem? Mon Dieu, to nie był przypadek, o nie! On chciał, żeby go słyszeli. Biedny, stary człowiek, sam jeden w swoim fotelu, pozbawiony wszelkich atrakcji, które tak lubił w młodości, wymyślił sobie rozrywkę. Bawiło go, gdy grał na strunie chciwości właściwej ludzkiej naturze… i na ludzkich namiętnościach. Stąd już tylko krok do zrozumienia, że wciągnął w tę grę wszystkie swoje dzieci. O, nie pominął żadnego! Siłą rzeczy musiał dopiec George'owi Lee tak samo jak pozostałym. Jego żona dyskretnie to przemilczała, choć i ją pewnie dosięgła jakaś zatruta strzała. Może dowiemy się od innych, co Simeon Lee rzekł George'owi i jego żonie…

Poirot urwał. W otwartych drzwiach stanął Dawid Lee.

XII

Dawid Lee trzymał uczucia na wodzy. Jego zachowanie zadziwiało nienaturalną wręcz powściągliwością. Podszedł do biurka, przysunął sobie krzesło i usiadł, mierząc pułkownika Johnsona pełnym powagi, pytającym spojrzeniem.

Światło elektryczne ześlizgnęło się po paśmie jasnych włosów nad jego czołem i uwydatniło subtelny zarys kości policzkowych. Wyglądał zdumiewająco młodo jak na syna zasuszonego starca, którego zwłoki spoczywały na górze.

— A więc, panowie, co mam wam powiedzieć?

— Jak się wydaje — zaczął pułkownik Johnson — w pokoju pańskiego ojca odbyło się tego wieczoru coś w rodzaju spotkania rodzinnego.

— Istotnie, ale miało ono całkowicie nieformalny charakter. Nie była to narada familijna czy coś w tym rodzaju.

— Co się tam wydarzyło?

Dawid Lee odparł obojętnym tonem:

— Mój ojciec nie miał najlepszego humoru. Był już wiekowym i schorowanym człowiekiem, co go w jakiejś mierze usprawiedliwia. Sądzę, że kazał nam się zebrać u siebie po to, by… powiedzmy… dać upust swoim uczuciom.

— Czy przypomina pan sobie, co on powiedział?

— Nie było to zbyt mądre — rzekł chłodno Dawid. — Mówił, że wszyscy razem jesteśmy do niczego i że nie ma wśród nas nikogo godnego miana mężczyzny! Wyrwało mu się też, że Pilar, moja hiszpańska siostrzenica, jest warta dwa razy więcej niż każdy z nas. I jeszcze… — Urwał.

— Proszę powtórzyć słowa ojca możliwie jak najdokładniej, panie Lee — poprosił Poirot.

Dawid ciągnął dalej z wyraźną niechęcią:

Zrobił dość grubiańską uwagę: dał nam do zrozumienia, że gdzie indziej ma, być może, synów bardziej zasługujących na to miano, chociaż zrodzonych z nieprawego łoża…

Gdy cytował te słowa, na jego twarzy o wysubtelnionych rysach pojawił się wyraz niesmaku. Inspektor Sugden spojrzał na niego bacznie i zapytał:

— Czy nie powiedział czegoś, co mogło osobiście dotknąć pańskiego brata George'a?

— Nie przypominam sobie… Ach tak, oznajmił mu przecież, że będzie musiał w przyszłości ograniczyć swoje wydatki, gdyż zmniejszy wypłacaną mu pensję. George bardzo się tym przejął i spurpurpwiał niczym indyk. Wybąkał niewyraźnie, że sobie wówczas nie poradzi. Ojciec odparł zimno, że nie ma na to rady i że żona mogłaby mu pomóc w oszczędzaniu. Był to raczej nieładny żart, bo George zawsze grał rolę rodzinnego liczykrupy. Magdalena z kolei, jak mi się zdaje, trochę szasta groszem i ma ekstrawaganckie gusty.

— A więc jej również sprawiło to przykrość? — zapytał Poirot

— Niewątpliwie, zwłaszcza że ojciec postąpił w dość szkaradny sposób, robiąc aluzje do jej związku z oficerem marynarki. Chodziło oczywiście o jej ojca, ale zabrzmiało to mocno dwuznacznie. Biedna Magdalena zaczerwieniła się po uszy, co mnie wcale nie dziwi.

— Czy pański ojciec nie wspomniał o swej żonie… a pańskiej zmarłej matce? — spytał Poirot.

Dawid, któremu krew napłynęła do twarzy, zadrżał i zacisnął w pięści dłonie leżące na blacie stołu. Rzekł zdławionym głosem:

— Tak. Znieważył jej pamięć.

— A cóż powiedział? — spytał pułkownik Johnson.

— Nie pamiętam dokładnie. Zrobił, zdaje się, jakąś pogardliwą uwagę na jej temat — odparł szorstko Dawid.

— Czy pańska matka od dawna nie żyje? — spytał Poirot.

— Umarła, gdy byłem chłopcem.

— Nie była tu chyba zbyt szczęśliwa?

Dawid zaśmiał się szyderczo.

— Ciekawe, kto mógłby czuć się szczęśliwy z takim człowiekiem jak mój ojciec. Ona była doprawdy święta. Umarła ze zgryzoty.

— Czy ojciec bardzo bolał nad jej śmiercią? — ciągnął Poirot.

— Nie wiem. Wkrótce potem opuściłem dom — uciął Dawid. Zamilkł na chwilę, potem jednak dodał: — Pewnie pan nie wie, że aż do mego przyjazdu na święta nie widziałem ojca przez blisko dwadzieścia lat. Nie umiem więc niczego panu powiedzieć o jego zwyczajach, o tym, czy miał jakichś wrogów i co się tu w ogóle działo.

— Czy wiedział pan, że ojciec trzymał znaczną ilość cennych diamentów w sypialnianym sejfie?

Dawid odparł obojętnie:

— Doprawdy? Wydaje mi się to bardzo nierozważne.

— Czy moglibyśmy wiedzieć, jak pan spędził dzisiejszy wieczór? — zapytał pułkownik Johnson.

— Co robiłem? Och, wcześnie wyszedłem z jadalni. Nudziły mnie pogawędki przy portwajnie, a poza tym wyraźnie zanosiło się na sprzeczkę między Alfredem i Harrym. Nienawidzę kłótni, wymknąłem się więc po cichu i poszedłem do saloniku muzycznego, by pograć na fortepianie.

— Czy ten pokój nie przylega czasem do salonu? — zapytał Poirot.

— Owszem. Grałem tam przez jakiś czas, póki… póki nie nastąpiło to straszne wydarzenie.

— Co pan stamtąd usłyszał?

— Odległy łoskot mebli przewracanych gdzieś na górze, a potem upiorny krzyk. — Dawid znów kurczowo zacisnął dłonie. — Istny krzyk potępieńca. Boże! To było okropne.

— Czy był pan sam?

— Nie, byłem z Hildą, moją żoną, która przyszła tam do mnie z salonu. Razem z innymi wbiegliśmy na schody. — Po chwili dorzucił szybko, nerwowym tonem: — Chyba nie żąda pan ode mnie, żebym opisywał to, co… co tam ujrzałem?

— Nie ma potrzeby — odezwał się skwapliwie pułkownik. — Dziękuję panu, to zupełnie wystarczy. Czy snuł pan może jakieś domysły, kto pragnął zabić pańskiego ojca?

Dawid odrzekł, nie dbając o ostrożność:

— Och, całe mnóstwo osób! Nie wiem jednak, o kogo konkretnie mogłoby chodzić.

Wyszedł z gabinetu szybkim krokiem i zatrzasnął głośno drzwi za sobą.

XIII

Pułkownik Johnson ledwie zdołał odchrząknąć, gdy drzwi rozwarły się ponownie i weszła Hilda Lee.

Herkules Poirot przyjrzał się jej z żywym zaciekawieniem. Musiał przyznać, że bracia Lee wzięli sobie za żony nietuzinkowe kobiety. Inteligencja i gracja Lidii, zalatujący wdziękiem kurtyzany fizyczny powab Magdaleny zrobiły na nim wrażenie. A teraz znowu Hilda — solidna, opiekuńcza, pełna siły wewnętrznej. Zdał sobie sprawę, że jest młodsza, niż można to było przypuszczać. Postarzała ją niegustowna fryzura i niemodny ubiór. Brązowych włosów nie tknęła jeszcze siwizna, a z twarzy o pełnych rysach promieniowały życzliwością orzechowe oczy. „Cóż za miła niewiasta” — rzekł sobie w duchu.

Pułkownik Johnson odezwał się najuprzejmiejszym tonem, na jaki było go stać:

— Ta śmierć musiała być dla was wszystkich wyjątkowo ciężkim ciosem. Wedle słów pani męża jest to wasza pierwsza wizyta w Gorston Hall?

Skinęła głową.

— Czy kiedykolwiek przedtem spotkała pani teścia?

Jej głos miał miłe brzmienie, gdy odrzekła:

— Nie. Pobraliśmy się niedługo potem, jak Dawid odszedł z domu. Nigdy więcej nie chciał widzieć swojej rodziny. Aż dotąd nikogo z nich nie znałam.

— Jak więc doszło do tych odwiedzin?

— Mój teść napisał do Dawida. W liście uskarżał się na swój wiek i wyrażał życzenie, by spędzić święta w otoczeniu wszystkich swoich dzieci.

— I pani mąż zgodził się przyjechać?

Hilda westchnęła.

— Obawiam się, że ja go do tego nakłoniłam. Źle oceniłam sytuację.

— Może zechciałaby pani wyrazić się nieco jaśniej, madame? — przerwał jej Poirot. — Sądzę, że pani wyjaśnienia mogą okazać się dla nas bardzo istotne.

Odwróciła się szybko w jego stronę.

— Nigdy dotąd nie widziałam teścia. Nie wiem, co nim właściwie powodowało, gdy nas zaprosił. Sądziłam, że starość i samotność skłoniły go do pojednania się z dziećmi.

— A co według pani było prawdziwym motywem? Hilda po chwili namysłu odparła:

— Bez wątpienia pragnieniem mego teścia nie była zgoda w rodzinie. Wręcz przeciwnie, on chciał wszystkich poróżnić!

— W jaki sposób?

Hilda rzekła przyciszonym głosem:

— Bawiło go budzenie w ludziach najgorszych instynktów. Tkwiło w nim jakieś przewrotne szelmostwo. Pragnął, aby wszyscy członkowie jego rodziny zaczęli brać się za łby.

— Czy udało mu się dopiąć swego? — zapytał Johnson.

— O, tak — odparła — wyśmienicie!

— Usłyszeliśmy już co nieco, madame — rzekł Poirot — o scenie, która miała miejsce dziś po południu i, jak się zdaje, była dość gwałtowna.

Hilda skinęła głową.

— Proszę ją nam opisać możliwie dokładnie.

Zastanawiała się przez chwilę.

— Gdy weszliśmy, mój teść właśnie telefonował…

— Zdaje się, że do notariusza?

— Tak. Zapraszał kogoś… Pana Charltona… nie jestem pewna, czy dobrze zapamiętałam nazwisko… by do nas przyszedł, gdyż teść pragnął sporządzić nowy testament. Stary był już, według niego, nieaktualny.

Poirot odezwał się:

— Proszę sobie wszystko dokładnie przypomnieć i powiedzieć mi: czy według pani teść chciał, byście słyszeli jego rozmowę, czy też stało się to przypadkowo?

— Jestem pewna, że tego chciał.

— Po to, by zasiać wśród was niepokój i zwątpienie?

— Tak.

— Może więc w istocie wcale nie pragnął zmieniać swej ostatniej woli?

— Nie, myślę, że to było szczere. Chyba naprawdę chciał spisać nowy testament, ale czerpał złośliwą przyjemność z samego faktu, że o tym wiemy.

— Madame — rzekł Poirot — nie prowadzę oficjalnego śledztwa. Być może angielski policjant zadałby pani zupełnie inne pytania. Jestem jednak ciekaw, jakie według pani miały to być zmiany? Nie pytam, co pani wie. Mnie po prostu interesuje własne pani zdanie. Na szczęście kobiety szybko potrafią je sobie wyrobić…

Hilda Lee uśmiechnęła się nieznacznie.

— Zaraz je pan pozna. Jennifer, siostra mego męża, wyszła za Hiszpana o nazwisku Juan Estravados. Jej córka, Pilar, właśnie tu przyjechała. To prawdziwa piękność i w dodatku jedyna wnuczka w rodzinie. Dziadek ogromnieją polubił. Sądzę, że w nowym testamencie pragnął zapisać jej znaczną sumę. W starym nie zostawiał jej chyba zbyt wiele.

— Czy znała pani swoją szwagierkę?

— Nie. Nigdy jej nie spotkałam. Jej hiszpański małżonek zmarł, jak się zdaje, wkrótce po ich ślubie, w tragicznych okolicznościach. Sama Jennifer nie żyje już od roku. Ponieważ Pilar została sierotą, pan Lee zaprosił ją, by przyjechała do Anglii i zamieszkała razem z nim.

— Czy inni krewni przyjęli ją życzliwie? Hilda odparła ze spokojem:

— Sądzę, że wszyscy ją polubili. Miło widzieć kogoś tak w tym domu.

— A czy jej się tu podobało?

— Nie wiem — odparła po chwili. — Nasze życie mogło się wydać bezbarwne i dziwne dziewczynie wychowanej na południu… i to jeszcze w Hiszpanii.

— W Hiszpanii dzieją się teraz niewesołe rzeczy — odrzekł pułkownik. — A więc może nam pani opisze tę popołudniową rozmowę u teścia?

— Przepraszam za moje dygresje… — wymruczał Poirot.

Hilda Lee podjęła wątek.

— Gdy teść odłożył słuchawkę, rozejrzał się wokół, parsknął śmiechem i rzekł, że wyglądamy bardzo smętnie. Potem oznajmił, że jest zmęczony i pragnie się wcześniej położyć, nie chce więc, by ktokolwiek przychodził do niego wieczorem. Wolał być, jak mówił, w dobrej formie na Święta czy coś takiego. A potem… — Zmarszczyła czoło, usiłując sobie przypomnieć. — Powiedział, że trzeba należeć do dużej rodziny, by należycie świętować Boże Narodzenie. Później przeszedł do kwestii pieniężnych. Rzekł, że koszty jego utrzymania pójdą w górę, i że George z Magdaleną muszą nauczyć się oszczędzać. Doradził jej, by sama szyła swoje suknie, co zabrzmiało raczej szyderczo. Nie dziwię się, że ją to dotknęło. Jego żona, jak wspomniał, świetnie radziła sobie z igłą.

— Czy tylko tyle? — spytał Poirot półgłosem.

Hilda zaczerwieniła się.

— Zrobił bardzo niemiłą uwagę dotyczącą jej inteligencji. Mój mąż był bardzo oddany matce, więc dotknęło go to do głębi. Wtedy teść wpadł nagle w gniew i po prostu obrzucił nas obelgami. Rozumiem, co go gnębiło…

— A co to było? — przerwał jej cichy głos Poirota. Spojrzała na niego spokojnie.

— Gnębiło go, że nie miał wnuków. Ani jednego chłopca, co przecież oznacza kres rodziny Lee. Musiało go to nękać od dawna, aż nagle wyszło na jaw w wybuchu złości. Nawymyślał synom od mięczaków i starych bab. Współczułam mu, bo pojęłam, jak bardzo raniło to jego dumę. — A co potem?

— Potem wszyscy stamtąd wyszliśmy.

— Czy wtedy widziała go pani po raz ostatni?

Hilda przytaknęła milcząco.

— Gdzie pani była, gdy popełniono zbrodnię?

— Razem z mężem siedziałam w saloniku muzycznym. Grał mi na fortepianie.

— A później?

— Usłyszeliśmy nad sobą hałas przewracanych stołów i krzeseł, brzęk tłuczonej porcelany, odgłosy jakichś straszliwych zmagań, a potem… ten straszny krzyk. I jego przecięte gardło…

— Czy to był doprawdy straszny krzyk? — zapytał Poirot. — Czy brzmiał jak… wrzask potępieńca?

— Znacznie gorzej!

— Co pani ma na myśli?

— Brzmiał jak krzyk istoty bez duszy, nieludzkiej, zezwierzęconej bestii…

Poirot spytał tonem pełnym powagi:

— Madame, tak go pani osądza?

Hilda machnęła ręką w geście rozterki i utkwiła wzrok w podłodze.

XIV

Pilar wślizgnęła się do pokoju czujna jak zwierzątko, które boi się pułapki. Jej oczy biegały nerwowo na wszystkie strony. Robiła jednak wrażenie raczej osoby bardziej nieufnej niż wystraszonej.

Pułkownik Johnson wstał i podsunął jej krzesło. Potem zaczął przesłuchanie:

— Zdaje się, że rozumie pani po angielsku, panno Estravados?

Pilar zrobiła wielkie oczy.

— Oczywiście! Moja matka była Angielką. Ja też jestem bardzo angielska.

Pułkownik Johnson uśmiechnął się lekko, patrząc kolejno na czarne lśniące włosy, ciemne oczy i wygięte w uśmiechu czerwone usta. Bardzo angielska! Zgoła niestosowne określenie dla Pilar Estravados.

— Pan Lee był pani dziadkiem. Sprowadził tu panią z Hiszpanii, przyjechała pani kilka dni temu. Zgadza się?

Pilar przytaknęła.

— Tak właśnie było. Och, przydarzyło mi się mnóstwo rzeczy, nim zdołałam wyjechać z Hiszpanii. Bomba spadła z nieba i zabiła szofera… Całą głowę miał unurzaną we krwi. Nie umiem prowadzić auta i musiałam iść długo piechotą, a ja nie lubię chodzić. Nigdy wiele nie chodziłam. Ach, jak mnie bolały nogi…

Pułkownik Johnson rzekł z uśmiechem:

— W końcu dotarła pani jednak na miejsce. Czy matka opowiadała pani o dziadku?

Pilar przytaknęła energicznie.

— O, tak! Mówiła, że z niego stary łajdak. Herkules Poirot również się uśmiechnął.

— A co pani sobie o nim pomyślała po przyjeździe, mademoiselle?

— Naprawdę był stary, strasznie stary. Musiał siedzieć w fotelu i całą twarz miał pomarszczoną. Myślę, że za młodu musiał być przystojny… bardzo przystojny, tak jak pan — rzekła do inspektora Sugdena. Oczy Pilar z naiwną satysfakcją spoczęły na jego urodziwym obliczu, które po usłyszeniu przezeń komplementu pokryło się ceglastym rumieńcem.

Pułkownik Johnson z trudem zdołał ukryć rozbawienie. Po raz pierwszy zdarzyło mu się ujrzeć flegmatycznego inspektora mocno zakłopotanego.

— Szkoda tylko — ciągnęła Pilar, wzdychając z żalem — że nigdy nie był tak wysoki jak pan.

Poirot westchnął również.

— A więc pani podobają się wysocy mężczyźni, signorina? — zapytał.

Pilar przytaknęła z entuzjazmem:

— O tak, lubię, gdy mężczyzna jest wysoki, przystojny, barczysty i bardzo, bardzo mocny…

— Często pani widywała dziadka? — przerwał jej pułkownik.

— Ach, tak! Przychodziłam do jego pokoju, żeby tam z nim siadywać, a on mi opowiadał, jakim był wielkim grzesznikiem… i o wszystkim, co robił w Afryce Południowej.

— Czy powiedział pani, że trzyma w sejfie diamenty?

— Tak, i pokazał mi je. Ale one wcale nie wyglądały jak diamenty, tylko jak kamyki! Bardzo były brzydkie… Doprawdy, bardzo brzydkie.

Inspektor Sugden zainteresował się:

— A więc pokazywał je pani?

— Tak.

— Czy nie dał pani żadnego?

Pilar zaprzeczyła.

— Nie. Myślałam, że może kiedyś to zrobi, jeśli byłabym dla niego bardzo miła i dotrzymywałabym mu towarzystwa. Starzy panowie lubią młode dziewczęta.

— Czy pani wie, że te diamenty skradziono? — rzekł pułkownik.

Pilar wytrzeszczyła oczy.

— Skradziono?

— Owszem. Nie wie pani, kto mógłby to zrobić?

Pilar kiwnęła głową.

— O, tak — odparła. — Musiał je wziąć Harbury.

— Harbury? Mówi pani o służącym?

— Tak.

— Skąd ta pewność?

— On ma minę złodzieja. Strzela oczami tu i tam, podsłuchuje pod drzwiami i chodzi cicho jak kot. A każdy kot to złodziej..

— Hm… — mruknął pułkownik. — Wrócimy do tego później. Jak się zdaje, dzisiaj po południu cała rodzina zebrała się na górze u pani dziadka. Podobno padły tam jakieś ostre słowa?

Pilar przytaknęła mu śmiejąc się.

— Tak, to było bardzo zabawne! Dziadek wszystkich pokłócił.

— Czyżby to panią cieszyło?

— Czemu nie? Lubię patrzeć, jak się ludzie kłócą, bardzo lubię. Ale tu, w Anglii, złoszczą się inaczej niż w Hiszpanii. U nas porywają za nóż, przeklinają, strzelają. A w Anglii nic nie robią, tylko czerwienieją na twarzy i zagryzają wargi.

— Czy pamięta pani, o czym mówiono?

Pilar wyglądała na zakłopotaną.

— Chyba niewiele. Dziadek powiedział im, że są do niczego, bo nikt z nich nie ma dzieci. Powiedział też, że jestem lepsza od każdego z nich… Bardzo mnie lubił.

— Czy mówił o pieniądzach albo o testamencie?

— O testamencie? Nie pamiętam.

— Co się potem zdarzyło?

— Wszyscy sobie poszli prócz Hildy, tej grubej, żony Dawida. Ona jedna została.

— Doprawdy?

— Tak. Dawid wyglądał strasznie śmiesznie. Cały się trząsł i był, och… taki blady… jakby mu się robiło niedobrze.

— A co potem?

— Potem poszłam sobie i spotkałam Stephena. Tańczyliśmy razem przy gramofonie.

— Ma pani na myśli Stephena Farra?

— Tak. On pochodzi z Afryki Południowej. To syn kogoś, kto był wspólnikiem dziadka. On też jest bardzo przystojny. Wysoki, opalony i ma piękne oczy.

— Gdzie państwo byliście w chwili zbrodni?

— Chce pan wiedzieć, gdzie ja wtedy byłam?

— Tak.

— Siedziałam jakiś czas w salonie z Lidią, a potem poszłam do mego pokoju, żeby się umalować, i wróciłam do Stephena, bo chciałam dalej tańczyć. I nagle z bardzo daleka usłyszałam krzyk. Wszyscy pobiegli na schody, ja także. Próbowano wyłamać drzwi do pokoju dziadka. Zrobili to w końcu Harry i Stephen. Oni obydwaj są bardzo mocni.

— A później?

— Coś nagle trzasnęło, drzwi wypadły z zawiasów, a my zobaczyliśmy, ach, coś strasznego! Wszystko połamane i poprzewracane, a dziadek leżał w wielkiej kałuży krwi i miał gardło podcięte, o tak… — Wykonała żywy, dramatyczny gest, wskazując na własną szyję. — Od ucha do ucha.

Urwała, wyraźnie zafascynowana własną opowieścią.

— Czy nie zrobiło się pani słabo na widok krwi? — spytał pułkownik.

Spojrzała na niego zdumiona.

— Nie, dlaczego? Gdy kogoś zabijają, zawsze leje się krew, dużo krwi. Och… tam jej było takie mnóstwo!

Czy ktoś coś mówił? — odezwał się Poirot.

— Dawid powiedział dziwną rzecz, coś jakby „młyny Boga”, o, właśnie — powtórzyła przeciągle słowo po słowie — „Mły-ny bo-że”. Co to znaczy? Młyny mielą ziarno na mąkę, prawda?

— Dziękujemy, panno Estravados. To już chyba wszystko — wpadł jej w słowo pułkownik.

Pilar posłusznie wstała i posłała każdemu z nich krótki, miły uśmiech.

— To ja już sobie pójdę — oznajmiła.

— Młyny boże mielą powoli, ale gruntownie… — rzekł po jej wyjściu inspektor Sugden. — I powiedział to właśnie Dawid Lee!

XV

Kolejny raz otwarły się drzwi; pułkownik Johnson spojrzał na wchodzącego i przez chwilę sądził, że to Harry Lee. Gdy jednak mężczyzna podszedł bliżej, komisarz pojął swój błąd: człowiekiem który stał przed nim, był Stephen Farr.

— Proszę usiąść, panie Farr — odezwał się.

Stephen usiadł. Jego chłodne, inteligentne spojrzenie spoczęło kolejno na każdym z trzech mężczyzn.

— Chyba nie na wiele się panom przydam — rzekł. — Proszę jednak zadawać mi wszelkie pytania, jakie uznacie za stosowne. Może na początku wyjaśnię, kim jestem. Mój ojciec, Ebenezer Farr, ponad czterdzieści lat temu pracował wraz z Simeonem Lee w Afryce Południowej. — Zamilkł na chwilę. — Ojciec wiele mi opowiadał o panu Lee. Uważał, że ten człowiek miał niezwykłą osobowość. Często działali razem. Simeon Lee wrócił potem do Anglii z wielką fortuną, a mój ojciec również się wzbogacił. Zawsze mi przykazywał, żebym odwiedził pana Lee, jeśli kiedyś pojadę do kraju. Pewnego razu rzekłem mu, że upłynęło już sporo czasu i pan Lee może go nie pamiętać, lecz ojciec mnie wyśmiał. „Kiedy dwóch ludzi przeżyje wspólnie to, co Simeon i ja, nie można tego zapomnieć”. No cóż, ojciec umarł dość dawno temu. Tego roku po raz pierwszy przyjechałem do Anglii i w myśl jego rady postanowiłem złożyć wizytę panu Lee. — Po chwili ciągnął dalej z nieznacznym uśmiechem: — Czułem się nieco zażenowany, gdy tu przybyłem, ale nie miałem racji. Pan Lee przyjął mnie bardzo serdecznie i mocno nalegał, abym spędził całe święta razem z jego rodziną. Wolałbym się wprawdzie nie narzucać, ale on nie chciał słyszeć o odmowie.

I dodał trochę zmieszany: — Wszyscy traktowali mnie bardzo życzliwie, a pan Alfred i jego żona okazali się doprawdy niezwykle uprzejmi. Nie umiem wprost wyrazić, jak bardzo przejąłm się nieszczęściem, które ich dotknęło.

— Kiedy pan tu przybył?

— Wczoraj.

— Czy widział pan dziś Simeona Lee?

— Owszem, gawędziłem z nim tego ranka. Był w doskonałym humorze, wciąż mnie wypytywał o nowiny z mego kraju i o różnych ludzi.

— Czy wtedy widział go pan po raz ostatni?

— Tak.

— Czy mówił panu, że trzyma w sejfie cenne diamenty?

— Nie. — Farr dodał jeszcze, nim którykolwiek z jego trzech rozmówców zdołał się odezwać: — Czy panowie sądzą, że to morderstwo rabunkowe?

— Jeszcze nie jesteśmy całkiem pewni — odparł Johnson. — Wróćmy do wydarzeń dzisiejszego wieczoru. Czy może pan dokładnie opowiedzieć, co pan wówczas robił?

— Oczywiście. Gdy panie opuszczały jadalnię, piłem jeszcze portwajn, ale wydało mi się, że Alfred i Harry Lee mają zamiar omawiać jakieś rodzinne sprawy i osądziłem, że moja obecność byłaby krępująca; przeprosiłem ich więc i oddaliłem się.

— A co pan robił potem?

Stephen Farr rozsiadł się wygodnie w fotelu i potarł wskazującym palcem podbródek. Odparł obojętnie:

— Hm… Poszedłem do dużego pokoju z parkietem… Jak sądzę, jest to coś w rodzaju sali do tańca. Stoi tam gramofon z płytami. Słuchałem kilku z nich.

— Czy nikt się do pana nie przyłączył? — zapytał Poirot. Na ustach Stephena Farra ukazał się ledwo dostrzegalny uśmiech.

— Mogłem chyba żywić takie nadzieje. — Roześmiał się szczerze.

— Signorina Estravados jest prześliczną osóbką — rzekł Poirot.

— To najładniejsza dziewczyna, jaką ujrzałem od czasu mego przyjazdu — odparł Farr.

— Czy panna Estravados dotrzymywała panu towarzystwa? — spytał pułkownik.

Stephen pokręcił głową.

— Właśnie siedziałem tam zupełnie sam, kiedy usłyszałem cały ten łoskot. Wybiegłem z hallu i rzuciłem się na górę, żeby zobaczyć, co się dzieje. Wspólnie z Harrym Lee wyważyłem drzwi.

— I to wszystko?

— Obawiam się, że tak.

Herkules Poirot pochylił się do przodu i rzekł miękko:

— Myślę, monsieur, że mógłby nam pan jeszcze sporo powiedzieć.

— Co takiego? — rzucił zaskoczony Farr.

— Moglibyśmy się od pana dowiedzieć czegoś bardzo istotnego o charakterze Simeona Lee. Wedle pańskich słów ojciec wiele o nim opowiadał. Jaki człowiek wyłania się z tych opowieści?

Stephen Farr zastanawiał się przez chwilę.

— Myślę, że wiem, do czego pan zmierza. Mam rzec, jaki był Simeon Lee za młodu? Cóż, jeśli mogę być szczery…

— Właśnie…

— Przede wszystkim… nie był chyba wzorem moralności. Nie popełniał może jaskrawych występków, ale nieraz ocierał się o granicę nieuczciwości i niewiele sobie z tego robił. Miał jednak nieodparty urok i odznaczał się niezwykłą szczodrością. Nigdy nie odmawiał pomocy, gdy się komuś powinęła noga. Sporo pijał, ale nie na umór, ogromnie podobał się kobietom, miał poczucie humoru. A zarazem umiał być niezwykle mściwy, niby słoń, co nigdy nie zapomniał doznanenej krzywdy. Ojciec opowiedział mi niejedną historię o tym, jak Simeon Lee wyczekiwał całymi latami, by pomścić się na kimś, kto mu zaszedł za skórę.

— No, niejeden tak robi — odezwał się inspektor Sugden. — Czy nie wiadomo panu, komu Simeon Lee spłatał niegdyś brzydkiego figla w Afryce? Nie zna pan żadnego incydentu z przeszłości, który mógłby stać się przyczyną zbrodni popełnionej dzisiejszego wieczoru?

Stephen Farr zaprzeczył.

— Miał oczywiście wrogów; człowiek z jego charakterem musiał ich mieć. Nie wiem jednak o niczym konkretnym. Poza tym — rzekł, przymykając oczy — nie było tu dziś wieczór nikogo obcego. Wypytywałem już o to Tressiliana.

— Prócz pana, monsieur Farr — odezwał się Poirot.

Stephen Farr obrócił się żywo ku niemu.

— Coś podobnego! Ja miałbym być podejrzanym, obcym przybyszem w tym domu?! Niczego nie zdołacie wywęszyć! Simeon Lee i Ebenezer Farr nigdy się nie pokłócili; po cóż syn Farra miałby tu przybyć, żeby pomścić ojca? O, nie — potrząsnął głową — żaden z nich nie miał drugiemu nic do zarzucenia. Wstąpiłem tutaj z wizytą, jak już powiedziałem, wyłącznie z czystej ciekawości. Co więcej, zdaje mi się, że mam alibi równie dobre jak każde inne. Bez przerwy zmieniałem płyty na gramofonie; wszyscy musieli to słyszeć. A żadna płyta nie kręci się tak długo, bym mógł przebyć ten piekielnie długi korytarz, poderżnąć starcowi gardło, oczyścić się ze śladów krwi i wrócić, zanim wszyscy pobiegli na górę! To po prostu absurd!

— Ależ my panu niczego nie zarzucamy! — próbował go uspokoić pułkownik Johnson.

— Ton pana Poirota wcale mi się nie spodobał.

— Szczerze mnie to martwi — rzekł uprzejmie Poirot, uśmiechając się do niego.

Stephen Farr rzucił mu spojrzenie pełne wściekłości.

— Dziękujemy panu — wtrącił pospiesznie Johnson. — To byłoby wszystko. Oczywiście, nie może pan opuszczać domu.

Stephen Farr przytaknął bez słowa. Potem wstał i wyszedł sprężystym krokiem.

Gdy drzwi zamknęły się za nim, Johnson rozpoczął:

— Oto i tajemniczy X, nasza niewiadoma. Jego zeznania wyglądają szczerze, ale mimo to… pozostaje niewiadomą. Mógł ukraść diamenty; mógł też wślizgnąć się tutaj pod byle pretekstem. Lepiej niech pan zdejmie odciski jego palców, Sugden, i sprawdzi, czy nie był notowany.

— Już je mam — odrzekł inspektor z nikłym uśmieszkiem.

— Znakomicie! Nie zapomina pan o niczym. Sądzę, że rutynowe czynności śledcze również są już za panem?

Inspektor Sugden wyliczył kolejno na palcach:

— Poleciłem sprawdzić rozmowy telefoniczne, czynności Harbury'ego — kiedy wyszedł, kto go wtedy widział i tak dalej — a także kto kiedy wychodził i przychodził, zwłaszcza jeśli idzie o służbę. Kazałem także zbadać stan finansów każdego członka rodziny, porozumiałem się z prawnikiem w sprawie testamentu, przetrząsnąłem cały dom w poszukiwaniu narzędzia zbrodni i plam krwi na ubraniach, a także diamentów, które mogą być gdzieś ukryte.

— No, to chyba wyczerpuje nasze możliwości — rzekł pułkownik Johnson. — Może pan coś zasugeruje, Poirot?

— Pan inspektor wspaniale zna się na rzeczy — odparł Poirot.

Sugden rzekł ponuro:

— Przeszukanie tego domu to nie była fraszka. Nigdy jeszcze nie widziałem tylu cacek i bibelotów naraz.

— O, z pewnością nie brak tu kryjówek — przytaknął Poirot.

— A więc nic pan nie proponuje, Poirot?

Komisarz zdradzał pewne rozczarowanie, jak właściciel psa, który nagle nie chce podać łapy.

— Może panowie pozwolą mi działać po swojemu? — spytał Poirot.

— Co oznacza „po swojemu”?

— Chciałbym sobie pogawędzić z kilkoma członkami rodziny — tłumaczył Poirot. — I to niejeden raz.

— Czy sądzi pan, że coś pominięto w śledztwie i trzeba ich przesłuchać ponownie? — spytał zaintrygowany komisarz.

— O nie! Nie przesłuchiwać… tylko porozmawiać.

— Dlaczego? — padło pytanie Sugdena.

Herkules Poirot począł gestykulować z emfazą.

— Podczas konwersacji można sobie wyjaśnić wiele szczegółów! Jeśli ktoś będzie wiele mówił, siłą rzeczy powie w końcu prawdę!

— A więc sądzi pan, że ktoś kłamał? Poirot westchnął ciężko.

— Mon cher, przecież wszyscy kłamią w mniejszym czy większym stopniu. Dokonam pożytecznej rzeczy: oddzielę niewinne kłamstewka od kłamstw istotnych.

— Nie do wiary! — krzyknął pułkownik. — Mamy do czynienia z wyjątkowo okrutnym, brutalnym mordem, a kimże są podejrzani? Alfred Lee i jego żona to para miłych, dobrze ułożonych, spokojnych ludzi. George Lee jest posłem do parlamentu i człowiekiem ogólnie szanowanym. Jego żona to po prostu typ nowoczesnej kobietki. Dawid Lee wydaje się człowiekiem bardzo łagodnym, a według słów Hardego nie zniósłby nawet widoku krwi. Jego żona jest miłą, rozumną kobietą, choć nieco pospolitą. Pozostaje hiszpańska siostrzenica i przybysz z Afryki Południowej. Hiszpańskie piękności miewają porywczy temperament, ale nie sądzę, by to czarujące stworzenie z zimną krwią poderżnęło starcowi gardło, a z tego co wiemy, można sądzić, że miała raczej wszelkie powody, by go utrzymać przy życiu… Przynajmniej póki nie złożył swego podpisu pod nowym testamentem. Stephen Farr? Owszem, miał sposobność. Mógł tu przecież przybyć jako zawodowy złodziej, tylko dla diamentów. Gdy starszy pan spostrzegł stratę, Farr podciął mu gardło, by go uciszyć na zawsze. No tak, to możliwe; alibi w postaci gramofonu nie jest zbyt wiarygodne. Poirot pokiwał głową.

— Drogi przyjacielu! Niechże pan porówna posturę Farra i starego Simeona. Gdyby Farr naprawdę chciał go zabić, zrobiłby to w parę sekund. Simeon Lee nie zdołałby podjąć żadnej obrony. Nie sposób sądzić, że kruchy staruszek i ten wspaniały okaz mężczyzny w ferworze walki poprzewracali stoły i potłukli porcelanę. To nie do przyjęcia!

Oczy pułkownika zwęziły się.

— Czy chce pan powiedzieć — zaczął — że Simeona Lee zabił słaby mężczyzna?

— Albo kobieta — rzekł inspektor Sugden.

XVI

Komisarz Johnson zerknął na zegarek.

— Nie mam tu już nic to roboty. Doskonale pan sobie radzi, Sugden. Och nie, jeszcze jedna drobnostka… Powinniśmy wezwać kamerdynera. Prawda, że już go pan przesłuchiwał, ale wiemy teraz trochę więcej niż przedtem i dobrze byłoby, gdyby mógł potwierdzić alibi innych osób.

Tressilian wszedł, powłócząc nogami. Komisarz wskazał mu krzesło.

— Serdecznie dziękuję, proszę pana, chętnie skorzystam. Doprawdy, strasznie jestem zmęczony… strasznie zmęczony. Moje nogi, sir, i głowa…

— Musiał to być dla pana wielki wstrząs — zauważył cichym głosem Poirot.

Stary sługa wzdrygnął się.

— Coś okropnego! I to w domu, gdzie zawsze panował ład i spokój!

— Spokój i porządek, owszem… — podchwycił Poirot — ale chyba nie szczęście?

— Nie. Tego bym nie powiedział, proszę pana.

— A czy dawniej, gdy żyła tu cała rodzina, ten dom był przybytkiem szczęścia?

Tressilian odparł po chwili:

— Może nie wszyscy byli ze sobą serdecznie zżyci, proszę pana.

— Pani Lee była, jak się zdaje, wątłego zdrowia?

— Tak, proszę pana, wiecznie słabowała.

— Czy dzieci ją kochały?

— Pan Dawid był jej ogromnie oddany, bardziej jak córka niż jak syn. A po jej śmierci odszedł z domu. Nie chciał tu dłużej żyć.

— A pan Harry? Jaki był pan Harry?

— O, mocno hulał za młodu, ale miał złote serce. Och, panie Poirot, strasznie się przejąłem, kiedy po raz drugi usłyszałem dzwonek i poszedłem otworzyć, a w progu stał jakiś obcy… i nagle usłyszałem głos panicza Harry'ego: „Ależ to stary Tressilian! Wciąż u nas na służbie, co?” Taki sam jak zawsze…

— Rozumiem, że to pana poruszyło — przytaknął mu życzliwie Poirot.

Lekki rumieniec pokrył policzki Tressiliana.

— Czasami można by sądzić, że przeszłość nie przemija… Zdaje się, że grali kiedyś w Londynie sztukę o tym… albo o czymś podobnym… O, to najprawdziwsza prawda, proszę pana! Jakby człowieka ogarniało przemożne uczucie, że coś już się zdarzyło. Tak właśnie było ze mną, kiedy po dzwonku poszedłem otworzyć i zdawało mi się, że widzę panicza Harry'ego… Ale to był pan Farr… czy ktoś inny… Powiedziałem wtedy sam do siebie: „Przecież to już raz nastąpiło!”

— Bardzo ciekawe, bardzo ciekawe! — rzekł Poirot. Tressilian posłał mu spojrzenie pełne wdzięczności. Zniecierpliwiony Johnson odchrząknął i włączył się do konwersacji:

— Chciałbym sprawdzić, czy zgadza się czas w zeznaniach różnych osób. Kiedy na górze rozległ się hałas, to w jadalni, jak się wydaje, pozostali tylko panowie Alfred i Harry Lee?

— Nie potrafię stwierdzić na pewno, sir. Wszyscy panowie siedzieli tam jeszcze, kiedy zaniosłem im kawę, ale to było dobry kwadrans wcześniej.

— George Lee poszedł zatelefonować. Czy może pan potwierdzić jego słowa?

— Myślę, sir, że naprawdę ktoś telefonował. Kiedy się podnosi słuchawkę i wykręca numer, u mnie w stołowym odzywa się słabe brzęczenie. Przypominam sobie, że coś podobnego słyszałem, ale nie zwróciłem na to uwagi.

— Czy potrafi pan dokładnie określić, kiedy to było?

— Nie, sir. Usłyszałem brzęczyk po tym, jak zaniosłem panom kawę. To wszystko, co mogę powiedzieć.

— Gdzie znajdowały się wtedy panie?

— Pani Lidia była w salonie, kiedy zaniosłem tam tacę z kawą; w minutę czy dwie potem usłyszałem krzyk.

— Co ona robiła? — zapytał Poirot.

— Stała przy bocznym oknie. Uchyliła nieznacznie zasłony i patrzyła przez szybę.

— Czy innych pań nie było w pokoju?

— Nie, proszę pana.

— Czy wie pan, gdzie się znajdowały?

— Nie umiem powiedzieć.

— A gdzie wtedy byli inni?

— Pan Dawid grał w saloniku muzycznym, tuż przy salonie.

— Słyszał go pan?

— Tak, sir. — Kamerdyner znowu zadrżał. — O, to było jak znak boży, tak sobie potem pomyślałem. On grał marsza żałobnego. Pamiętam, że już wtedy przeszedł mnie dreszcz…

— W istocie, to dziwne — przytaknął mu Poirot.

— A teraz przejdźmy do osoby Harbury'ego — rzekł komisarz. — Czy mógłby pan zeznać pod przysięgą, że opuścił on dom punkt o ósmej?

— O tak, proszę pana. Zaraz po przyjściu pana Sugdena. Dobrze to zapamiętałem, bo Harbury zbił filiżankę.

— Harbury stłukł filiżankę…? — spytał Poirot.

— Tak, proszę pana, i to ze starego serwisu marki Worcester. Jedenaście lat je myłem i aż do dziś żadnej nie stłukłem!

— Co właściwie Harbury robił z filiżankami?

— Och, proszę pana, wcale się nimi nie musiał zajmować. Po co je w ogóle brał do ręki? Właśnie przyglądał się jednej z nich, jakby ją podziwiał, kiedy rzekłem, że przyszedł pan Sugden, a on zaraz ją upuścił!

— Czy rzekł pan „Sugden, czy też „policja”? — zapytał Poirot.

— Owszem, teraz sobie przypominam — odrzekł nieco zaskoczony Tressilian — że powiedziałem: „Przyszedł inspektor policji”.

— I Harbury upuścił filiżankę?

— Owszem… To daje do myślenia — rzekł komisarz. — Czy Harbury pytał pana, po co przyszedł inspektor?

— Tak, sir, pytał, czego on tu szuka. Powiedziałem, że prowadzi kwestę na sierociniec policyjny i że poszedł na górę do pana Lee.

— Czy to go uspokoiło?

— A wie pan, że naprawdę tak było! Zaczął mówić, że z pana Lee zacny staruszek i że ma hojną rękę — doprawdy, co za niestosowna poufałość! — a potem wyszedł.

— Którędy?

— Kuchennym wejściem.

Sugden wtrącił się do rozmowy.

— W porządku, panie komisarzu. Rzeczywiście tak było. Kucharka i podkuchenna widziały, jak wychodził tylnymi drzwiami.

— Niech pan uważnie słucha, Tressilian. Czy Harbury mógł wrócić do domu nie zauważony?

Stary sługa potrząsnął głową z powątpiewaniem.

— Nie dałby rady. Wszystkie drzwi są zamknięte od wewnątrz.

— Przypuśćmy, że miał klucz.

— Drzwi są nie tylko zamknięte na klucz, ale i zaryglowane.

— Jakże więc dostanie się do środka?

— Ma klucz od tylnego wejścia. Cała służba tamtędy chadza.

— A więc i on może tą drogą wrócić.

— Musiałby wpierw przejść przez kuchnię, proszę pana, a w niej zawsze ktoś jest, nawet po wpół do dziesiątej czy za kwadrans dziesiąta.

— To rozstrzyga sprawę — rzekł pułkownik. — Dziękuję panu, Tressilian.

Starzec wstał, skłonił się obecnym i wyszedł, powrócił jednak w minutę czy dwie później.

— Właśnie przyszedł Harbury, sir. Czy chce go pan zobaczyć?

— Tak, proszę go tu zaraz przysłać.

XVII

Sydney Harbury nie odznaczał się miłą fizjonomią. Wszedł do pokoju, pocierając nerwowo jedną dłoń o drugą i stał, rzucając szybkie, ukradkowe spojrzenia na każdego z obecnych.

— Czy pan jest Sydneyem Harburym?

— Tak, sir.

— Był pan osobistym służącym zmarłego?

— Tak. Jakie to straszne, prawda? — w jego głosie zadźwięczało służalcze ugrzecznienie. — O mało mnie nie zwaliło z nóg, kiedy Gladys mi powiedziała… Biedny stary pan!

Johnson przerwał mu.

— Proszę tylko odpowiadać na moje pytania.

— Tak, proszę pana, oczywiście…

— O której opuścił pan dom wieczorem i gdzie pan dotąd był?

— Wyszedłem dokładnie o ósmej, sir. Wybrałem się do kina; to ledwie pięć minut drogi stąd. Idzie tam właśnie „Miłość w dawnej Sewilli”.

— Czy ktoś pana widział?

— Młoda dama, która siedzi w kasie. Ona mnie zna; bileterka również. A poza tym… byłem w towarzystwie pewnej pani. Umówiłem się z nią pod kinem.

— Ach tak? Jak się nazywa?

— Doris Buckle, proszę pana. Pracuje w Zjednoczeniu Mleczarskim, na Markham Road 23.

— Dobrze. Sprawdzimy to. Wrócił pan później do domu?

— Najpierw odprowadziłem moją dziewczynę. Wróciłem zaraz potem. Chyba jestem w porządku, proszę pana? Nie mam nic wspólnego z tą zbrodnią. Ja…

— Nikt pana o nią nie oskarża — rzekł uprzejmie pułkownik.

— Nie, oczywiście, że nie. Ale to nic przyjemnego, kiedy zabiją kogoś akurat w domu, gdzie się służy.

— Rzecz jasna. Jak długo był pan na służbie u Simeona Lee?

— Prawie od roku.

— Lubił pan swoje miejsce?

— Tak, sir. Byłem bardzo kontent. Dobrze mi płacono. Pan Lee bywał czasami trochę kłopotliwy, ale ja przywykłem do obsługiwania chorych.

— Służył pan już u kogoś cierpiącego?

— O tak, sir. U majora Westa i u wielmożnego Jaspera Fincha…

— Wyjaśni pan to później dokładnie inspektorowi Sugdenowi — rzekł pułkownik. — Ja chciałbym tylko wiedzieć, kiedy dziś wieczór widział pan Simeona Lee po raz ostatni.

— Koło wpół do ósmej. Codziennie o siódmej przynosiłem mu lekką kolację, a potem słałem łóżko. Później siadywał jeszcze w szlafroku przed kominkiem, póki nie poczuł się senny.

— Kiedy to zwykle następowało?

— Różnie bywało, proszę pana. Czasem kładł się wcześnie, koło ósmej, zwłaszcza gdy był znużony. Czasami znów wolał siedzieć w fotelu aż do jedenastej.

— Co robił, gdy miał zamiar się położyć?

— Zazwyczaj dzwonił na mnie.

— A pan przychodził i pomagał mu?

— Tak.

— Ale dziś miał pan wychodne. Czy zawsze przypadało w piątki?

— Tak, każdego piątku.

— Co się wtedy działo, gdy pan Lee chciał pójść do łóżka?

— Sięgał po dzwonek. Zjawiał się wtedy u niego Tressilian albo Walter.

— Mógł się sam poruszać, czy też nie miał władzy w nogach?

— Potrafił chodzić, ale z trudem. Zdaje się, że był artretykiem i dokuczał mu reumatyzm. Raz czuł się lepiej, raz gorzej.

— Czy nigdy nie wychodził do innego pokoju?

— Nie, proszę pana. Wolał ciągle być w swojej sypialni. Pan Lee nie wymagał za wiele. Jego pokój miał być jasny i dobrze przewietrzony, to wszystko.

— Mówił pan, że zawsze jadał kolację o siódmej?

— Tak. Potem zabierałem tacę i stawiałem na biurku butelkę wiśniówki wraz z dwoma kieliszkami.

— Po co?

— Pan Lee życzył sobie tego.

— Czy zawsze żądał wiśniówki?

— Nie, od czasu do czasu. Nikt z rodziny nie mógł wchodzić do niego wieczorem, chyba że sam kogoś poprosił do siebie. Czasem wolał siedzieć samotnie, kiedy indziej posyłał po pana Alfreda, jego żonę albo po obydwoje razem, żeby przyszli do niego po obiedzie.

— Ale dzisiaj tego nie zrobił? To znaczy nie posłał przez pana wiadomości do nikogo z rodziny, że chce go widzieć?

— W każdym razie mnie nie wydawał takich dyspozycji.

— Nie oczekiwał zatem nikogo z bliskich?

— Mógł ich zaprosić osobiście, proszę pana.

— Ach, oczywiście. Harbury ciągnął dalej:

— Sprawdziłem, czy wszystko w porządku, życzyłem panu Lee dobrej nocy i wyszedłem.

— Poprawił pan przed wyjściem ogień w kominku?

Harbury zawahał się z odpowiedzią.

— Nie musiałem. Kominek dobrze ciągnął.

— Czy pan Lee mógł zrobić to sam?

— O, nie. Może to zrobił pan Harry?

— Czy pan Harry był u ojca, kiedy przyniósł pan kolację?

— Tak. Właśnie wychodził, kiedy wnosiłem tacę.

— Jak się wówczas odnosili do siebie?

— Pan Harry był w dobrym humorze. Śmiał się serdecznie, z głową odrzuconą do tyłu.

— A pan Lee?

— Wydał mi się cichy i zamyślony.

— Rozumiem. Chciałbym wiedzieć coś jeszcze, Harbury: co panu wiadomo o diamentach, które Simeon Lee trzymał w sejfie?

— Diamenty? Nigdy nie widziałem żadnych diamentów.

— Pan Lee trzymał u siebie garść nie oszlifowanych diamentów. Na pewno widział pan, jak je oglądał i przesypywał.

— Te śmieszne kamyczki? Owszem, widziałem je raz czy dwa, ale nie sądziłem, że to diamenty. Wczoraj… albo przedwczoraj… pokazywał je tej młodej cudzoziemce.

Pułkownik Johnson odezwał się naraz:

— Te diamenty zostały skradzione.

— Chyba pan nie sądzi, sir — krzyknął Harbury — że mam z tym cokolwiek wspólnego!

— Nie rzucam żadnych oskarżeń — odparł Johnson. — A więc czy może nam pan coś powiedzieć w tej materii?

— Chodzi o diamenty czy o morderstwo?

— O jedno i drugie.

Harbury zamyślił się. Zwilżył językiem pobladłe wargi i rozejrzał się wokół nerwowo.

— Nie sądzę, żebym coś wiedział, proszę pana.

— Czy podczas pełnienia służby nie słyszał pan niczego, co mogłoby nam być pomocne? — spytał Poirot.

Harbury zamrugał lekko powiekami.

— Nie, myślę, że nie. Nastąpiło tylko jakieś nieporozumienie między panem Lee i… pewnymi członkami rodziny.

— Kogo nią pan na myśli?

— Zdaje się, że chodziło o powrót pana Harry'ego. Pan Alfred źle to przyjął. Chyba wymienili z ojcem kilka ostrych słów, ale nic więcej nie wiem. Pan Lee ani przez chwilę nie oskarżał go o zabranie diamentów. Jestem zresztą pewien, że pan Alfred nigdy by czegoś podobnego nie zrobił.

— Czy pan Lee rozmówił się z synem wtedy, gdy już wiedział, że diamenty zniknęły? — spytał Poirot.

— Tak, proszę pana.

Poirot nachylił się ku niemu.

— Sądziłem, Harbury — rzekł miękko — że nie wiedział pan o kradzieży diamentów, póki tego nie powiedzieliśmy przed chwilą. A więc jakim cudem wiadomo panu, że Simeon Lee odkrył ich zniknięcie przed rozmową z synem?

Harbury poczerwieniał jak burak.

— Kłamstwo nie zda się na nic — rzekł Sugden. — Proszę mówić! Kiedy się pan dowiedział o kradzieży?

— Słyszałem, jak pan Lee mówił o tym z kimś przez telefon — mruknął markotnie Harbury.

— Był pan wtedy w pokoju?

— Nie, przy drzwiach. Nie usłyszałem wiele, najwyżej parę słów.

— A co pan właściwie usłyszał? — spytał dobrotliwie PoiroL

— Doszły mnie słowa „kradzież” i „diamenty”, a także „nie wiem, kogo podejrzewać”. Potem pan Lee dodał jeszcze coś o dzisiejszym wieczorze i o godzinie ósmej.

Inspektor Sugden przytaknął.

— On rozmawiał ze mną, chłopcze. Mniej więcej za dziesięć piąta. Zgadza się?

— Tak, proszę pana.

— A czy wieczorem, gdy pan tam przyszedł, wyglądał na przygnębionego?

— Chyba tak. Wydał mi się roztargniony i zmartwiony.

— Przestraszył się pan wtedy, co, Harbury?

— Och, panie inspektorze, proszę tak nie mówić. Nawet nie tknąłem diamentów! Niczego mi pan nie udowodni. Nie jestem złodziejem…

Inspektor odparł niewzruszony:

— To się okaże. — Spojrzał pytająco na komisarza. Johnson dał mu znak skinieniem głowy. Sugden ciągnął dalej: — Wystarczy, mój chłopcze. Nie będziemy już pana dzisiaj fatygować.

Harbury pospiesznie wyszedł. Sugden pogratulował małemu Belgowi:

— Piękna robota, Poirot! Zastawił pan pułapkę, a on dał się złapać. Złodziej czy nie złodziej, kłamczuch z niego pierwszorzędny…

— Obrzydliwy człowiek! — stęknął Poirot.

— Zgoda, straszne ladaco — przytaknął Johnson. — Co jednak sądzić o jego zeznaniach?

— Widzę trzy hipotezy — podsumował Sugden. — Pierwsza: Harbury to złodziej i morderca. Druga: złodziej, ale nie morderca. Trzecia: Harbury jest niewinny! Skłaniam się jednak ku pierwszej ewentualności. Podsłuchał rozmowę telefoniczną i dowiedział się, że kradzież odkryto. Zachowanie starszego pana zdradziło mu, że jest podejrzany. Podjął więc decyzję: wyjdzie ostentacyjnie o ósmej, żeby sprokurować sobie alibi. Cóż łatwiejszego niż wymknąć się z kina i wrócić tu niepostrzeżenie! Może nam wmawiać, że był z dziewczyną; musi się jednak mieć na baczności, żeby go nie zdradziła. Zobaczę jutro, co z tego wyniknie.

— Ale jak zdołał dostać się do domu?

— Wydaje się to niełatwe — przyznał Sugden. — Pewnie sobie jednak jakoś poradził. Któraś ze służących mogła go wpuścić bocznym wejściem.

Poirot uniósł brwi i rzucił ironicznie:

— Znalazłby się zatem na łasce aż dwóch kobiet naraz. Z jedną mógł zaryzykować, ale z dwiema… Eh bien, wydaje mi się, że ryzyko byłoby potężne!

— Przestępcy sądzą czasami, że poradzą sobie ze wszystkim — rzekł Sugden i ciągnął dalej: — Weźmy wariant drugi.

Harbury zwędził diamenty. Wieczorem wyniósł je z domu i zapewne wręczył wspólnikowi. Jak dotąd wszystko pasuje. Musimy tylko przyznać, że kto inny wybrał sobie akurat ten sam wieczór, by zamordować pana Lee, i że ów ktoś nie ma nic wspólnego z kradzieżą diamentów. Oczywiście to możliwe, ale raczej dziwne. Teraz wariant trzeci: Harbury okazuje się niewinny. Ktoś inny ukradł diamenty i zamordował starego dżentelmena, a do nas należy wykrycie prawdy…

Pułkownik Johnson ziewnął, spojrzał na zegarek i wstał.

— No, dobrze — rzekł. — Chyba na dziś wieczór wystarczy. Rzućmy lepiej okiem na ten sejf, zanim sobie pójdziemy. Może nasze przeklęte diamenty nadal w nim tkwią? Tego by tylko brakowało…

Diamentów tam jednak nie było. Znaleźli szyfr cyfrowy, posługując się notesikiem, który zgodnie ze słowami Lidii Lee spoczywał w kieszeni szlafroka zmarłego. W sejfie leżał pusty woreczek zamszowy i nieco papierów, ale tylko jeden z nich przyciągnął ich uwagę.

Był to testament sporządzony piętnaście lat temu. Poza rozmaitymi legatami bez większego znaczenia ostatnia wola Simeona Lee rysowała się dość jednoznacznie. Połowę jego majątku miał otrzymać Alfred. Drugą połowę dziedziczyły w czterech równych częściach pozostałe dzieci: Harry, George, Dawid i Jennifer.

CZĘŚĆ 4

25 GRUDNIA

I

W jasnym blasku świątecznego popołudnia Poirot przechadzał się. po ogrodzie Gorston Hall. Samo domostwo, solidna kanciasta bryła, nie rościło sobie żadnych pretensji do jakiegokolwiek stylu architektonicznego.

Wzdłuż południowej fasady ciągnął się obszerny taras okolony szpalerem strzyżonych cisów. Ze szpar pomiędzy kamiennymi płytami wystrzeliwały w górę drobne, zielone roślinki, a wzdłuż całego tarasu widniały, nieznacznie wzniesione nad poziomem gruntu, kamienne misy przemienione w miniaturowe ogródki.

Poirot przyjrzał im się z uznaniem. Szepnął do siebie:

— Dobrze pomyślane!

Gdy uniósł znad nich wzrok, dostrzegł sylwetki dwóch osób, które zmierzały ku oddalonej o jakieś trzysta metrów sadzawce. Z łatwością rozpoznał w jednej z nich Pilar. Z początku sądził, że drugą postacią jest Stephen Farr, wkrótce jednak stwierdził, że mężczyzną z boku Pilar był Harry Lee. Harry wydawał się z wielką uwagą słuchać tego, co mówiła jego ponętna siostrzenica. Od czasu do czasu odrzucał głowę do tyłu i wybuchał śmiechem, później zaś nachylał się ku swej towarzyszce, by lepiej ją słyszeć.

— No, ci się nie zamartwiają — mruknął pod nosem Poirot. Lekki szelest tuż za nim kazał mu się odwrócić. Niedaleko niego stała Magdalena Lee. Ona również przyglądała się oddalonej parze. Odwróciła głowę i posłała Poirotowi czarujący uśmiech.

— Jaki śliczny dzień, prawda? Po prostu nie sposób uwierzyć w koszmar ostatniej nocy.

— Istotnie, trudno w to uwierzyć.

Magdalena westchnęła.

— Nigdy jeszcze nie byłam zamieszana w żadną tragedię. Ja… Ja po prostu nagle, w ciągu jednej nocy, musiałam dorosnąć. Za długo chyba pozostawałam dzieckiem… I myślę, że to niedobrze. — Westchnęła ponownie. — Pilar wspaniale potrafiła zachować zimną krew. Może odegrało w tym rolę jej hiszpańskie pochodzenie… Jakie to wszystko dziwne, nie uważa pan?

— Co panią dziwi, madame?

— Pojawiła się w tym domu tak nagle. Jakby spadła z nieba!

— Zdaje się, że pan Lee poszukiwał jej od dłuższego czasu — rzekł Poirot. — Korespondował z konsulatem angielskim w Madrycie i z wicekonsulatem w Aliquara, gdzie zmarła jej matka.

— Nikomu nie pisnął ani słowa — odparła Magdalena. — Alfred nic o tym nie wiedział, Lidia również.

— Ach! — westchnął Poirot.

Magdalena podeszła bliżej. Poirot poczuł woń jej subtelnych perfum.

— Nie orientuje się pan zapewne, że mąż Jennifer, Estravados, umarł wkrótce po ślubie w tajemniczych okolicznościach. Alfred i Lidia wiedzą coś o tym. Zdaje się, że chodzi o jakiś skandal…

— Doprawdy? Co za smutna historia — odrzekł Poirot.

— Mój mąż uważa — ciągnęła Magdalena — i ja się z nim zgadzam, że rodzina powinna więcej wiedzieć o przodkach tej małej… Gdyby jej ojciec był na przykład przestępcą…

Urwała, lecz Poirot nadal milczał. Wydawało się, że całkowicie pochłonęła go kontemplacja piękna przyrody, które nawet zimą dało się jeszcze dostrzec w parku Gorston Hali.

— Sposób, w jaki zamordowano mego teścia, wydaje mi się doprawdy bardzo znamienny. Jest tak mało angielski…

Herkules Poirot odwrócił się ku niej powoli. Jego badawczy wzrok skrzyżował się z naiwnym, lecz oskarżycielskim spojrzeniem Magdaleny.

— Oni są przecież strasznie okrutni, prawda? — rzekła głosikiem zalęknionego dziecka. — Weźmy choćby walki byków i tak dalej…

— A więc według pani to signorina Estravados poderżnęła gardło swemu dziadkowi? — spytał żartobliwie Poirot.

— Och, nie! — wykrzyknęła ze zgorszeniem Magdalena. — Wcale czegoś takiego nie mówiłam!

— No, chyba nie.

— Ja tylko sądzę, że może być… hm… podejrzana. Na przykład wczoraj wieczorem szybko podniosła coś z podłogi w tym pokoju.

— Podniosła wczoraj coś z podłogi? — ton Poirota zmienił się nagle. /

Magdalena kiwnęła głową. Jej dziecinne usteczka wygięły się w złośliwym grymasie.

— Och, jak tylko wbiegliśmy do pokoju. Rozejrzała się dokoła, czy nikt nie patrzy, a potem to coś podniosła. Na szczęście inspektor ją zobaczył i musiała mu oddać, co zabrała.

— Co to było, madame?

— Nie wiem. Stałam za daleko. — W głosie Magdaleny zabrzmiał szczery żal. — Jakiś drobiazg.

Poirot zmarszczył brwi.

— A to ciekawe… — mruknął do siebie.

Magdalena dorzuciła pospiesznie:

— Sądzę, że powinien pan o tym wiedzieć. W końcu niewiele nam wiadomo o edukacji Pilar i o jej życiu w Hiszpanii. Alfred zawsze wszystkim zanadto ufa, a Lidia jest zbyt wyrozumiała. Chyba już pójdę i zobaczę, czy mogę jej w czymś pomóc, trzeba przecież napisać listy.

Odeszła ze złośliwym uśmieszkiem.

Poirot stał nadal w zamyśleniu na tarasie.

II

Do małego Belga podszedł inspektor Sugden.

— Dzień dobry. Chyba nie wypada życzyć dziś panu wesołych świąt? — rzekł z posępną miną.

— Mon cher collegue, w istocie nie wygląda pan radośnie. Na życzenia wesołych świąt z pewnością nie mógłbym odpowiedzieć „nawzajem”…

— Rzeczywiście, wolałbym nigdy nie świętować podobnego Bożego Narodzenia — odparł Sugden.

— Są jakieś postępy?

— Sprawdziłem wiele spornych punktów w zeznaniach. Alibi Harbury'ego wygląda całkiem nieźle. Jeden z pracowników kina widział go w towarzystwie dziewczyny. Widział też, jak z nią wychodził po skończonym seansie, i zaręcza, że w żaden sposób nie mógł opuścić sali podczas wyświetlania filmu. Dziewczyna z kolei zaklina się, że Harbury cały czas siedział koło niej.

Poirot uniósł brwi.

— A więc to przesądza sprawę.

— Z dziewczętami nigdy nie wiadomo! — rzekł z pewnym cynizmem Sugden. — Skłamią bezwstydnie, byle tylko chronić amanta.

— Dowodzi to tylko ich dobrego serca — odparł Poirot.

— Mówi pan jak typowy cudzoziemiec. Uwłacza to wymiarowi sprawiedliwości — burknął Sugden.

— Sprawiedliwość bywa dziwną rzeczą — stwierdził Poirot. — Czy zastanawiał się pan kiedyś nad tym?

Sugden spojrzał na niego przeciągle.

— Co pan wygaduje?

— Ależ ja tylko wyciągam wnioski z mego rozumowania. Przestańmy się sprzeczać. Uważa pan zatem, że panienka z mleczarni mówi nieprawdę?

— Tego nie powiedziałem — sprzeciwił się Sugden. — W gruncie rzeczy myślę, że mówiła szczerze. To prosta dziewczyna i zaraz złapałbym ją na kłamstwie.

— Z pewnością ma pan spore doświadczenie.

— O właśnie, Poirot. Gdy spędzi się większą część życia na słuchaniu cudzych zeznań, nietrudno odróżnić prawdę od kłamstwa. Nie, sądzę, że ona mówi szczerze. A jeśli tak, to Harbury nie mógł zamordować starego pana Lee i musimy szukać winowajcy pośród mieszkańców tego domu. — Westchnął głęboko. — Ktoś z nich popełnił zbrodnię, Poirot Ktoś z nich… lecz kto?

— Nie ma pan nowych poszlak?

— Owszem. Poszczęściło mi się z telefonami. George Lee przeprowadził rozmowę z Westeringham na dwie minuty przed dziewiątą. Mówił prawie przez sześć minut.

— No, proszę!

— Co więcej, nie było poza tym połączenia ani z Westeringham, ani z żadną inną miejscowością.

— Bardzo interesujące — rzekł Poirot z uznaniem. — George Lee powiedział, że właśnie odkładał słuchawkę, gdy posłyszał hałas nad głową, ale naprawdę skończył rozmowę o dziesięć minut wcześniej. Gdzie wtedy był? Jego żona mówi, że to ona dzwoniła, tylko że wcale tego nie zrobiła. Gdzież z kolei podziewała się ona?

— Zdaje się, że pan z nią przed chwilą rozmawiał? — zauważył Sugden.

— Jest pan w błędzie — odparł Poirot.

— Co takiego?

— Ja z nią nie rozmawiałem. To ona mówiła ze mną.

Zniecierpliwiony Sugden miał już pominąć milczeniem ów niuans, gdy nagle dotarło do niego znaczenie słów Poirota.

— Powiada pan, że to ona z panem mówiła?

— Jak najbardziej. Właśnie po to przyszła.

— I co panu powiedziała? — spytał zaciekawiony Sugden.

— Chciała zwrócić moją uwagę na pewne szczegóły, a mianowicie: na mało angielski charakter zbrodni, na podejrzanych przodków panny Estravados, a wreszcie na fakt, że wczoraj wieczorem pospiesznie podniosła ona coś z podłogi.

— Mówiła panu o tym?

— Tak. Co właściwie signorina znalazła tam na podłodze?

Sugden westchnął.

— Sam chciałbym wiedzieć! Pokażę panu. W romansach policyjnych stanowi to zwykle klucz do tajemnicy. Jeśli pan zdoła coś wydedukować, gotów jestem wycofać się ze służby…

— Proszę mi to pokazać.

Sugden wyjął z kieszeni kopertę i wysypał na dłoń jej zawartość. Na jego twarzy ukazał się słaby uśmiech.

— Jaki wniosek pan z tego wyciągnie?

Na dłoni inspektora leżał trójkątny strzępek różowego kauczuku i drewniana kostka.

Sugden uśmiechnął się szerzej, gdy Poirot z nieufnością oglądał drobiazgi.

— Nasuwa to panu jakąś myśl?

— Strzępek kauczuku mógłby pochodzić z torebki na przybory toaletowe.

— Istotnie. Wykrojono go z woreczka na gąbkę, który znaleziono w pokoju pana Lee. Ktoś wyciął z niej ostrymi nożyczkami mały trójkącik. Mógłby to zrobić sam pan Lee, ale nie pojmuję celu. Harbury nie potrafił tego wyjaśnić. Kostka przypomina żetony do gry, ale zazwyczaj robi się je z kości słoniowej, a tymczasem tą wyrzezano nożem z pospolitego, surowego drewna.

— Zadziwiające… — szepnął Poirot.

— Może pan sobie zatrzymać te błahostki — rzekł uprzejmie Sugden. — Mnie się do niczego nie przydadzą.

— Mon ami, nie chciałbym ich pana pozbawiać.

— Czy to drobiażdżki coś panu mówią?

— Przyznaję, że absolutnie nic.

— Wspaniale! — wykrzyknął Sugden z ironią, chowając do kieszeni zawartość koperty. — Ależ robimy postępy!

— Pani Magdalena powiedziała, że hiszpańska mademoiselle podniosła te drobiazgi mimochodem z podłogi. Czy to prawda?

Sugden zastanawiał się przez chwilę.

— Nie… — rzekł z wahaniem. — Nie wygląda na winną… ale schyliła się szybko i bezszelestnie. Nie wiem, czy pan rozumie, co mam na myśli. Ona nie wiedziała, że spostrzegłem, co robi. Tego jestem pewien. Aż podskoczyła, gdy do niej podszedłem.

Poirot stwierdził w zadumie:

— Miała więc powód do strachu. Ale jaki? Ten strzępek kauczuku jest całkiem świeży i do niczego nie służy… A jednak…

Sugden rzucił niecierpliwie:

— Może pan sobie łamać głowę do woli. Mam inne rzeczy do roboty.

— Jak daleko pan zaszedł? — spytał Poirot.

Sugden wyjął notes.

— Wróćmy do faktów. Na razie wyeliminowałem ludzi, którzy nie mogli popełnić zbrodni. Trzeba ich sobie darować.

— O kim pan myśli?

— Najpierw Alfred i Harry Lee. Mają murowane alibi. Potem pani Lidia, którą Tressilian widział w salonie minutę wcześniej, nim posłyszano hałas na górze. Ta trójka jest poza podejrzeniami. A teraz reszta. Ma pan tu listę, sporządziłem ją dla większej jasności.

Podał Poirotowi notes.

„George Lee: nie wiadomo, gdzie był.

Magdalena Lee: nie wiadomo, gdzie była.

Dawid Lee: grał na fortepianie w saloniku muzycznym (potwierdziła to jego żona).

Hilda Lee: była w saloniku razem z nim (potwierdza to mąż).

Panna Estravados: była w swojej sypialni (brak potwierdzenia).

Stephen Farr: był w sali tanecznej i słuchał płyt (potwierdza to troje służących, którzy słyszeli w kredensie odgłos muzyki)”.

Poirot zwrócił mu listę ze słowami:

— A więc?

— A więc — odparł Sugden — George Lee mógł zabić ojca. Pani Magdalena także i tak samo panna Estravados. Również Dawid i Hilda Lee mogli to zrobić… ale nie obydwoje naraz.

— Nie wierzy pan zatem w ich alibi?

Inspektor Sugden gwałtownie potrząsnął głową.

— Nigdy w życiu! Oddane sobie małżeństwo? Mogą być wspólnikami. Jeśli jedno z nich popełniło zbrodnię, drugie skłamie z podniesionym czołem, byle tylko zapewnić małżonkowi alibi. Ja uważam, że ktoś rzeczywiście grał w saloniku na fortepianie. Mógł to być Dawid Lee i pewnie tak się rzeczy miały, bo z niego wyborny pianista, ale mamy tylko jego słowo na dowód, że byli tam obydwoje. Również Hilda mogła grać na fortepianie, podczas gdy Dawid wspiął się po schodach i zabił ojca! Ich przypadek różni się krańcowo od przypadku dwóch braci w jadalni. Alfred i Harry Lee bynajmniej się nie kochają i żaden z nich nie skłamałby, żeby ocalić drugiego.

— A Stephen Farr?

— Pozostaje podejrzanym, bo gramofon to słabe alibi. Może się jednak niespodziewanie okazać mocniejszym od stuprocentowego, które w dziewięciu przypadkach na dziesięć bywa sfingowane.

Poirot pokiwał głową.

— Wiem, o czym pan myśli. O alibi kogoś, kto wcale się nie stara, by je sobie zapewnić.

— Doskonale! A poza tym nie sądzę, by w tę zbrodnię zamieszany był ktoś obcy.

— Całkowicie się z panem zgadzam — odparł żywo Poirot. — To sprawa rodzinna. Złe skłonności bywają głęboko zakorzenione… Krążą we krwi niczym trucizna… Czuję tu świadomą, głęboką nienawiść… — Machnął ręką. — Och… Nic już nie pojmuję… Jakie to trudne!

Inspektor Sugden wysłuchał go z respektem, lecz bez głębszego zainteresowania, po czym rzekł:

— Właśnie, właśnie, Poirot. Ale poradzimy sobie z tym, nie ma obawy, wystany logika i eliminacja. Wiemy już, kto miał okazję: George „Lee, Magdalena Lee, Hilda Lee, Pilar Estravados i, być może, Stephen Farr. Zajmijmy się teraz tymi, którzy mieli motyw. Ktoś miał bowiem niezbędny motyw do usunięcia z drogi starego pana Lee. I tu również musimy pominąć niektóre osoby. Po pierwsze: panna Estravados. W myśl obecnego testamentu niczego nie dziedziczy. Gdyby Simeon Lee zmarł wcześniej od jej matki, Pilar dziedziczyłaby część przypadającą Jennifer. To ostatnia zmarła wszakże wcześniej niż Simeon, a zatem należna jej część przechodzi na innych członków rodziny. W interesie panny Estravados leżało więc zachowanie starego pana przy życiu. Zdążył się do niej przywiązać i z pewnością zostawiłby jej niemałą sumkę, gdyby sporządził nowy testament. Miała wszystko do stracenia i nic do zyskania, gdyby popełniła morderstwo. Zgadza się pan ze mną?

— Całkowicie.

— Oczywiście, pozostaje możliwość, że mogła go zabić w trakcie jakiejś kłótni, ale wydaje mi się to nieprawdopodobne. Najwyraźniej żyli w zupełnej zgodzie, a poza tym za tu przebywa, by zdążyła poczuć do niego głębszą urazę. Jestem więc zdania, że panna Pilar nie miała nic wspólnego z morderstwem, choć mógłby pan uważać, że poderżnięcie komuś gardła to, jak mówi pana przyjaciel George Lee, strasznie nieangielska zbrodnia…

— Proszę nie nazywać go moim przyjacielem — odrzekł cierpko Poirot — bo zacznę mówić o pańskiej przyjaciółce, pannie Estravados, niezwykle czułej na męską urodę…

Poirot z przyjemnością zauważył, że Sugden ponownie stracił zawodową zimną krew i poczerwieniał jak piwonia. Poirot obserwował to ze złośliwą satysfakcją.

— Pańskie wąsy są doprawdy imponujące… Czy może mi pan zdradzić markę swojej pomady?…

— Pomady? O Boże! Nie używam żadnej.

— A więc cóż pan stosuje?

— Niczego nie stosuję. One… One po prostu tak rosną.

Poirot westchnął.

— Co za szczęściarz. — Pogładził własny, dosyć obfity, czarny wąsik i westchnął ponownie. — Mimo że wcale nie dbam o koszty — mruknął — farba strasznie niszczy włos…

Inspektor Sugden nie wykazał należytego zainteresowania problemem pielęgnacji owłosienia i ciągnął flegmatycznie:

— W związku z motywem musimy zapewne wyeliminować z grona podejrzanych Stephena Farra. Może jego ojciec ucierpiał kiedyś wskutek kłótni z Simeonem Lee, ale ja w to wątpię. Farr mówi zbyt szczerze i zbyt pewnie, gdy porusza ten temat. Budzi we mnie zaufanie. Nie sądzę, by mógł popełnić tę zbrodnię. Nie, stanowczo nie tędy droga.

— Zgadzam się z panem.

— I jeszcze jedna osoba miała motyw, by nie zabijać starego pana: jego syn Harry. Owszem, przypadła mu w udziale część spadku, tylko że o tym nie wiedział. Co prawda, nie miał pewności. Każdy sądził, że ojciec go wydziedziczył po tym, jak syn uciekł z domu. Pojednali się wszakże i Harry wrócił do łask. Nowy testament z pewnością byłby dlań korzystny, po cóż miałby, jak ostatni głupiec, zabijać ojca? A w dodatku, jak wiemy, wcale nie mógł tego zrobić. Doprawdy, Poirot, robimy postępy: zdołaliśmy wyeliminować mnóstwo osób…

— W istocie. Wkrótce zabraknie nam podejrzanych!

Sugden zaśmiał się ironicznie.

— Nie tak prędko! Pozostają George i Dawid wraz z żonami. Wszyscy zyskaliby na śmierci Simeona, a George, jak się zdołałem dowiedzieć, ma kłopoty finansowe. Co więcej, ojciec zagroził, że mu obetnie pensję. Mamy więc i motyw, i sposobność.

— Niech pan ciągnie dalej — rzekł Poirot.

— Mamy też jego żonę… Łasa na pieniądze jak kot na śmietanę. Założyłbym się, że tonie w długach! Skręca ją z zazdrości o małą Hiszpankę, w której szybko odkryła faworytkę starego pana. Słyszała, że posłał po prawnika, więc postanowiła działać szybko. Oto domniemana winowajczyni.

— Możliwe.

— Pozostają Dawid i Hilda Lee. Wedle testamentu dziedziczą, nie wiem jednak, czy w ich przypadku motyw pieniędzy jest decydujący.

— Sądzi pan, że nie?

— Chyba nie. Dawid Lee wydaje mi się marzycielem, nie kupczykiem. Ale poza tym… dziwny z niego typ. Widzę tu trzy możliwe motywy zbrodni: diamenty, testament i… czystą nienawiść.

Ach, dostrzega pan to?

— Naturalnie. Cały czas ją widzę. Gdyby Dawid Lee uśmiercił ojca, to na pewno nie dla pieniędzy. Jeśli on jest mordercą, może stąd właśnie ów straszny rozlew krwi…

Poirot spojrzał na Sugdena z uznaniem.

— Ciekaw byłem, czy weźmie pan to pod uwagę. „Że też ten starzec miał w sobie tyle krwi…” — to słowa Lidii. Przywodzą mi na myśl rytuały oczyszczenia przez krew ofiary… Sugden wzdrygnął się

— Sądzi pan, że sprawca jest szaleńcem?

— Mon cher, w ludziach drzemią instynkty, z których nie zdają sobie sprawy. Żądza krwi, dzikie pragnienie złożenia ofiary…

— Dawid Lee sprawia wrażenie spokojnego, nieszkodliwego człowieka — rzekł z powątpiewaniem Sugden.

— Nie zna pan ludzkiej psychiki — odparł Poirot. — On żyje przeszłością. Pamięć o matce jest dla niego wiecznie żywa. Przed wielu laty zerwał z ojcem, bo nie mógł mu wybaczyć, że źle traktował żonę. Przypuśćmy, że przyjechał z zamiarem przebaczenia… A może nie jest w stanie tego zrobić? Weźmy choćby jedno: gdy Dawid stanął nad zwłokami ojca, doznał swoistego ukojenia. „Młyny boże mielą powoli, ale gruntownie”. Oto mamy zemstę i odpłatę, zło unicestwione przez ofiarę przebłagalną!

Sugden zadrżał nagle.

— Niechże pan przestanie, Poirot. Krew mi krzepnie w żyłach, kiedy to słyszę. W takim razie… jego żona wie o wszystkim i wytęży wszelkie siły, byle tylko osłonić męża. Mogę to sobie łatwo wyobrazić, ale mimo wszystko nie widzę jej w roli morderczyni. Taka miła, dosyć pospolita kobieta…

Poirot spój rżał na niego z zaciekawieniem.

— Tak pan sądzi? — mruknął.

— Owszem… Wydaje mi się po prostu zacną osobą. Chyba pan rozumie, co chcę przez to powiedzieć.

— Znakomicie rozumiem.

Sugden spojrzał na Poirota zaintrygowany.

— Coś mi się zdaje, że ma pan własne zdanie o tej sprawie. Chętnie bym je poznał.

Poirot oświadczył, mówiąc powoli:

— Owszem, mam własne zdanie, ale jeszcze dosyć mgliste. Może najpierw pan spróbuje wszystko podsumować?

— Zgoda. Jak już mówiłem, mamy trzy możliwe motywy: nienawiść, chciwość i diamenty. Ustalmy najpierw kolejność wydarzeń. O trzeciej trzydzieści cała rodzina gromadzi się na górze. Wszyscy słyszą rozmowę telefoniczną. Potem stary pan obrzuca bliskich stekiem obelg i wyrzuca ich z pokoju. Wychodzą przerażeni.

— Hilda Lee zostaje — rzekł Poirot.

— Owszem, ale nie na długo. Potem, koło szóstej, Alfred rozmawia z ojcem… i jest to niemiła rozmowa. Harry zostaje w domu. Alfred jest niezadowolony. Oczywiście, mógłby być naszym głównym podejrzanym. Ma najmocniejszy motyw. Nadchodzi jednak pełen arogancji Harry, któremu udało się dopiąć swego: na nowo pozyskać życzliwość ojcowską. Wcześniej jednak Simeon Lee odkrył stratę diamentów i zadzwonił do mnie. Nie wspomniał o niej żadnemu z synów. Dlaczego? Dlatego, że — jak sądzę — był pewien niewinności obydwóch. Żadnego z nich nie podejrzewał. Myślę, jak już wspomniałem, że stary pan miał na oku Harbury'ego i jeszcze jedną osobę. Jestem pewien, że wiem, kogo miał na myśli. Niech pan sobie przypomni: Simeon Lee nie chciał, żeby tego wieczoru ktokolwiek dotrzymywał mu towarzystwa. Dlaczego? Bo czekał na dwie wizyty: moją i podejrzanej osoby. Poprosił kogoś, by przyszedł zobaczyć się z nim zaraz po obiedzie. Kto to mógł być? Może George Lee? A może, co bardziej prawdopodobne, jego żona? I jeszcze jedna osoba wkracza na scenę… Pilar Estravados. Pokazywał jej diamenty. Powiedział, ile są warte. A może ta dziewczyna to złodziejka? Niech pan weźmie pod uwagę tajemnicze wzmianki o jej ojcu. Może był zawodowym złodziejem i skończył w więzieniu?

Poirot rzekł po chwili namysłu:

— A więc, jak pan mówi, Pilar Estravados wkracza na scenę.

— Owszem. Jako złodziejka. Nie ma innej możliwości. Mogła stracić panowanie nad sobą, gdy pojęła, że prawda wyszła na jaw. Mogła rzucić się na dziadka i zamordować go.

— Owszem… możliwe…

Inspektor Sugden spojrzał bystro na swego rozmówcę.

— Ale pan ma inne zdanie. Kiedy będę mógł je poznać?

— Pozwoli pan, że wrócę do mego starego tematu — odezwał się Poirot. — Do charakteru ofiary. Jaki był właściwie Simeon Lee?

— To dosyć jasne.

— A zatem niech mi pan opowie, co o nim sądzono w okolicy.

Inspektor Sugden z powątpiewaniem poskrobał palcem podbródek i trwał przez chwilę w zamyśleniu. Wreszcie rzekł:

— Właściwie to nie moje strony. Pochodzę z Reeveshire, sąsiedniego hrabstwa. Rzecz jasna, stary pan Lee był i tam znaczną figurą. Znałem go ze słyszenia.

— A co pan o nim słyszał?

— Powiadano, że to człowiek bez skrupułów, sądzili tak prawie wszyscy. Uważano jednak, że jest szczodry, ma hojną rękę. Trudno sobie wyobrazić, że skąpiradło George to jego syn…

— Aha! Ale w tej rodzinie są jakby dwie różne linie. Alfreda, George'a i Dawida łączy podobieństwo fizyczne, choćby nawet słabo zaznaczone, z ich matką. Przyglądałem się rankiem portretom w galerii…

— Miał porywcze usposobienie — ciągnął Sugden — i, rzecz jasna, uganiał się za spódniczkami, przynajmniej za młodu. Nawet gdy już był obłożnie chory, potrafił okazać się hojny pod tym względem. W razie kłopotu nie skąpił grosza i zazwyczaj wydawał dziewczynę za mąż. Miał fatalną opinię, ale nic sobie z tego nie robił. Źle traktował żonę, szalał za innymi kobietami, zaniedbywał ją. Złamał jej serce i dlatego, jak mówią, umarła ze zgryzoty. Oczywiście to obiegowa opinia, ale myślę, że pani Lee była naprawdę bardzo nieszczęśliwa. Wiele chorowała, rzadko wychodziła z domu. Bez wątpienia Simeon Lee był osobliwym typem: na przykład lubił się mścić. Jeśli ktoś mu się naraził, zawsze pamiętał, żeby za to odpłacić, choćby przyszło długo czekać.

— Młyny boże mielą powoli, ale gruntownie — szepnął Poirot.

— Raczej młyny diabelskie! — wybuchnął Sugden. — Nie udawał świętego! Można by rzec, że zaprzedał duszę diabłu i cieszył się z dobrego interesu. A pyszny był jak Lucyfer!

— Pyszny jak Lucyfer! — zawołał Poirot. — Oto sugestywna idea!

Inspektor Sugden przyjrzał mu się z uwagą.

— Czy sądzi pan, że pycha stała się przyczyną jego śmierci?

— Sądzę, że dziedziczność nie jest wymysłem. Simeon Lee przekazał pychę swemu potomstwu…

Poirot urwał nagle. Z domu wyszła Hilda Lee i stała na tarasie, szukając kogoś wzrokiem.

III

— Chciałabym z panem porozmawiać, monsieur Poiroy.

Inspektor Sugden wycofał się taktownie i zniknął we wnętrzu domu. Hilda zaczęła mówić, patrząc w ślad za nim:

— Nie wiedziałam, że on tu jest razem z panem. Zdawało mi się, że widziałam go w towarzystwie Pilar. Sympatyczny człowiek, pełen względów dla każdego, ale…

Jej głos miał miłe brzmienie i głęboką, dźwięczną kadencję.

— Chciała pani widzieć tylko mnie? — spytał Poirot.

Skinęła głową,

— Tak. Sądzę, że mógłby mi pan pomóc.

— Z radością, madame.

— Pan jest bardzo inteligentnym człowiekiem, monsieur Poirot. Zauważyłam to wczorajszego wieczoru. Łatwo więc zrozumie pan pewne sprawy. Chciałabym panu uzmysłowić szczególny rys charakteru mojego męża.

— Co takiego, madame?

— Nie odważyłabym się mówić o tym z inspektorem Sugdenem. Nie pojąłby, o co mi chodzi. Pan to co innego.

Poirot skłonił się.

— Czyni mi pani wielki zaszczyt.

Hilda spokojnie ciągnęła dalej:

— Mój mąż od wielu lat, jeszcze zanim za niego wyszłam, był rodzajem psychicznego kaleki.

— Doprawdy…

— Gdy ktoś dozna gwałtownego urazu fizycznego, płaci za to szokiem i bólem, lecz potem przychodzi powoli do siebie; ciało się goi, kości zrastają. Może być później słabszy czy mniej sprawny, lecz nic poza tym. Mój mąż, monsieur Poirot, przeżył wielki szok psychiczny w wieku największej wrażliwości, jako młody chłopiec. Uwielbiał matkę, a musiał patrzeć na jej śmierć. Osądził, że ojciec jest moralnie odpowiedzialny za jej smutny koniec. Nigdy się z tego nie zdołał otrząsnąć. Jego wrogość wobec ojca nie wygasła. To ja go namówiłam, żeby przyjechał tu na święta i pogodził się z nim. Pragnęłam tego dla jego własnego dobra. Chciałam, by jego zraniona psychika uleczyła się wreszcie. Pojmuję teraz, że popełniłam błąd. Simeon Lee znajdował złośliwą przyjemność w rozdrapywaniu starej rany. A to było… bardzo niebezpieczne…

— Czy chce mi pani rzec, madame, że pani mąż zabił swego ojca?

— Pragnę tylko panu uświadomić, że łatwo mógł tak zrobić. I chcę podkreślić, że tego nie uczynił! Gdy na górze mordowano Simeona Lee, jego syn grał marsza żałobnego. Pragnienie uśmiercenia ojca tkwiło w nim głęboko, lecz unicestwiła je muzyka. Tak wygląda prawda.

Poirot milczał przez chwilę. Potem zwrócił się do niej:

— A co pani sądzi o dramacie, którego sceną był ten dom?

— Mówi pan o śmierci żony Simeona Lee?

— Tak.

Hilda odparła powoli:

— Mam dosyć doświadczenia, by nie sądzić po pozorach. W oczach ogółu wina leżała po stronie Simeona Lee, który pomiatał swoją żoną. A tymczasem ja sądzę, że istnieje predyspozycja do cierpiętnictwa, która w pewnym typie mężczyzn budzi najgorsze instynkty. Simeon Lee powitałby zapewne z uznaniem odwagę i siłę charakteru. Potulność i płaczliwość żony irytowały go do głębi.

Poirot skinął głową i spytał:

— Pani mąż powiedział wczoraj wieczorem: „Moja matka cierpiała bez słowa skargi”. Czy to prawda?

Hilda odparła z rozdrażnieniem:

— Ależ skąd! Wiecznie się skarżyła. Cały ciężar swego cierpienia złożyła na zbyt jeszcze wątłe barki syna. Był o wiele za młody, by udźwignąć podobne brzemię.

Poirot spojrzał na nią przeciągle. Hilda zarumieniła się i przygryzła wargę.

— Rozumiem — rzekł mały Belg.

— Co pan rozumie?

— Pojmuję, że wolałaby pani odgrywać u boku męża rolę żony, a nie matki.

Hilda odwróciła się.

Na progu domu stanął Dawid Lee i podszedł do nich. Zawołał radośnie:

— Co za prześliczny dzień! Można by sądzić, że mamy wiosnę zamiast zimy!

Odrzucona w tył głowa, kosmyk jasnych włosów nad czołem i rozjarzone, niebieskie oczy sprawiały, że wyglądał niezwykle chłopięco. Promieniowała z niego młodzieńcza beztroska.

— Hildo, chodźmy nad jezioro!

Żona uśmiechnęła się, podała mu ramię i obydwoje odeszli.

Poirot patrzył w ślad za nimi, gdy Hilda odwróciła się i musnęła go wzrokiem, w którym wyczuł przelotny niepokój czy nawet strach. Wolnym krokiem poszedł wzdłuż tarasu, mrucząc pod nosem:

— Jak zwykle odgrywam rolę spowiednika. A kobiety chodzą do spowiedzi częściej niż mężczyźni i dlatego tyle ich mnie oblegało tego ranka. Która będzie następna?

Gdy dotarł, do końca tarasu i zrobił półobrót, pojął, że zna już odpowiedź na własne pytanie. Zbliżała się do niego Lidia Lee.

IV

— Dzień dobry, panie Poirot — pozdrowiła go żona Alfreda. — Tressilian powiedział mi, że zastanę tu pana wraz z Harrym, ale cieszę się, że jesteśmy sami. Mąż koniecznie pragnął z panem mówić.

— Ach tak? Wobec tego zaraz go odwiedzę.

— Jeszcze nie teraz. Ostatniej nocy nie mógł zasnąć, aż wreszcie dałam mu silny proszek. Wciąż jeszcze śpi i nie mam sumienia go budzić.

— Postąpiła pani nad wyraz rozsądnie. Zdaję sobie sprawę, jaki szok musiał przeżyć.

Lidia rzekła z powagą:

— Widzi pan… On kochał ojca o wiele bardziej niż inni.

— Rozumiem.

— Czy pan lub inspektor domyślacie się, kto mógł popełnić ten straszny czyn ?

— Domyślamy się raczej, kto go nie popełnił.

Lidia wykrzyknęła zniecierpliwiona:

— Ależ to. istny koszmar! Coś niesłychanego. Nie mogę uwierzyć, że tak się naprawdę stało. — I dodała: — Co z Harburym? Czy rzeczywiście był w kinie, jak powiada?

— Tak, madame. Jego alibi wygląda całkiem wiarygodnie. Powiedział nam najprawdziwszą prawdę.

Lidia przystanęła i urwała gałązkę cisu. Twarz jej pobladła.

— Przerażające! A więc zostaje tylko… rodzina.

— W istocie.

— Trudno mi uwierzyć!

— Już pan wierzy.

Zaprotestowała, ale słabo i bez przekonania. Uśmiechnęła się gorzko:

— Istotnie. Okazałam się hipokrytką.

— Jeśli pani będzie ze mną szczera, madame, sama pani uzna za fakt całkiem naturalny, że ktoś spośród bliskich mógł zamordować pani teścia.

— Mówi pan straszne rzeczy.

— Tak. Ale czyż pani teść nie był strasznym człowiekiem?

— Biedny starzec… Teraz mogę mu współczuć, ale za życia budził we mnie zgoła odmienne emocje.

— Mogę sobie wyobrazić jakie — rzekł Poirot.

Podszedł do jednego z miniaturowych ogródków.

— Bardzo dobrze pomyślane. Ogromnie mi się podobają.

— Cieszę się, bo to moje hobby. Czy podoba się panu pejzaż arktyczny z pingwinami i górą lodową?

— Czarujące. A ten krajobraz?

— Och, miał przedstawiać Morze Martwe… albo przynajmniej coś w tym rodzaju. Jeszcze go nie skończyłam. Proszę tego nie oglądać. Tutaj mamy znów korsykańską Pianę… Wie pan, skały są tam różowe i wznoszą się tuż nad błękitną wodą… Scena pustynna też chyba wygląda interesująco, jak pan myśli?

Gdy doszli do końca tarasu, spojrzała na zegarek.

— Pójdę zobaczyć, czy Alfred się obudził.

Gdy odeszła, Poirot podszedł wolnym krokiem do ogródka przedstawiającego Morze Martwe. Spojrzał na niego z zaciekawieniem. Potem podniósł kilka kamyczków i obrócił je w palcach.

Wyraz jego twarzy nagle się zmienił. Obejrzał kamyki z bliska.

— Sapristi! — krzyknął. — Co za niespodzianka! Cóż to ma właściwie znaczyć?

CZĘŚĆ 5

26 GRUDNIA

I

Inspektor Sugden i komisarz patrzyli na Poirota z niedowierzaniem. Mały Belg wsypał garść kamyków do kartonowego pudełeczka i podał je Johnsonowi.

— Niewątpliwie są to diamenty.

— Gdzie je pan znalazł, w ogrodzie?

— W jednym z małych ogródków pani Lidii.

— Pani Lidia Lee? Nie do wiary! — Sugden pokręcił głową.

— Chce pan zapewne dać do zrozumienia, że ona nie mogła poderżnąć teściowi gardła? — zapytał Poirot.

Sugden odparł pospiesznie:

— Wiemy przecież, że tego nie zrobiła. Chciałem tylko powiedzieć, że nie wygląda mi na złodziejkę diamentów.

— Istotnie, trudno ją wziąć za złodziejkę.

— Każdy mógł je tam ukryć — rzekł Sugden.

— Właśnie. Ogródek z Morzem Martwym świetnie się do tego nadawał, bo pełno tam kamyczków bardzo podobnych z wyglądu do naszych diamentów…

— Czy chce pan zasugerować — spytał Sugden — że zaplanowała to zawczasu?

— Ani przez chwilę nie uwierzę — rzekł gorąco komisarz. — Ani przez chwilę. Po cóż miałaby chować diamenty w pierwszym lepszym miejscu?

— No, jeśli o to chodzi… — rzekł Sugden.

Poirot przerwał im:

— Nietrudno się domyślić. Zabrała diamenty, żeby upozorować motyw zbrodni, co oznacza, że wiedziała o dokonanym morderstwie, choć sama go nie popełniła.

Johnson zmarszczył brwi.

— Przecież to bez sensu; robi pan z niej wspólniczkę, ale kogo ona mogła kryć? Tylko męża. A tymczasem on nie ma, jak nam wiadomo, nic wspólnego z morderstwem. Pańska teoria upada.

Sugden w zamyśleniu potarł podbródek.

— Na to wygląda. Gdyby ona zabrała diamenty, byłaby to zwykła kradzież; co prawda mogła zawczasu przygotować sobie kryjówkę w postaci tego ogródka i czekać, aż minie zamęt spowodowany zbrodnią. Ów pełen kamyczków ogródek mógł jednak, jako idealna wręcz kryjówka, zwrócić uwagę każdego potencjalnego złodzieja.

— Całkiem możliwe — przyznał Poirot. — Zawsze liczę się z przypadkowym zbiegiem okoliczności.

Inspektor Sugden potrząsnął głową.

— Chciałbym znać pańskie zdanie — zachęcał go Poirot.

— Pani Lidia — odparł inspektor starannie dobierając słów — to miła osoba. Trudno uwierzyć, by mogła się wplątać w podobną intrygę. Oczywiście, nigdy nie wiadomo…

— W każdym razie — obstawał przy swoim Johnson — pani Lee jest poza podejrzeniami o popełnienie zbrodni, obojętne, czy ukradła diamenty, czy nie. Dokładnie w chwili morderstwa kamerdyner widział ją w salonie, pamięta pan chyba, Poirot?

— Wcale nie zapomniałem.

Komisarz zwrócił się do swego podwładnego:

— Jedźmy dalej. Ma pan jakieś nowiny, Sugden?

— Owszem, panie komisarzu. Dowiedziałem się co nieco o Harburym. Ma ważny powód, by mieć stracha przed policją.

— Kradzież, co?

— Nie. Szantaż. Próbował w ten sposób wyłudzać pieniądze. Zwolniono go z braku dostatecznych dowodów, ale podejrzewam, że nie robił tego po raz pierwszy. A że miał nieczyste sumienie, musiał pomyśleć, iż odkryliśmy jego podejrzaną przeszłość, gdy Tressilian wspomniał mu o wizycie policji.

— A więc możemy go wyłączyć ze sprawy — mruknął komisarz. — Co jeszcze?

Inspektor chrząknął.

— Chodzi o żonę George'a Lee. Sprawdziliśmy pewne fakty z jej życia. Przed ślubem mieszkała z niejakim komandorem Jonesem. Uchodziła za jego córkę… ale nią wcale nie była. Najwyraźniej stary pan Lee umiał ją przejrzeć. Znał się nieźle na kobietach. Zaryzykował strzał w ciemno… i trafił. Trzymał ją w ręku.

Pułkownik Johnson rzekł po chwili zadumy:

— Miałaby zatem kolejny motyw prócz pieniędzy. Może myślała, że Simeon dokładnie wie o wszystkim i zdradzi jej mężowi prawdę. Historyjka z telefonem wygląda podejrzanie. Wiemy, że wcale z niego nie skorzystała.

— Może poprosimy ich tu obydwoje? — zaproponował Sugden. — Niech spróbują nam wyjaśnić, jak właściwie było z tą rozmową…

— Świetny pomysł! — zgodził się Johnson i sięgnął po dzwonek. Tressilian zjawił się natychmiast.

— Niech pan tu poprosi George'a Lee wraz z żoną.

— Tak jest, proszę pana.

Ody stary sługa wychodził, Poirot zatrzymał go.

— Czyżby nie zrywano kartek z kalendarza? Zdaje się, że wciąż widzę datę zbrodni…

Tressiłian odwrócił się.

— O który kalendarz chodzi?

— O ten na ścianie.

Był to kalendarz ścienny sporych rozmiarów, gdzie daty wydrukowano dużą, wyrazistą czcionką.

Tressilian podszedł do ściany i zatrzymał się tuż pod nim.

— Wybaczy pan, ale tak nie jest… Dziś mamy dwudziestego szóstego. Kartki na pewno zrywano.

— Bardzo pana przepraszam. Kto się tym zwykle zajmuje?

— Pan Alfred, sir, każdego ranka. On ma wielki zmysł porządku.

— Ach, tak… Dziękuję.

Tressilian wyszedł. Sugden spytał zaciekawiony:

— Co oznacza ta historia z kalendarzem? Czy czegoś nie dopatrzyłem?

Poirot wzruszył ramionami.

— Kalendarz nie ma znaczenia. Wykonałem po prostu maleńkie doświadczenie…

— Jutro musimy być u koronera. Inaczej sprawę trzeba będzie odroczyć — odezwał się pułkownik.

— Oczywiście. Już go uprzedziłem. Wszystko gotowe — oznajmił Sugden.

II

George Lee i Magdalena weszli do gabinetu.

— Dzień dobry — zwrócił się do nich pułkownik. — Proszę usiąść. Chciałbym państwu zadać kilka dodatkowych pytań. Nie wszystko jest dla mnie jasne.

— Udzielę wszelkich możliwych wyjaśnień — rzekł George Lee pompatycznym tonem.

— Oczywiście… oczywiście… — bąknęła niepewnie Magdalena.

Komisarz dał znak Sugdenowi. Inspektor zaczął:

— Chodzi o ten telefon w chwili popełnienia zbrodni. Zdaje się, że dzwonił pan wtedy do Westeringham?

— Owszem — rzekł chłodno George Lee. — Do mego agenta wyborczego. Mogę podać jego personalia…

Inspektor gestem dłoni przerwał potok jego wymowy.

— Świetnie, świetnie.. Nie kwestionujemy tego. Dzwonił pan tam dokładnie na dwie minuty przed dziewiątą.

— Doprawdy… Nie umiem powiedzieć dokładnie…

— Ale my umiemy — tryumfalnie obwieścił Sugden. — Zawsze dokładnie sprawdzamy takie szczegóły. Rozmowa zaczęła się dwie minuty przed dziewiątą i skończyła w cztery minuty po tej godzinie. Pańskiego ojca zabito zaś kwadrans po dziewiątej. Po raz wtóry muszę spytać, co pan wtedy robił.

— Przecież już mówiłem! Telefonowałem.

— Nie, panie Lee.

— Nonsens! Musiał się pan omylić. No, może już skończyłem rozmawiać i myśląc o kolejnym telefonie, zastanawiałem się, czy warto podejmować taki koszt… I wtedy usłyszałem hałas na górze.

— Chyba nie dumał pan nad tym całe dziesięć minut?

— Do czego, u diabła, pan zmierza?! Co za bezczelność! Wątpi pan w moje słowa, w słowa kogoś z moją pozycją? Nie będę panu zdawał sprawozdania z każdej minuty!

Inspektor Sugden rzekł z kamiennym spokojem, który wzbudził podziw Poirota:

— Wybaczy pan, to obowiązek zawodowy. George zwrócił się z wściekłością do komisarza:

— Panie pułkowniku! Czy aprobuje pan to… to bezprzykładne zachowanie?

— W przypadku morderstwa muszą paść pewne pytania… i trzeba na nie odpowiadać.

— Przecież już odpowiedziałem! Skończyłem jedną rozmowę i… i zastanawiałem się, czy zaczynać następną.

— A zatem był pan tutaj, gdy na górze rozległ się łoskot?

— Owszem… tak, byłem tu.

Johnson zwrócił się do Magdaleny.

— Zdaje się, że to właśnie pani miała wówczas rozmawiać stąd przez telefon, w dodatku zupełnie sama?

Magdalena spłoszyła się. Zaczerpnęła głęboko tchu, rzuciła nerwowe spojrzenie na George'a, potem na Sugdena, a wreszcie spojrzała żałośnie na komisarza.

— Och, doprawdy… nie wiem… Nie pamiętam, co mówiłam… Tak się strasznie przejęłam…

— Mamy pani zeznania na piśmie — uprzedził ją Sugden.

Magdalena wytoczyła najcięższą artylerię: zrobiła wielkie oczy, drżały jej wargi. Napotkała jednak obojętny wzrok funkcjonariusza prawa, który nie aprobował podobnych sztuczek.

Rzekła niepewnie:

— O tak… oczywiście, telefonowałam. Nie wiem dokładnie kiedy, ale…

Urwała.

— Co to ma znaczyć? — spytał George. — Telefonowałaś? Skąd? Stąd na pewno nie!

— Przypuśćmy, że pani wcale nie telefonowała — stwierdził Sugden. — A zatem: gdzie pani była i co robiła?

Magdalena rozejrzała się lękliwie po pokoju i zaczęła szlochać. Rzekła przerywanym głosem:

— George… nie pozwól, żeby mną poniewierano… Wiesz przecież, że zupełnie tracę głowę, kiedy mnie ktoś próbuje straszyć! Ja… Ja niczego już nie pamiętam. Nie wiem, co mówiłam tego wieczoru… strasznie się wtedy przejęłam… a oni robią mi taką przykrość!

Poderwała się i cała we łzach wybiegła z pokoju. George Lee wybuchnął:

— Co to ma znaczyć?! Za nic nie pozwolę, żeby moją żonę straszono i molestowano! Ona jest taka wrażliwa! To po prostu niegodziwe! Wniosę interpelację do Izby Gmin w sprawie niedopuszczalnych metod policji! Zupełny skandal!

Wyszedł szybką z gabinetu, trzasnąwszy drzwiami. Inspektor Sugden odchylił głowę do tyłu i roześmiał się.

— Ależ wpadli! Zobaczymy, co będzie dalej.

— Jej zachowanie jest co najmniej osobliwe — mruknął Johnson, unosząc brwi. — Musi po raz drugi złożyć zeznania.

— Och, wróci do nas za chwilę — oznajmił Sugden. — Kiedy przygotuje sobie nową bajeczkę. Co pan na to, Poirot?

Poirot drgnął, jakby głos Sugdena wyrwał go z zamyślenia.

— Ach tak… O co chodzi?

— Powiedziałem, że ona zaraz wróci.

— Tak, możliwe… możliwe.

— Co panu jest, Poirot? — spytał Sugden. — Czy zobaczył pan widmo?

— Chyba tak właśnie było…

— Co jeszcze, Sugden? — spytał niecierpliwie pułkownik.

— Próbowałem ustalić, w jakiej kolejności każdy z podejrzanych pojawił się na miejscu zbrodni. Tuż po jej popełnieniu, gdy wszystkich zaalarmował rozpaczliwy krzyk ofiary. Morderca wyślizgnął się z pokoju i zamknął drzwi, posługując się pincetą lub czymś podobnym. Chwilę później udało mu się wmieszać w grupę nadbiegających osób. Niestety, trudno dokładnie określić, kto kogo wtedy widział, bo w takich chwilach pamięć zawodzi ludzi. Tressilian zeznał, że widział, jak Harry i Alfred Lee przebiegli przez hall od strony jadalni i popędzili na górę. Jego świadectwo wyklucza ich spośród podejrzanych, a zresztą i tak nimi nie byli. Jeśli dobrze pamiętam, panna Estravados przybyła późno… chyba na samym końcu. Wszystko przemawia za tym, że Stephen Farr oraz Magdalena i Hilda Lee byli tam pierwsi. Każde z nich twierdzi, że ktoś dotarł tam już wcześniej. Trudno odróżnić świadome kłamstwo od przypadkowej pomyłki. Wszyscy pobiegli na górę, ale trudno orzec, w jakiej kolejności tam przybyli.

— Czy przywiązuje pan do tego wielką wagę? — spytał Poirot.

— Owszem, gdyż chodzi o czas. Pamięta pan? Zbrodniarz miał niewiele czasu…

— Zgadzam się. Kwestia czasu gra w tym przypadku pierwszorzędną rolę.

Sugden ciągnął dalej:

— Sprawę komplikuje fakt, że mamy tu podwójne schody. Jedne w hallu, jednakowo odległe od jadalni i salonu, i drugie — w przeciwnym krańcu domostwa. Stephen Farr właśnie tamtędy dostał się na piętro. Panna Estravados również przybiegła tą drogą. Jej pokój znajduje się akurat na drugim końcu domu. Reszta biegła schodami od strony hallu.

— Rzeczywiście, to komplikuje sprawę — rzekł Poirot. Drzwi gabinetu otwarły się. Weszła do niego pospiesznie Magdalena.

Z trudem łapała oddech i miała wypieki na policzkach, lecz kiedy podeszła do biurka, odezwała się całkiem spokojnie:

— Mąż myśli, że się położyłam, ale zdołałam się wymknąć z mego pokoju. Panie komisarzu — Magdalena spojrzała na niego szeroko rozwartymi, pełnymi udręki oczami — czy zachowa pan w sekrecie moje słowa, jeśli powiem prawdę? Chyba nie trzeba będzie tego ujawniać publicznie?

— Ma pani na myśli coś, co nie łączy się bezpośrednio ze zbrodnią?

— Z całą pewnością nie! To dotyczy tylko… moich prywatnych spraw.

— Może najpierw nam pani wszystko opowie, a my osądzimy, co należy zrobić.

Magdalena rzekła płaczliwie:

— Och, wierzę panu. Wiem, że panu można wierzyć. Wygląda pan na zacnego człowieka… To było tak… Ktoś… — Urwała.

— Proszę mówić.

— Chciałam wtedy naprawdę do kogoś zatelefonować… do jednego z moich przyjaciół… i wolałam, żeby George o tym nie wiedział. Wiem, że to nieładnie, ale tak właśnie było. Poszłam więc po obiedzie do aparatu. Myślałam, że George dostał w jadalni, lecz kiedy tu przyszłam, usłyszałam, jak mówi do słuchawki, więc postanowiłam zaczekać.

— Gdzie pani czekała, madame? — zapytał Poirot.

— Przy wieszaku na płaszcze, tuż koło schodów; to dosyć ciemny zakątek. Schowałam się tam, żeby zobaczyć, jak George wyjdzie. Ale… on wcale nie wyszedł… a gdy tylko rozległ się hałas i krzyk pana Lee, wbiegłam na górę.

— A więc pani mąż nie ruszył się stąd krokiem aż do chwili morderstwa?

— Tak.

— Pani zaś między dziewiątą a kwadrans po dziewiątej czekała w kącie pod schodami?

— Właśnie, ale nie mogłam się przyznać! Wszyscy zaczęliby pytać, co tam robiłam, a to byłoby kłopotliwe, sam pan rozumie.

— Niewątpliwie — rzekł sucho komisarz. Magdalena uśmiechnęła się radośnie.

— Och, jak dobrze, że już wszystko powiedziałam! Ale pan nie powtórzy tego memu mężowi, prawda? Jestem pewna, że mogę panom zaufać…

Posłała wszystkim trzem mężczyznom to samo błagalne spojrzenie i wybiegła w pośpiechu. Komisarz Johnson westchnął.

— Owszem, mogło tak być! Jej historyjka brzmi całkiem prawdopodobnie. Tylko że…

— … mogła i tym razem kłamać — dokończył za niego Sugden. — W każdym razie… nie mamy pewności.

III

Lidia Lee stała w salonie i wyglądała przez boczne okno. Jej sylwetka niemal całkowicie nikła w cieniu ciężkich zasłon. Szelest w pokoju spłoszył ją i kazał się jej odwrócić. W drzwiach stanął Herkules Poirot.

— Och, przestraszył mnie pan.

— Najmocniej przepraszam, madame. Mam zwyczaj cicho stąpać.

— Myślałam, że to Harbury.

— Tak, on nigdy nie czyni hałasu — przyznał Poirot. — Jak kot… albo jak złodziej.

Urwał i obserwował ją w milczeniu.

Na twarzy Lidii pojawił się jedynie wyraz lekkiego niesmaku.

— Nigdy go nie lubiłam. Będę zadowolona, kiedy go wreszcie zwolnimy.

— To mądre posunięcie z pani strony. Spojrzała na niego uważnie.

— Czy wie pan o czymś, co świadczyłoby na jego niekorzyść?

— Ten człowiek lubi znać cudze sekrety… i potrafi robić użytek ze swojej wiedzy.

— Sądzi pan — rzuciła gwałtownie — że wie o czymś, co ma związek z morderstwem?

Poirot wzruszył ramionami.

— Ma cichy krok i długie uszy. Mógł coś podsłuchać i zachować to dla siebie.

— Czy myśli pan, że będzie próbował szantażować kogoś z nas?

— Zupełnie możliwe. Ale nie o tym chciałem z panią pomówić.

— Po co zatem pan przyszedł?

— Rozmawiałem z pani małżonkiem. Złożył mi ofertę, a ja chciałem się pani poradzić, czy mam ją przyjąć, czy też nie. Tak mnie jednak zachwycił widok pani pięknej wzorzystej sukni na tle purpurowych portier okiennych, ze zastygłem w niemym podziwie.

— Doprawdy, monsieur Poirot — rzekła szorstko Lidia — nie traćmy czasu na komplementy.

— Błagam o wybaczenie, madame. Co za szkoda, ze angielskie panie tak mało uwagi przywiązują do toalety… Suknia, którą pani nosiła tamtego wieczoru, o prostym kroju, lecz śmiałym deseniu, odznacza się jednocześnie wdziękiem i dystynkcją.

— W jakim celu chciał mnie pan widzieć? — zniecierpliwiła się Lidia.

— Madame — rzekł z powagą Poirot — pani mąż bardzo serio prosił mnie, żebym podjął się śledztwa. Pragnie, bym tu pozostał i zrobił wszystko, co w mojej mocy, byle dotrzeć do sedna sprawy.

Z ust Lidii padło suche pytanie:

— No i co?

— Nie mogę przyjąć zaproszenia, jeśli nie potwierdzi go pani tego domu.

— Oczywiście, potwierdzam — odrzekła obojętnie.

— Madame, to jeszcze nie wszystko. Czy pani naprawdę sobie tego życzy?

— Czemuż by nie?

— Bądźmy szczerzy. W istocie moje pytanie brzmi następująco: czy pani chce, by prawda wyszła na jaw, czy też nie?

— Naturalnie, chcę tego.

Poirot westchnął.

— Kiedy usłyszę od pani coś więcej niż konwencjonalne formułki?

— Jestem konwencjonalną kobietą — odparła. Potem przygryzła wargę i powiedziała po krótkim wahaniu: — Ma pan rację. Bądźmy szczerzy. Oczywiście, dobrze pana rozumiem. To nie jest przyjemne zadanie. Ktoś w bardzo brutalny sposób zamordował mego teścia, a skoro człowiek najbardziej podejrzany o mord i rabunek, czyli Harbury, najwyraźniej tego nie zrobił, staje się jasne, że mordercą musi być ktoś z rodziny. Jeśli ów ktoś stanie przed trybunałem, to hańba spadnie na wszystkich… Skoro mam być szczera… wcale sobie tego nie życzę…

— A więc wolałaby pani, by sprawca uniknął kary?

— Z pewnością. Chyba niemało bezkarnych morderców chadza sobie na swobodzie. Jeden mniej, jeden więcej…

— A co z innymi członkami rodziny? — spytał Poirot. Lidia utkwiła w nim spojrzenie.

— Z innymi…?

— Jeśli sprawy przybiorą taki obrót, jakiego pani sobie życzy, nikt nigdy nie dojdzie prawdy. Cień podejrzenia zawsze będzie wisiał nad wami.

— Nie pomyślałam o tym — rzekła niepewnie.

— Nikt się nigdy nie dowie, kto był winowajcą… — I dodał miękko: — Chyba, że pani to już wie, madame…

— Po co pan tak mówi?! — krzyknęła. — Nie! Nieprawda! Och, gdyby to mógł być ktoś obcy, a nie któryś z nas!

— Sprawca może być jednym i drugim… Spojrzała na niego bystro.

— Co pan powiedział?

— Może to być ktoś z rodziny, a zarazem obcy… Pojmuje pani, do czego zmierzam? Eh bien, to właśnie idea, która zrodziła się w moim umyśle, w głowie Herkulesa Poirota…

Spojrzała pytająco.

— A zatem, madame, cóż mam rzec panu Alfredowi? Lidia uniosła ręce i po chwili pozwoliła im opaść bezwładnie w geście zniechęcenia.

Odparła: . — No tak. Może pan przyjąć jego zaproszenie.

IV

Pilar stała wyprostowana pośrodku saloniku muzycznego i rzucała wokoło przelotne spojrzenia niby zwierzę, które lęka się ataku.

— Chciałabym pójść sobie stąd! — zawołała.

— Nie tylko pani ma na to ochotę, ale nikomu nie pozwolą, moja miła — rzekł Stephen Farr.

— Kto? Policja?

— Tak.

Pilar odparła z powagą:

— Nie lubię mieć do czynienia z policją. Uczciwi ludzie nie mają z nią nic wspólnego.

— Tacy jak pani? — spytał Stephen z lekkim uśmiechem.

— Nie mówię o sobie. Ale Alfred, Lidia, Dawid, George, Hilda i… i Magdalena… Och, oni to co innego.

Stephen zapalił papierosa i kilka razy zaciągnął się dymem, zanim odezwał się znowu:

— Pominęła pani jedną osobę.

— Kogo?

— Nie było mowy o Harrym.

Pilar odsłoniła w uśmiechu białe, równe zęby.

— Och, Harry jest zupełnie inny! Myślę, że dobrze wie, co to policja.

— Pewnie tak. Nie bardzo pasuje do reszty rodziny.

Po chwili Farr zapytał znowu:

— Pilar, czy pani lubi swoich angielskich krewnych?

Odparła niepewnie:

— Są dla mnie mili, nawet bardzo mili. Ale tak rzadko się śmieją. Zupełnie brak im wesołości.

— Moja droga! Dopiero co popełniono tu zbrodnię.

— Hm… prawda.

— A morderstwo — rzekł Farr moralizatorskim tonem — to znacznie bardziej niecodzienne i osobliwe wydarzenie, niż chciałaby pani przyznać. W Anglii traktują je znacznie poważniej niż w Hiszpanii.

— Stroi pan sobie ze mnie żarty!

— Bynajmniej. Nie jestem w nastroju do żartów. Pilar zerknęła na niego i spytała:

— Pewnie i pan ma już dosyć tego domu? — Tak.

— A ten wysoki, przystojny policjant pana nie puści?

— Nie pytałem go o zgodę, ale bez wątpienia zabroniłby mi wyjechać. Muszę być ostrożny, Pilar, bardzo ostrożny…

— Ach, jakie to męczące! — przytaknęła.

— Nie tylko męczące, moja droga. Ten cudzoziemski dziwak wszędzie wsadza nos. Nie wygląda co prawda na bystrego, ale już sama jego obecność działa mi na nerwy.

Pilar namyślała się nad czymś, marszcząc czoło. Wreszcie spytała:

— Mój dziadek był strasznie bogaty, prawda? — Zdaje się, że tak.

— Kto weźmie po nim spadek? Alfred i reszta?

— To zależy od treści testamentu.

Pilar rzekła w zadumie:

— Mógł mi zostawić trochę grosza, ale boję się, że nie zdążył.

— W końcu należy pani do rodziny. Powinni się panią zająć.

Pilar westchnęła.

— Ja… do rodziny? Ależ to śmieszne. A w gruncie rzeczy nie ma w tym nic śmiesznego.

— Rozumiem, że to pani nie zachwyca.

Pilar westchnęła ponownie.

— Może byśmy zatańczyli?

Stephen odparł niepewnym głosem:

— Nie zrobi to dobrego wrażenia. W końcu dom jest w żałobie, moja mała Hiszpanko bez serca!

Pilar otworzyła szeroko oczy.

— Ależ mnie wcale nie jest smutno! Przecież prawie nie znałam dziadka i chociaż lubiłam z nim pogawędzić, nie chce mi się płakać. Nie rozpaczam nad jego śmiercią. Głupio byłoby okazywać żal, skoro go nie czuję.

— Pani jest wspaniała! — zawołał Stephen.

Pilar odparła przymilnie:

— Moglibyśmy wepchnąć pończochy czy rękawiczki w tubę gramofonu. To stłumi dźwięk i nikt nas nie usłyszy…

— Zgoda, kusicielko!

Pilar roześmiała się uszczęśliwiona i wybiegła z saloniku, kierując się do sali tanecznej na drugim końcu domu.

Gdy dotarła do korytarzyka wiodącego ku furtce ogrodowej, stanęła nagle jak wryta. Stephen, który biegł w ślad za nią, zatrzymał się również.

Herkules Poirot zdjął właśnie z haka portret wiszący na ścianie i przypatrywał mu się uważnie w świetle, które przenikało tu z tarasu. Gdy podniósł wzrok znad obrazu, spostrzegł obydwoje młodych.

— Aha! — rzekł. — Przybywacie we właściwej chwili.

— Co pan tu robi? — spytała Pilar. Podeszła bliżej i zajrzała mu przez ramię. Poirot odparł z namaszczeniem:

— Przypatruję się właśnie czemuś bardzo istotnemu: twarzy Simeona Lee w latach jego młodości.

— Och! To mój dziadek?

— Tak, mademoiselle.

Pilar wpatrzyła się w oblicze namalowane na płótnie.

— Jakiż był inny… zupełnie inny… — powiedziała wolno. — Gdy go poznałam, miał twarz starą i pomarszczoną. A tu wygląda jak Harry… Harry sprzed dziesięciu lat.

— Owszem, mademoiselle. Harry to prawy syn swego ojca. A teraz proszę spojrzeć tu… — Przeszedł kilka kroków wzdłuż galerii. — Oto jego żona, pani babka: łagodna, pociągła twarz, bardzo jasne włosy, czułe niebieskie oczy…

— Zupełnie jak Dawid — wyrwało się Pilar. — I trochę jak Alfred — dodał Stephen.

— Dziedziczność to ciekawa rzecz — perorował Poirot. — Pan Lee i jego żona byli krańcowo różni. Większość dzieci wzięła rysy po matce. Proszę spojrzeć choćby tu, mademoiselle…

Wskazał na portret dwudziestolatki o złocistych włosach i wielkich błękitnych oczach. Karnację miała podobną do żony Simeona Lee, ale biła od niej wesołość i witalność, której brakło w bladych tęczówkach i łagodnych rysach tamtej twarzy.

— Och! — wykrzyknęła Pilar. Policzki jej pokrył silny rumieniec, ręką sięgnęła do piersi. Wyciągnęła spod bluzki medalion na złotym łańcuszku, przycisnęła zamek i wieczko odskoczyło. Na Poirota spoglądała ta sama roześmiana twarz.

— Moja matka — powiedziała Pilar.

Poirot nachylił się. Na odwrocie medalionu widniał portret młodego przystojnego mężczyzny o czarnych włosach i szafirowych oczach.

— To pani ojciec?

— Tak. Był bardzo piękny, prawda?

— Istotnie. Ale chyba niewielu Hiszpanów ma niebieskie oczy, signorina.

— Czasami zdarza się to na północy kraju. A poza tym jego matka była Irlandką.

Poirot rzekł zadumany:

— Ma więc pani w sobie krew hiszpańską, irlandzką i angielską, a także trochę cygańskiej. Wie pani, co sobie myślę? Kobieta z takim dziedzictwem może być groźnym wrogiem.

— Wrogom należy podrzynać gardła, prawda, Pilar? Pamięta pani chyba własne słowa z pociągu? — rzekł z uśmiechem Farr. — Och…

Urwał, gdy zdał sobie nagle sprawę ze znaczenia tego, co powiedział.

Herkules Poirot prędko zmienił temat:

— A prawda… Przypomniałem sobie o czymś. Muszę panią poprosić o paszport, signorina. Zażądał tego mój przyjaciel, inspektor Sugden. Sama pani rozumie, przepisy policyjne są głupie i uciążliwe, ale potrzebne. A w myśl prawa jest pani cudzoziemką.

— Paszport? Zaraz go przyniosę. Jest w moim pokoju. Razem z Pilar podeszli ku schodom. Pilar wbiegła na nie, a Poirot podążył za nią. Stephen szedł z tyłu za nimi. Sypialnia Pilar znajdowała się tuż przy schodach. Pilar odwróciła się z ręką na klamce.

— Zaraz z nim wrócę.

Weszła do pokoju. Poirot i Farr czekali na korytarzu. Stephen zauważył zmieszany:

— Co za głupiec ze mnie. Powinienem był ugryźć się w język. A może nie zwróciła uwagi na moje słowa…

Poirot nie odpowiedział mu. Przechylił nieznacznie głowę na bok i nadsłuchiwał.

— Doprawdy, nie rozumiem, czemu Anglicy tak się lubują w przeciągach. Panna Estravados musiała odziedziczyć ten narodowy rys charakteru.

— Czemu pan tak sądzi? — Stephen Farr spojrzał na niego.

— Dziś jest wyjątkowo zimno, choć jeszcze wczoraj mieliśmy ciepłą i słoneczną pogodę. A tymczasem panna Estravados najwyraźniej uchyliła podnoszone okno. Jakże można lubić przeciąg?

Z wnętrza pokoju dobiegło ich hiszpańskie przekleństwo i na progu pojawiła się skonsternowana Pilar.

— Ach, jakaż ze mnie głupia niezdara! Położyłam torebkę na parapecie i kiedy szperałam w papierach, strąciłam paszport za okno. Leży na klombie. Zaraz po niego pobiegnę.

— Przyniosę go — ofiarował się Stephen, lecz Pilar już biegła na dół, wołając przez ramię:

— Nie! To moja własna wina. Proszę poczekać w salonie razem z panem Poirotem. Za chwilę będę z powrotem i przyniosę paszport.

Stephen mimo wszystko chciał podążyć za nią, lecz Poirot przytrzymał go za ramię i szepnął:

— Proszę tędy.

Przeszli korytarzem pierwszego piętra na drugi koniec domu, aż do szczytu schodów.

— Nie schodźmy jeszcze na dół — rzekł Poirot. — Może poszedłby pan ze mną na miejsce zbrodni? Chciałbym o coś zapytać.

Podążyli korytarzem ku pokojowi Simeona Lee. Minęli niszę po lewej, gdzie widniały dwie marmurowe statuy, nimfy o bujnych kształtach otulone szczelnie draperiami, by w niczym nie urazić wiktoriańskiej skromności.

Stephen Farr spojrzał na nie i mruknął:

— Za dnia mogą człowieka przestraszyć. Kiedy biegłem tędy przedwczoraj, zdawało mi się, że jest ich trzy, ale teraz widzę na szczęście tylko dwie!

— Dzisiaj ten styl się nie podoba — przyznał Poirot — ale swego czasu musiały kosztować ładną sumkę. Sądzę, że najlepiej prezentują się w nocy…

— A tak, bo wtedy widać tylko mgliste zarysy ich postaci.

— W nocy wszystkie koty są szare — szepnął Poirot.

W pokoju zastali inspektora Sugdena. Klęczał przy sejfie i przyglądał mu się przez szkło powiększające. Spojrzał na nich, gdy wchodzili.

— Otworzono go kluczem — rzekł. — Zrobił to ktoś, kto znał szyfr cyfrowy. Brak śladów włamania.

Poirot zbliżył się do policjanta i szepnął mu coś do ucha. Inspektor skinął głową i wyszedł.

Poirot obrócił się w stronę Farra, który stał i patrzył na fotel, gdzie siadywał zwykle Simeon Lee. Brwi miał ściągnięte, żyły wystąpiły mu na skronie. Poirot przypatrywał mu się jakiś czas w milczeniu, aż wreszcie przemówił:

— Budzi to w panu wspomnienia, prawda?

— Jeszcze dwa dni temu siedział tu żywy, a teraz… — odrzekł powoli Farr. Otrząsnął się jednak z posępnych myśli. — Czy pan chciał mnie może o coś spytać?

— A tak. Zdaje się, że pan był pierwszą osobą, która tamtej nocy pojawiła się pod drzwiami?

— Czyżby? Nie pamiętam. Nie, zdaje się, że któraś z pań była tu przede mną.

— Która?

— Albo żona George'a, albo Dawida. Obie przybiegły tu wcześnie.

— Czy słyszał pan krzyk?

— Nie wydaje mi się. Nie umiem sobie przypomnieć. Owszem, ktoś krzyknął, ale chyba na dole.

— A więc nie słyszał pan takiego odgłosu? — Poirot odchylił głowę do tyłu i znienacka wrzasnął przeraźliwie.

Zrobił to tak niespodziewanie, że Stephen odskoczył do tyłu; o mało nie upadł. Rzekł gniewnie:

— Boże święty, czy chce pan przerazić cały dom? Nie, niczego takiego nie słyszałem! Jeszcze mi dzwoni w uszach. Ktoś może pomyśleć, że to kolejne morderstwo!

Poirot mruknął z zażenowaniem:

— Prawda… Strasznie głupio postąpiłem. Chodźmy stąd zaraz.

Wyszli w pośpiechu. Lidia i Alfred stali u stóp schodów, spoglądając ku górze. George wyjrzał z biblioteki, a z dala nadbiegała Pilar z paszportem w ręce.

— To nic, to nic! — zawołał Poirot. — Proszę się nie przejmować. Zrobiłem po prostu maleńki eksperyment.

Alfred spojrzał na niego z irytacją. Mina George'a wyrażała najwyższe zgorszenie. Poirot pozostawił Stephenowi trud składania wyjaśnień i pospieszył korytarzem na drugi koniec domu.

Inspektor Sugden wyjrzał z pokoju Pilar i wyszedł mu na spotkanie.

— Eh bien? — spytał Poirot.

Inspektor skinął głową.

— Niczego nie było słychać.

Obydwaj spojrzeli na siebie porozumiewawczo.

V

— A więc zgadza się pan, Poirot! — rzekł Alfred Lee.

Ręce mu drżały, a w łagodnych brązowych oczach pojawił się gorączkowy blask. Jąkał się lekko przy mówieniu. Lidia stała przy nim bez słowa. Patrzyła na męża z niepokojem.

— Nawet pan nie przypuszcza… jak… jak bardzo… mi na tym za…zależy. Absolutnie trze…trzeba wykryć mor… mordercę mego ojca.

— Skoro podjął pan decyzję, wedle własnych słów, po długim i głębokim namyśle, muszę wyrazić zgodę. Rozumie pan jednak, że nie będę mógł zawrócić z raz obranej drogi. Nie mogę być czymś w rodzaju psa myśliwskiego, którego się odwołuje, bo ktoś stracił ochotę na polowanie.

— Naturalnie… Naturalnie… Wszystko już zarządziłem. Przygotowano panu sypialnię. Może pan tu zostać tak długo, jak będzie potrzeba.

— To nie potrwa długo — rzekł poważnie Poirot.

— Co takiego?

— Mówię, że to nie potrwa długo. Krąg podejrzanych jest wąski, więc wkrótce dojdziemy prawdy. Zdaje się, że zaraz będzie po wszystkim.

Alfred wytrzeszczył oczy.

— Niemożliwe!

— Bynajmniej. Wszystkie poszlaki wiodą w jednym kierunku. Jeszcze tylko wyjaśnię kilka szczegółów i objawi się nam prawda.

— Czy… Czy pan już wie? — spytał z niedowierzaniem Alfred.

Poirot uśmiechnął się.

— Ależ tak. Ja wiem.

— Mój ojciec… Mój ojciec… — wzdychał Alfred.

— Muszę jednak prosić o dwie rzeczy.

— Wszystko, czego pan tylko chce — rzekł zduszonym głosem Alfred.

— Przede wszystkim pragnę, aby zawieszono w mojej sypialni młodzieńczy portret pańskiego ojca.

— Portret ojca? Dlaczego?

Poirot odparł, gestykulując dłońmi:

— Och, on… jakby to powiedzieć… inspiruje mnie.

— Czy chce pan rozwiązać zagadkę zbrodni uciekając się do jasnowidzenia? — spytała ostro Lidia.

— Powiedzmy, madame, że mam zamiar posłużyć się nie tylko moim wzrokiem fizycznym, ale i oczami duszy.

Wzruszyła ramionami. Poirot ciągnął dalej:

— Prócz tego chciałbym się dowiedzieć, w jakich właściwie okolicznościach zmarł mąż pańskiej siostry, Juan Estravados.

— Czy to konieczne? — spytała Lidia.

— Ja tylko chcę znać dokładnie fakty, madame.

— Juan Estravados — odparł Alfred — podczas kłótni o kobietę zabił w kawiarni pewnego człowieka.

— Jak zginął ten człowiek?

Alfred rzucił żonie spojrzenie pełne udręki.

— Został zasztyletowany. Mego szwagra nie skazano jednak na śmierć, gdyż zostało dowiedzione, że przeciwnik go sprowokował. Juan Estravados dostał dożywocie i zmarł w więzieniu.

— Czy jego córka wie o tym?

— Myślę, że nie. Jennifer nigdy jej nic nie powiedziała.

— Dziękuję panu.

— Chyba pan nie sądzi — rzekła Lidia — że Pilar…? Och, to absurd!

— A teraz proszę mi udzielić paru informacji na temat pańskiego brata, Harry'ego Lee.

— Co chciałby pan wiedzieć?

— Zdaje się, że skompromitował waszą rodzinę. W jaki sposób?

— To stara historia… — zawahała się Lidia. Alfred poczerwieniał.

— Jeśli pan już koniecznie chce wiedzieć, Harry ukradł znaczną sumę pieniędzy, fałszując ojcowski podpis na czeku. Oczywiście ojciec nie oddał sprawy do sądu. Harry zawsze był nicponiem. Gdzie się tylko pojawił, popadał w tarapaty. Zwykle depeszował wtedy do nas z prośbą o pieniądze. Wszędzie, dokąd zawędrował, siedział w więzieniu.

— Ależ o niczym nie wiesz na pewno, Alfredzie! — zawołała Lidia.

Alfredowi poczęły się trząść ręce. Krzyknął ze złością:

— Harry to ladaco! Zawsze taki był!

— Chyba się panowie zanadto nie lubicie? — spytał Poirot.

— Przysporzył ojcu cierpień! On cierpiał, a Harry nie miał za grosz wstydu!

Lidia westchnęła. Poirot dostrzegł to i spojrzał na nią przenikliwie.

— Och, gdyby tylko znalazły się diamenty! — powiedziała Lidia. — Jestem pewna, że stanowią klucz do zagadki.

— Znaleziono je, madame — odrzekł Poirot.

— Gdzie?

— W ogródku przedstawiającym Morze Martwe — odparł Poirot.

— W moim ogródku?! To zdumiewające!

— Prawda, madame? — rzucił Poirot.

CZĘŚĆ 6

27 GRUDNIA

I

Alfred Lee rzucił z westchnieniem:

— Poszło lepiej, niż sądziłem.

Właśnie wrócili z rozprawy u koronera.

Pan Charlton, prawnik o staroświeckim wyglądzie, lecz bystrym oku, który przybył wraz z nimi do Gorston Hali, zabrał głos:

— Mówiłem już, że to będzie czysta formalność… Czysta formalność i nic więcej. Śledztwo zostało odroczone, by policja mogła zebrać dodatkowe informacje.

George Lee zawołał zniecierpliwiony:

— Wszystko to jest bardzo niemiłe, a poza tym stawia nas w przykrej sytuacji. W moim przekonaniu zbrodnię popełnił jakiś maniak, który w taki czy inny sposób zdołał przedostać się do domu. Ten Sugden jest uparty jak muł. Pułkownik Johnson powinien zwrócić się o pomoc do Scotland Yardu. Miejscowa policja jest niewiele warta. To ograniczeni ludzie. A co z Harburym? Słyszałem, że miał na sumieniu brzydkie sprawki, lecz policja wcale się tym nie zajmuje.

Pan Charlton rzekł:

— Zdaje się, że ten Harbury ma wystarczające alibi. Policja je uznała.

— Jak mogli?! — George wprost się pienił. — Na ich miejscu potraktowałbym podobne alibi z wielką rezerwą. Przestępcy zawsze potrafią o nie zadbać. Obowiązkiem policji jest obalać takie alibi, oczywiście, jeśli znają się na robocie.

— No, no — rzekł Charlton — nie sądzę, bym musiał pouczać policję, jak ma pracować. W końcu to chyba grono kompetentnych ludzi.

George upierał się z ponurą miną:

— Trzeba wezwać Scotland Yard, proszę pana. Nie mam ani krztyny zaufania do inspektora Sugdena. Może to nawet sumienny pracownik, ale na pewno nie błyskotliwy.

— Nie zgodziłbym się z panem. Sugden jest godziwym fachowcem. Stara się, jak może.

— Jestem pewna, że policja robi wszystko, co trzeba — wtrąciła Lidia. — Nie odmówi pan kieliszka wiśniówki, Charlton?

Notariusz odmówił jednak, choć w sposób uprzejmy. Potem odchrząknął i przystąpił do odczytania testamentu wobec całej rodziny.

Czytał go z upodobaniem, zatrzymując się dłużej na fragmentach najeżonych niezrozumiałą terminologią, jakby się specjalnie nią delektował.

Gdy skończył, zdjął okulary, przetarł je i rozejrzał się pytającym wzrokiem po zebranych.

— Gubię się w zawiłościach prawniczych formułek — rzekł Harry Lee. — Czy nie mógłby pan zakomunikować nam ostatniej woli ojca nieco jaśniej?

— Ależ doprawdy — odparł pan Charlton — to zupełnie prosty testament.

— Mój Boże, jak więc musi wyglądać trudny?

Charlton zmierzył go chłodnym spojrzeniem i odparł:

— Podstawowe paragrafy są całkiem jasne. Połowa majątku pana Lee przypada jego synowi Alfredowi, a reszta podzielona została między pozostałe dzieci.

Harry zaśmiał się zgryźliwie.

— Jak zawsze, Alfred okazuje się szczęściarzem. Połowa ojcowskiej fortuny! W czepku się urodził!

Alfred spurpurowiał. Lidia odparowała:

— Alfred zawsze był lojalnym i oddanym synem. Przez całe lata prowadził fabrykę. Spoczywała na nim wielka odpowiedzialność.

— Och, wiem, że z niego zacny chłopak — odciął się Harry. Alfred rzekł cierpko:

— Uważam, Harry, że to właśnie ty możesz uważać się za szczęściarza, skoro ojciec zechciał zapisać ci cokolwiek!

Harry zaśmiał się, odchylając głowę do tyłu.

— Pewnie wolałbyś, żeby mnie puścił z torbami, prawda? Zawsze mnie nie znosiłeś.

Charlton chrząknął. Był aż zanadto przyzwyczajony do przykrych scen, jakie następują po odczytaniu testamentu. Miał zamiar wymknąć się, zanim wybuchnie tradycyjna rodzinna kłótnia. Mruknął:

— Hm… Myślę, że to właściwie już wszystko…

Harry rzekł nagle:

— A co będzie z Pilar?

Charlton odkaszlnął ponownie, tym razem przepraszająco.

— Hm, hm… Panna Estravados nie została wymieniona w testamencie.

— Czy nie dziedziczy udziału po matce?

Charlton począł wyjaśniać:

— Gdyby pani Estravados jeszcze żyła, bez wątpienia odziedziczyłaby taką samą sumę jak jej rodzeństwo, skoro jednak zmarła, jej część zostaje równo podzielona między was wszystkich.

— A więc nic mi się nie należy? — zapytała Pilar.

— Moja droga, rodzina się tym zajmie — pospieszyła z odpowiedzią Lidia.

George zwrócił się do niej:

— Będziesz mogła tu zamieszkać wraz z Alfredem… Prawda, Alfredzie? My… W końcu… jesteś naszą siostrzenicą. Mamy obowiązek czuwać nad tobą.

Hilda dodała:

— Zawsze z chęcią będziemy clę widzieć w naszej rodzime.

— Powinna dostać swoją część — upierał się Harry. — Tę część, która miała przypaść jej matce.

Charlton wymamrotał:

— Doprawdy czas już na mnie. Do widzenia, pani Lidio… Pozostaję do pani pełnej dyspozycji… Zawsze gotów do usług…

Oddalił się z pośpiechem, wiedząc z doświadczenia, że za jego plecami wybuchnie teraz prawdziwa burza rodzinna. Po jego odejściu Lidia rzekła zdecydowanym tonem:

— Zgadzam się z Harrym. Pilar ma prawo do matczynego udziału. Testament spisano na wiele lat przed śmiercią Jennifer.

— To śmieszne! — oświadczył George. — Lidio, masz bardzo niemądre pomysły. Prawo jest prawem. Wszyscy musimy mu się podporządkować.

— Oczywiście, to smutne i wszyscy współczujemy Pilar — zabrała głos Magdalena — ale George ma słuszność. Jak mówi, prawo jest prawem.

Lidia wstała i objęła dziewczynę ramieniem.

— Moja droga, wiem, że to dla ciebie bardzo niemiła chwila. Zostaw nas, proszę, na chwilę samych. Musimy to omówić. — Odprowadziła ją do drzwi ze słowami: — Nie martw się i zostaw to mnie.

Pilar powoli wyszła z pokoju. Lidia zamknęła za nią drzwi i odwróciła się twarzą do zebranych.

Po krótkiej pauzie, podczas której każdy wstrzymał dech, kłótnia rozgorzała na nowo.

— Zawsze byłeś dusigroszem, George! — krzyknął Harry.

— W każdym razie jednak nie naciągaczem! — odwarknął jego brat.

— Z ciebie taki sam naciągacz! Od lat żyjesz za ojcowskie pieniądze!

— Zapominasz, że piastuję odpowiedzialną funkcję!

— Mam gdzieś taką odpowiedzialność! Jesteś nadęty niczym balon!

— Harry, jak możesz?! — krzyknęła piskliwie Magdalena. Hilda powiedziała spokojnie, lecz bardzo głośno:

— Czy nie moglibyśmy omówić tej kwestii z większą powściągliwością?

Lidia rzuciła jej spojrzenie pełne wdzięczności. Dawid zawołał z niespodziewaną gwałtownością:

— Czy musimy się tak haniebnie wykłócać o pieniądze?! Magdalena odcięła się jadowicie:

— Och, możesz sobie odgrywać wielkodusznego! Nie zrzekłeś się jednak swego legatu, co? Tak samo potrzebujesz pieniędzy jak wszyscy inni! Cały twój dystans wobec przyziemnych spraw to tylko pozerstwo!

Dawid odparł zduszonym głosem:

— A więc uważasz, że powinienem się zrzec spadku? Ciekawe, czy…

— Oczywiście, że nie! — zawołała Hilda. — Czy musimy zachowywać się jak niemądre dzieci? Alfredzie! Jesteś głową rodziny, kolej na ciebie.

Alfred wyglądał na zbudzonego ze snu.

— Przepraszam, ale mówicie wszyscy jeden przez drugiego… Mąci mi się w głowie.

— Jak już zauważyła Hilda, nie powinniśmy kłócić się niczym grono zachłannych dzieci — rzekła Lidia. — Porozmawiajmy o tym jak przystało na rozsądnych ludzi, a także… po kolei. Alfred powinien to zrobić pierwszy, z racji starszeństwa. Jak myślisz, Alfredzie, co możemy uczynić dla Pilar?

Ten odrzekł po krótkim namyśle:

— Pilar zamieszka z nami. Wyznaczymy jej rentę. Nie przypuszczam, by legalną drogą mogła dochodzić praw do udziału matki. Pamiętaj, że nie nosi nazwiska Lee i w dodatku jest cudzoziemką.

— Owszem, oficjalnie Pilar nie ma tego prawa, ale ja myślę o stronie moralnej. Jak sam widzisz, twój ojciec, mimo że córka wyszła za Hiszpana wbrew jego woli, pozostawił jej tyle samo, co innym. George, Harry, Dawid i Jennifer dostali tyle samo. Jennifer zmarła rok temu. Jestem pewna, że gdy ojciec posłał po pana Charltona, zamierzał zapisać Pilar znaczną sumę. Zostawiłby jej co najmniej tyle samo, a może nawet i więcej. Pamiętaj, że jest jego jedyną wnuczką. Sądzę, że mamy obowiązek naprawić tę niesprawiedliwość, której i on chciał zaradzić. Przynajmniej tyle możemy dla niej zrobić.

— Doskonale powiedziane, Lidio! Myliłem się, przyznaję. Zgadzam się z tobą. Pilar winna odziedziczyć w spadku tyle, co Jennifer.

— Kolej na ciebie, Harry — rzekła Lidia.

— Chyba sama wiesz, że się zgadzam. Lidio, pięknie to załatwiłaś. Gratuluję ci.

— A ty, George? — spytała jego bratowa.

George poczerwieniał. Wykrztusił:

— Sprzeciwiam się stanowczo! To bezsens! Damy jej dom i odzienie. To całkiem wystarczy!

— A zatem odmawiasz zgody na współudział? — spytał Alfred.

— Tak, odmawiam!

— I masz zupełną rację! — zawołała Magdalena. — Co za bezczelność! Jak możecie domagać się od niego podobnej rzeczy! Przecież w całej rodzinie tylko George znaczy coś dla społeczeństwa! To haniebne, że ojciec tak mało mu zostawił!

— A ty, Dawidzie? — spytała Lidia.

Odparł wymijająco:

— Och, sądzę, że to wy macie rację. Wszystkie te wstrętne spory są godne pożałowania.

— Masz słuszność, Lidio — poparła ją Hilda. — To tylko prosta sprawiedliwość.

Harry rozejrzał się wokół.

— A więc wszystko jasne. Alfred, ja i Dawid zgadzamy się, z propozycją wysuniętą przez Lidię. George jest przeciw. Uzgodniliśmy, co czynić.

George odparł gniewnie:

— Ależ bynajmniej. Absolutnie nie ustąpię. Mam prawo do przypadającej mi części i nie oddam z niej ani pensa.

— Pewnie, że nie! — poparła go Magdalena. /

— Wolno ci to zrobić — rzuciła szybko Lidia. — W takim razie każde z nas da trochę więcej, aby uzupełnić sumę.

Powiodła wzrokiem po zgromadzonych, którzy jej przytaknęli.

— Alfredowi dostała się lwia część — zauważył Hany. — Powinien dać więcej niż inni.

— Wiedziałem, że twoja bezinteresowność długo nie potrwa — dociął mu starszy brat.

— Nie zaczynajmy na nowo! — rzekła stanowczo Hilda. — Lidia oznajmi Pilar o naszym postanowieniu. Szczegóły możemy omówić później.

I dodała, by zmienić temat:

— Gdzie się podziali Poirot i Stephen Farr?

— Zostawiliśmy Poirota w miasteczku — wyjaśnił Alfred — w drodze na rozprawę. Powiedział, że ma jakiś ważny sprawunek do załatwienia.

— Czemu właśnie jego zabrakło na rozprawie? — spytał Harry. — Stanowczo powinien był tam pójść!

— Może sądził, że nie ma to wielkiego znaczenia — rzekła Lidia. — Kto tam jest w ogrodzie? Inspektor Sugden czy może pan Farr?

Wysiłki obydwu pań zostały uwieńczone powodzeniem.

Rodzinne zebranie zakończyło się.

Gdy Lidia znalazła się sam na sam z Hildą, szepnęła do niej:

— Serdecznie dziękuję za wsparcie. Doprawdy, Hildo, przez cały czas byłaś dla mnie niczym balsam.

Hilda rzekła w zamyśleniu:

— Dziwne, jak pieniądz potrafi zmienić ludzi…

— Tak… — przytaknęła Lidia. — Nawet Harry był inny… Chociaż to on pierwszy wystąpiła propozycją pomocy dla Pilar… A mój biedny Alfred… Jest tak bardzo brytyjski, że trudno mu przeboleć stratę części fortuny jego ojca na rzecz obywatelki hiszpańskiej…

— Czy sądzisz, że my, kobiety, jesteśmy mniej przyziemnymi istotami? — spytała z uśmiechem Hilda.

Lidia jeszcze raz wzruszyła swymi zgrabnymi ramionami.

— Widzisz, to właściwie nie są nasze własne pieniądze, co stanowi istotną różnicę.

Hilda szepnęła zamyślona:

— Dziwna jest ta mała… Myślę, rzecz jasna, o Pilar. Co się z nią stanie?

Lidia westchnęła.

— Całe szczęście, że uzyskała niezależność. Chyba nie byłaby zbyt zadowolona, żyjąc tu na naszej łasce z pieniędzy wydzielanych jej na życie i sukienki. Jest za dumna i, jak sądzę, zbyt mało angielska, żeby się na to godzić. — Dorzuciła jeszcze: — Przywiozłam niegdyś z Egiptu piękny naszyjnik z lapis lazuli. Tam, w rozjarzonym słońcu i na tle piasków, jego błękit wprost mnie zachwycał. A tu, w Anglii, błękit przygasł i naszyjnik stracił cały swój urok.

— Owszem, rozumiem…

— Tak się cieszę, że mogłam wreszcie poznać Dawida i ciebie.

— A mnie w ostatnich dniach wiele razy przyszło żałować swego przyjazdu…

— Wiem, wiem. Ale wiesz co? Wydaje mi się, że ten wstrząs nie dotknął Dawida tak bardzo, jak można by sądzić, znając jego wrażliwość. A nawet wygląda teraz o wiele lepiej…

Hilda wydawała się nieco zaambarasowana.

— A więc zauważyłaś?… To w pewnym sensie straszne… ale niewątpliwie tak jest!

Przez chwilę Hilda siedziała w milczeniu. Przyszły jej na myśl słowa, które poprzedniego wieczoru usłyszała u ust męża. Rzekł do niej żywo, odrzucając pasmo jasnych włosów znad czoła:

„Pamiętasz może ten fragment z »Toski«? To miejsce, kiedy ona zapala świece u stóp i u wezgłowia nieżywego Scarpii? »Teraz mogę mu przebaczyć…« Właśnie tak się teraz czuję względem ojca… Widzisz, przez tyle lat nie mogłem mu wybaczyć, choć tego pragnąłem. Ale nie dziś. Cała moja uraza znikła. I mam takie wrażenie, jakby mi zdjęto z barków ogromny ciężar.”

„Czy dlatego, że on już nie żyje?” — spytała, próbując zwalczyć niejasny przestrach.

Odparł, jąkając się nieznacznie:

„Nie… nie… Ty nie rozumiesz. Nie dlatego, że on umarł, lecz dlatego, że umarła moja głupia, infantylna nienawiść do niego…”

Hilda rozmyślała nad jego słowami. Chętnie by je powtórzyła miłej kobiecie siedzącej obok, lecz uznała, że lepiej będzie zachować milczenie.

W ślad za Lidią opuściła salon. W hallu zobaczyły Magdalenę. Żona George'a stała przy stole z paczuszką w ręku. Drgnęła nerwowo na ich widok.

— Och, to na pewno ważny sprawunek pana Poirota. Widziałam, jak go tu położył. Umieram z ciekawości, co jest w środku!

Spojrzała na obydwie kobiety i zachichotała, ale w jej wzroku widniała obawa, przecząc fałszywej wesołości słów. Lidia uniosła brwi i odezwała się:

— Och, muszę się przebrać przed lunchem. Magdalena ciągnęła z tą samą dziecinną afektacją, lecz niezdolna już do ukrycia niepokoju:

— Koniecznie muszę zobaczyć, co tam jest! Rozwinęła papier i nagle wydała okrzyk zaskoczenia na widok tego, co trzymała w ręku.

Lidia i Hilda zatrzymały się zdumione. Magdalena wyjąkała zaintrygowana:

— Sztuczne wąsy! A po co mu to?

— Może chce wystąpić w przebraniu? Ale… dlaczego? — zdziwiła się Hilda.

Lidia dokończyła za nią:

— Właśnie, dlaczego? Przecież jego własny wąsik jest całkiem niebrzydki!

Magdalena zawinęła pakiecik z powrotem. Rzekła:

— Zupełnie tego nie rozumiem. Czyżby miał lekkiego bzika? Czemu kupił sobie sztuczne wąsy?

II

Gdy Pilar wyszła z salonu, poczęła spacerować wolnym krokiem po hallu. Drzwiami od strony ogrodu wszedł tam również Stephen Farr.

— A więc zebranko rodzinne się skończyło? Czy odczytano testament?

Pilar rzekła z rozpaczą w głosie:

— Nie dostałam nic… Ani grosza! Spisano go wiele lat wcześniej. Dziadek zostawił część pieniędzy mojej matce, ale po jej śmierci nie przejdą one na mnie, tylko na inne jego dzieci.

— Trudno się z tym pogodzić — rzekł do niej Farr.

— Gdyby żył, zrobiłby inny testament i zostawiłby pieniądze mnie… A może wiele pieniędzy! Może nawet wszystkie!

Stephen rzekł z uśmiechem:

— To z kolei byłoby bardzo niesprawiedliwe wobec pozostałych.

— Dlaczego? Mnie na pewno lubił bardziej!

— Ależ z pani chciwa dziewczyna, Pilar!

— Życie jest okrutne dla kobiet — rzekła Pilar spokojniejszym już tonem. — Powinny dbać o swój interes, póki tylko są młode. Kiedy staną się stare i brzydkie, nikogo już nie będą obchodzić!

— Jest w tym trochę prawdy — rzekł Stephen — więcej, niż chciałbym przyznać. Ale różnie bywa ze starymi ludźmi… Alfred był przecież bardzo przywiązany do ojca, mimo że ten nie odpłacał mu wielkim uczuciem, tylko zawsze czegoś żądał i wymagał posłuszeństwa.

Pilar zadarła podbródek do góry.

— Alfred to głupiec — oświadczyła.

Stephen roześmiał się.

— No, proszę się nie martwić, śliczna Pilar. Rodzina z pewnością o panią zadba.

Pilar rzekła smętnie:

— Nie będzie to zbyt zabawne…

— Istotnie, myślę, że nie — odparł Stephen. — Wcale mnie nie dziwi, że perspektywa życia w Anglii napełnia panią przygnębieniem. Czy nie lepiej byłoby pojechać do Afryki Południowej?

Pilar przytaknęła.

— Tam pełno jest słońca i wielkich, rozległych przestrzeni. Trzeba jednak ciężko pracować. Potrafi pani pracować, Pilar?

— Nie jestem pewna — rzekła ze zwątpieniem.

— Czy wolałaby pani siedzieć na balkonie i przez cały dzień opychać się słodyczami? I utyć przeraźliwie, i mieć podwójny podbródek?

Pilar wybuchnęła śmiechem.

— No, już lepiej! Nareszcie zdołałem panią rozbawić — ucieszył się.

— Ach, myślałam, że będę się świetnie bawić podczas świąt! — westchnęła Pilar. — Czytałam w wielu książkach, że angielskie Boże Narodzenie jest wesołe, że je się wtedy placek z rodzynkami, płonący budyń ze śliwek i jakieś specjalne ciastka…

— Pod warunkiem, że świąt nie zakłóci popełnione właśnie wtedy morderstwo! Proszę tu spojrzeć, Pilar… Lidia pokazywała mi wczoraj swoje zapasy. To jej spiżarnia.

Wprowadził ją do pokoiku niewiele większego od szafy ściennej.

— No, proszę tylko spojrzeć. Całe stosy herbatników, kandyzowane owoce, pomarańcze, daktyle, orzechy… A tu…

— Och! — zawołała Pilar, klaszcząc w dłonie. — Jakie śliczne srebrne i złote wisiorki!

— Wiesza się je na choince razem z prezentami dla służby. A tu znów mamy śniegowe bałwanki; stawia się je na świątecznym stole. To z kolei baloniki we wszystkich kolorach tęczy; wystarczy je nadmuchać.

— Och! — Oczy Pilar rozbłysły. — Och, czy mogę nadmuchać jeden z nich? Lidia chyba nie będzie się gniewać! Uwielbiam baloniki!

— Ten czerwony!

Każde z nich wzięło po jednym baloniku i próbowali je nadmuchać, wydymając policzki. Pilar wybuchnęła śmiechem i jej balonik skurczył się.

— Ależ pan zabawnie wygląda z wydętymi policzkami — powiedziała. Przestała się śmiać i poczęła pracowicie nadmuchiwać swój balon. Obydwoje zawiązali je starannie i zaczęli się nimi bawić, podrzucając je do góry.

— W hallu będzie więcej miejsca — rzekła Pilar.

Podali sobie wzajemnie swoje baloniki i wyszli ze śmiechem do westybulu, gdy zjawił się tam Poirot. Spojrzał na nich wyrozumiale.

— Bawicie się doprawdy jak dzieci! Śliczne są te baloniki.

Pilar rzekła, chwytając oddech:

— Mój jest czerwony! Większy niż jego! O wiele większy! Gdy rzucimy je w powietrze, pofruną do nieba.

— Tak, zróbmy to, wypowiadając jednocześnie jakieś życzenie.

— Świetny pomysł!

Pilar pobiegła do drzwi wychodzących na ogród, a Stephen w ślad za nią. Poirot szedł z tyłu, wciąż z tym samym wyrozumiałym uśmiechem. — Życzę sobie mnóstwa pieniędzy! — obwieściła Pilar.

Stanęła na palcach, trzymając sznurek balonika, który wyprostował się pod wpływem wiatru. Potem puściła go i balonik poleciał do góry, unoszony przez podmuch.

— Nie trzeba było głośno wypowiadać życzenia — roześmiał się Stephen.

— Dlaczego?

— Bo się nie spełni. Teraz moja kolej…

Wypuścił swój balonik, lecz szczęście mu nie sprzyjało. Wiatr zniósł go w bok. Balonik zaczepił o gałąź ostrokrzewu i eksplodował z suchym trzaskiem.

Pilar podbiegła do niego. Oznajmiła tragicznym tonem:

— Wszystko przepadło! — I trącając końcem bucika strzępek gumy u swoich stóp, rzekła: — Coś bardzo podobnego znalazłam w pokoju dziadka. On także miał balonik, tylko że różowy.

Poirotowi wyrwał się nagle głośny okrzyk. Pilar odwróciła się zdumiona.

— Nic, nic! — zawołał. — Po prostu małe potknięcie. Spojrzał ku domowi.

— Ileż tu okien! — mruknął. — Domy, mademoiselle, mają oczy i uszy. Nie pojmuję, czemu Anglicy tak lubią otwierać okna!

Od strony tarasu zbliżyła się do nich Lidia.

— Lunch już gotowy — oznajmiła. — Pilar, kochanie, wszystko poszło jak najlepiej. Alfred wytłumaczy ci pewne szczegóły po śniadaniu. Możemy już wracać.

Wszyscy troje weszli do domu. Poirot szedł na końcu z posępnym wyrazem twarzy.

Po lunchu, gdy wszyscy wyszli z jadalni, Alfred skinął na Pilar.

— Proszę do mego pokoju. Mamy pewne sprawy do omówienia.

Zaprowadził ją do gabinetu i zamknął za sobą drzwi. Reszta obecnych przeszła do salonu. W hallu pozostał jedynie Herkules Poirot i w zamyśleniu patrzył na zamknięte drzwi gabinetu.

Nagle zdał sobie sprawę, że stoi przed nim Tressilian. Stary sługa wydawał się zmieszany.

— Chciałbym pomówić z panem Alfredem, ale nie chcę mu teraz przeszkadzać.

— Czy coś się stało? — spytał Poirot.

— Dziwne! Przecież to wcale nie ma sensu — rzekł Tressilian.

— Niech mi pan powie, o co chodzi.

Trassilian wahał się przez chwilę, aż wreszcie wyjaśnił:

— Może pan zauważył, sir, że przy wejściu, po każdej stronie drzwi frontowych, leżała wielka kula armatnia. Duża kamienna kula. A teraz jedna z nich zniknęła.

Herkules Poirot uniósł brwi.

— Kiedy to się wydarzyło?

— Jeszcze tego ranka leżały tam obydwie, dałbym głowę!

— Niech mi pan pokaże.

Wyszli razem przed drzwi frontowe. Poirot nachylił się i dokładnie obejrzał pozostałą kulę. Gdy się wyprostował, wyraz jego twarzy był niezwykle poważny.

Tressilian wyjęczał:

— Kto mógł ukraść coś podobnego? Przecież to bez sensu! Poirot rzekł:

— O, to mi się nie podoba. Wcale mi się nie podoba… Tressilian spojrzał na niego niepewnie.

— Co się w tym domu dzieje, sir? Odkąd naszego pana zamordowano, wszystko idzie na opak! Cały czas czuję się jak we śnie. Myli mi się wszystko, a czasami nie wierzę własnym oczom.

— Tu się pan mija z prawdą. Zawsze należy wierzyć świadectwu własnych oczu.

— Kiedy wzrok mi się psuje! — narzekał kamerdyner. — Już nie widzę tak dobrze jak dawniej. Plączę rzeczy i ludzi. Za stary już jestem na taką pracę.

Herkules Poirot poklepał go po ramieniu:

— Odwagi!

— Dziękuję panu. To bardzo miło z pańskiej strony, ale ja się naprawdę starzeję. Ciągle przychodzą mi na myśl dawne dni i widzę dawne twarze. Panienkę Jenny, pana Dawida i Alfreda… Zawsze widzę ich jako młodych ludzi. A tego wieczoru, kiedy wrócił panicz Harry…

— Tak właśnie myślałem — przytaknął mu Poirot. — Powiedział pan przed chwilą „Odkąd naszego pana zamordowano”, ale to się zaczęło wcześniej, prawda? Wszystko stało się inne i jakby nierealne, odkąd Harry Lee powrócił do domu…

— Ma pan zupełną rację, sir — odrzekł kamerdyner. — Tak właśnie było. Panicz Harry zawsze wnosił jakiś niepokój do domu, nawet i za dawnych czasów. — Jego oczy znowu powędrowały ku opustoszałemu miejscu koło drzwi. — Któż ją mógł zabrać? — wyszeptał. — I po co? Istny dom wariatów.

— Obawiam się, że to wcale nie szaleństwo — odparł Poirot. — Wprost przeciwnie! Tressilian, komuś w tym domu grozi wielkie niebezpieczeństwo.

Odwrócił się i wszedł do środka. W tej samej chwili Pilar wybiegła z gabinetu cała w wypiekach, z roziskrzonymi oczami i dumnie uniesioną głową.

Gdy Poirot zbliżył się do niej, tupnęła nogą i rzekła:

— Nie przyjmę tego!

— Czego pani nie przyjmie, mademoiselle?

— Alfred mi powiedział — wybuchnęła — że dostanę udział mojej matki, który dziadek zapisał jej w testamencie.

— No i co?

— Powiedział, że nie mogę go otrzymać legalną drogą, ale on, Lidia i pozostali uznali, że mi się to należy. Mówią coś o sprawiedliwości… i że dlatego mi to dają.

Poirot spytał ponownie:

— No i co?

Pilar powtórnie tupnęła nogą.

— Nie rozumie pan?! Oni mi to dają!

— Czemu więc uniosła się pani dumą? Skoro mówią, że należy się to pani…

— Niczego pan nie rozumie!

— Przeciwnie… Bardzo dobrze rozumiem.

— Och! — Pilar odwróciła się z irytacją.

Rozległ się dzwonek. Poirot spojrzał przez ramię. Dostrzegł sylwetkę inspektora rysującą się za drzwiami i zawołał w ślad za Pilar:

— Dokąd pani idzie?

— Do salonu. Do tamtych… — odrzekła nadąsana.

— Doskonale. Niech pani zostanie tam razem z nimi. Proszę nie wychodzić z domu, zwłaszcza po zapadnięciu zmroku, i uważać. Grozi pani wielkie niebezpieczeństwo, mademoiselle. Większe niż kiedykolwiek przedtem.

I zostawił ją idącą powitać Sugdena.

Policjant poczekał, aż Tressilian zniknie w pomieszczeniach dla służby i podsunął Poirotowi telegram pod same oczy.

— Mamy ptaszka! — rzekł. — Proszę tylko przeczytać: to depesza od policji w Afryce Południowej.

Telegram głosił:

„Jedyny syn Ebenezera Farra zmarł dwa lata temu”.

— A więc wiemy, jak się rzeczy mają — rzekł Sugden.

IV

Pilar wkroczyła do salonu z dumnie uniesioną głową. Skierowała się prosto ku Lidii, która siedziała na parapecie okiennym i robiła na drutach.

— Lidio — oznajmiła — przyszłam ci powiedzieć, że nie wezmę tych pieniędzy… i że zaraz wyjeżdżam.

Lidia spojrzała na nią ze zdumieniem. Odłożyła robótkę i oświadczyła:

— Drogie dziecko! Alfred musiał się źle wyrazić. Nie robimy tego z litości, jeśli tak sądzisz. To nie kwestia naszej uprzejmości czy hojności, tylko po prostu zwykła uczciwość. Gdyby los zrządził inaczej, twoja matka odziedziczyłaby te pieniądze, a potem ty dostałabyś je w spadku po niej. Masz do tego prawo, jesteś przecież z naszej krwi. Nie chodzi o jałmużnę. Chodzi o sprawiedliwość!

Pilar odparła gniewnie:

— I właśnie dlatego ich nie chcę! Nie chcę też, żebyś tak do mnie mówiła! Przyjechałam tu z chęcią, bo mnie to bawiło, to była przygoda! Zepsuliście wszystko. Natychmiast wyjeżdżam i nigdy więcej o mnie nie usłyszycie!

Płacz stłumił jej słowa. Pilar odwróciła się i wybiegła z salonu.

Lidia otwarła szeroko oczy i rzekła ze smutkiem:

— Nie spodziewałam się, że tak to przyjmie!

— Chyba coś ją gnębi — zauważyła Hilda.

George odchrząknął i obwieścił ostentacyjnie:

— Hm… Już to dzisiaj mówiłem… Obraliśmy niedobre wyjście. Pilar jest dostatecznie inteligentna, by to zauważyć. Odmawia przyjęcia jałmużny.

Lidia odparła ostro:

— To nie jałmużna. Pieniądze należą się jej sprawiedliwie!

— Najwyraźniej wcale tak nie myśli — odparował George.

W drzwiach ukazał się inspektor Sugden wraz z Poirotem.

Policjant rozejrzał się po wnętrzu i zapytał:

— Gdzież jest pan Farr? Chciałem prosić go na słówko. Nim ktokolwiek zdążył odpowiedzieć, Herkules Poirot spytał nerwowo:

— Gdzie jest signorina Estravados?

George Lee odparł tonem, w którym dało się wyczuć nutę złośliwej satysfakcji:

— Wyjeżdża stąd natychmiast… Przynajmniej tak powiedziała. Najwyraźniej sprzykrzyli się jej angielscy krewni.

— Szybko! — krzyknął Poirot. — Powtórzył raz jeszcze, zwracając się do Sugdena: — Szybko! Nie ma czasu do stracenia!

W tejże chwili z daleka doszedł ich odgłos upadku jakiegoś ciężkiego przedmiotu i wołanie o pomoc. Obydwaj przebiegli przez hali i wpadli na schody. Drzwi od pokoju Pilar były otwarte i stał w nich jakiś mężczyzna. Na odgłos ich kroków odwrócił głowę. Był to Stephen Farr.

— Żyje… — rzekł.

Pilar przywarła do ściany swego pokoju. Patrzyła rozszerzonymi oczami na podłogę, gdzie leżała ogromna kamienna kula.

— Ktoś ją położył na górnej krawędzi moich drzwi — szepnęła niemal bez tchu. — Roztrzaskałaby mi głowę, ale zaczepiłam sukienką o gwóźdź i to mnie zatrzymało.

Poirot przyklęknął i obejrzał gwóźdź. Zwisały na nim strzępy czerwonej wełny. Poirot podniósł się z posępną twarzą i pokiwał głową.

— Mademoiselle, ten gwóźdź uratował pani życie.

— Co to wszystko ma znaczyć?! — krzyknął inspektor.

— Ktoś chciał mnie zabić! — zawołała Pilar. Sugden spojrzał na drzwi.

— Głupi kawał — rzekł. — Stary głupi kawał, ale zrobiono go z myślą o morderstwie. To już drugie morderstwo z premedytacją zaplanowane w tym domu. Ale tym razem mordercy się nie udało.

— Dzięki Bogu, zdołała się pani uratować — rzekł ochrypłym głosem Stephen Farr.

Pilar rozłożyła szeroko ręce w wymownym geście.

— Madre de Dios! Kto miałby mnie zabijać? Co ja takiego zrobiłam?

— Powinna pani raczej spytać: „Co ja takiego wiem?” — odparł Poirot.

— Ja? Przecież ja nic nie wiem.

— Jest pani w błędzie. Proszę mi powiedzieć, mademoiselle Pilar, gdzie pani była w chwili morderstwa? Bo nie w tym pokoju…

— Byłam tutaj i już! Przecież panu mówiłam. Inspektor Sugden odezwał się z uprzedzającą grzecznością:

— Tak… ale nie mówiła pani prawdy. Wedle pani słów usłyszała pani krzyk dziadka, ale to niemożliwe. W tym pokoju nie było go słychać. Sprawdziliśmy to wczoraj wraz z panem Poirotem.

— Och! — Pilar zabrakło tchu.

— Była pani znacznie bliżej pokoju dziadka — odezwał się Poirot. — I myślę, że wiem, gdzie pani była, mademoiselle… We wnęce z posągami, tuż przy tamtych drzwiach. Pilar rzekła przestraszona:

— O… Skąd pan wie?

Poirot powiedział ze słabym uśmieszkiem:

— Widział tam panią Stephen Farr.

— Nic podobnego! — rzucił ze złością Stephen. — To kłamstwo! Absolutne kłamstwo!

— Bardzo pana przepraszam, monsieur Farr, ale pan ją widział. Przypomina pan sobie własną uwagę o trzech statuach we wnęce? Widział ich pan trzy, choć w rzeczywistości są tylko dwie. Tylko jedna osoba tego wieczoru nosiła białą suknię — mademoiselle Estravados. To ona była trzecią statuą. Prawda, mademoiselle?

Pilar po chwili przyznała:

— Tak. To prawda.

— A teraz proszę nam powiedzieć całą prawdę. Po co tam pani poszła?

— Po obiedzie opuściłam salon i pomyślałam, że dobrze byłoby odwiedzić dziadka. Myślałam, że byłby temu rad. Kiedy jednak skręciłam w korytarz, zobaczyłam, że pod drzwiami ktoś stoi. Nie chciałam, żeby mnie widział, bo wiedziałam, że dziadek nie życzy sobie żadnych wizyt tego wieczoru. Ukryłam się we wnęce i czekałam, aż tamta osoba sobie pójdzie. Nagle usłyszałam straszliwy hałas, wszystko się waliło i tłukło. Nie ruszyłam się z miejsca. Nie mogłam się poruszyć, choć nie wiem czemu… Zdjął mnie strach. A potem rozległ się przeraźliwy krzyk — Pilar przeżegnała się znakiem krzyża — i serce we mnie zamarło, i powiedziałam sobie: „Ktoś nie żyje…”

— A potem?

— Potem wszyscy nadbiegli korytarzem, a ja po cichu wyszłam ż wnęki i przyłączyłam się do nich.

Inspektor Sugden zauważył cierpko:

— Nie wspomniała pani o tym podczas przesłuchania. Dlaczego?

Pilar pokręciła przecząco głową i odparła nieco przemądrzałym tonem:

— Nie trzeba mówić policji za wiele. Widzi pan, gdybym powiedziała, że znajdowałam się tak blisko pokoju dziadka, mógłby pan pomyśleć, że to ja go zabiłam. Więc powiedziałam, że byłam u siebie.

— Świadomym kłamstwem tylko ściągnęła pani na siebie podejrzenia.

Stephen Farr zapytał z wolna:

— Pilar, proszę powiedzieć, kogo pani widziała pod drzwiami.

— Tak, proszę nam to powiedzieć! — zawtórował mu Sugden.

Dziewczyna wahała się przez chwilę. Otwierała i przymykała kolejno wielkie oczy, aż wreszcie rzekła:

— Nie wiem. Było za ciemno, żeby poznać, kogo się widzi. Ale to była kobieta.

V

Inspektor Sugden powiódł wzrokiem po twarzach wszystkich osób zgromadzonych w salonie. Rzekł do detektywa niemal z irytacją:

— To niezgodne z regulaminem, Poirot.

— Cóż, taki miałem pomysł — odparł Poirot. — Chciałbym podzielić się ze wszystkimi świeżo nabytą wiedzą i zaprosić ich do współudziału w odkrywaniu prawdy.

Sugden wymamrotał pod nosem:

— Bzdurne sztuczki.

I rozparł się wygodnie w fotelu.

— Zdaje się, że dopiero co chciał pan wyjaśnić jakieś sprawy ze Stephenem Farrem — zauważył Poirot.

Sugden przygryzł wargi.

— Wolałbym uczynić to w mniejszym gronie. Tym gorzej dla niego.

Podał Stephenowi depeszę.

— No, panie Farr, ponieważ już posługuje się pan tym nazwiskiem… Czy możemy prosić o wyjaśnienia?

Farr wziął do ręki telegram. Przeczytał go powoli na głos, unosząc nieco brwi, a potem z ukłonem zwrócił papier inspektorowi.

— To trochę kłopotliwe.

— Czy tylko tyle ma pan do powiedzenia? Może pan teraz nie składać jeszcze zeznań, ale…

— Nie musi mnie pan przestrzegać z zawodowego obowiązku — przerwał mu Stephen — choć widzę, że ma pan już odpowiednie słowa na końcu języka. Owszem mogę udzielić wyjaśnień; może będą one nieco śmieszne, ale za to prawdziwe. — Urwał, a po chwili zaczął mówić ponownie: — Nie jestem synem Ebenezera Farra, ale znałem i syna, i ojca. Naprawdę nazywam się Stephen Grant. Niech się pan teraz postawi w moim położeniu: przyjeżdżam do tego kraju po raz pierwszy w życiu. Wszystko wydaje mi się tu smętne i blade. Jestem rozczarowany. I nagle, gdy jadę pociągiem, spostrzegam dziewczynę. Wyznam szczerze: zakochuję się od pierwszego wejrzenia! To najpiękniejsze i najniezwyklejsze stworzenie na świecie. Rozmawiam z nią podczas podróży i postanawiam nie spuszczać jej z oka. A kiedy opuszczam przedział, dostrzegam nalepkę na walizie. Nazwisko nic mi nie mówi, ale adres, pod który jedzie — jak najbardziej. Słyszałem o Gorston Hall i wiem, kto w nim mieszka, ów ktoś był niegdyś wspólnikiem Ebenezera Farra i stary Eb często o nim wspominał.

Wtedy właśnie wpadam na pomysł, by dostać się do Gorston Hall pod nazwiskiem syna Eba. Zmarł on, jak powiada ta depesza, dwa lata temu, ale pamiętam, jak stary Eb mówił, że nie słyszał od lat o Simeonie Lee i dochodzę do wniosku, że pan Lee nie może o tej śmierci wiedzieć. A w każdym razie czuję, że warto zaryzykować…

— Nie zaryzykował pan jednak od razu. Odczekał pan dwa dni w Addlesfield, w zajeździe „Pod królewską zbroją”.

— Musiałem wszystko przemyśleć — odparł Stephen. — Czy próbować, czy też nie. Wreszcie zdecydowałem się, żeby spróbować. Przemawiała do mnie perspektywa takiej przygody. I wszystko poszło jak z płatka! Stary pan przyjął mnie jak najserdeczniej i zaprosił na święta; zgodziłem się przyjąć zaproszenie. Tak wyglądają moje wyjaśnienia, panie inspektorze. Jeśli uzna je pan za nieprawdopodobne, niechże pan wróci myślami do czasów, kiedy panu zdarzyło się zakochać. Chyba nietrudno się domyśleć, że można wtedy popełnić jakieś głupstwo. Nazywam się, jak już mówiłem, Stephen Grant. Może pan zatelegrafować do Afryki Południowej i sprawdzić, te dane, lecz uprzedzam: odpowiedzą wówczas, że jestem ogólnie szanownym obywatelem, a nie włamywaczem czy złodziejem diamentów.

— Nigdy nie sądziłem, że jest pan złodziejem — rzekł Poirot.

Inspektor Sugden pogładził podbródek.

— Muszę to oczywiście sprawdzić. Na razie chciałbym tylko wiedzieć: dlaczego nie ujawnił pan prawdziwego nazwiska po morderstwie i zamiast tego poczęstował nas stekiem kłamstw?

Stephen rzekł z rozbrajającą szczerością:

— Owszem, zachowałem się jak głupiec! Myślałem, że uda mi się jakoś z tego wybrnąć. Gdybym przyznał, że dostałem się tu pod fałszywym nazwiskiem, wyglądałoby to podejrzanie. Skądinąd postąpiłem jak kompletny idiota, bo nie przyszło mi na myśl, że pan zadepeszuje do Johannesburga.

— No, dobrze, panie… ehm… Grant, pańska opowieść brzmi dosyć wiarygodnie, ale tak czy inaczej szybko to sprawdzimy.

Rzucił Poirotowi pytające spojrzenie.

— Zdaje mi się, że panna Estravados ma nam coś do powiedzenia — odezwał się detektyw.

Pilar, bardzo blada, odparła ledwie dosłyszalnym głosem:

— Tak. Nigdy bym się nie przyznała, gdyby nie Lidia i to, co powiedziała o pieniądzach. Przyjechałam tu i odegrałam niezłą komedię; bawiłam się dobrze aż do chwili, kiedy ona oświadczyła, że te pieniądze są moje i że to kwestia prostej sprawiedliwości… To było coś innego i wcale nie zabawnego. Już nie mogłam dłużej…

— Nie pojmuję, o czym mówisz, moja droga — przerwał jej zdumiony Alfred.

— Wszyscy myślicie, że jestem waszą siostrzenicą, Pilar Estravados, a to nieprawda! Pilar zginęła w samochodzie, którym razem jechałyśmy. Na nasze auto spadła bomba i zabiła ją, ale ja przeżyłam. Nie znałam jej zbyt dobrze, ale zdążyła mi opowiedzieć wszystko o sobie, a także o dziadku, który ją odszukał i zaprosił do Anglii. On był bardzo bogaty, a ja wcale nie miałam pieniędzy ani nie wiedziałam, gdzie się podziać i co robić. Wtedy pomyślałam sobie: „Czemu nie wziąć paszportu Pilar? Pojadę do Anglii i będę bogata!” — Jej twarz rozjaśnił nagle szeroki uśmiech. — Ciekawa byłam, czy mi się uda; ach, jak wspaniale się wtedy czułam! Byłam trochę podobna do Pilar na fotografii, a kiedy musiałam pokazać paszport, otworzyłam okno i wyrzuciłam go na dół, a potem pobiegłam tam i pomazałam trochę zdjęcie ziemią; podczas podróży strażnicy nigdy nie patrzą na nie zbyt uważnie, ale tu… Alfred zawołał gniewnie:

— A więc przedstawiła się pani memu ojcu jako wnuczka, aby wykorzystać jego uczucia?!

Pilar przytaknęła i dodała z wyraźną satysfakcją:

— O tak, od razu wiedziałam, że mnie bardzo polubi.

George stracił panowanie nad sobą.

— Niedorzeczność — wybuchnął. — To jest przestępstwo! Próba wyłudzenia pieniędzy pod cudzym nazwiskiem!

Harry Lee zabrał głos:

— Od ciebie i tak nic by nie dostała, mój stary! Pilar, jestem za tobą i podziwiam twoją śmiałość. Co za szczęście, że nie muszę już być twoim wujkiem! Czuję się teraz o wiele swobodniej!

Pilar zwróciła się do Poirota.

— Jakim cudem się pan domyślił?

Mały Belg uśmiechnął się.

— Mademoiselle, z prac Mendla mogłaby się pani dowiedzieć, że dwie osoby o niebieskich oczach nie mogą mieć czarnookiego potomka, a pani matka z pewnością nie uchybiła małżeńskiej wierności. W żadnym razie nie mieliśmy zatem do czynienia z panną Pilar Estravados, a sztuczka z paszportem tylko mnie o tym upewniła. Była gierką zręczną, ale nie dość przebiegłą.

Inspektor Sugden rzucił cierpko:

— Nie widzę w tym nic przebiegłego.

Pilar wlepiła w niego oczy.

— Nie rozumiem…

— Dowiedzieliśmy się sporo, ale myślę, że dużo więcej pani przemilczała.

— Niechże ją pan zostawi w spokoju! — zawołał Stephen.

Inspektor zignorował jego okrzyk i ciągnął dalej:

— Poszła pani po obiedzie do pokoju dziadka ot, tak sobie. Ja sądzę inaczej. Myślę, że to pani ukradła diamenty. Zapewne nie odłożyła ich pani po obejrzeniu do sejfu, a stary pan tego nie dopilnował. Gdy odkrył brak kamieni, od razu wiedział, że mogły je zabrać tylko dwie osoby. Jedną z nich był Harbury, który mógł zapoznać się w jakiś sposób z kombinacją liczbową, wślizgnąć się do pokoju i ukraść je w nocy. Drugą była pani. No cóż, pan Lee z miejsca przedsięwziął pewne środki. Zadzwonił do mnie i skłonił mnie do wizyty. Potem posłał po panią; chciał się z panią zobaczyć po obiedzie, a potem oskarżyć panią o kradzież. Pani zaprzeczyła, on podtrzymywał oskarżenie. Nie wiem dokładnie, co się potem zdarzyło; może odgadł, że nie jest pani jego wnuczką, tylko sprytną, profesjonalną złodziejką. Tak czy inaczej, gra była skończona; groźba procesu sprawiła, że rzuciła się pani na niego z nożem. Potem nastąpiła walka i jego krzyk. Wybiegła pani z pokoju, obróciła klucz w zamku od zewnątrz, a potem, mając odcięty odwrót, wślizgnęła się pani do wnęki z posągami, zanim nadbiegli inni.

Pilar krzyknęła przeraźliwie:

— Nieprawda! Nieprawda! Nie ukradłam diamentów! Nie zabiłam go! Przysięgam na Najświętszą Panienkę!

— A więc któż to zrobił?! — zawołał Sugden. — Widziała pani podobno kogoś pod tymi drzwiami. Musiał to zatem być morderca. Nikt inny nie przechodził koło wnęki! Tylko z pani słów wiadomo nam, że ktoś tam w ogóle stał. Widzę w tym jedynie pani wykręt zrodzony ze strachu o własną skórę.

George Lee zawołał:

— Oczywiście, że to ona! Wszystko jasne! Cały czas mówiłem, że ojca zabił ktoś obcy! Co za niedorzeczność sądzić, że mógłby to zrobić któryś z członków rodziny! To… To przeciwne naturze!

Poirot poruszył się nerwowo w fotelu.

— Nie zgadzam się z panem. Gdy weźmiemy pod uwagę charakter Simeona Lee, okaże się, że wszystko przebiegało zgodnie z naturą.

— Co takiego? — George wpatrywał się w Poirota z otwartymi ustami.

— I wedle mego zdania tak się właśnie zdarzyło. Simeon Lee został zamordowany przez kogoś, kto był z jego krwi, i w tym właśnie upatrywał bardzo dobry powód do zbrodni.

— Jeden z nas?! — wrzasnął George. — Kategorycznie zaprzeczam…

Poirot przerwał mu stanowczym tonem:

— Każdą z obecnych osób można podejrzewać, przede wszystkim zaś pana! Nie kochał pan wcale ojca. Utrzymywał pan z nim poprawne stosunki tylko ze względu na pieniądze. W dniu śmierci ojciec zagroził, że obetnie wypłacaną panu pensję. Wiedział pan, że po jego zgonie najprawdopodobniej odziedziczy pan sporą sumę. Oto motyw. Po obiedzie poszedł pan rzekomo do telefonu i naprawdę pan rozmawiał, ale tylko przez pięć minut. Potem przedostał się pan do pokoju ojca, odwrócił jego uwagę rozmową, a później zaatakował go i zabił. Opuścił pan jego sypialnię i obrócił klucz od zewnątrz, żeby zwalić wszystko na włamywacza. W panice zapomniał pan, że włamywacz musiałby uciec oknem, co było głupie, ale — proszę mi wybaczyć moje słowa… — jest pan raczej głupim człowiekiem! — Mimo to — ciągnął Poirot po krótkiej przerwie, podczas której George na próżno usiłował coś wykrztusić — sporo głupich ludzi zostaje przestępcami! — Wzrok detektywa spoczął na Magdalenie. — Pańska żona również miała motyw. Jak mi się zdaje, tonie ona w długach, a niektóre uwagi pańskiego ojca miały dość szczególny, charakter, który mógł się jej nie podobać. Ona także nie ma alibi. Poszła do telefonu, ale nie telefonowała, a my mamy tylko jej słowa na potwierdzenie tego faktu… A teraz weźmy panią Hildę. Niejeden raz słyszeliśmy o mściwym usposobieniu i długiej pamięci, które ma we krwi rodzina Lee. Pan Dawid nie zapomniał i nie wybaczył ojcu sposobu, w jaki traktował jego matkę. Końcowa sarkastyczna uwaga, dotycząca zmarłej, mogła przeważyć szalę. Dawid Lee mówi, że w chwili morderstwa grał na fortepianie. Dziwnym trafem grał marsza żałobnego. Przypuśćmy jednak, że to ktoś inny go grał; ktoś, kto wiedział, co ma zamiar zrobić pan Dawid i aprobował jego poczynania…

Hilda Lee odparła ze spokojem:

— Co za niegodna sugestia.

Poirot spojrzał jej prosto w oczy.

— A więc zaproponuję inną, madame. To pani ręka zabiła. To pani wspięła się na schody, by wykonać wyrok na człowieku niegodnym przebaczenia. Pani jest z tych, którzy mogą być straszliwi w gniewie…

— Nie zabiłam go.

Inspektor Sugden zauważył:

— Pan Poirot ma zupełną słuszność. Przeciw każdemu z państwa można by wnieść oskarżenie, prócz pani Lidii, pana Harry'ego i pana Alfreda.

— Nie wykluczam nawet tych trojga… — rzekł cicho Poirot.

— Ależ proszę pana! — zaprotestował inspektor.

— A w jaki sposób można by oskarżyć mnie? — spytała Lidia, unosząc brwi w ironicznym uśmiechu.

Poirot skłonił się jej.

— Nie rozwodziłem się nad pani motywem, bo dość wyraźnie go widać. Nosiła pani w noc zbrodni suknię z kwiecistej tafty o bardzo wyrazistym deseniu; suknia ta miała bolerko. Pragnę przypomnieć, że Tressilian, kamerdyner, jest krótkowzroczny. Wszystko, co widzi z pewnego dystansu, jest dla niego zamglone i niewyraźne. Przypominam też, że pani salon jest obszerny i oświetlony lampami w ciężkich abażurach… Tego wieczoru, na minutę czy dwie przedtem, zanim rozległ się krzyk, Tressilian wszedł tam, by zabrać filiżanki po kawie. Myślał, że widział panią, stojącą w znanej mu pozie przy oknie, na wpół przesłoniętą przez portiery.

— On widział mnie! — rzekła Lidia.

Poirot podjął swój wątek:

— Myślę, że to, co widział, było tylko bolerkiem od pani sukni, udrapowanym w taki sposób, by robiło wrażenie, że pani tam stoi.

— Ależ stałam tam!

— Jak pan śmie sugerować?! — zawołał Alfred.

Harry przerwał mu:

— Niech mówi, Alfredzie. Kolej na nas. W jaki sposób nasz drogi Alfred mógłby zabić ukochanego ojca, skoro obydwaj siedzieliśmy w jadalni na dole?

Poirot spojrzał na niego z tryumfem.

— To bardzo proste. Alibi bardzo zyskuje na wiarygodności, gdy potwierdza je ktoś niechętny. Byliście obydwaj w złych stosunkach, wszyscy to wiedzą. Publicznie czynił pan bratu uszczypliwe uwagi, a on nie rzekł o panu dobrego słowa. Przypuśćmy jednak, że mamy do czynienia ze sprytnie uknutą intrygą, że Alfred Lee znużył się bezskutecznym nadskakiwaniem zawziętemu i wymagającemu ojcu. Przypuśćmy, że spotkaliście się jakiś czas temu i uzgodniliście plan. Pan wraca do domu, Alfred najwyraźniej przejawia wrogość. Okazuje panu zazdrość i niechęć. Pan z kolei traktuje go pogardliwie. Nadchodzi noc morderstwa, które tak sprytnie zaplanowaliście wcześniej. Jeden z was zostaje w jadalni i głośno rozprawia lub nawet udaje kłótnię, jakby siedziały tam dwie osoby. Drugi wchodzi na górę i popełnia zbrodnię…

Alfred zerwał się na równe nogi.

— Pan jest potworem! — krzyknął. Reszta słów uwięzia mu w gardle.

Sugden spojrzał na Poirota.

— Czy naprawdę pan sądzi…?

Detektyw odparł z nagłą mocą:

— Chciałem wykazać, że wszyscy mogli to zrobić! Wszystko to mogło się zdarzyć! A jak było naprawdę? Dowiemy się, kiedy przejdziemy od domysłów do realiów…

Urwał i dokończył powoli:

— Musimy powrócić, jak już wcześniej mówiłem, do charakteru Simeona Lee…

VI

Przez chwilę wszyscy trwali w milczeniu. Chociaż mogło się to wydawać dziwne, gniew i oburzenie znikły. Herkules Poirot podporządkował swych słuchaczy sile własnej osobowości. Patrzyli na niego zafascynowani, gdy począł mówić dalej:

— W tym sedno rzeczy. Jądrem, ośrodkiem całej tajemnicy jest ofiara zbrodni. Musimy zgłębić do dna serce i umysł Simeona Lee, by dostrzec, co się tam kryło. Człowiek nie żyje sam ani też nie umiera samotnie. Przekazuje wszystko, co miał, tym, którzy przyjdą po nim… Cóż mógł przekazać Simeon Lee swym synom i córce? Przede wszystkim pychę… Pychę, którą na starość ciężko zraniło rozczarowanie, jakie przyniosło mu potomstwo. Przekazał im również w spadku cierpliwość. Nieraz tu wspominano, że całymi latami potrafił wyczekiwać, by zemścić się na kimś, kto mu dokuczył. Zauważmy, że ten rys charakteru odziedziczył po nim syn najmniej do niego podobny fizycznie. Dawid Lee również umie czekać i przez długie lata zachowywać urazę. Harry Lee jako jedyny wyraźnie przypomina ojca z rysów twarzy. Podobieństwo to bije w oczy, gdy przyjrzymy się portretowi Simeona z lat młodości. Ten sam wydatny, orli nos, kanciasty zarys szczęki, sposób trzymania głowy. Harry odziedziczył również odruchy ojca… na przykład odchylanie głowy w tył podczas śmiechu i gładzenie palcem podbródka. Pamiętałem o tym i trwałem w przekonaniu, że morderstwo popełniła osoba blisko związana z ofiarą. Obserwowałem więc dokładanie rodzinę z psychologicznego punktu widzenia. Innymi słowy, próbowałem dociec, kto z jej członków był, psychologicznie rzecz biorąc, potencjalnym mordercą. W moim przekonaniu mogło chodzić tylko o dwie osoby: o Alfreda Lee i o Hildę, żonę pana Dawida. Sam Dawid nie mógł się okazać potencjalnym mordercą. Nie sądzę, by ktoś o jego subtelności odczuć mógł wytrzymać widok krwi płynącej z przeciętego gardła. Odrzuciłem również George'a Lee i jego żonę. Nie wierzę, by — bez względu na to, co czują — mogli podjąć podobne ryzyko. Na to są zbyt ostrożni. Pani Lidia nie jest zdolna do popełnienia gwałtownego czynu; jej broń to raczej ironia. Wahałem się co do Harry'ego. Wprawdzie nie brak mu jawnej brutalności, lecz wbrew bluffom i pozorowanej nonszalancji jest to zdecydowany słabeusz. I tak właśnie w gruncie rzeczy osądzał go ojciec: „Harry w niczym nie jest lepszy od innych”. Pozostają więc dwie wymienione już osoby: Alfred i Hilda Lee. Alfred jest człowiekiem zdolnym do prawdziwego, bezinteresownego uczucia; potrafił kontrolować swoje zachowanie i przez wiele lat podporządkować się woli ojca. Wszystko to jednak mogło pęknąć któregoś dnia. Co więcej, mógł żywić do ojca skrytą urazę, której nie należało ujawniać, co ją z kolei wzmagało. Spokojni, łagodni ludzie bywają nieraz zdolni do nagłych i gwałtownych czynów, bo gdy ich samokontrola raz pęknie, to już na dobre! Druga z kolei jest Hilda Lee: typ osoby, która w pewnych okolicznościach własnoręcznie stara się wymierzyć sprawiedliwość… nigdy jednak z samolubnych pobudek. Tacy ludzie osądzają i wykonują wyrok. Wiele przykładów znajdziemy w Starym Testamencie, na przykład Jael i Judytę. Gdy zaszedłem już tak daleko, zacząłem badać okoliczności samej zbrodni. Przede wszystkim uderzało w nich, bilo wręcz w oczy coś niezwykłego. Wróćmy w wyobraźni do pokoju, gdzie spoczywał martwy już Simeon Lee. Jak państwo pamiętają, leżał tam przewrócony stół i ciężki fotel, lampa, resztki porcelany, kieliszków t tak dalej. Najbardziej zdziwiły mnie meble. Zrobiono je z solidnego mahoniu. Trudno mi było pojąć, dlaczego podczas jakiejkolwiek walki między słabym starcem i jego przeciwnikiem miałoby się przewrócić tak wiele masywnych mebli! Wszystko to wyglądało jakoś nierealnie. Nikt przy zdrowych zmysłach nie mógłby przypuścić, że nastąpiło to wskutek zabicia Simeona Lee przez silnego mężczyznę. Raczej miało zasugerować, że atakującym była kobieta lub ktoś słaby fizycznie.

Podobna idea była jednak krańcowo nieprzekonująca, gdyż rumor przewracanych mebli zaalarmowałby resztę domowników, a morderca miałby bardzo mało czasu na ucieczkę. W interesie każdego zbrodniarza było raczej poderżnięcie gardła Simeonowi Lee możliwie najciszej.

Inny osobliwy rys: dlaczego klucz przekręcono w zamku od zewnątrz? Nie widziałem żadnego powodu. Nie sugerowało to samobójstwa, bo śmierć zadano w sposób wykluczający własnoręczne odebranie sobie życia. Czy miało nasuwać przypuszczenie ucieczki przez okno? Ależ tamtędy nie dałoby się uciec. Co więcej, znowu nie starczyłoby na to czasu, tak cennego dla mordercy!

I jeszcze coś niepojętego: myślę o kawałeczku kauczuku, wyciętego z woreczka na gąbkę Simeona Lee, oraz o drewnianej kostce; pokazał mi je inspektor Sugden. Podniosła je z podłogi jedna z tych osób, które najwcześniej dostały się do pokoju. Nowy bezsens! Te drobiazgi nic nie znaczyły, a jednak tam były.

Jak się państwo zapewne domyślają, zbrodnia okazała się w ten sposób kompletnie niepojęta. Brakło w niej ładu i metody; w sumie stanowiła bezsens. A oto zarysowała się nowa komplikacja. Inspektor Sugden został wezwany przez samego zabitego; oznajmiono mu o kradzieży i poproszono o powrót w półtorej godziny później. Dlaczego? Jeśli Simeon Lee podejrzewał wnuczkę lub kogoś innego z rodziny, to czemu nie poprosił inspektora, by poczekał na dole, póki on sam nie rozmówi się z podejrzanym? Gdyby inspektor pozostał w domu, wywarłoby to przecież znacznie większe wrażenie na winowajcy.

Doszliśmy do momentu, gdzie nie tylko postępowanie mordercy, lecz i zachowanie się Simeona Lee było wręcz osobliwe!

Rzekłem więc sobie: „Ależ to nie ma sensu!” Dlaczego? Bo widzimy wydarzenia pod niewłaściwym kątem — tak właśnie, jak pragnął tego morderca…

Mamy trzy rzeczy bez sensu: walkę, klucz przekręcony od zewnątrz i strzępek kauczuku. Trzeba jednak zobaczyć je w sposób, który miałby sens! Wysilałem więc mózgownicę, próbując spojrzeć na okoliczności zbrodni we właściwy sposób. Mamy zatem walkę. Co to sugeruje? Przemoc, zniszczenie, hałas. Czemu obrócono klucz w zamku? Żeby nikt nie mógł wejść? Ależ drzwi wyważono prawie natychmiast. Więc może chodziło o zatrzymanie kogoś w środku? A może o to, by wyszedł? Strzęp kauczuku były zaś tylko strzępem kauczuku, i tyle. Możecie powiedzieć: „Nie na wiele się panu przydały te dywagacje”. Czyżby? Zostają jednak trzy wrażenia: hałas — zamknięcie — pustka. Czy to pasowało do moich potencjalnych sprawców? Nie! Do Alfreda i Hildy Lee nieskończenie łatwiej pasowało ciche morderstwo. Strata czasu na zmykanie drzwi od zewnątrz byłaby więc absurdem, a kawałeczek kauczuku to już zupełny nonsens. Dominowało jednak silne wrażenie, że w tej zbrodni nie ma niczego absurdalnego, przeciwnie, że została ona doskonale zaplanowana i znakomicie wykonana. I tak właśnie się stało! A to znaczyło, że… I wówczas ujrzałem pierwszy promyk światła. Krew. Mnóstwo krwi wszędzie. Nacisk położono na krew — świeżą, intensywnie czerwoną krew. Mnóstwo krwi… za wiele krwi! Po tej refleksji pojawiła się druga: to właśnie krew Simeona Lee powstała przeciw niemu.

Herkules Poirot pochylił się do przodu.

— Dwóch najważniejszych poszlak dostarczyło mi, całkowicie zresztą nieświadomie, dwoje różnych ludzi. Pierwszą z nich była pani Lidia, która zacytowała wers z Makbeta:

„Och, kto by przypuszczał, że ten starzec miał w sobie tyle krwi”. Drugą był Tressilian. Zwierzył mi się, że czuje, jakby wciąż coś zdarzało się dwa razy. Nic dziwnego! Usłyszał dzwonek, poszedł otworzyć drzwi Harry'emu Lee, a następnego dnia… Stephenowi Farrowi.

Skąd wzięło się to wrażenie? Proszę spojrzeć na obydwu panów, a wszystko stanie się jasne. Są zdumiewająco podobni do siebie! To dlatego otworzenie drzwi Harry'emu Lee było tak podobne do otworzenia drzwi Stephanowi Farrowi. Mogło się wydawać, że stoi tam ten sam mężczyzna. Nawet i dzisiaj Tressilian skarżył się, że myli ludzi. Nic dziwnego! Stephen Farr ma tak samo wydatny nos, ten sam odruch odchylania głowy do tyłu, gdy wybucha śmiechem, i nawyk gładzenia palcem podbródka. Jeśli zaś dosyć długo i bez uprzedzenia państwo popatrzycie na portret Simeona Lee jako młodzieńca, dojrzycie tam nie tylko rysy Harry'ego Lee, lecz i Stephena Farra…

Stephen poruszył się w krześle. Poirot podjął zaś swój monolog:

— Czy pamiętacie tyradę Simeona Lee przeciw jego rodzinie? Zaklinał się, że ma zapewne gdzie indziej lepszych synów, choćby z nieprawego łoża. Znów powracamy zatem do charakteru Simeona Lee, który miał takie powodzenie u kobiet, że złamało to serce jego żonie; do Simeona Lee, który przechwalał się przed Pilar, że mógłby sobie sprokurować straż przyboczną z samych swoich synów niemal w jednym wieku! Doszedłem do wniosku, że w domu Simeona Lee znajdowała się nie tylko jego legalna rodzina, ale też nie rozpoznany i nie dający się poznać nieślubny syn.

Stephen zerwał się z krzesła, a Poirot rzekł:

— To był prawdziwy powód pańskiej wizyty, czyż nie tak? Chodziło nie tylko o romans z dziewczyną spotkaną w pociągu. Chciał pan tu przybyć jeszcze przed tym spotkaniem… po to, by przekonać się na własne oczy, jakim człowiekiem jest pański ojciec…

Stephen pobladł. Odparł głuchym, schrypniętym głosem:

— Tak, zawsze byłem ciekaw… Matka nieraz mi o nim mówiła. Stawało się to dla mnie coraz silniejszą obsesją. Chciałem zobaczyć, jaki był. Uskładałem nieco grosza i przyjechałem do Anglii. Wolałem, by nie wiedział, kim jestem. Podałem się więc za syna starego Ebenezera. Przybyłem tu tylko w jednym celu — zobaczyć człowieka, który był moim ojcem…

Inspektor Sugden mruknął:

— Boże, ależ byłem ślepy… a teraz przejrzałem. Dwukrotnie wziąłem pana za Harry'ego Lee, ale nie zdołałem się domyślić! — Zwrócił się ku Pilar. — A więc tak się rzeczy miały! To jego widziała pani pod drzwiami pokoju dziadka? Zawahała się pani i spojrzała na niego przy słowach, że była to kobieta. Widziała go pani, ale nie chciała go wydać…

Rozległ się lekki szelest jedwabiu i Hilda Lee przemówiła głosem pełnym powagi:

— Nie. To nieprawda. Pilar widziała tam mnie.

— Panią, madame? — spytał Poirot. — Owszem, tak właśnie myślałem…

— Instynkt samozachowawczy to dziwna rzecz — odparła Hilda. — Trudno mi wręcz uwierzyć, że mogłam być takim tchórzem. Milczałam, bo się po prostu bałam!

— Ale teraz pani nam powie?

Hilda skinęła głową.

— Siedziałam wraz z Dawidem w saloniku muzycznym. On grał na fortepianie. Był w osobliwym nastroju. Wyrzucałam sobie, że namówiłam go do przyjazdu. Zaczął grać marsza żałobnego, a ja nagle wtedy podjęłam decyzję. Choć może się to wydać dziwne, doszłam do wniosku, że musimy obydwoje zaraz odjechać, jeszcze tej nocy. Po cichu wymknęłam się z saloniku i poszłam na górę do pana Lee. Chciałam powiedzieć mu w oczy, dlaczego wyjeżdżamy. Przeszłam korytarzem pod same drzwi i zapukałam. Nikt nie odpowiadał. Zapukałam ponownie, już znacznie głośniej. Wciąż nic. Próbowałam nacisnąć klamkę: zamknięte. I gdy tak stałam pełna wahania, usłyszałam jakiś dźwięk w środku… — Urwała. — Może mi pan nie wierzyć, ale to prawda! Ktoś tam był i atakował pana Lee. Słyszałam rumor przewracanych mebli, trzask tłuczonego szkła i porcelany, a potem ów ostatni, upiorny krzyk. Potem zapadła cisza.

Stałam jak sparaliżowana. Nie mogłam się ruszyć! Potem nadbiegł pan Farr z Magdaleną i reszta. Pan Farr i Harry wyważyli drzwi i zobaczyliśmy wnętrze, w którym nikogo nie było prócz pana Lee leżącego bez życia w wielkiej kałuży krwi.

Jej spokojny dotąd głos podniósł się i przeszedł niemal w krzyk:

— Nikogo innego tam nie było — nikogo, rozumie pan?! A nikt stamtąd nie wyszedł!

VII

Inspektor Sugden zaczerpnął głęboko tchu:

— Albo ja zwariowałem… albo wszyscy inni! Mówi pani bzdury. To nonsens!

— Ależ powiadam panu — zawołała Hilda — że słyszałam odgłosy walki i krzyk starca, któremu podrzynano gardło, a nikt stamtąd nie wyszedł i nikogo nie było wewnątrz!

— I przez cały czas pani milczała — odezwał się Poirot.

Hilda, blada jak papier, odparła stanowczo:

— Tak, bo gdybym powiedziała panu, co się wtedy wydarzyło, mógł pan pomyśleć tylko jedno — że to ja zabiłam…

Poirot pokręcił głową.

— Nie. Pani go nie zabiła. Zrobił to jego syn.

— Przysięgam na Boga, że nigdy go nie tknąłem! — krzyknął Stephen Farr.

— Nie pan — rzekł Poirot. — On miał innych synów.

— Co, u diabła! — wrzasnął Harry.

George wlepił wzrok w Poirota. Dawid przesłonił dłonią oczy. Alfred zamrugał powiekami.

— Pierwszego wieczoru, gdy tu przyszedłem — ciągnął Poirot — ujrzałem w noc morderstwa widmo. Było to widmo zabitego. Gdy po raz pierwszy zobaczyłem Harry'ego Lee, zaintrygował mnie. Czułem, że widziałem go już przedtem. Przyjrzałem się wówczas dokładnie jego rysom i pojąłem, jak bardzo przypominał ojca; sądziłem wtedy, że stąd wzięło się owo wrażenie widzenia czegoś po raz wtóry. Wczoraj jednak mężczyzna siedzący naprzeciw mnie odrzucił głowę do tyłu podczas śmiechu i wtedy zrozumiałem, kogo przypominał mi Harry Lee. Po raz drugi ujrzałem w innej twarzy rysy zmarłego. Nic dziwnego, że zacny stary Tressilian poczuł się nieswojo, skoro przyszło mu otwierać drzwi już nie dwu, lecz trzem mężczyznom niezwykle podobnym do siebie. I nic dziwnego, że mąciło się w oczach, skoro w domu przebywało wtedy trzech mężczyzn, których z pewnej odległości można było pomylić ze sobą! Ta sama sylwetka, te same gesty — a zwłaszcza odruch gładzenia podbródka — ten sam zwyczaj odchylania głowy do tyłu przy śmiechu, ten sam wyrazisty i wydatny nos. Nie zawsze jednak podobieństwo to rzucało się w oczy, gdyż trzeci mężczyzna nosił wąsy. — Poirot przechylił się do tyłu. — Czasami zapomina się, że oficerowie policji są ludźmi jak wszyscy inni, że mają żony, synów, matki… i ojców, pamiętają państwo chyba, jaką reputacją cieszył się Simeon Lee w okolicy? Miał opinię człowieka, który złamał żonie serce z powodu swych przygód miłosnych. Syn urodzony z nieprawego łoża może odziedziczyć wiele rzeczy, na przykład rysy ojca, a nawet jego odruchowe gesty. A także jego pychę, jego cierpliwość i jego mściwe usposobienie! — Poirot podniósł głos. — Przez całe życie, inspektorze Sugden, żywił pan do ojca zawziętą urazę za zło, które panu wyrządził. Sądzę, że od dawna chciał go pan zabić. Pochodzi pan z sąsiedniego hrabstwa; to niedaleko stąd. Bez wątpienia pańska matka, dzięki pieniądzom, których Simeon Lee nie poskąpił, łatwo znalazła męża, który uchodził za ojca jej dziecka. Łatwo też przyszło panu wstąpić do policji hrabstwa Middleshire i czekać sposobności. Inspektor policji ma wielką sposobność popełnienia morderstwa i bez trudu może uniknąć odpowiedzialności.

Twarz Sugdena pobladła.

— Pan oszalał! Byłem poza domem, gdy dokonano zbrodni.

Poirot pokręcił głową.

— Nie. Lee został zabity, gdy po raz pierwszy opuścił pan ten dom. Nikt nie widział go żywego po pańskim odejściu. Wszystko łatwo poszło. Owszem, Simeon Lee oczekiwał pana, ale nigdy pana nie wzywał. To pan do niego zadzwonił i niejasno nadmienił o próbie kradzieży. Pan poddał mu myśl wizyty o ósmej pod pretekstem kwesty dobroczynnej. Simeon Lee nie żywił podejrzeń. Nie wiedział, że jest pan jego synem. Przyszedł pan i opowiedział bajeczkę o zamianie diamentów. Simeon Lee otworzył sejf, by udowodnić, że nadal je posiada. Przeprosił go pan, a potem, podchodząc bliżej do kominka, niespodziewanie poderżnął mu pan gardło, zakrywając ręką usta, by stłumić krzyk. Była to fraszka dla kogoś o pańskiej sile fizycznej.

A potem przystąpił pan do urządzania sceny. Wziął pan diamenty. Ułożył pan stos ze stołów, lamp i szkła i okręcił go cienką linką lub sznurem, który przyniósł pan ze sobą pod ubraniem. Miał pan też ze sobą butelkę świeżej krwi zwierzęcej, do której dodał pan cytrynianu sodu. Spryskał pan nią wszystko w pokoju i dodał cytrynianu do kałuży krwi, która wypływała z rany zadanej Simeonowi Lee. Dołożył pan do ognia, by ciało mogło zachować ciepło. Potem przerzucił pan końce sznura przez szczelinę w uchylonym oknie w taki sposób, by zwisały wzdłuż zewnętrznej ściany. Opuścił pan pokój i przekręcił klucz w dziurce od zewnątrz. Było bowiem niezwykle ważne, by nikt tam nie wszedł.

Potem opuścił pan dom i ukrył diamenty w kamiennej misie z miniaturowym ogródkiem. Po ich znalezieniu miały jeszcze mocniej zacieśnić podejrzenia wokół legalnego potomstwa zabitego. Kwadrans po dziewiątej wrócił pan i pociągnął za sznur zwisający wzdłuż ściany za oknem. Spowodowało to runięcie piramidy mebli, którą ułożył pan wcześniej. Meble i porcelana upadły z trzaskiem na ziemię. Wtedy pociągnął pan za drugi kraniec sznurka i ukrył go, owijając się nim dookoła pod płaszczem. Lecz użył pan jeszcze jednego podstępu…

Poirot obrócił się ku zebranym.

— Czy pamiętają państwo, jak rozmaicie niektórzy z was określili śmiertelny krzyk Simeona Lee? Pan Alfred uznał go za jęk człowieka w agonii. Pańska żona i pan Dawid użyli wyrażenia „wrzask potępieńca”. Pani Hilda orzekła natomiast, że był to krzyk kogoś bez duszy, istoty nieludzkiej, jak zwierzę. Pan Harry Lee okazał się najbliższy prawdy, mówiąc, że brzmiało to jak kwik zarzynanego wieprza.

Czy widzieliście kiedyś duże różowe baloniki sprzedawane na jarmarkach, ozdobione karykaturalnymi rysunkami? Noszą nazwę „zarzynanych wieprzy”. Gdy uchodzi z nich powietrze, wydają głośny, nieludzki kwik. To był pana ostatni podstęp, Sugden! Umieścił pan w pokoju Simeona Lee jeden z takich baloników, zamknięty drewnianą zatyczka, a zatyczka łączyła się z kolei ze sznurem. Gdy pociągnął pan za linkę, zatyczka puściła i balonik zaczął klęsnąć. Nad rumowiskiem mebli rozległ się skrzek „zarzynanego wieprza”.

Poirot znów zwrócił się ku swym słuchaczom.

— Wiecie już, co takiego podniosła z podłogi Pilar Estravados? Inspektor miał nadzieję, że dotrze tu na czas, by usunąć ów zwitek kauczuku, nim ktokolwiek go zauważy. Istotnie, dość szybko zdołał odebrać go Pilar, i to w najzupełniej oficjalny sposób. Pamiętajcie jednak, że nikomu o tym nie wspomniał! Już samo w sobie było to wyraźnie podejrzane. Usłyszałem o całym incydencie z ust Magdaleny Lee i zagadnąłem wtedy inspektora. Poczynił przygotowania na taką ewentualność. Podał mi wycięty z torebki na gąbkę Simeona Lee kawałek kauczuku wraz z drewnianą kostką. Z pozoru wyglądało to tak samo: strzępek kauczuku i kawałeczki drewna. Od razu pojąłem, że to bez sensu, ale jak ostatni głupiec nie zdołałem sobie rzec: „To nie ma sensu, a więc nie powinno znajdować się tutaj… A zatem inspektor Sugden kłamie…” Nie, ja niczym idiota głowiłem się nad wyjaśnieniem, póki mademoiselle Estravados na widok pękniętego balonika nie zawołała, że to właśnie resztkę balonu podniosła z podłogi w pokoju Simeona Lee. Wtedy objawiła mi się prawda.

Widzicie państwo, jak wszystko do siebie pasuje? Nieprawdopodobna walka ustala fałszywy czas śmierci; zamknięte drzwi nie pozwalają, by ciało znaleziono za i nie; wreszcie okropny krzyk… Zbrodnia wydaje się teraz tragiczna i racjonalna.

Od kiedy jednak Pilar Estravados głośno oznajmiła swe odkrycie co do balonika, poczęło jej grozić śmiertelne niebezpieczeństwo. Gdyby morderca usłyszał jej uwagę w domu (co umożliwiał jej jasny, donośny głos i otwarte okna), wkrótce byłoby po niej. Już wcześniej przeżył on z jej przyczyny bardzo przykrą chwilę, gdy powiedziała, mając na myśli starego pana Lee: „Musiał być bardzo przystojny za młodu” i dorzuciła, patrząc wprost na niego: „Tak jak pan”. Nic dziwnego, że poczerwieniał wówczas i zaniemówił. To było zbyt niespodziewane i groziło mu wielkim niebezpieczeństwem. Próbował później ściągnąć na nią podejrzenia, lecz bezskutecznie; jako wydziedziczona wnuczka nie miała żadnego motywu do popełnienia zbrodni. Gdy później usłyszał z wnętrza domu jej uwagę o różowym baloniku wypowiedzianą donośnie na głos, podjął desperacką próbę zabójstwa. Zastawił tę prymitywną pułapkę, gdy jedliśmy lunch. Na szczęście nie udało mu się i panna Pilar cudem uszła cało…

Odpowiedziało mu głuche milczenie. Potem Sugden spytał bardzo cicho:

— Kiedy zyskał pan pewność?

— Nie byłem całkiem pewien aż do chwili, gdy przyłożyłem sztuczne wąsy do portretu Simeona Lee. Twarz, która wyjrzała wtedy ku mnie z obrazu, miała pańskie rysy.

Sugden zawołał:

— Niech jego dusza zginie w piekle! Nie żałuję mojego czynu!

CZĘŚĆ 7

28 GRUDNIA

I

— Pilar — rzekła Lidia Lee — sądzę, że powinnaś z nami zostać, póki nie rozwikłamy jakoś twoich spraw.

— Jesteś bardzo dobra, Lidio — odparła Pilar. — Bardzo dobra i miła. Łatwo przebaczasz, bez fochów i dąsów.

Lidia odrzekła ze śmiechem:

— Wciąż mówię do ciebie „Pilar”, choć przypuszczam, że nazywasz się jakoś inaczej.

— Naprawdę nazywam się Conchita Lopez.

— Conchita. Śliczne imię!

— Jesteś zbyt dobra, Lidio, ale nie zaprzątajcie sobie mną głowy. Wychodzę za Stephena, a potem wyjeżdżamy do Afryki Południowej.

— A więc wszystko układa się jak najlepiej.

Pilar rzekła nieśmiało:

— Lidio, miałaś dla mnie tyle względów! A skoro tak, to może kiedyś przyjedziemy tu na trochę dłużej — może na święta — i wtedy zapalimy sztuczne ognie, będziemy jeść płonący pudding śliwkowy, ubierzemy choinkę i postawimy na stole figurki śniegowych bałwanków…

— Z pewnością wrócisz tu kiedyś, a wówczas będziemy świętować prawdziwe angielskie Boże Narodzenie.

— Byłoby to wspaniałe. Wiesz, Lidio, tegoroczne święta nie udały się.

— O nie, to nie były miłe święta — westchnęła Lidia.

II

— Do widzenia, Alfredzie — rzekł Harry Lee. — Nie obawiaj się. Już cię więcej nie będę niepokoił. Jadę na Hawaje. Zawsze marzyłem, że tam osiądę, jeśli skapnie mi nieco grosza.

— Żegnaj, Harry — odrzekł Alfred. — Życzę ci szczęścia.

Harry mruknął, nieco zażenowany:

— Przykro mi, że ci tyle razy docinałem. Mam fatalne poczucie humoru i nie umiem się powstrzymać, żeby komuś nie przypiąć łatki.

Alfred zdobył się na wysiłek:

— No cóż, muszę się nauczyć, jak bardziej obojętnie przyjmować cudze żarty.

Harry rzekł z wyraźną ulgą:

— Do widzenia, stary, do szybkiego zobaczenia…

III

— Słuchaj, Dawidzie — odezwał się Alfred. — Lidia i ja doszliśmy do wniosku, że należy sprzedać nasz dom. Może chciałbyś zachować jakąś rzecz, która należała do matki — jej taboret czy podnóżek? Zawsze byłeś jej ulubieńcem.

Po chwili wahania Dawid odparł powoli:

— Dziękuję, że o tym pomyślałeś, ale wiesz co — wcale nie mam takich zamiarów. Nie chcę zabierać nic z tego domu. Chyba lepiej będzie skończyć całkowicie z przeszłością.

— Rozumiem cię — odrzekł Alfred. — Myślę, że masz rację.

IV

— Do zobaczenia, Alfredzie — rzeki George. — Do zobaczenia, Lidio! Cóż to były za straszne święta! I jeszcze proces w perspektywie… Wybuchnie straszny skandal, kiedy wyjdzie na jaw, że Sugden jest… hm… synem naszego ojca. Czy nie można by mu podsunąć, by podał się za komunistę? Wtedy motywem zbrodni byłaby nienawiść do ojca jako kapitalisty…

— Drogi George — odparła Lidia — czy naprawdę sądzisz, że człowiek jego pokroju skłamie, żeby nam zrobić przyjemność?

— Ech… hm… Może i nie. Owszem, pojmuję twój punkt widzenia. W każdym razie to szaleniec. No, do zobaczenia.

— Do zobaczenia — rzekła Magdalena. — W przyszłym roku spędzimy święta na Riwierze, to będzie coś wspaniałego.

— Zależy od kursu funta — mruknął George.

— Och, kochanie, przestań wciąż myśleć o pieniądzach!

V

Alfred wyszedł na taras. Lidia, nachylona nad swoim małym ogródkiem, podniosła się na widok męża.

— A więc wszyscy już pojechali — westchnął.

— Tak… Na szczęście.

— Istotnie — przyznał. — Czy cieszy cię, że opuszczamy Gorston Hall?

— A ciebie?

— Mnie tak. Możemy szczęśliwie żyć gdzie indziej. Gdybyśmy tu zostali, wszystko przypominałoby nam ten koszmar. Dzięki Bogu, że już koniec!

— To zasługa Poirota.

— Owszem. Wyjaśnił wszystko w sposób wręcz zdumiewający.

— Wiem. Kiedy się kończy układać łamigłówkę, wszystkie kawałeczki, które zdawały się nigdzie nie pasować, znajdują jednak właściwe miejsce.

— Nie rozumiem jednego — rzekł Alfred. — Co właściwie robił George po telefonie? Czemu nie chciał tego powiedzieć?

— Nie orientujesz się? Ja cały czas wiedziałam… Szperał w papierach na twoim biurku.

— Och, nie! Lidio, przecież nikt by tak nie mógł postąpić!

— George może. Jest przeraźliwie ciekaw wszystkiego, co dotyczy pieniędzy. Oczywiście nie przyznałby się za nic, chyba tylko ze strachu przed sądem.

— Zrobisz jeszcze jakiś ogródek?

— Tak.

— Co będzie przedstawiać tym razem?

— Sądzę, że rajski ogród. Nowa wersja: bez węża, z Adamem i Ewą w średnim wieku…

— Droga Lidio… Ileż cierpliwości okazałaś przez te wszystkie lata. Byłaś dla mnie doprawdy niezwykle dobra.

— Bo widzisz, Alfredzie, ja cię kocham…

VI

— Boże święty! Czy to możliwe?! — jęknął pułkownik Johnson. — No, słowo daję…! — I na końcu powtórzył raz jeszcze: — Boże święty! — Oparł się wygodnie w fotelu i spojrzał na Poirota. Rzekł smętnie: — I to on, moja prawa ręka! Doprawdy, policja schodzi na psy!

— Nawet i policjanci mają życie osobiste — zauważył Poirot. — Sugden był niesłychanym wręcz pyszałkiem.

Pułkownik Johnson potrząsnął głową i żeby jakoś się wyładować, kopnął polano leżące przed kominkiem. Zrobił to ze słowami:

— Nie ma jak dobry kominek!

Herkules Poirot, czując przeciąg na karku, pomyślał zaś sobie: „Nie ma jak centralne ogrzewanie…”

21

---