Mini poradnik dla rodziców - Chrońmy nasze dzieci przed uzależnieniami!

Tytułowe hasło zawiera w sobie wszelkie środki, które mają wpływ na zmianę świadomości człowieka. Należą do nich: nikotyna, alkohol, narkotyki (amfetamina, marihuana, ecstasy, kokaina, LSD, konopie indyjskie, heroina, środki wziewne: eter, benzen, toulen, tri, aceton itp., które stanowią skład farb, lakierów, past czy klejów powszechnie stosowanych w gospodarstwach domowych), oraz wiele substancji i leków psychotropowych produkowanych przez przemysł farmaceutyczny. Wymienione środki uzależniające, to tylko najbardziej popularna część substancji, które czyhają w każdej chwili na nasze dziecko.
Istnieje wiele odmian i najróżniejszych produktów występujących pod coraz to wymyślniejszymi postaciami. Obecnie na rynku krążą przeróżne tabletki, cukierki, gumy do żucia, naklejki itp. przyciągające swoją kolorystyką i kuszącym wyglądem. Można więc stwierdzić duży stopień zagrożenia dla naszych dzieci.
W celu wyeliminowania wszelkich zagrożeń utrudniających prawidłowy proces wychowawczy i społeczny, należy kłaść szczególny nacisk na szeroko rozumianą działalność profilaktyczną obejmującą wszystkie obszary interwencji: rodzina, szkoła, środowisko rówieśnicze, policja, organizacje środowiskowe, kościół itp. Musimy pamiętać, że uzależnienie nie wybiera, każdy człowiek, również nasze dziecko jest narażony i może zachorować.
Dokonując analizy różnych definicji uzależnienia najogólniej można stwierdzić, że uzależnienie (alkoholizm, narkomania, także lekomania) jest chorobą chroniczną, przewlekłą, postępującą i nieuleczalną. Oznacza to, iż człowiek uzależniony już nigdy nie będzie umiał zażywać danego środka w sposób kontrolowany bez ponoszenia konsekwencji oraz kosztów z tym związanych.
Uzależnienie obezwładnia człowieka całkowicie w sferze duchowej, emocjonalnej, fizycznej i psychicznej, doprowadzając go do stopniowej degradacji i śmierci. Według Encyklopedii PWN uzależnienie to zaburzenia zdrowia polegające na powstaniu psychicznej lub fizycznej zależności, objawiającej się okresowym lub stałym przymusem przyjmowania pewnych substancji w oczekiwaniu na efekty jej działania lub dla uniknięcia przykrych objawów jej braku; alkoholizm, narkomania, także lekomania, nikotynizm.
Dramat związany z uzależnieniem może dotknąć każdą rodzinę i każdego z nas, dlatego też w obecnej dobie, kiedy niemal wszystkie szkodliwe substancje stały się dostępne w wielu miejscach (w szkole, na ulicy, w dyskotece, w sklepach, itp.) należy podjąć wszelkie działania profilaktyczne zapobiegające eskalacji tego zjawiska.
Potwierdzeniem szerzącego się alkoholizmu wśród nieletnich są dane Instytutu Psychiatrii i Neurologii ukazane w artykule pt. Pijane dzieci w Newswooku (nr 5/2004), z których wynika, że w ciągu ostatnich dziesięciu lat dramatycznie obniżył się wiek inicjacji alkoholowej. W ostatnich latach zaczynają pić już dzieci dziewięcio- dwunastoletnie, a nie jak wcześniej piętnasto- szesnastolatki. -Jeszcze nigdy pokolenie nastolatków nie chodziło na tak chwiejnych nogach- alarmuje doktor Tadeusz Woronowicz z warszawskiej poradni Akmed, psychiatra specjalizujący się w terapii uzależnień, autor książki Bez tajemnic o uzależnieniach.
W Polsce 18 proc. młodzieży jest zagrożone alkoholizmem. Fakty, których rodzice nie chcą przyjąć do wiadomości, są przerażające. Z badań Stowarzyszenia Anonimowych Alkoholików wynika, że główną przyczyną śmierci i wypadków wśród szesnasto- dwudziestolatków jest wódka.
Zdaniem socjologa dr Eugeniusza Moczuka, autora książki „Czy patologie społeczne... o narkomanii i alkoholizmie młodzieży”, rodzice często doskonale zdają sobie sprawę, że ich dziecko piło, ale przymykają na to oczy. Zewsząd bombardowani są informacjami o jeszcze większym zagrożeniu, jakim są narkotyki, tłumaczą więc sobie, że to na szczęście tylko wódka, a nie heroina czy LSD. E. Moczuk twierdzi również, że wielu rodziców nie ma nic przeciw temu, aby ich trzynastoletnie dzieci wypiły od czasu do czasu małe piwo. Istnieje rodzaj społecznego przyzwolenia na picie. Wedle zasady: my pijemy, mogą też pić nasze dzieci. W ten oto prosty sposób świat zabawy dorosłych, w którym alkohol leje się strumieniami, niepostrzeżenie stał się światem ich dzieci. Socjolog prof. Wojciech Łukowski twierdzi, że granica między tymi światami zaciera się coraz bardziej, bo przecież i dorośli, i dzieci oglądają te same filmy, słuchają tej samej muzyki, serfują po tych samych stronach internetowych. O ile jednak starsi próbują się kontrolować, to młodsi bawią się w samounicestwienie.
Rodzice najczęściej sądzą, że mają bardzo dobry kontakt z własnymi dziećmi. Twierdzą stanowczo, że zauważyliby, gdyby ich syn lub córka wracali do domu pod wpływem alkoholu. Prawda jest jednak nieco inna i wówczas może być już za późno na zwykłą pomoc rodzicielską. Trzeba starać się powstrzymać młodych ludzi od picia. Najpierw odsuwając inicjację, a jeżeli nastąpi zadbać o to, aby nie przerodziła się w systematyczne kontakty z alkoholem, przeżywane niekonstruktywnie i w ryzykownych okolicznościach. Każde używanie alkoholu w wieku poprzedzającym dorosłość jest nadużywaniem. Większość polskich rodziców żyje w przekonaniu, że alkoholikiem jest ten, kto chodzi na terapię i nie pije, a nie ten, kto zapija się na umór.
A prawda jest taka, że im młodszy jest pijący, tym szybciej się uzależnia. Dorosły wpada w nałóg mniej więcej po około pięciu latach intensywnego picia, nastolatkowi wystarczy sześć miesięcy. Dzieci nieporównanie szybciej się uzależniają, ponieważ ich układ metaboliczny nie jest w pełni rozwinięty, podobnie jak układ nerwowy. Mężczyzna, który waży 70 kilogramów i wypije pięć piw, ma we krwi około 1,6 promila alkoholu. Dziecko ważące 30 kilogramów, które wypiło tylko jedno piwo, ma aż jeden promil.
Leczenie młodych nastolatków jest również o wiele trudniejsze od leczenia dorosłych. U starszych można skoncentrować się na odbudowywaniu życia sprzed nałogu, u młodych to życie trzeba dopiero zbudować. Alkohol zatrzymuje rozwój osobowości, który u naszych dzieci i tak jest już zaburzony z racji różnych defektów, bardzo często nie kończą szkoły, rujnują sobie życie, zanim jeszcze się zaczęło. Podobnie dzieje się w przypadku uzależnienia od narkotyków.
Ponadto leczenie uzależnień jest procesem długotrwałym i bardzo drogim. Podejmując profilaktykę zaoszczędzimy więc ogromne kwoty, które w późniejszym czasie trzeba by było wydać na leczenie. Dlatego starajmy się nauczyć dzieci mówić NIE, w przypadku namawiania do sięgnięcia po narkotyki, alkohol czy też inne środki uzależniające.
Aby zapobiegać sięganiu po wszelkie substancje psychoaktywne musimy nauczyć się rozpoznawać problem, a także wiedzieć jak postępować z naszym dzieckiem, gdzie szukać pomocy.

Co powinni wiedzieć rodzice?

Każdy z nas powinien pamiętać, że od wychowania zależy czy nasze dziecko sprosta czekającym je w życiu obowiązkom. Otoczenie go miłością i mądrością zapewni ochronę przed narkotykami, alkoholizmem i nikotynizmem. Jeżeli chcemy być dla dziecka autorytetem i partnerem podczas rozmów na temat uzależnień, powinniśmy sami zdobyć rzetelna wiedzę, aby obalić krążące mity o wszelkich środkach zmieniających świadomość człowieka i nauczyć się rozpoznawać sygnały wskazujące na wczesne zażywanie określonych środków. Warto sięgnąć do literatury:
Dąbrowski R., Narkomania znakiem czasu, Wyd. Znaki czasu, 1983,
Dimoff T., Carper S., Jak rozpoznać czy dziecko sięga po narkotyki?, Warszawa 1993,
Maxwell Ruth, „Dzieci, alkohol, narkotyki”,
Gordon T., Wychowanie bez porażek,
Malewska M., Narkotyki wiedzieć więcej,
dostępne broszury, foldery itp.

Co należy robić, aby zapobiegać?

Najczęściej nie mamy dla własnego dziecka czasu, ponieważ pracujemy lub twierdzimy, że jest już na tyle dorosłe, że nie ma sensu prowadzenie z nim rozmów. Jest to podstawowy błąd popełniany przez większość rodziców. Musimy znaleźć czas dla własnego dziecka i rozmawiać z nim jak najczęściej:
· podczas rozmów okazywać dziecku miłość i ciepło,
· nie unikać tzw. trudnych tematów,
· rozmawiać z dziećmi o zagrożeniach wynikających z używania alkoholu, nikotyny, narkotyków,
· nie oceniać, nie krytykować i nie porównywać z innymi,
· służyć radą i rozmawiać z nim, kiedy potrzebuje nas,
· starać się być zawsze autorytetem, pamiętając, że ważniejszy jest nasz osobisty przykład, a nie wypowiadane słowa,
· zawsze wiedzieć gdzie i z kim jest nasze dziecko,
· zdecydowanie negatywnie wyrażać swoją opinię na temat środków uzależniających,
· nie częstować piwem, winem i wódką w żadnych okolicznościach,
· nie ułatwiać dzieciom przebywania w miejscach promocji alkoholu (np. podczas imprez masowych sponsorowanych przez browary),
· uczulać sprzedawców, aby przestrzegali zakazu sprzedaży alkoholu nieletnim,
· upewnić się, czy osoby opiekujące się twoimi dziećmi przestrzegają tych samych zasad.
Przygotowałam dla państwa listę sygnałów ostrzegawczych świadczących o tym, że dziecko mogło mieć kontakt ze środowiskiem narkotycznym ( a także alkoholem i nikotyną).

LISTA SYGNAŁÓW OSTRZEGAWCZYCH DLA RODZICÓW I NAUCZYCIELI:
· ZMIANA PRZYJACIÓŁ PRZEZ DZIECKO;
· POGORSZENIE STOPNI W SZKOLE (zmiany te mogą przebiegać stopniowo: uczeń szóstkowy może zacząć dostawać czwórki lub trójki, niekoniecznie od razu jedynki);
· KŁOPOTY Z KONCENTRACJĄ;
· OSPAŁOŚĆ LUB POBUDZENIE W CZASIE LEKCJI;
· ZWOLNIENIE FUNKCJI INTELEKTUALNYCH;
· ZMIANY NASTROJU;
· CZĘSTE AWANTURY, BUNT, ŁAMANIE USTALONYCH ZASAD, ZŁOŚĆ I AGRESJA;
· CHRONICZNE ZMĘCZENIE (spanie o różnych porach dnia i nocy);
· ZMIANY W NAWYKACH ŻYWIENIOWYCH (nagły apetyt lub jego brak);
· NIEWYTŁUMACZALNY SPADEK CIĘŻARU CIAŁA LUB NAGŁE TYCIE;
· ZACZERWIENIONE SPOJÓWKI;
· ŹRENICE NIE REAGUJĄCE NA ZMIANĘ ŚWIATŁA;
· ZWĘŻONE LUB ROZSZERZONE ŹRENICE;
· SŁODKAWA WOŃ ODDECHU, UBRAŃ, WŁOSÓW;
· ZMNIEJSZENIE MOTYWACJI DO NAUKI;
· WAGARY (całe dni lub pojedyncze lekcje);
· BOJKOT OBOWIĄZKÓW;
· BRAK SAMOKONTROLI I DYSCYPLINY (zaniedbywanie obowiązków szkolnych i rodzinnych);
· NADMIERNE REAKCJE NA KRYTYKĘ LUB MAŁE NIEPOWODZENIA;
· CZĘSTE KŁAMSTWA I OSZUKIWANIE NAJBLIŻSZYCH (trudno wytłumaczalny przypływ pieniędzy, sprzedaż wartościowych rzeczy z domu);
· NAGŁE WYJŚCIA, TAJEMNICZE;
· OTRZYMYWANIE DZIWNYCH TELEFONÓW LUB BARDZO KRÓTKIE ROZ-MOWY;
· UŻYWANIE TAJEMNICZYCH OKREŚLEŃ PODCZAS ROZMÓW np.:
o dragi- narkotyki;
o buzować, grzać, ładować, hajcować- odurzać się;
o jarać, palić- odurzać się marihuaną;
o wąchać, snifować, żąchać,kleić się, dmuchać, przydmuchiwać- odurzać się środkami wziewnymi;
o cyknąć, huknąć, dać w kanał (żyłę)- wstrzyknąć środek narkotyczny;
o przymulić- zażyć środki psychotropowe;
o odjazd, odlot- stan odurzenia;
o być na haju- być pod wpływem narkotyku;
o być w ciągu (cugu)- codziennie zażywać narkotyki;
o być na głodzie, być na skręcie- odczuwać objawy abstynencyjne;
o czysty- bez środka narkotykowego, nie biorący narkotyków;
o diler- handlarz narkotyków, pośrednik;
o towar- narkotyk, porcja narkotyku;
o hasz- haszysz;
o afgan- haszysz afgański;
o maroko- haszysz marokański;
o marycha, maryśka, gandzia, huana, gras, trawa, ziele, zioło- marihuana;
o skun- marihuana z Holandii;
o skręt, dżont- papieros zrobiony własnoręcznie z marihuany;
o acid, kwas- LSD;
o amfa, spid- amfetamina;
o koka- kokaina;
o piguły, prochy- tabletki, proszki odurzające;
o psychotropy- leki psychotropowe.
· Drogi Rodzicu! Jeżeli masz choćby najmniejsze podejrzenia, nie wahaj się zasięgnąć porady u specjalisty, bo zwlekanie może grozić tragedią, która oprócz dziecka dosięgnie również Ciebie.
Adresy i telefony poradni znajdziesz w każdej placówce lecznictwa otwartego, komisariacie policji, czy ośrodkach pomocy społecznej na terenie swojej gminy.

Bibliografia:
1. Dąbrowski R., Narkomania znakiem czasu, Wyd. Znaki czasu, 1983,
2. Cialdini R., Wywieranie wpływu na ludzi, Gdańsk 1995
3. Dimoff T., Carper S., Jak rozpoznać czy dziecko sięga po narkotyki?, Warszawa 1993
4. Gordon T., Wychowanie bez porażek
5. Malewska M., Narkotyki wiedzieć więcej
6. Maxwell Ruth, „Dzieci, alkohol, narkotyki”, Gdańsk 1994
7. Profilaktyka uzależnień, Towarzystwo Zapobiegania Narkomanii, Warszawa 1990
8. Wojciechowski M., Jak zostać narkomanem, Warszawa 1993
9. oraz poradniki (Problemy zagrożenia młodzieży uzależnieniem, MEN, Warszawa 1989), broszury, foldery, materiały z konferencji i szkoleń nt. profilaktyki uzależnień
10. fragmenty artykułu Plaga. Jak upijają się wasze dzieci z Newswook Polska nr 5/2004

---