Minerał- pierwiastek, związek lub jednorodna mieszanina pierwiastków lub związków chemicznych , w normalnych warunkach w stałym stanie skupienia, powstały bez ingerencji człowieka(sposób naturalny)
Skała- zespół różnych mnierałów [wielomineralne=polimineralne, jednomineralne=monomineralne] powstały w sposób naturalny
Minerały skałotwórcze- minerały budujące skałę

Rodzaje skał ze wzg. na geneze:
1) s. magmowe- powstałe w skutek zastygniecia stopu krzemianowego zwanego magma(stop zastyga w głębi Ziemi) lub lawą (zastyga na powierzchni Ziemi lub tuż przy powierzchni)
2) s. osadowe- powstały w wyniku nagromadzenia sie elementów organicznych i mineralnych w postaci osadu na powierzchni Ziemi
3) s. metamorficzne- powstały w wyniku metamorfozy starszych skał osadowych lub magmowych pod wpływem czynników działających w głębi ziemi
Skały krystaliczne=metamorficzne+magmowe
Istnieją grupy pośrednie(s.piroklastyczne),których geneza powstania jest mieszana.

BUDOWA ZEWNĘTRZNA
Kryształ-ciało stałe o prawidłowej budowie wewnetrznej tj. Atomy i jony tworza sieć krystaliczną/przestrzenną.
Powstawanie kryształu-proces krystalizacji
Kryształy charakteryzują się:
- jednorodność fizyczna i chemiczna
- anizotropowość (niejednakowe właściwość fiz. wektorowe w różnych kierunkach kryształu)
- prawidłowa postać zewnętrzna,ograniczona ściankami płaskimi(regularność)
Ciała bezpostaciowe-brak uporządkowanej budowy, najczęściej zbudowane z drobin(elemanty wywnętrzne) rozmieszczonych bezładnie ->bursztyn,asfalt,wosk ziemny,uwodniony opal
Układy krystograficzne: trójskośny,jednoskośny,trygonalny,rombowy,tetragonalny,regularny.
Morfologia kryształów:
- elementy ograniczające kryształy czyli ściany, krawędzie i naroża
- elementy symetrii kryształów czyli osie,płaszczyzna i środek symetrii wynikające z prawidłowej budowy wewnętrznej
- postać kryształu
Pokrój kryształów-ogólny kształ:
-izometryczny-identyczne,zbliżone wymiary we wszystkich kierunkach
-tabliczkowe-różne wymiary w 3 kierunkach
-płytkowy-w 2 kierunkach podobne, w 3 mniejsze
-listewkowy-różne wymiary,jednak jeden znacznie przeważa
-słupkowy-2 wymiary podobne, 3 większy (pręcikowy,igiełkowy,włóknisty)
Wykształcenie kryształów:
-doskonale wykształcone-gdy kryształ ma miejsce
-kryztały wrosłe-są ze wszystkich stron obrośnięte przez inne i trudno je odseparować od skały
-narosłe(np. Na ścianach szczelin)-mają przystosowaną podstawe i nie mogą rozwijać sie w tym kierunku
Niektóre mogą nie wykształcić cech charakterystycznych, bo swoboda wzrostu jest ograniczona przez inne,starsze kryształy.
Kryształy bliźniaki-zrost dwóch lub więcej pojedynczych kryształów tej samej substancji zgodnie z prawidłowym kierunkiem krystalograficznym.
Postać skupień-pewna prawidłowość występowania charakterystyczna dla danej substancji np. Azbest-postać włóknista
Zrosty epitaksjalne-gdy sieć krystaliczna różnych minerałów ma podobne parametry może dojść do zrostu.Charakterystyczna dla niektórych skaleni i pirytu
Ściany wieynalne-ściany nie w pełni wykształcone, brak pokrycia sieci krystalicznej nową warstwą atomów powoduje deformacje kryształu.
Kryształy regenerowane-powstają,gdy kryształ zostaje zniszczony np.na skutek ruchów tektonicznych.w miejscu pęknięć odbudowuje się,zabliźnia,a z okruchów powstaje samodzielny kryształ
Kryształ szkieletowy-wzrost kryształu głównie w jednym kierunku szybciej niżw pozostałych np.płatki śniegu
Pseudomorfozmy-utwory przeobrażone,po powstaniu z minerału pierwotnego powstaje 1 lub więcej minerałów wtórnych,zachowując pierwotny kształt np.piryt->limonit
Paramorfoza-substancja wtórna jest odmianą substancji pierwotnej np.siarka jednoskośna->s.rombowa
NaCl=chlorek sodu=halit,sól
PbS=siarczek ołowiu=galenit


WŁAŚCIWOŚCI MINERAŁÓW
- łupliwość-zdolność do pękania pod wpływem uderzenia bądź nacisku wzdłuż lini prostej
skala:doskonała,bardzo dobra,wyraźna,niewyraźna
oddzielność-pękanie wzdłuż słabo zaznaczających sie powierzchni,czasmi nie przecinają całego kryształu
-przełam-brak łupliwości,pękanie wzdłuż nieprawidłowych powierzchni lub we wszystkich kierunkach jednocześnie np.kwarc
typy:równy/nierówny bądź haczykowaty,gładki,zadziorowaty
-twardość-opór jaki stawia minerał rysującemu ostrzu.
Skala twardości Mohsa:
1. Talk
2. Gips CaSO4 x 2H2O
3. Kalcyt CaCO3
4. Fluoryt CaF2
5. Apatyt Ca5F(PO4)3
6. Ortoklaz
7. Kwarc SiO2
8. Topaz Al2F2SiO4
9. Korund AlO3
10 Diament C
-barwa:
m. Barwne-mają stałą i charakterystyczną dla siebie barwe np.grafit-czarny,malachid-zielony
m. Bezbarwne-brak charakterystycznej barwy lub są bezbarwne(kurde, nie wiem o co Ci tu chodzi)
Zabarwienie-minerał bezbarwny+barwne domieszki
Wielobarwność/plechroizm-barwa jest różna w różnych kierunkach
-rysa-barwa sproszkowanego minerału, dzięki temu odróżnimy barwę od zabarwienia
-przezroczystość
-połysk: wyróżniamy typy:szlisty,metaliczny,jedwabisty,tłusty,perłowy,diamentowy
blask-upodabnia powierzchnie minerału do powierzchni lustra
-dwójłomność-szpat islandzki
-opalizacja-opal, efekt charakteryzujący się piękną grą barw w postaci kolorowych wzorów plam, które zmieniają się w zależności od kąta obserwacji.
-iryzacja-powstawaniu tęczowych barw w wyniku interferencji światła białego odbitego od przezroczystych lub półprzezroczystych ciał składających się z wielu warstw substancji o różnych własnościach optycznych.

SKAŁY MAGMOWE

podział ze wzg. na miejsce powstania:
- głębinowe/plutoniczne
- wulkaniczne/wylewne (lawa zastyga na pow. Ziemi)
- subwulkaniczne (lawa przepnie tuż przy pow. Ziemi)

S.piroklastyczne-powstają z materiału wydobywającego sie podczas erubcji wulkanu i osadzają się wokół wulkanu,zaliczane do skał okruchowych.
Popioły=tuf wulkaniczny(materiał kopalny)
Porwaki/ksenolity-fragmenty skał wydarte z podłoża w czasie rozprzestrzeniania sie intruzji lub w czasie wybuch wulkanu.
Cios-system spękań o określonej geometrii (plutoniczne-prostopadłościenny, wulkaniczne-słupkowy)

Minerały skałotwórcze:
-główne:kwarc,skalenie,amfibole,miki,pirokseny
-poboczne
-akcesoryczne

Kwarc SiO2
-dworzy doskonale wykształcone kryształy
-odporny na działanie substancji chem.,dlatego zachowuje postać pierwotną,nie ulega przeobrażeniu
-odmiany:kwarc alfa(pokrój izometryczny) i beta (pokrój słupkowy)
-przełam,brak łupliwości
-twardość 7
-w zasadzie bezbarwny krształ górski, jednak z domieszkami : biała-k.mleczny, żółta-cytryn,szaroczarna-k.zadymiony,czarna-morion,czerwona-krwawnik,fiolet-ametyst
-połysk szklisty, na przełamie tłusty
-poprzecznie prążkowany

Podział	% albitu	% andorytu
Albit	100-90	0-10
Ortoklaz	90-70	10-30
Andezyt	70-50	30-50
Labrador	50-30	50-70
Bytownik	30-10	70-90
Andoryt	10-0	90-100

-wielkość kryształu różna(od kilku mm do kilku metrów)

Skalenie
- zróżnicowany skład chem.,bo tworzą kryształy mieszane
-glinokrzemiany AlSi3O8 z potasem,sodem,wapniem. Wyróżniamy
s. alkaiczne(potasowy-albit) -> K, Na
s. piagioklazy(albit-andoryt) -> Na,Ca

Gdy > plagioklazów-s.kwaśna
> drobin anorytowych-s.zasadowe
- często tworzą bliźniaki
-pokrój grubotabliczkowy (czasami cienkotabliczkowy)
-twardosć 6
-łupliwość doskonała (w 2 kierunkach), w 3 niewyraźna
-czyste skalenie-bezbarwne(albit), częściej zabarwione:żółtoróżowe,czerwone,zielonkawe,białawe,szarawe, niebieskawe
-połysk szklisty
-labrador-iryzacja światła
-rozmiar kilka cm, w skałach żyłowych większe
Pertyty-niejednorodne kryształy skaleni potasowych,które pod wpływem temp. rozpadają się na 2 kryształy
Labradoryzacja-mienienie się barwami zielononiebieskawymi, spowodowane submikroskopowymi wrostami innych minerałów w kryształ labradoru

Miki (łuszczyki)
- uwodniony glinokrzemień potasu + Al,Mg,Fe
Muskowit-mika glinowa
Biotyt-mika magnezowo-potasowa
Muskowit i Biotyt nigdy się nie łączą
- głównie w skałach głębinowych,bo do tworzecha potrzeba jest woda
- Biotyt-nietrwały,świeży występuje rzadko // Muskowit-trwalszy,świeży w skałach osadowych,odporny na
wietrzenie i przeobrażenia
- krystalizacja w układzie jednoskośnym(krótki słup jednoskośny)
- pokrój płytkowy
- twardość 2-3
- łuliwość doskonałą w jednym kierunku(zgodnie z największą powierzchnią płytki)
- Biotyt-czarny(w zależnosć od domieszek też zielonkawy,brunatny,czerwonawy)
Muskowit-bezbarwny(cienkie płytki), białawosrebrzysty(grubsze płytki)
- połysk: w cienkich płytkach szklisty, w grubszych-stopniowo metaliczny,przeobrażony biotyt bez połysku
- małe kryształy(ułamek cm2), duze to jedynie muskowit w pegamtytach
- sprężystość

Amfibole ( na przykładzie Hornblenda)
-duża grupa,bo możliwość podstawienia jonów
-krystalizacja-ukł.rombowy/jednoskośny
-uwodniony glinokrzemian+Fe,Mg,Ca,Na
-tworzenie wymaga wody
-zazwyczaj tworzy kryształy wrosłe
-pokrój słupkowy lub długosłupkowy
-doskonała łupliwość zgodnie ze ścianami słupka
-twardość 5,5
barwa-zupełnie czarne,rzadko brunatnoczarne,zielonoczarne
-połysk szklisty u świerzych, u zmienionych zanika
-kryształy do 1 cm

Pirokseny( na przykładzie Augitu)
-bezwodny glinokrzemian wapnia,magnezu,żelaza,glinu
-tworzy kryształy wrosłe
-pokrój krótkosłubkowy lub grubotabliczkowy
-doskonała łupliwość wzdłuż ścian słupka
-twardość 5,5-6,5
-barwa zazwyczaj czarna, zcasami jaśniejsze odcienie zielonkawe lub brunatne
-połysk głownie szklisty
-małe kryształy (kilka mm)

Minerały poboczne-występują dość powszechnie,ale zazwyczaj w postaci maluteńkich kryształów,rozsianych lub tworzących wrostki w innych. Powodują zmiane pewnych cech skał, zwłaszcza barwę. Piryt,rutyl,apatyt,ilmenit

Piryt
- FeS2 siarczek żelaza
- pokrój kryształu to zazwyczaj sześcian
- regularne bryły
- barwa mosiężna
- rysa czarna
- połysk metaliczny
- nietrwały,utlenia się

Minerały akcesoryczne - występują tylko w pewnych typach skał, za to w postaci dużych kryształów. Granaty,turmaliny,chromit,beryl,korund

Granaty
- krzemiany Mg,Ca,Fe,Mn,Al,Cr
- pokrój izometryczny,regularny
- brak łupliwości
- twardość 7
- połysk szklisty
- barwa czarna,krwista
Struktura- sposób wykształcenia składników skały czyli stopień krystalizacji,wielkość i kształt kryształów, wzajemne stosunki między składnikami. Dla skał magmowych zależy od warunków i szybkości krystalizacji
Pod wzg. stopnia krystalizacji:
1. Holokrystaliczna (pełnokrystaliczna)
2. Szklista (hialinowa, niekrystaliczna)-czasem szkliwo ulega rekrystalizacji czyli odszkliwienie
3. Hipokrystaliczna (częściowo krystaliczna)

Pod wzg. wielkość składników:
1. Faneokrystaliczne (jawnokrystaliczne) - równoziarniste (grubo-,średnio-,drobnoziarniste) i nierównoziarniste (porfirowate-wielkość ziaren zmienia się od największych do najdrobniejszych i fanerokrystaliczno-porfirowe-ziarna wyraźnie dzielą sie na duże i małe czyli 2 etapy zastygania)
2. Afanitowe(niewidocznokrystaliczne)
3. Porfirowe ( tło/ciasto skalne + faneokryształy/prakryształy). Specyficzna odmiana s. witrofirowa-ciasto ma strukture szklistą.

Pod wzg. automorfizmu(stopień osiągniecia własnej postaci kryształów)
1. Automorficzne (idiomorficzne,własnokształtne,euhedralne)-są wykształcone prawidłowo, kształt odpowiada postaci krystalograficznej właściwej dla danego materiału.
2. Hipautomorficzne (hipidiomorficzne,subhedralne,na wpół wykształcone)-częściowo kryształy prawidłowe,inne części zarys nieprawidłowy
3. Ksenomorficzne(allotriomorficzne,anhedralne,obcokształtne)-nie odp. Kształtem właściwej postaci
Prawidłowy kształt zależy gł. od kolejności krystalizacji z magmy,energii wiązania sieci krystalicznej.

Struktury specjalne:
- pismowa- skalenie alkaliczne poprzerastane licznymiu prawidłowo zorientowanymi kwarcami w wyniku jednoczesnej krystalizacji
-polkilktowa-kryształy jednych minerałów poprzetykane drobnymi różnie zorientowanymi kryształami innych minerałów.Małe minerały wykształciły się wcześniej i zostały uwięzione w szybko rosnących innych minerałach.
-ofitowa-silnie wydłużone kształty plagioklazów są bezładnie rozmieszczone w masie większych ksenomorficznych ziaren piroksenu.

Tekstura-sposób ułożenia i rozmieszczenia składników w skale czyli cechy uporządkowania składników w skale+stopień wypełnienia przez nią przestrzeni w skale.
Ze wzg. na sposób ułożenia składników:
1. bezładna
2. Uporządkowana(kierunkowa)-ułożenie składników wykazuje pewną regularność.
Równoległe-składniki o płskich i wydłużonych kształtach są ułożone równolegle do siebie albo grupują się w równoległe zespoły (smugi,soczewki).Powstają przez ruch magmy w czasie krzepnięcia,krystalizacja w warunkach ciśnienia kierunkowanego, niejednorodność krzepnącego stopu.
- linijne-równoległe ułożenie wzdłuż kryształów
- płaskie-równoległe ułożenie minerałów blaszkowych i tabliczkowych
Koliste-powstają,gdy krystalizacja odbywa się wokół wcześniej wydzielonych centrów od których rozprzestrzenia sie we wszystkich kierunkach.
- sferolityczna/promienisat-składniki pręcikowe ułożone promieniście wokół centar (s.wylewne)
- sferoidalna/kulista-wśród centrów krystalizacji minerały ukaładają się koncentrycznie tworząc kuliste powłoki o nieco odmiennym składzie.

Ze wzg. na stopień wypełnienia przestrzeni skalnej:
1. Zbita(masywna)-minerały wypełniają sciśle całą pow. zajetą przez skały (s. plutoniczne,żywłowe)
2. Porowata- między składnikami mineralnymi występują wolne miejsca(kiedyś były tam pęcherzki gazów)
- miarolityczna-wolna przestrzeń(miarole) otoczona kryształami(s.plutoniczne,żyłowe)
- pęcherzykowata-pory pozostałe po gazach mają kształt kulity/elipsoidalny(s.wylewne)
Tekstura gąbczasta-gdy pory oddzielone są cienkimi ściankami
Tekstura migdałowca-gdy pęcherzyki uległy wypełnieniu (s.wylewne)
Geoda-pustki koliste częsciowo wypełnione
Druzy-wypełnienie pustek kryształami w skałach żyłowych

Podział skał magmowych:
Ze wzg. na warunki występowania
1. Plutoniczne
2. Wylewne
3. Żyłowe
4. Subwulkaniczne
5. Hipabysalne-powstają w wyniku krzepnięcia magmy na niewielkich głębokośćiach(do 1 km), tworzą intruzje
6. Mezoabysalne-powstają na głebokosćiach >3-4km
7. Abysalne-powstają na głębokościach >10-15km

	Kwaśne	Obojętne	Zasadowe
Głębinowe	Granity alkaliczno-skaleniowe, granity, granodioryt, tonalit	Sjenit, monzonit, dioryt, gabro	Sjenitoidy foidowe, dioryty i garbroidy foidowe
Wulkaniczne	Opsydian, szkliwo wulkaniczne(smołowiec), pumeks, perlit	Andezyt, bazalt	Fanolit, tefryty, bazanity
Żyłowe	Granitoporfiry, pegamtyt,aplity, lamprofiry	Doleryty, lamprofiry	----------

Ze wzg. na skład mineralny
1. Kwaśne-alkaliny<krzemionka->s.kwarcowo-skaleniowe->granity,granitoidy,tonaliny
2. Obojętne-brak wykazywania nadmiaru któregoś ze skłądników->sjenit,gabro,monzonity,dioryty
3. Zasadowe-alkaliny>krzemionaka

Skały magmowe:
- leukokratyczne-mniej ciemnych składników
- melanokratyczne-bogate w ciemne składniki
Skały melanokrytyczne-nie tworzą większych intruzji,ale towarzyszą innym skałą: perydotyt, piroksenit, piryt

SKAŁY OSADOWE

Skład mineralny:
-minerały allogeniczne-powstałe poza środowiskiem tworzenia się skał(np. przez wietrzenie)
-m. autogeniczne- przemiany w obrębie złożonego osadu np.diagenezy,wytrącenie osadu z roztworu

W skałach często występuje kwarc, bo jest odporny na chem.,ma dużą twardość.Podobnie muskowit.Inne rzadziej spotykane.
Mineraloid-skupienie skłądające sie z wielu minerałów w zmiennych proporcjach, niejednorodne agregaty.
Róża pustyni-konkrecje gipsowe.

Właściwości minerałów:
Opal:
-SiO2 x nH2O
-stwardniony żel krzemionkowy
-bezpostaciowy minerał
-świeży bezbarwny,potem zabarwiony
-połysk szklisty

Chalcedon
-drobnokrystaliczna odmiana kwarcu
-przełam muszlowy lub gładki
-słaby połysk lub matowy
-twardość 6-6,5
-odmiany: agat, chalcedon mleczny, chryzopraz (zielony)

SZKLIWO KWARCOWE
-odmiana mineralna wolnej krzemionki (SiO2)
-tworzy się w wyniku stopienia piasku kwarcowego pod wpływem uderzenia pioruna

MINERAŁY ILASTE
-główny składnik skałotwórczy zwietrzelin, iłów, glin, łupków ilastych, a także istotny składnik wielu skał klasycznych
-występują w postaci bardzo drobnych łuseczek
-twardość 1, maksymalnie 2-2,5
-rozcierają się w palcach,dają wrażenie tłustych i śliskich (rzadziej lekko szorstkawych)
-barwa: biała lub zabarwione- najczęściej szarawe, niebieskawe lub żółtawe

WĘGLANY

KALCYT
-węglan wapnia CaCo3
-przekrój krótkosłupowy
-doskonała łupliwość
-twardość 3
-czysty kalcyt-bezbarwny, jednak najczęściej spotykane białe(mleczne), szare, żółte, miodowe, czerwonawe, czarne
-szklisty połysk
-reaguje z kwasem solnym HCl

DOLOMIT
-podwójny węglan wapniowo-magnezowy CaMg(CO3)2
-twardość 3,5-4
-barwa szarobiała lub żółtawa
-kryształy popękane w kierunku odpowiadającym łupliwości

ARAGONIT
-polimorficzna odmiana węglanu wapnia CaCO3
-odmiana nietrwała, szybko przechodząca w kalcyt
-reaguje z HCl
-może zachowywać się w starszych osadach jako składnik muszli zwierząt morskich (głównie mięczaków)
-można go odróżnić od kalcytu tylko za pomocą analizy barwnikowej

SIARCZANY
Grupa siarczanów obejmuje wiele minerałów, które odgrywają rolę skałotwórczą przede wszystkim w złożach solnych. Najpospolitszy siarczan- gips

GIPS
-dwuwodny siarczan wapnia CaSO4*2H2O
-doskonała łupliwość,równolegle do największej ściany
-twardość 2
-barwa: przeważnie szarawa,żółtawa,niekiedy miodowa
-połysk szklisty (podgrzany do 80 stopni traci wodę- czemu towarzyszy mętnienie)

ANHYDRYT
-bezwodny siarczan wapnia CaSO4
-twardość 3,5-4
-łatwo ulega uwodnieniu i przechodzi w gips
-tworzy zbite, drobnokrystaliczne agregaty (białe, w odcieniach szarych, niebieskawych lub czerwonawych)

Żwirowa(psefitowa)	Żwir, gruz	>2mm	Zlepieniec,brekcja
Piaskowa(psamitowa)	Piasek	2-0,1 mm	Piaskowiec
Mułowa(aleurytowa)	Muł	0,1-0,01 mm	Mułowiec
Iłowa(pelitowa)	Ił	<0,01mm	Iłowiec

Skały okruchowe:
wietrzenie->skały okruchowe luźne->diageneza->skały okruchowe zwięzłe
Skała okruchowa zwięzła- spoiwo+składniki okruchowe

Cechy strukturalne:
-Frakcja-wielkość materiału okruchowego, z którego zbudowana jest skała:

- Stopień selekcji-dostarcza info. o dł. i warunkach transportu oraz sposobie sedymentacji
a) dobrze wysortowany-wysoki stopień selekcji,składniki tych samych rozmiarów
b) źle wysortowany
Stopień selekcji wzrasta wraz z dł. transportu,najlepsze materiał transportowany przez czynnik o ściśle ograniczonej zdolności transportowej np. wiatr
-Stopień obtoczenia-stopień zaokrąglenia krawędzi pierwotnie kanciastego okruchu lub ziarna. 4 stopnie skali:kanciaste,słabo obt.,obtoczone, dobrze obt.
-Kształt- wskazóka przy określeniu genezy i kierunku transportu
-charakterystyka powierzchni-gładkie/matowe, info, o środowisku transportu i powstaniu osadu.

Cechy teksturalne-sposób uapkowania składników w skałach zwięzłych na wzajemnej proporcji spoiwa i składników okruchowych
- Upakowanie-stopień przestrzennego zagęszczenia składników okruchowych
wolne przestrzenie-pory
luźno upakowane-porowate
- Orientacja składników-ułożenie,które powstaje w czasie sedymentacji w wodzie płynącej lu pod działąniem ruchu falowego wody. Ziarna ukłądają się tak, aby stawiać jak najmniejszy opór elementowi transportującemu.
tekstura zorientowana / tekstura bezładna
- Rozmieszczenie składników:
a) uziarnienie frakcjonalne-stopniowa zmiana wielkości składników w przekroju warstwy
b) u. jednorodne-stopniowa zmiana frakcji w obrębie warstwy osadu, powstaje gdy materiał transportowany przy pow. dna
- Warstwowanie-występowanie na przemian grubszych i cieńszych warstewek, które mogą różnić się od siebie składem,frakcją,orientacja,upakowanie.
skośne-osady powstające w środowisku przepływu lub poziome- wody stojące
małoskalowe lub wielkoskalowe
Spoiwo-powoduje związanie skały luźnej w zwięzłą(lepisz,cement).Substancja mineralna wytrącona chemicznie lub osadzona w wolnej przestrzeniach między okruchami. Najczęściej spoiwa:węglanowe,dolomityczne,żelaziste,krzemiankowe,ilaste.
Matriks-drobny materiał dendrytyczny w spoiwie, mniejszy od podstawowych skłądników okruchowych.

Systematyka
S. polimiktyczna-składa sie z conajmniej kilku różniących się składem okruchów.
S. oligomiktyczna-2-3 rodzaje okruchów
S. monomineralna-jeden typ okruchów

Arkozy-piaskowiec z ziarenkami skaleni potasowych (nie mniej niż 20%),powstaje z rozpadu skał bogatych w skalenie w środowisku lądowym w klimacie suchym i ciepłym.Barwa czerwona/kremowa,materiał źle wysortowany.
Szarogłazy-piaskowiec, szary, wieloskładnikowy:kwarc,łuszczyki,minerały ciemne.Dobrze wysortowany,powstały w wi=yniku niszczenia skał magmowych w zbiornikach wodnych.

SKAŁY PIROKLASTYCZNE
-grupa przejściowa między skałami wulkanicznymi i osadowymi okruchowymi
-powstają dzięki sedymentacji materiału okruchowego (który w większości związany jest genetycznie z działalnością wulkanów)
-cecha charakterystyczna: zła selekcja składników pod względem ich wielkości (co wynika z zazwyczaj krótkiego, gwałtownego transportu)

Bloki- kanciaste fragmenty zakrzepłej lawy (od kilku cm do kilku metrów)
Bomby wulkaniczne- fragmenty lawy od kilku do kilkunastu cm, powstają przez zakrzepnięcie w locie fragmentów lawy wprawionych w ruch wirowy
Lapille- fragmenty lawowe mniej więcej od wymiarów grochu do średnicy włoskiego orzecha
Piaski lub popioły wulkaniczne- fakcje jeszcze drobniejsze. Najdrobniejsze frakcje pyłowe wyrzucane do atmosfery siłą eksplozji wulkanicznych mogą się tam unosić dłuższy czas, a przenoszone prądami powietrza mogą sięosadzać na znacznych obszarach w dużych odległościach od swojego pierwotnego źródła
Gruz- skała luźna, składa się z okruchów kanciastych, nieobtoczonych, a więc takich które nie były łatwo transportowane
Żwir- skała luźna sklada się z otoczaków. Występuje głównie w obrębie utworów młodszych, rozpowszechnione są wśród osadów glacjalnych i współczesnych, w korytach rzek górskich,często zbudowana jest z nich plaża u stóp wybrzeży klifowych. Z reguły żwiry ulegają cementacji i przekształcają się w zlepieńce.
Zlepieniec- scementowany żwir. Zlepieńce są dość powszechne w utworach różnego wieku.

PIASKI I PIASKOWCE
Średnica w mm
Piaski (piaskowce) gruboziarniste 2-1
Piaski (piaskowce) średnioziarniste 1-0,5
Piaski (piaskowce) drobnoziarniste 05-0,1

Piaski- skały luźne. Mogą gromadzić się w środowisku wodnym i lądowym. Materiał piasków jest z reguły transportowany,często jest on nawet wielokrotnie przenoszony, przechodząc przez kilka kolejnych cyklów sedymentacyjnych. Każde środowisko transportu i sedymentacji nadaje ziarnom charakterystyczne cechy, jak określony kształt i wielkość, stopień wygładzenia powierzchni itp.

Piaskowce- skały zwięzłe. Przy ich opisywaniu uwzględnia się wszystkie cechy wspomniane przy piaskach,oraz dodatkowo typ spoiwa. Można je charakteryzować -podobnie jak piaski- na oodstawie charakteru środowiska w którym powstały.

KWARCYTY
-pod względem frakcji materiału odpowiadają piaskowcom (z których się wywodzą)
-piaskowiec o spoiwie pierwotnie lrzemionkowym
-przy rozbiciu daje ostre okruchy
-miewa przełam muszlowy

MUŁY
-skały luźne
-można je rozróżnić przezrozcieranie w zębach ( materiał mulasty trochę trzeszczy, ilasty nie :D)
-osady wodne, składają się w przeważnej części z pyłu kwarcowo-skaleniowego (oraz np. szczątków organicznych)

SKAŁY ILASTE
-główny składnik- minerały ilaste
-mogą zawierać materiał kwarcowy

SKAŁY CHEMICZNE I OGANICZNE
Skały osadowe powstające wskutek wytrącenia się pewnych substancji z roztworów,najczęściej wody morskiej.
Skały organiczne powstałe przez nagromadzenie szczątków organizmów

WAPIENIE
-skały utworzone z CaCo3
-współczesne osady wapienne zawierają kalcyt lub aragonit,oraz domieszki magnezu
-twardość 3 (ale no kreda ma mniejszą)
-mogą zawierać szczętki organizmów, składniki ziarniste i masę podstawową

DOLOMITY
-skały utorzone z minerału dolomitu CaMg(CO3)2

Szereg skał wapień-dolomit
% CaMg(CO3)2

Wapień 0-10
Wapień dolomityczny 10-50
Dolomit wapnisty 50-90
Dolomit 90-100

SKAŁY KRZEMIONKOWE
-utworzone w większej części z autogenicznych krzemionki, wykształconej w postaci opalu, chalcedonu lub kwarcu
-twardośćbliska twardości kwarcu
-nie reaguje z HCl

ZIEMIA OKRZEMKOWA
-skała organiczna utworzona głównie z pancerzyków okrzemek
-oprócz okrzemek mogą występować szczątki innych organizmów,kalcyt,związkiżelaza
-biała lub żółtawobiała,porowata,lekka, miękka, pylasta
-powstaje w zimnych jeziorach, w zimnych płytkich morzach,wykorzystywana w barwnictwie, jako filtr do wody

OPOKA
-krzemionka+ węglan wapnia
-biała lub żółtawa
-związła,brudzącapalce,lekka i porowata

RADIOLARYTY
-powstają w wyniku nagromadzenia pancerzyków radiolarii
-niektóre zawierają somieszką CaCO3
-twarde, o gładkich lub zadziorowatym przełamie
-zazwyczaj intensywnie zabarwione przez związki żelaza (zazwyczaj na czerwonawo, zielonkawo, czarno lub szaro)

JASPIS
-zbudowane z kwarcu
-zabarwione przez związki żelaza (najczęściej na czerwono)

SKAŁY GIPSOWE< ANHYDRYTY I SOLNE

GIPS
-utworzony z minerału gipsu
-często wyraźnie krystaliczny
-albaster- bardzo drobnokrystaliczne odmiana czystego gipsu
-barwa gipsu- skały: biała, szara,żółtawa
-skały gipsowe mogą ulec przeobrażeniu w wapienie i siarkęrodzimą

ANHYDRYT
-drobnokrystaliczny (bywa włóknisty lub ziemisty)
-barwa: szara, biała lub zabarwiona podobnie jak gips
-twardsze od gipsu

HALITY
-może zawierać znacznąilość substancji ilastych
-na ogół średniokrystaliczne
-zazwyczaj bezbarwne, białe lub szare

SKAŁY METAMORFICZME
-skały przobrażone,powstają w głębi skorupy ziemskiej w wyniku oddziaływania wysokiego ciśnienia i temperatury
-minerały tworzące skały metamorficzne mają dwojakie pochodzenie: część z nich pochodzi ze skał pierwotnych magmowych lub osadowych, część zaś jest produktem samych procesow metamorficznych

ZACHOWANIE SKAŁ W WARUNKACH METAMORFIZMU:

KWARC-zachowuje się bez zmian,minerały z grupy krzemionki (chalcedon, opal) przekrystalizowują się w kwarc
AMFIBOLE I PIROKSENY-zachowują sięna ogól bez zmian
WĘGLANY zachowują się różnie. Dolomity są trwałe tylko w najpłytszych strefach metamorfizmu, w głębszych może się zachowywać jak kalcyt. Aragonit przeobraża się w kalcyt.

TALK Mg3[(OH)2Si4O10]
-doskonała łupliwość
-twardość 1
-większe płytki bezbarwne lub słabo zabarwione zwłaszcza niebieskawo lub zielonkawo, dorbniejsze białe

BUDOWA WEWNĘTRZNA

Struktura
-w pełni krystaliczne
-kryształy rozwinięte w warunkach metamorficznych noszą nazwę blastów, dlatego najczęstsze struktury tyvh skał określa się jako blastyczne

Tekstura
-bezładne (tworzą się najczęściej w głębokiej strefie metamorfizmu,gdzie panuje ciśnienie typu hydrostatycznego, nie ma się czynnika porządkującego teksturę) lub kierunkowe
Tekstura kierunkowa- zależy z reguły do typu tekstur równoległych i może być podobna jak w sakałach magmoweych linijne lub płaskie
T. linijna-liniowo-równoległe ułożenie blastrów o pokrojach wydłużonych
t.płaska-wzjemne równoległe, płaskie pakiety o różnym składzie lub strukturze

---