Po co nam Unia Europejska?
Jak działa Unia?
Rolnictwo i gospodarka żywnoS
ciowa
Nasze życie codzienne
 Unia Europejska  50 pytań
Opracowanie: Witold Pawłowski
Publikacja przygotowana przez Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce
ISBN 83-88199-65-X
� Wspólnoty Europejskie
Reprodukcja dozwolona za podaniem x
ródła
Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce
00-478 Warszawa, ul. Emilii Plater 53
tel. [phone]
fax [phone]
e-mail: [e-mail]
www.europa.delpol.pl
Projekt graficzny i druk :
Wydawnictwo  Wokół nas
44-100 Gliwice, ul. Basztowa 2/4
tel. [phone]
e-mail: [e-mail]
http://www.wokolnas.gliwice.pl
Wydano listopad 2002
Unia Europejska  50 pytań 1
Unia Europejska  50 pytań
Unia Europejska  50 pytań
Unia Europejska  50 pytań
Unia Europejska  50 pytań
Unia Europejska  50 pytań
Integracja z Unią Europejską budzi w Polsce nadzie-
je i obawy. Podobne uczucia przed przystąpieniem
do Wspólnot Europejskich towarzyszyły Hiszpanom,
Portugalczykom, Finom, Szwedom i Austriakom.
Czym jest Unia Europejska? Jak funkcjonuje? Jaki
wpływ będzie miało członkostwo w UE na życie oby-
wateli? Procesowi integracji towarzyszą setki pytań.
W tej publikacji staramy się odpowiedzieć na nie-
które z nich.
?
Unia Europejska  50 pytań
Po co nam Unia Europejska?
Po co nam Unia Europejska?
2 Po co nam Unia Europejska?
Po co nam Unia Europejska?
Po co nam Unia Europejska?
1. Co Unia Europejska może zaoferować Polsce?
Dzisiejsza Unia to wspólny rynek, wspólna polityka w dziedzinie transportu i surowe zasady
ochrony S
rodowiska. Dla mieszkańców Unii bardzo ważna jest wspólna polityka regionalna
i strukturalna, oznaczająca w praktyce solidarną pomoc państwom, regionom i obszarom sła-
biej rozwiniętym lub dotkniętym kryzysem. Wymiar społeczny ma także wspólna polityka
zatrudnienia, chroniąca interesy pracowników i ułatwiająca walkę z bezrobociem. Wspólne
działania dotyczą ochrony zdrowia i praw konsumenckich. Unia ułatwia i zarazem stymuluje
wzajemną współpracę w wielu dziedzinach, takich jak kultura, edukacja, badania naukowe.
Wszystko to zapewnia państwom członkowskim harmonijny rozwój, trwały i zrównoważony
wzrost gospodarczy, szybki wzrost stopy życiowej. Przemawia do wyobrax
ni przykład Grecji,
Hiszpanii i Portugalii, a więc państw stosunkowo słabiej rozwiniętych. Produkt krajowy brut-
to na jednego mieszkańca Grecji w 1980 r., a więc tuż przed przystąpieniem, wynosił 5790
dolarów (dane Banku R
wiatowego), w 1999 r. wzrósł do 21 110 dolarów. W analogicznym
przypadku Hiszpanii i Portugalii  w 1985 r. wynosił odpowiednio 4420 i 2250 dolarów, zaS

w 1999 r.  14 800 i 11 010 dolarów. Podobna, według prognoz, byłaby sytuacja Polski. We-
dług raportu stowarzyszenia unijnego biznesu UNICE (z maja 2002 r.) dzięki przystąpieniu do
Unii tempo rozwoju polskiej gospodarki przyspieszy co roku o 1 1,8%.
Pozaekonomicznymi korzyS
ciami z przystąpienia do UE są: stabilizacja, umocnienie systemu
demokratycznego i możliwoS
ć współdecydowania o postanowieniach Wspólnoty. Jako czło-
nek UE Polska będzie uczestniczyć we wspólnej polityce zagranicznej i bezpieczeństwa.
W strukturach unijnych łatwiejsza będzie współpraca policji, służb celnych i sądownictwa,
wspólna walka z terroryzmem, nielegalną imigracją, handlem narkotykami i bronią. Skutecz-
niejsze stanie się zapobieganie przestępczoS
ci zorganizowanej, a także przeciwstawianie się
korupcji, rasizmowi i ksenofobii. Już dziS
systematycznie zacieS
nia się współpraca policji, stra-
ży granicznej i służb celnych, także za poS
rednictwem powołanego w tym celu Europejskie-
go Urzędu Policji (EUROPOL), współpraca między władzami sądowymi, postępuje zbliżanie
norm prawa karnego państw członkowskich.
Unia Europejska  50 pytań
Po co nam Unia Europejska? 3
Po co nam Unia Europejska?
Po co nam Unia Europejska?
Po co nam Unia Europejska?
Po co nam Unia Europejska?
2. Jakie znaczenie ma członkostwo w Unii Europejskiej, skoro
Polska należy już do innych organizacji promujących wolny
handel i znoszenie barier celnych?
Polska razem ze 140 innymi państwami należy do R
wiatowej Organizacji Handlu (WTO) 
której zasadniczym celem jest ułatwianie handlu w skali globalnej  oraz do szeregu innych
organizacji systematycznie obniżających bariery celne. Jednak Unia Europejska zaszła w inte-
gracji dużo dalej niż WTO czy jakakolwiek inna organizacja regionalna. Ustanowiła na swym
obszarze wolny przepływ osób, towarów, usług i kapitału. Wprowadziła w życie wspólne
zasady i standardy dotyczące ochrony S
rodowiska, praw konsumenckich i pracowniczych.
Integracji z Unią nie zastąpi żadna inna umowa międzynarodowa. UE jest najważniejszym
partnerem handlowym Polski: około dwóch trzecich polskiego eksportu i importu przypada
na rynek unijny. Z kolei wymiana towarowa między państwami członkowskimi stanowi dziS

dwie trzecie obrotów Unii, a pozostała jedna trzecia obrotów (stanowiących w sumie jedną
piątą S
wiatowego handlu i jedną czwartą rynku usług) przypada na państwa spoza jej ob-
szaru.
Stosunki UE z innymi państwami są uregulowane w możliwie wszystkich dziedzinach. Po przy-
stąpieniu do UE Polskę automatycznie obejmą wszystkie unijne ułatwienia w handlu z pozo-
stałymi krajami S
wiata. W konsekwencji zmniejszą się stawki celne na artykuły importowane
ze Stanów Zjednoczonych i wielu państw Azji. Każda z takich zniesionych barier oznaczać
może w praktyce większe obroty handlowe, napływ inwestycji i szybszy rozwój.
Stosunki UE z państwami trzecimi obejmują także inne dziedziny poza handlem. Dotyczą
współpracy w dziedzinie badań naukowych, współpracy kulturalnej i politycznej. UE anga-
żuje się w akcje pomocy humanitarnej oraz wspiera przedsięwzięcia na rzecz utrwalenia
pokoju.
Unia Europejska  50 pytań
Po co nam Unia Europejska?
Po co nam Unia Europejska?
4 Po co nam Unia Europejska?
Po co nam Unia Europejska?
Po co nam Unia Europejska?
3. Jaki wpływ na politykę Unii Europejskiej i podejmowane
decyzje mają państwa członkowskie? Czy Polska  po przystą-
pieniu do Unii  uzyska takie same prawa?
Unia wypracowała wyjątkowy system godzenia interesu wspólnoty z interesami narodowy-
mi. Ten sposób podejmowania decyzji  zapewniający przejrzyste reguły i przestrzeganie za-
sad demokracji  nazywany jest metodą wspólnotową.
Komisja Europejska, reprezentująca interes wspólnotowy, przedkłada projekty aktów
prawnych. Rada Unii Europejskiej, w której zasiadają ministrowie reprezentujący interesy
państw członkowskich, przyjmuje albo odrzuca zgłoszone przez Komisję projekty. W więk-
szoS
ci przypadków decyzje podejmowane są kwalifikowaną większoS
cią głosów. Każde
państwo dysponuje stałą liczbą głosów, proporcjonalną do liczby ludnoS
ci (z drobną korektą
na rzecz mniejszych państw). W praktyce oznacza to, że aby przyjąć albo odrzucić propono-
wane rozwiązanie potrzeba dziS
około 70% głosów, co odpowiada mniej więcej 58% ludno-
S
ci Unii. Podobna zasada będzie obowiązywać po rozszerzeniu Unii, dając Polsce duży wpływ
na podejmowane decyzje.
Zasada kwalifikowanej większoS
ci głosów sprawia, że proces decyzyjny jest bardziej demo-
kratyczny (jedno państwo czy mniejszoS
ciowa grupa państw nie może narzucić swojego zda-
nia większoS
ci, a tym samym zablokować legislacji; z kolei  duże państwa nie mogą przefor-
sować swojego stanowiska wbrew woli  małych państw i na odwrót). Z drugiej strony 
metoda ta wymaga ciągłego współdziałania, zjednywania opinii innych państw do własnych
racji, poddawania argumentów, przekonywania. Tym bardziej że wiele spraw istotnych z per-
spektywy jednych krajów  na przykład rozwiązania w dziedzinie rybołówstwa czy produkcji
czekolady  ma dla innych mniejsze znaczenie.
Ważną rolę w tym procesie odgrywają lobbyS
ci: przedstawiciele rozmaitych organizacji go-
spodarczych, branżowych i zawodowych, społecznych i regionalnych. Ich zadaniem jest do-
starczanie informacji i argumentów przemawiających za konkretnym rozwiązaniem (lub jego
odrzuceniem). Podnoszone są także konsekwencje społeczne. W Brukseli działa ponad 30 tys.
rozmaitych organizacji o charakterze lobbystycznym, reprezentujących regiony, grupy zawo-
dowe i gałęzie przemysłu. Silne grupy nacisku tworzą rolnicy i ekolodzy.
JednoczeS
nie każde z państw członkowskich (a także każda z unijnych instytucji i każdy oby-
watel Unii) może złożyć skargę do Europejskiego Trybunału SprawiedliwoS
ci, jeS
li uzna,
że doszło do naruszenia unijnego prawa lub potrzebna jest jego interpretacja.
Polska po przystąpieniu do Unii Europejskiej uzyska (na mocy Traktatu Nicejskiego z 2000 r.)
pełnię praw przysługujących dotychczasowym państwom członkowskim. Co więcej, z 38 mi-
lionami obywateli Polska będzie największym i najważniejszym z nowych państw członkow-
skich, a w poszerzonej Unii znajdzie się wraz z Hiszpanią w gronie  silnych S
rednich państw ,
tuż za grupą czterech  dużych państw  Francją, Niemcami, Włochami, Wielką Brytanią.
Unia Europejska  50 pytań
Po co nam Unia Europejska? 5
Po co nam Unia Europejska?
Po co nam Unia Europejska?
Po co nam Unia Europejska?
Po co nam Unia Europejska?
4. Czy Polska po przystąpieniu do Unii Europejskiej zachowa
suwerennoS
ć i tożsamoS
ć narodową?
Nie ma co do tego wątpliwoS
ci. Unia Europejska jest związkiem suwerennych państw. Z chwi-
lą przystąpienia do Unii suwerennoS
ć i ciągłoS
ć państwa polskiego zostaną zachowane. Pol-
ska pozostanie demokracją parlamentarną, z prezydentem zachowującym wszystkie prero-
gatywy głowy państwa, z Sejmem i Senatem stanowiącymi prawo, z premierem stojącym na
czele rządu, jako władzą wykonawczą, z systemem sądowniczym, własną polityką wewnętrz-
ną i zagraniczną oraz wszystkimi instytucjami wpisanymi w porządek konstytucyjny III Rzecz-
pospolitej.
Od momentu przystąpienia do Unii  poprzez uczestnictwo w pracach Rady Europejskiej,
Rady Unii Europejskiej, Parlamentu Europejskiego i pozostałych instytucji  Polska będzie
współdecydować we wszystkich dziedzinach działalnoS
ci Wspólnot. Niektóre decyzje, doty-
czące Polski oraz innych państw członkowskich, podejmowane będą na szczeblu wspólnoty:
wszędzie tam (i tylko tam), gdzie rozwiązania o charakterze ponadnarodowym okażą się
skuteczniejsze czy korzystniejsze, niż podejmowane indywidualnie lub na niższych szczeblach.
Jest to zasada subsydiarnoS
ci.
Blisko pół wieku stopniowego zacieS
niania współpracy S
wiadczy o tym, że Unia nie stanowi
zagrożenia dla państw narodowych. Francuzi pozostali Francuzami, Włosi Włochami, Niemcy
Niemcami, wzbogaceni o rodzącą się nową dodatkową tożsamoS
ć  Europejczyków. Siłą Unii
jest właS
nie wieloS
ć i różnorodnoS
ć kultur, języków, regionów, religii, a także pełnia praw,
swobód i wolnoS
ci każdego z jej obywateli.
Unia Europejska  50 pytań
Po co nam Unia Europejska?
Po co nam Unia Europejska?
6 Po co nam Unia Europejska?
Po co nam Unia Europejska?
Po co nam Unia Europejska?
5. Jakich dziedzin dotyczą ustalenia wspólnotowe?
Unia Europejska podejmuje tylko takie działania, które dają lepszy skutek, niż gdyby były
oddane do decyzji poszczególnym państwom członkowskim. Zasada ta, zwana zasadą sub-
sydiarnoS
ci (albo inaczej: pomocniczoS
ci lub zastępczoS
ci, wprowadzona do unijnych ure-
gulowań ustawowych Traktatem z Maastricht z 1992 roku), wynika z przekonania, że decyzje
powinny być podejmowane na szczeblu jak najbliższym obywatelowi. Innymi słowy, Unia
powołana jest tylko do spełniania celów, z którymi nie poradziłyby sobie w pojedynkę wcho-
dzące w jej skład państwa członkowskie. Z kolei państwo powinno decydować tylko w spra-
wach, które nie mogą być rozstrzygane na szczeblu gmin czy regionów.
Unia ma wyłączne kompetencje w prawie wszystkich kwestiach dotyczących rynku we-
wnętrznego: polityki handlowej, wolnego przepływu osób, towarów, usług i kapitału, orga-
nizacji rynku rolnego, przestrzegania reguł konkurencji, ochrony zasobów rybnych i elemen-
tów polityki transportowej. Wspólny rynek wymaga jednakowych reguł i zasad obowiązują-
cych wszystkich uczestników. Natomiast poza wymienionymi obszarami wyłącznych kompe-
tencji Unii prawo do podejmowania decyzji przysługuje poszczególnym państwom
członkowskim.
Ponadto Komisja Europejska, będąca ciałem wykonawczym Unii, wobec każdego z propono-
wanych działań ma obowiązek (w myS
l artykułu 3b Traktatu o Wspólnocie Europejskiej) do-
konania analizy, czy skuteczniej nie zrealizowałyby tego indywidualnie poszczególne pań-
stwa członkowskie. Podczas szczytu Rady Europejskiej w Edynburgu (1992 r.) ustalono zasady
współpracy poszczególnych unijnych instytucji w przestrzeganiu zasady subsydiarnoS
ci. W myS
l
przyjętych ustaleń, działania Unii powinny być jak najprostsze: unijne akty prawne powinny
być wydawane jedynie w niezbędnym zakresie i tam, gdzie to tylko możliwe, winny być za-
stępowane dyrektywami, zobowiązującymi wszystkie państwa do realizacji przyjętego wspólnie
celu, ale pozostawiającymi im swobodę w zakresie wyboru form i metod.
Unia Europejska  50 pytań
Po co nam Unia Europejska? 7
Po co nam Unia Europejska?
Po co nam Unia Europejska?
Po co nam Unia Europejska?
Po co nam Unia Europejska?
6. Jak przebiega proces przyjmowania nowych państw człon-
kowskich do Unii Europejskiej?
Polska zawarła umowę ze Wspólnotami Europejskimi o handlu i współpracy gospodarczej
w 1989 r., wkrótce po pierwszych wolnych wyborach. W dwa lata póx
niej został podpisany
Układ Europejski (o stowarzyszeniu Polski ze Wspólnotami oraz ich państwami członkowski-
mi). Szczyt Kopenhaski w czerwcu 1993 r. okreS
lił warunki polityczne i ekonomiczne członko-
stwa w UE krajów z Europy R
rodkowej i Wschodniej. W 1994 r. Polska złożyła oficjalny wnio-
sek o członkostwo. Negocjacje rozpoczęły się w marcu 1998 r. Intencją polskiego rządu jest
zamknięcie wszystkich obszarów negocjacji do końca 2002 r. i przeprowadzenie referendum
w 2003 r.
Jeszcze w trakcie trwania rokowań Rada Unii Europejskiej przygotowuje projekt traktatu
akcesyjnego z właS
ciwymi aneksami i protokołami, odrębny dla każdego państwa ubiegają-
cego się o członkostwo. Podpisuje go kandydat oraz wszystkie państwa członkowskie Unii.
Traktat ma charakter umowy międzynarodowej i zawiera komplet ustaleń dokonanych pod-
czas negocjacji. Ostatnim etapem jest ratyfikacja (zatwierdzenie) układu przez: Parlament
Europejski, parlamenty wszystkich państw członkowskich oraz parlament kraju ubiegającego
się o członkostwo.
Konstytucja RP zawiera podstawę prawną przystąpienia Polski do Unii Europejskiej (art. 90
ust. 1), upoważniającą do przekazania Unii  kompetencji organów władzy państwowej w nie-
których sprawach . Konstytucja okreS
la też szczegółowo (art. 90 ust. 2 i 3) wymogi zatwier-
dzenia traktatu akcesyjnego. Zgoda na ratyfikację przez prezydenta RP tego traktatu może
być wyrażona albo w drodze ustawy uchwalonej przez Sejm i Senat, bądx
w drodze ogólno-
narodowego referendum. Decyzję w sprawie rozpisania referendum podejmuje Sejm lub pre-
zydent za zgodą Senatu.
Narodowe referenda towarzyszyły wszystkim poprzednim rozszerzeniom Unii. Społeczeństwa
Danii, Irlandii i Wielkiej Brytanii (w 1972 r.); Grecji (w 1980 r.); Hiszpanii i Portugalii (w 1985 r.)
oraz Austrii, Finlandii i Szwecji (w 1994 r.) wypowiedziały się w referendach za przystąpie-
niem do Unii. W Norwegii dwukrotnie (w 1972 r. i 1994 r.) liczniejsi okazali się przeciwnicy
przystąpienia do Unii.
Unia Europejska  50 pytań
Po co nam Unia Europejska?
Po co nam Unia Europejska?
8 Po co nam Unia Europejska?
Po co nam Unia Europejska?
Po co nam Unia Europejska?
7. W jaki sposób ustanawiana jest składka członkowska w Unii
Europejskiej  i czy może się zdarzyć, że Polska więcej będzie
wpłacać do wspólnej kasy, niż z niej otrzymywać?
Unia Europejska finansowana jest głównie ze S
rodków przekazywanych przez państwa człon-
kowskie, tzw. S
rodków własnych. Ich wielkoS
ć jednomyS
lnie ustala Rada Unii Europejskiej,
a ratyfikują parlamenty państw członkowskich. W latach 2000 2006 S
rodki te nie mogą prze-
kroczyć 1,27% produktu krajowego brutto UE.
R
rodki własne UE dzielą się na:
opłaty rolne, pobierane od importu produktów rolnych z krajów nienależących do UE,
opłaty celne, wynikające ze wspólnych taryf celnych, stosowanych przy wymianie handlo-
wej z krajami trzecimi,
wpływy z podatku od wartoS
ci dodanej (VAT) krajów członkowskich, odpowiadające temu,
czym byłby produkt VAT pobierany w wysokoS
ci 1% (0,75% od 2002 roku; 0,5% od 2004 roku),
wpłaty państw członkowskich oparte na zmiennym udziale procentowym uzależnionym od
ich PKB.
Połowa S
rodków własnych pochodzi ze składek obliczanych jako częS
ć produktu krajowego
brutto każdego z członków Piętnastki. W ten sposób większy udział w finansowaniu Unii
mają państwa bardziej rozwinięte, które z kolei w mniejszym stopniu korzystają z funduszy
przeznaczonych na wyrównywanie dysproporcji w rozwoju państw i regionów. W rezultacie
Niemcy, Holandia, Szwecja i Austria są obecnie płatnikami netto: dają więcej do unijnej
kasy, niż z niej otrzymują.
W budżecie Unii w 2000 r. 35% S
rodków własnych pochodziło z podatku VAT pobieranego
w państwach członkowskich. To x
ródło finansowania z roku na rok maleje (w 1990 r. stanowi-
ło 70% przychodów UE).
Tak zwane tradycyjne S
rodki własne  opłaty rolne oraz celne pobierane od państw trzecich
 w 2000 r. stanowiły w sumie 14% wszystkich S
rodków własnych.
Inne, o wiele mniejsze przychody, pochodzą z podatków funkcjonariuszy europejskich, kar
wymierzanych przez Komisję przedsiębiorstwom naruszającym zasady konkurencji oraz z do-
datniego salda z ubiegłego roku.
R
rodki budżetowe Unii w większoS
ci wracają do państw członkowskich. Wydatki administra-
cyjne  na utrzymanie unijnych instytucji i ok. 32 tys. urzędników  nie przekraczają 5%.
Największe S
rodki przeznaczane są na Wspólną Politykę Rolną (44% wydatków w 2000 r.)
oraz fundusze strukturalne i Fundusz SpójnoS
ci (35% wydatków), 6,5% finansuje badania
i programy edukacyjne, a 5%  pomoc dla państw trzecich.
Od dnia przystąpienia do UE Polska będzie wpłacała składkę do unijnego budżetu, podobnie
jak pozostałe państwa członkowskie. WielkoS
ć składki zostanie ustalona podczas negocjacji
członkowskich. Według szacunków ekspertów będzie to suma rzędu 2,5 3,5 mld euro rocznie.
Zgodnie z propozycją Komisji Europejskiej w latach 2004 2006 Polska może otrzymać z fundu-
szy strukturalnych i funduszu spójnoS
ci około 12 mld euro. Wiele jednak zależeć będzie od
stopnia przygotowania do członkostwa, sprawnoS
ci administracyjnej rozmaitych instytucji z pol-
skiej strony, jakoS
ci przedstawionych planów i zamierzeń oraz możliwoS
ci budżetowego współ-
finansowania poszczególnych projektów.
Już w pierwszym roku po przystąpieniu do UE Polska powinna stać się beneficjentem net-
to, to znaczy więcej otrzymywać z kas Unii, niż wynosi składka członkowska. Jak uczy do-
S
wiadczenie innych państw członkowskich o porównywalnym rozwoju, wykorzystanie tych
funduszy nie jest łatwe. Polska powinna być jednak lepiej przygotowana do ich absorpcji niż
np. Hiszpania, która nie miała możliwoS
ci korzystania z tylu funduszy przedakcesyjnych.
Unia Europejska  50 pytań
Po co nam Unia Europejska? 9
Po co nam Unia Europejska?
Po co nam Unia Europejska?
Po co nam Unia Europejska?
Po co nam Unia Europejska?
8. Czy można wystąpić z Unii Europejskiej?
Istnieje taka możliwoS
ć. Traktat akcesyjny, podpisywany po zakończeniu negocjacji człon-
kowskich, ma charakter umowy międzynarodowej. Zostaje ona zawarta między państwem
kandydującym a państwami członkowskimi Unii. Może więc zostać wypowiedziana na takich
samych zasadach jak inne umowy międzynarodowe. Stosowne zapisy przewidujące taką oko-
licznoS
ć znajdują się w każdym traktacie akcesyjnym.
Jednak do tej pory żadne państwo członkowskie nie wystąpiło z Unii, ani też nie zgłosiło
takich intencji. Unię charakteryzuje demokratyczny tryb podejmowania decyzji oraz wielo-
letnia praktyka w godzeniu rozmaitych interesów i punktów widzenia. Członkowie Unii uczest-
niczą w kolejnych etapach integracji: tworzenia wewnętrznego rynku wspólnotowego, unii
walutowej, wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa.
Z kolei Unia ma prawo zawiesić w prawach członka  wspólną decyzją pozostałych państw
członkowskich  państwo łamiące fundamentalne zasady demokracji i poszanowania praw
człowieka. Taki przypadek również dotychczas się nie zdarzył.
Unia Europejska  50 pytań
Po co nam Unia Europejska?
Po co nam Unia Europejska?
10 Po co nam Unia Europejska?
Po co nam Unia Europejska?
Po co nam Unia Europejska?
9. Jaki jest cel negocjacji członkowskich prowadzonych przez
Polskę z Unią Europejską, skoro kolejne państwa przyłączające
się do Unii zobowiązane są przyjąć wszystkie przepisy i zasady
obowiązujące w tej organizacji?
Każde państwo kandydujące do Unii Europejskiej deklaruje wolę przyjęcia całoS
ci praw
w niej obowiązujących (tzw. acquis communautaire). W trakcie negocjacji ustala się, jak szyb-
ko i na jakich zasadach przyszły kraj członkowski będzie w stanie dostosować swoją gospo-
darkę i prawodawstwo do unijnych standardów. Negocjowane są również: wysokoS
ć przy-
szłej składki do budżetu, uczestnictwo kandydatów w unijnych politykach (w tym w Fundu-
szu SpójnoS
ci, funduszach strukturalnych i rolnych) oraz ewentualne wyjątki od zasad zawar-
tych w traktatach Unii.
Pierwszym etapem negocjacji jest przegląd prawodawstwa kandydatów pod kątem zbież-
noS
ci z prawem europejskim, który w przypadku Polski rozpoczął się w kwietniu 1998 r. Usta-
lana jest wówczas  lista rozbieżnoS
ci , czyli wszystkie dziedziny, w których kandydat musi
dostosować swoje rozwiązania prawne do unijnych standardów. Negocjacje dotyczą 29 ob-
szarów funkcjonowania Unii  począwszy od kwestii gospodarczych, finansowych i społecz-
nych, wymiaru sprawiedliwoS
ci, nauki i edukacji, ochrony zdrowia i ochrony S
rodowiska, praw
konsumentów, po wspólną politykę zagraniczną i bezpieczeństwa.
W drugim etapie państwo kandydujące przedstawia stanowisko negocjacyjne w każdym
z obszarów, to znaczy deklaruje, jakie zasady może wdrożyć od momentu przystąpienia do
Unii, a gdzie występuje o okresy przejS
ciowe, umożliwiające pełne przystosowanie się do
standardów UE w obszarach, gdzie wymagane są znaczne nakłady inwestycyjne i czas na
wdrożenie odpowiednich zmian.
Z kolei państwa członkowskie UE uzgadniają wspólne stanowiska dotyczące każdego z
obszarów negocjacji i czasami (choć rzadko) występują o okresy przejS
ciowe w odniesieniu
do praw przysługujących kandydatom.
Ustalanie okresów przejS
ciowych jest powszechną praktyką stosowaną w Unii  inaczej kan-
dydaci czekaliby w kolejce do Unii przez dziesiątki lat, zanim spełniliby wszystkie warunki. Na
przykład traktaty dotyczące członkostwa Austrii, Finlandii i Szwecji zawierały 33 rozmaite
typy okresów przejS
ciowych.
Unia Europejska  50 pytań
Po co nam Unia Europejska? 11
Po co nam Unia Europejska?
Po co nam Unia Europejska?
Po co nam Unia Europejska?
Po co nam Unia Europejska?
10. Jakie są najtrudniejsze kwestie w negocjacjach Polski z Unią
Europejską?
Jednym z najtrudniejszych obszarów negocjacyjnych jest rolnictwo i kwestie związane z uczest-
nictwem we Wspólnej Polityce Rolnej. Obszar upraw naszego rolnictwa będzie trzeci co do
wielkoS
ci wS
ród państw Unii. JednoczeS
nie polskie rolnictwo charakteryzują rozdrobnione
gospodarstwa rolne, przerost zatrudnienia, niższa wydajnoS
ć pracy i mniejsze przychody niż
w UE. Rolnictwo unijne przeszło w ostatnich dziesięcioleciach głęboką modernizację, polskie
rolnictwo dopiero czeka to wyzwanie. Dlatego Unia zaproponowała Polsce  podobnie jak
innym państwom kandydującym  dziesięcioletni okres przejS
ciowy na pełne wdrożenie za-
sad Wspólnej Polityki Rolnej. Rozmaite szczegółowe rozwiązania w tej kwestii, zwłaszcza
dotyczące form płatnoS
ci wspierających produkcję rolną, są ciągle przedmiotem negocjacji.
Inny trudny obszar negocjacji dotyczy możliwoS
ci podejmowania przez Polaków pracy w pań-
stwach Wspólnoty. Z uwagi na wysoki wskax
nik bezrobocia i niższe płace, polscy pracownicy
 przed okres maksymalnie 7 lat  mieliby ograniczone prawo do pracy w państwach Unii
(które obawiają się rozregulowania własnych rynków pracy). Stosunek poszczególnych państw
do tej sprawy jest indywidualny, na przykład Holandia zapowiedziała, że nie będzie stawiała
barier przed polskimi pracownikami już od chwili naszego członkostwa, a inne państwa za-
powiedziały analizę sytuacji na rynku pracy i stopniowe znoszenie restrykcji przed upływem
okresu przejS
ciowego.
W dziedzinie ochrony S
rodowiska, higieny produkcji i warunków sanitarnych sprostanie wy-
sokim unijnym standardom wymagać będzie znacznych nakładów. Z tego powodu Polska
wystąpiła o okresy przejS
ciowe.
Drażliwa jest też kwestia zakupu ziemi przez obywateli innych państw członkowskich. Biorąc
pod uwagę niższe ceny ziemi, Polska zaproponowała czasowe ograniczenia w tej dziedzinie.
Polska wystąpiła także o utrzymanie kilku obniżonych stawek podatku VAT i akcyzy na
papierosy.
Trudne negocjacje w obszarze konkurencji dotyczą polskich specjalnych stref ekonomicznych
(stosowane tam zasady pomocy publicznej są niezgodne z uregulowaniami unijnymi) i re-
strukturyzacji hutnictwa stali. W obszarze transport problem dotyczy międzynarodowych ko-
lejowych przewozów towarowych oraz dostępu do rynku usług w międzynarodowej komuni-
kacji autobusowej dla polskich przewox
ników. Inne trudne rozmowy dotyczyć będą wysoko-
S
ci S
wiadczeń otrzymywanych przez Polskę w ramach funduszy strukturalnych oraz wysokoS
ci
składki wpłacanej do budżetu Unii.
DoS
wiadczenia związane z poprzednimi rozszerzeniami wskazują, że ustalone na zasadzie
kompromisu ostateczne rozwiązania w kwestiach spornych są do przyjęcia dla wszystkich
stron, choć zapewne w pełni nie zadowolą żadnej z nich. Ale taka też jest istota kompromisu,
pozwalającego godzić różne interesy i punkty widzenia.
Unia Europejska  50 pytań
Jak działa Unia?
Jak działa Unia?
12 Jak działa Unia?
Jak działa Unia?
Jak działa Unia?
11. Jak przebiega proces podejmowania decyzji w Unii Euro-
pejskiej?
Mechanizm podejmowania decyzji musi pogodzić nadrzędny interes wspólnoty z rozmaitymi
interesami narodowymi. Jest zatem skomplikowany i wieloetapowy. Inicjatywa legislacyj-
na w dziedzinach dotyczących funkcjonowania Wspólnego Rynku (I filar) przysługuje wyłącz-
nie Komisji Europejskiej. Komisja ma także uprawnienia do podejmowania inicjatywy we
Wspólnej Polityce Zagranicznej i Bezpieczeństwa (II filar) oraz współpracy w dziedzinie wy-
miaru sprawiedliwoS
ci i spraw wewnętrznych (III filar).
Komisja opracowuje propozycje aktów prawnych (rozporządzeń, dyrektyw) i przedkłada je
Radzie Unii Europejskiej, głównemu organowi decyzyjnemu Wspólnot, reprezentującemu
interesy państw członkowskich. Rada może przyjąć proponowane akty prawne, albo je od-
rzucić (natomiast zmian może w nich dokonać tylko na podstawie decyzji podjętej jedno-
myS
lnie). Rada często przekazuje Komisji uprawnienia do wydawania aktów wykonawczych
do przyjętych dyrektyw i rozporządzeń, co ułatwia i przyspiesza proces legislacyjny.
Najważniejsze decyzje odnoS
nie do kształtu i rozwoju Unii zapadają na forum Rady Euro-
pejskiej, na zasadzie konsensu, czyli jednomyS
lnej akceptacji. Rada Europejska zbiera się na
regularnych sesjach dwa razy do roku oraz dodatkowo w zależnoS
ci od potrzeb. Spotkania
na szczycie szefów rządów i głów państw wytyczają kurs na przyszłoS
ć, a przyjęte tam posta-
nowienia podejmuje Rada Unii Europejskiej.
Decyzje Rady Unii Europejskiej, w zależnoS
ci od wagi sprawy, zapadają według trzech zasad.
Zasada zwykłej większoS
ci stosowana jest do spraw o stosunkowo niewielkiej wadze i o
charakterze proceduralnym. Z kolei zasada jednomyS
lnoS
ci obowiązuje przy rozstrzygnię-
ciach o podstawowym znaczeniu, jak zawieraniem umów o stowarzyszeniu czy traktatów
akcesyjnych. Zakres stosowania zasady jednomyS
lnoS
ci jest  wraz z postępem integracji eu-
ropejskiej  systematycznie ograniczany na rzecz zasady kwalifikowanej większoS
ci: każ-
de z państw członkowskich dysponuje okreS
loną liczbą głosów, ustaloną na podstawie kryte-
riów ekonomicznych i demograficznych (z korektą na korzyS
ć mniejszych państw). Francja,
Niemcy, Wielka Brytania i Włochy mają po 10 głosów; Hiszpania, Belgia, Holandia, Portugalia
 po 5 ; Austria i Szwecja  po 4; Dania, Finlandia i Irlandia  po 3 głosy. Przy 87 głosach
większoS
ć kwalifikowaną stanowią 62 głosy (czyli 71% ogółu głosów, co odpowiada mniej
więcej 58% całej ludnoS
ci Unii).
Zasada kwalifikowanej większoS
ci obowiązuje między innymi w prawie wszystkich spra-
wach związanych z rynkiem wewnętrznym (I filar), dotyczy przepisów w ramach Wspólnej
Polityki Rolnej, swobody przepływu siły roboczej oraz niektórych umów z państwami trze-
cimi i organizacjami międzynarodowymi. Stosowana jest też przy ujednolicaniu przepisów
prawnych i administracyjnych, a także przy przyjmowaniu decyzji wykonawczych w ramach
II i III filaru. Z wymogu jednomyS
lnoS
ci na rzecz kwalifikowanej większoS
ci zrezygnowano
między innymi w odniesieniu do nominacji na wyższe stanowiska unijne i międzynarodo-
wego handlu usługami.
Po rozszerzeniu podział głosów w Radzie Unii Europejskiej ulegnie zmianie (w myS
l postano-
wień Traktatu Nicejskiego z 2000 r.). Z chwilą przyjęcia do Unii 12 nowych członków, ogólna
liczba głosów zwiększyłaby się do 345. Francja, Niemcy, Wielka Brytania i Włochy otrzymają
po 29 głosów, a Polska, tak jak Hiszpania  27 głosów.
Unia Europejska  50 pytań
Jak działa Unia? 13
Jak działa Unia?
Jak działa Unia?
Jak działa Unia?
Jak działa Unia?
12. W jaki sposób jest wyłaniany Parlament Europejski i jaka
jest jego rola?
Parlament Europejski jest największym wielonarodowym zgromadzeniem parlamentarnym
na S
wiecie. Początkowo składał się z delegatów parlamentów krajowych. Od 1979 r. jest wy-
łaniany w bezpoS
rednich i powszechnych wyborach, które co 5 lat odbywają się we wszyst-
kich państwach członkowskich Unii. Obecnie 626 mandatów, uwzględniając liczbę mieszkań-
ców, rozdzielonych jest następująco: Niemcy  99, Francja, Włochy i Wielka Brytania  po 87,
Hiszpania  64, Holandia  31, Belgia, Grecja i Portugalia  po 25, Austria  20, Dania i Finlan-
dia  po 16, Irlandia  15, Luksemburg  6 mandatów.
Po rozszerzeniu Unii Parlament (na mocy Traktatu Nicejskiego z 2000 r.) ma liczyć 732 posłów.
Najwięcej mandatów będą miały Niemcy (99), Francja, Włochy i Wielka Brytania (po 72). Pol-
ska, podobnie jak Hiszpania, miałaby 50 miejsc. JeS
li Polska stanie się członkiem Unii w 2004 r.,
w tym samym roku Polacy będą uczestniczyć w europejskich wyborach parlamentarnych, któ-
re wyłonią posłów nowej pięcioletniej kadencji, rozpoczynającej się w 2005 r.
Wybrani posłowie nie są reprezentantami swoich państw i nie są podzieleni na kluby narodo-
woS
ciowe oraz nie obowiązuje ich żadna  narodowa dyscyplina głosowania. Parlamenta-
rzyS
ci europejscy reprezentują obywateli wspólnej Europy i w ich imieniu uczestniczą w obra-
dach, podzieleni, zgodnie ze swymi orientacjami politycznymi, na osiem frakcji politycznych.
Obecnie najwięcej reprezentantów mają Europejska Partia Obywatelska  Europejscy Demo-
kraci (chadecja) oraz Partia Europejskich Socjalistów.
Rola Parlamentu Europejskiego, początkowo skromna, systematycznie roS
nie. Parlament współ-
pracuje przy stanowieniu wspólnotowego prawa (ale nie ma inicjatywy legislacyjnej), uczest-
niczy w konsultacjach i opiniowaniu. Akceptuje też ostateczny projekt unijnego budżetu, ma
prawo do ustalania tzw. wydatków nieobligatoryjnych (poza zobowiązaniami traktatowymi)
oraz udziela Komisji Europejskiej absolutorium z wykonania budżetu. Kontroluje jej prace
i ma prawo wystąpić z wnioskiem o wotum nieufnoS
ci wobec Komisji (przyjęcie takiego wniosku
większoS
cią dwóch trzecich nakłada na Komisję obowiązek podania się do dymisji).
Parlament Europejski ma decydujący głos w sprawie przyjmowania nowych członków do Unii.
Brak pozytywnej opinii (avis conform) Parlamentu uniemożliwia dalszy proces ratyfikacji trak-
tatów akcesyjnych przez kraje członkowskie. Tę procedurę opinii pozytywnej stosuje się w od-
niesieniu do decyzji o przystąpieniu państw do UE, układów o stowarzyszeniu i innych funda-
mentalnych porozumień z krajami trzecimi.
Unia Europejska  50 pytań
Jak działa Unia?
Jak działa Unia?
14 Jak działa Unia?
Jak działa Unia?
Jak działa Unia?
13. Czy Komisja Europejska stanie się europejskim rządem?
Nie, Unia Europejska nie jest państwem, tylko międzynarodową wspólnotą ludzi i państw.
Nie reprezentuje jej więc parlament ani odpowiedzialny przed tym parlamentem rząd.
Komisja nie dąży do utworzenia europejskiego superpaństwa z jednym centrum władzy. Współ-
praca Komisji z Parlamentem oraz Radą jest gwarancją demokratycznego charakteru UE.
Jednym z elementów, który umożliwił proces integracji europejskiej, było przyznanie inicja-
tywy ustawodawczej wyłącznie Komisji, która nie reprezentuje interesów narodowych ani
partyjnych. Podczas wypracowywania unijnych polityk bierze pod uwagę postulaty krajów
członkowskich, a z drugiej strony stara się zdefiniować nadrzędny interes wspólny, w imię
którego działa.
Unia Europejska  50 pytań
Jak działa Unia? 15
Jak działa Unia?
Jak działa Unia?
Jak działa Unia?
Jak działa Unia?
14. Na czym polega wolny przepływ osób, towarów, usług i ka-
pitału na obszarze Unii? Czy Polacy zyskają identyczne prawa
do swobodnego podróżowania i podejmowania pracy jak pozo-
stali obywatele Unii Europejskiej?
Swoboda przepływu osób oznacza prawo każdego obywatela Unii do swobodnego prze-
mieszczania się na obszarze Unii Europejskiej  prawo do pracy, prawo do prowadzenia dzia-
łalnoS
ci gospodarczej i usługowej, prawo do osiedlania się i nabywania nieruchomoS
ci, swo-
body przepływu kapitału oraz korzystania z opieki socjalnej.
Swobodny przepływ towarów oznacza, że wewnętrzny rynek nie ma granic, a więc i barier
celnych. Wszystkie towary podlegają tym samym normom i wymogom, te same towary we
wszystkich krajach muszą odpowiadać jednakowym standardom. Niedopuszczalna jest jaka-
kolwiek forma dyskryminacji wyrobów obcej produkcji i ochrona konkurencyjnoS
ci produktów
krajowych. Zasada swobodnego przepływu towarów dotyczy zarówno wyrobów przemysło-
wych, jak i produktów rolnych oraz spożywczych. Ograniczenia w przepływie dóbr mogą być
wprowadzone jedynie wtedy, gdy wymagają tego względy moralnoS
ci publicznej, porządku
i bezpieczeństwa publicznego, ochrony zdrowia i życia ludzi, ochrony zwierząt i roS
lin, ochrony
narodowych dóbr kultury oraz własnoS
ci przemysłowej i handlowej, jednak takie kroki nie
mogą służyć jakiejkolwiek dyskryminacji ani spełniać roli ukrytych restrykcji handlowych.
Swobodny przepływ usług daje obywatelom Unii prawo do korzystania z usług S
wiadczo-
nych przez wszystkie podmioty gospodarcze z państw wspólnoty  zarówno na terytorium
własnego kraju, jak i na całym obszarze Unii. Daje też prawo do sprzedaży takich usług, w
tym podejmowania i wykonywania pracy na własny rachunek, zakładania i prowadzenia przed-
siębiorstw, spółek, agencji oraz filii.
Zasada swobodnego przepływu kapitału daje przedsiębiorstwom i obywatelom nieskrę-
powane prawo wyboru miejsca zakładania swoich rachunków bankowych i utrzymywania
lokat oraz dokonywania transakcji finansowych i operacji bankowych we wszystkich pań-
stwach członkowskich i nabywania nieruchomoS
ci.
Zastosowanie czterech swobód oznacza w praktyce, że dowolny towar czy usługa oferowana
przez firmę portugalską  jeS
li spełnia unijne standardy  może być sprzedawana we Francji na
warunkach nie gorszych niż towary i usługi francuskie. JeS
li Belg chce pracować w Niemczech,
może swobodnie szukać zatrudnienia, a jeS
li znajdzie pracę, to przysługują mu warunki płacy
i opieki socjalnej nie gorsze niż pracownikowi niemieckiemu. Grek może otworzyć konto i do-
konywać transakcji giełdowych w Luksemburgu, a luksemburski bank ma zagwarantowane
podobne zasady funkcjonowania w Holandii, jak te, które dotyczą banków holenderskich. Te
ogólne reguły uzupełniane są dodatkowymi regulacjami dotyczącymi na przykład ubezpieczeń
społecznych (równe traktowanie w dostępie do emerytur, rent i zasiłków), czy wzajemnego
uznawania dyplomów i kwalifikacji zawodowych. Osobne przepisy i wymagania dotyczą takich
zawodów jak lekarze, pielęgniarki, dentyS
ci, farmaceuci, prawnicy czy architekci. Tam, gdzie
szczegółowa harmonizacja przepisów okazała się trudna do przeprowadzenia, zastąpiła ją prak-
tyka wzajemnego uznawania przepisów stosowanych w poszczególnych państwach.
Wraz z przystąpieniem do Unii Europejskiej obywatele Polski uzyskają pełen zakres praw
wynikających ze swobodnego przepływu osób, towarów, usług i kapitału. Jedynym obszarem
do dalszych ustaleń pozostaje prawo obywateli Polski do zatrudnienia za granicą (w ramach
swobody przepływu osób). Państwa Unii zaproponowały wprowadzenie siedmioletniego okre-
su przejS
ciowego, podczas którego prawo to byłoby ograniczone.
Unia Europejska  50 pytań
Jak działa Unia?
Jak działa Unia?
16 Jak działa Unia?
Jak działa Unia?
Jak działa Unia?
15. Czy znikną polskie służby graniczne i celne?
Z chwilą przystąpienia Polski do Unii Europejskiej wschodnie i północne granice kraju staną
się zewnętrznymi granicami Unii. Ich ochrona będzie miała zasadnicze znaczenie dla całej UE.
Osoby, które przekroczą polską granicę, będą się mogły swobodnie przemieszczać praktycz-
nie po całym obszarze Schengen, który obejmuje dziS
wszystkie państwa Unii (Wielka Bry-
tania i Irlandia uczestniczą w nim tylko częS
ciowo) oraz Norwegię i Islandię jako państwa
stowarzyszone.
Układ z Schengen (podpisany przez pierwsze państwa w 1985 r., a następnie Traktatem
Amsterdamskim z 1997 r. wprowadzony do ustawodawstwa Unii) ustanawia strefę swobod-
nego, niekontrolowanego przepływu osób, znosi kontrolę paszportową, co ogranicza for-
malnoS
ci i znacznie ułatwia Europejczykom podróżowanie, ale też nakłada szczególne obo-
wiązki kontroli na granicach zewnętrznych, tak aby skutecznie przeciwdziałać na przykład
nielegalnej imigracji, przemytowi narkotyków, czy innej działalnoS
ci przestępczej. Dlatego
częS
cią porozumień jest S
cisła współpraca policji i służb wewnętrznych oraz wspólna polityka
wizowa. Koordynację między poszczególnymi służbami zapewnia System Informacyjny Schen-
gen (SIS), zawierający wszystkie niezbędne dane o ruchu osób i towarów.
Przyjęcie dorobku prawnego oraz wszelkich regulacji obowiązujących na obszarze Schengen
jest jednym z wymogów uzyskania członkostwa w Unii Europejskiej. Polska dostosuje się do
unijnej polityki wizowej (to znaczy będzie wymagać wiz od obywateli wszystkich 131 państw,
wobec których państwa Unii stosują obowiązek wizowy) oraz będzie egzekwować unijną
taryfę celną wobec towarów produkowanych przez państwa trzecie.
W dniu przystąpienia Polski do Unii prawdopodobnie nie znikną jednak posterunki na grani-
cach z państwami Unii, to znaczy polsko-niemieckiej, polsko-czeskiej, czy ewentualnie pol-
sko-słowackiej oraz polsko-litewskiej. Chodzi nie tylko o sprawdzenie, jak nowe państwa unijne
radzą sobie z zaostrzonymi standardami ochrony granic. System Informacyjny Schengen nie
jest na razie w stanie objąć dodatkowych państw Unii. Opracowywany System Informacyjny
Schengen II ma zacząć działać w 2005 r.
Zgodnie z postanowieniami szczytu w Sewilli (w czerwcu 2002 r.) od 2004 r. na zewnętrznych
granicach Unii pojawią się wspólne inspekcje graniczne, złożone z funkcjonariuszy straży
granicznej państw członkowskich. W każdym z państw powołani też zostaną oficerowie łącz-
nikowi odpowiedzialni za sprawy imigracji. W przyszłoS
ci podobne inicjatywy mogą dopro-
wadzić do utworzenia wspólnej międzynarodowej straży granicznej Unii.
O ile szlabany graniczne między Polską a Niemcami pozostaną przez pierwsze lata członko-
stwa Polski w UE, znikną wewnętrzne granice celne. Oznaczać to będzie w praktyce, że polski
turysta, powracający z Rzymu, Paryża, Londynu czy Lizbony po wylądowaniu na lotnisku w War-
szawie nie będzie przekraczał granicy celnej i nie spotka celników, będzie się bowiem poru-
szał po obszarze wspólnoty. Podobnie z przejS
ciami drogowymi. Istnieć natomiast będą roz-
maite formy kontroli wyrywkowej, zarówno służb granicznych, jak i celnych.
Unia Europejska  50 pytań
Jak działa Unia? 17
Jak działa Unia?
Jak działa Unia?
Jak działa Unia?
Jak działa Unia?
16. Czy Polacy będą musieli zmienić paszporty?
Tak, podobnie jak zrobili to wczeS
niej obywatele innych państw członkowskich, z chwilą gdy
stali się obywatelami Unii Europejskiej. Obywatelstwo Unii nie oznacza rezygnacji z oby-
watelstwa polskiego, nie ogranicza praw, ani nie zmienia obowiązków z niego wynikających.
Każde z państw zachowuje pełnię suwerennych praw do nadawania bądx
pozbawiania oby-
watelstwa narodowego. Z obywatelstwa Unii wynikają natomiast dodatkowe ponadnarodo-
we prawa przysługujące każdemu obywatelowi wspólnoty. Należą do nich: swoboda podró-
żowania po całym obszarze Unii (kontrola paszportowa została zachowana w Irlandii i Wiel-
kiej Brytanii); swoboda zamieszkania na całym obszarze Unii; czynne i bierne prawo wybor-
cze (w wyborach do Parlamentu Europejskiego), opieka dyplomatyczna i konsularna ze strony
przedstawicielstw wszystkich państw członkowskich oraz prawo do składania skarg i petycji
do Europejskiego Rzecznika Praw (Ombudsmana), wyłanianego przez Parlament Europej-
ski.
Wzór paszportów jest ujednolicony, również ze względu na wysokie wymogi bezpieczeń-
stwa, ale każde z państw członkowskich wydaje dokument o cechach narodowych. Na wi-
S
niowej okładce obok angielskiego napisu  Unia Europejska znajduje się nazwa państwa
(w jego językach urzędowych) i godło narodowe. Ten nowy rodzaj paszportów (polityka pasz-
portowa także pozostaje suwerenną domeną każdego z państw członkowskich) będzie przy-
sługiwał Polakom po przystąpieniu Polski do Unii, a stare dokumenty będą sukcesywnie wy-
mieniane na nowe. Podczas okresu przejS
ciowego Polacy będą mogli posługiwać się dotych-
czas posiadanymi dokumentami (dopóki nie stracą one ważnoS
ci), zachowując pełnię praw
przysługujących posiadaczom nowych unijnych paszportów.
Unia Europejska  50 pytań
Jak działa Unia?
Jak działa Unia?
18 Jak działa Unia?
Jak działa Unia?
Jak działa Unia?
17. Czy po przystąpieniu do Unii Europejskiej polska złotówka
zostanie wycofana z obiegu i zastąpi ją wspólna waluta euro?
Złotówka pozostanie pełnoprawnym S
rodkiem płatniczym do momentu naszego przystąpie-
nia do Unii Gospodarczej i Walutowej.
Uczestnictwo w Unii Gospodarczej i Walutowej nie jest warunkiem uzyskania członkostwa
w UE. Co więcej, taki warunek mógłby opóx
nić przystąpienie Polski, która musiałaby spełnić
surowe kryteria gospodarcze, dotyczące stopy inflacji, długookresowych stóp procentowych,
wielkoS
ci deficytu budżetowego i długu publicznego (zgodnie z Traktatem z Maastricht
z 1992 r.)
Do Unii Gospodarczej i Walutowej należy 12 państw Unii: Austria, Belgia, Finlandia, Francja,
Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Luksemburg, Niemcy, Portugalia i Włochy. Wszystkie
one zastąpiły waluty narodowe wspólnym pieniądzem euro. Duńczycy w ogólnonarodo-
wym referendum (we wrzeS
niu 2000 r.) niewielką przewagą głosów odrzucili wprowadzenie
euro.
Wprowadzenie wspólnego pieniądza niesie ze sobą liczne korzyS
ci: eliminuje koszty wymia-
ny walut, uwalnia od ryzyka zmiennoS
ci kursów (oszczędnoS
ci z tego tytułu szacowane są na
0,3  0,4% produktu krajowego Unii Europejskiej, czyli 20 25 mld euro), ułatwia rozwój han-
dlu i przepływy kapitału, a na dłuższą metę powinno umożliwić utrzymanie niskiego opro-
centowania kredytów, sprzyjającego rozwojowi gospodarczemu państw członkowskich i wzro-
stowi dobrobytu. Dla ponad 300 mln obywateli Eurolandu jedna waluta oznacza ułatwienie
podróżowania i bardziej przejrzyste, łatwiejsze do porównania ceny.
Państwa Eurolandu wytwarzają ponad 18% S
wiatowego produktu i przypada na nie 20%
S
wiatowego eksportu. Również z tego powodu euro wyrasta na jedną z najważniejszych wa-
lut S
wiatowych, jedną z głównych walut transakcyjnych i rezerwowych, ułatwiając europej-
skim firmom działanie w ramach gospodarki globalnej. Przystąpienie do strefy euro powinno
być korzystne także dla Polski, biorąc pod uwagę ciągły wzrost wymiany handlowej i rosnącą
integrację ze wspólnotą, która będzie szybko pogłębiać się po przystąpieniu do Unii.
Unia Europejska  50 pytań
Jak działa Unia? 19
Jak działa Unia?
Jak działa Unia?
Jak działa Unia?
Jak działa Unia?
18. Jakie będą dla Polski skutki liberalizacji handlu z państwami
Unii Europejskiej?
Po przystąpieniu Polski do Unii  i zniesieniu kolejnych barier  powinno nastąpić ożywienie
wymiany handlowej. Tak było w przypadku każdego z nowych państw członkowskich, zwłasz-
cza słabiej rozwiniętych. Należy się zatem spodziewać większych inwestycji we wszystkie sfe-
ry działalnoS
ci gospodarczej oraz transferu nowych technologii i umiejętnoS
ci wytwarzania.
Przyspieszona liberalizacja handlu została zapoczątkowana Układem Europejskim o stowa-
rzyszeniu Polski ze Wspólnotami Europejskimi. W rezultacie około dwóch trzecich polskiej
wymiany handlowej przypada dziS
na państwa Unii, gdzie kierowany jest największy polski
eksport. Unia jest też największym eksporterem do Polski (nasz kraj jest jej piątym co do
wielkoS
ci obrotów partnerem handlowym, po Stanach Zjednoczonych, Szwajcarii, Japonii i Ro-
sji). Kapitał z wielu państw Unii  zwłaszcza Niemiec, Francji, Włoch  uczestniczył w prywaty-
zacji polskiego przemysłu, handlu i sektora bankowego.
Po przystąpieniu do UE dokona się istotna ekspansja unijnego kapitału na rynku usług finan-
sowych i ubezpieczeniowych. Dodatkowy atut naszego kraju  obok chłonnoS
ci rynku i znacz-
nych potrzeb, choćby w dziedzinie infrastruktury  wynika także z faktu, że będzie to naj-
większy rynek wS
ród nowych państw członkowskich. Polska ma korzystne położenie dla roz-
woju handlu ze wschodnią częS
cią Europy. Eksperci wskazują również na istotny walor psy-
chologiczny: do Polski mogą trafić inwestycje dotychczas wstrzymywane z obawy przed
niestabilnoS
cią warunków prowadzenia biznesu i odmiennymi uregulowaniami.
Nieuchronny wzrost konkurencji, a także ostateczna choć stopniowa demonopolizacja, wpi-
sana w unijne reguły wolnego handlu, sprzyjać będzie konsumentom. Dzisiejsze obroty z pań-
stwami Unii cechuje duży deficyt handlowy (11,5 mld euro w 1999 r.), po częS
ci związany ze
znacznym importem inwestycyjnym. Zniesienie barier, stawianych dotychczas polskim wyro-
bom eksportowym, może ten bilans poprawić. Polska dysponuje sporym zestawem konku-
rencyjnych wyrobów, choć o nie najwyższym stopniu przetworzenia (na przykład w branży
spożywczej, chemicznej, farmaceutycznej, stalowej), ma stosunkowo niedrogą i niex
le wy-
kształconą siłę roboczą o sporej umiejętnoS
ci adaptacji do nowych wymagań. Według rapor-
tu stowarzyszenia europejskiego biznesu UNICE (z maja 2002 r.) koszty pracy są w Polsce
siedmiokrotnie mniejsze niż S
rednio w Unii, choć wydajnoS
ć  2,5 razy słabsza. Zwiększona
skala produkcji może dodatkowo powiększyć konkurencyjnoS
ć polskich wyrobów, jednak
w pierwszych latach członkostwa należy się spodziewać zwiększonego deficytu w wymianie
handlowej i  mimo zastosowanych ochronnych okresów przejS
ciowych  trudnej sytuacji
wielu krajowych producentów w obliczu unijnej konkurencji. Przeszkodą w szybkiej restruk-
turyzacji mogą okazać się kłopoty z pozyskaniem kapitału oraz dodatkowe  i w efekcie
kosztowne  unijne wymogi dotyczące jakoS
ci i bezpieczeństwa wyrobów.
Unia Europejska  50 pytań
Jak działa Unia?
Jak działa Unia?
20 Jak działa Unia?
Jak działa Unia?
Jak działa Unia?
19. Co to znaczy Spółka Europejska  czy każde polskie przedsię-
biorstwo na równych prawach będzie mogło działać na całym
obszarze Unii Europejskiej?
Każde przedsiębiorstwo zarejestrowane w Polsce będzie mogło  korzystając ze swobody
przepływu osób, towarów, usług i kapitału  działać na terenie każdego z pozostałych państw
Unii. Do tej pory jednak zakładanie lokalnego oddziału firmy, spółki czy filii na terenie inne-
go państwa UE pociągało za sobą komplikacje związane z różnicami w przepisach i wysokie
koszty administracyjne oraz prawne. Chcąc uproS
cić formalnoS
ci w prowadzeniu działalnoS
ci
na wielu rynkach, państwa Unii przyjęły (w 2000 r., wejdzie w życie w 2004 r.) prawo o Spółce
Europejskiej. Status takiej spółki (nazywanej po łacinie Societa Europea lub SE) jest iden-
tyczny we wszystkich państwach wspólnoty, a więc przedsiębiorstwo zarejestrowane jako
europejskie w jednym państwie jest automatycznie uznawane za takie w pozostałych i wszę-
dzie stosowane są wobec niego jednakowe przepisy.
Spółka Europejska może powstać w wyniku połączenia dwóch lub więcej spółek działających
w przynajmniej dwóch państwach Unii lub połączenia spółki z jej filią (względnie filiami albo
jako holding firm działających w przynajmniej dwóch państwach członkowskich). Minimalny
kapitał zakładowy SE wynosi 120 tys. euro. Przedsiębiorstwo rejestruje swoją działalnoS
ć na
identycznych zasadach jak inne firmy krajowe, a jego powstanie jest ogłaszane w unijnym
Dzienniku Urzędowym.
Spółce Europejskiej łatwiej będzie rozszerzać działalnoS
ć o nowe rynki czy też przenosić z rynku
na rynek, co upraszcza i obniża koszty wszelkich restrukturyzacji i czyni firmę bardziej ela-
styczną (przy czym nie jest to rozwiązanie obligatoryjne, przedsiębiorstwa będą mogły dzia-
łać w innych państwach na dotychczasowych zasadach). Według szacunków Komisji Europej-
skiej formuła Spółki Europejskiej pozwoli co roku zmniejszyć koszty administracyjne firm
o 30 mld euro.
Unia Europejska  50 pytań
Jak działa Unia? 21
Jak działa Unia?
Jak działa Unia?
Jak działa Unia?
Jak działa Unia?
20. Jakie formy pomocy publicznej dopuszczane są w Unii Euro-
pejskiej?
Jedną z głównych polityk wspólnotowych jest polityka konkurencji. Ma ona zagwaranto-
wać, że po zniesieniu barier wewnętrznych w ramach wspólnego rynku nie zostaną one za-
stąpione działaniami ze strony przedsiębiorstw lub rządów, prowadzącymi do zakłócenia
wolnej konkurencji. Zgodnie z prawem wspólnotowym (art. 87 Traktatu o Wspólnotach Euro-
pejskich) stojąca w sprzecznoS
ci z tą zasadą pomoc publiczna jest niedopuszczalna, jeS
li pro-
wadzi do wypaczenia lub naruszenia wolnej konkurencji w handlu między państwami człon-
kowskimi, gdy uprzywilejowane zostaje jedno przedsiębiorstwo lub wybrana dziedzina pro-
dukcji.
Wyjątek od tej reguły stanowi sytuacja, gdy pomoc państwa ma charakter socjalny i jest
przyznawana indywidualnym konsumentom lub ma na celu naprawienie szkód wywoła-
nych klęskami żywiołowymi. Za zgodą Komisji Europejskiej istnieje też możliwoS
ć udzie-
lania wsparcia ekonomicznego obszarom o szczególnie niskim standardzie życia, gdzie
występuje poważne bezrobocie, lub taki rodzaj pomocy dla pewnych rodzajów działalnoS
ci i
obszarów, który nie wpływa negatywnie na warunki handlu między państwami członkowski-
mi. Można też wspierać projekty ważne dla wspólnego interesu europejskiego, promować
kulturę i ochronę dziedzictwa kulturowego. Inny rodzaj pomocy ze strony państwa wymaga
decyzji Rady Unii Europejskiej podjętej  na wniosek Komisji  kwalifikowaną większoS
cią
głosów.
Unia rozróżnia pomoc państwa o charakterze sektorowym i horyzontalnym. Stosunek do
pomocy o charakterze sektorowym jest zasadniczo negatywny, ale  na podstawie szczegóło-
wych wytycznych Komisji  istnieje możliwoS
ć udzielania takiej pomocy w sektorach odczu-
wających największe trudnoS
ci (w przemyS
le odzieżowym, tekstylnym, motoryzacyjnym, stocz-
niowym, stalowym czy górnictwie). Oddzielne zasady udzielania pomocy obowiązują w ta-
kich sektorach jak rolnictwo, rybołówstwo i transport.
Pomoc o charakterze horyzontalnym adresowana jest do wszystkich przedsiębiorstw spełnia-
jących okreS
lone kryteria lub warunki, na przykład do małych i S
rednich przedsiębiorstw (ce-
nionych za tworzenie nowych miejsc pracy), firm inwestujących w ochronę S
rodowiska, w ba-
dania i rozwój, a także zmianę kwalifikacji pracowników, lub działających w ramach pomocy
strukturalnej. W polskich warunkach szczególnie istotna może być pomoc dla małych i S
red-
nich przedsiębiorstw. Obejmuje ona niskooprocentowane kredyty, współfinansowanie pew-
nych projektów (do wysokoS
ci 100 tys. euro na przestrzeni trzech lat). W ramach pomocy
regionalnej konkretne inicjatywy mogą być dofinansowane przez państwo nawet w 65%.
Unia Europejska  50 pytań
Jak działa Unia?
Jak działa Unia?
22 Jak działa Unia?
Jak działa Unia?
Jak działa Unia?
21. Czy po wejS
ciu do Unii Europejskiej zmienią się w Polsce
stawki podatku od dochodów osobistych i czy Polacy będą pła-
cić dodatkowy podatek na rzecz Unii?
W Unii Europejskiej nie ma jednakowych zasad dotyczących podatku od dochodów osobi-
stych (PIT), nie obowiązują jednakowe stawki podatkowe ani progi. Przeciwnie, panuje doS
ć
duża różnorodnoS
ć w opodatkowaniu obywateli, spora liczba szczegółowych rozwiązań i zróż-
nicowane progi podatkowe. Podatek we wszystkich państwach Unii jest progresywny, z ro-
snącymi stawkami dla wyższych dochodów. Podatku liniowego nie stosuje żadne z unijnych
państw.
Przystąpienie do Unii Europejskiej nie będzie oznaczało dla Polski potrzeby wprowadzenia
zmian w podatku od dochodów osobistych. Kwestia ta pozostanie domeną suwerennych de-
cyzji polskiego rządu. Obywateli Unii Europejskiej nie obowiązuje żaden podatek na rzecz
Unii, a więc nie zostanie on również wprowadzony w Polsce.
WiększoS
ć państw  Belgia, Dania, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Luksemburg, Portu-
galia, Szwecja, Wielka Brytania i Włochy  co roku koryguje obciążenia fiskalne, w zależnoS
ci
od stopy inflacji. Najwyższy podatek płacą Holendrzy  60% od najwyższych dochodów, Szwedzi
i Belgowie  55%, Francuzi  54% i Niemcy  53%. Przy czym najwyższe progi podatkowe
dotyczą znikomej częS
ci społeczeństwa (na przykład 2,5% Holendrów i 5% Szwedów). Naj-
niższy podatek płacą Duńczycy  31% od najniższych dochodów, Finowie  38% oraz Portu-
galczycy i Brytyjczycy  40%. Obywatele Luksemburga mają aż 17 progów podatkowych, Hisz-
panie  10, Belgowie i Włosi  po 7, z kolei Szwedów i Irlandczyków obowiązują tylko dwa
progi; Duńczyków, Niemców i Brytyjczyków  trzy.
Unia Europejska  50 pytań
Jak działa Unia? 23
Jak działa Unia?
Jak działa Unia?
Jak działa Unia?
Jak działa Unia?
22. Czy zmieni się podatek VAT?
Przyjęta w Unii Europejskiej konstrukcja podatku od wartoS
ci dodanej (VAT), jego przed-
miot i sposób naliczania są podobne jak w Polsce, ponieważ wzorowaliS
my się na unijnych
regulacjach. W Unii zerowa stawka VAT zarezerwowana jest dla towarów i usług przeznaczo-
nych na eksport. W 1993 r. Unia ustanowiła minimalny poziom podstawowej stawki VAT na
15%. W przypadku niektórych towarów i usług umożliwiła jednak stosowanie dwóch stawek
obniżonych, z których mniejsza musi wynosić przynajmniej 5%.
Poszczególne państwa wspólnoty stosują rozmaite stawki podstawowe VAT: najmniejsza obo-
wiązuje w Luksemburgu  15%, najwyższa w Danii i Norwegii  25%. Również stawki obniżo-
ne mają różny poziom.
Lista towarów i usług z ulgowym VAT-em obejmuje między innymi: żywnoS
ć i napoje (z wyjąt-
kiem alkoholowych), ziarno, zwierzęta, ubrania i obuwie dziecięce (jeS
li stawka obniżona
obowiązywała już wczeS
niej), transport pasażerski, usługi hotelowe, dostawy wody i gazu
ziemnego, sprzęt medyczny i rolniczy. Od obowiązku podwyższenia stawek stosowane są
wyjątki. Na przykład Grecja uzyskała prawo utrzymania obniżonego podatku VAT na niektó-
rych mniej rozwiniętych i trudniej dostępnych wyspach, aby zrekompensować mieszkańcom
wysokie koszty transportu tych towarów. Unia jednoczeS
nie zakazała pobierania powszech-
nie niegdyS
stosowanego podwyższonego podatku VAT od dóbr luksusowych, ale wprowa-
dzanie w życie tego przepisu przebiega dosyć wolno. W unijnych planach przewiduje się
wprowadzenie zakazu odliczania przez przedsiębiorstwa podatku VAT od zakupu i kosztów
utrzymania firmowych samochodów osobowych, kosztów podróży służbowych i niektórych
wydatków reprezentacyjnych.
Podstawowa stawka VAT obowiązująca w Polsce, czyli 22%, spełnia warunki Unii Europej-
skiej, to samo dotyczy siedmioprocentowej obniżonej stawki VAT i zerowej dla eksportu.
W ramach negocjacji członkowskich Polska wystąpiła o cztery okresy przejS
ciowe na dostoso-
wanie stawek VAT (i akcyzy, będącej rodzajem podatku od luksusu) do zasad obowiązujących
w Unii. Chodzi o stosowanie zerowej stawki VAT na niektóre książki i czasopisma specjali-
styczne do końca 2007 r., o siedmioprocentową obniżoną stawkę VAT na usługi gastrono-
miczne do końca 2007 r., o roczny okres przejS
ciowy na stosowanie obniżonej stawki akcyzy
na paliwa ekologiczne oraz o stosowanie minimalnego poziomu akcyzy na papierosy do koń-
ca 2008 r.
Unia zaakceptowała trzy pierwsze z wymienionych okresów przejS
ciowych. JeS
li chodzi o pa-
pierosy, ustalono dwa okresy przejS
ciowe: do końca 2005 r. na podniesienie akcyzy do 57%
ceny najpopularniejszych papierosów, a do końca 2008 r. na doprowadzenie jej do minimal-
nego poziomu 64 euro od tysiąca papierosów. Do czasu przyjęcia traktatu akcesyjnego, pie-
czętującego przystąpienie Polski do Unii, każdy z zamkniętych już obszarów negocjacji może
być na nowo otwarty, a każde z ustaleń poddane na nowo dyskusji.
Unia Europejska  50 pytań
Jak działa Unia?
Jak działa Unia?
24 Jak działa Unia?
Jak działa Unia?
Jak działa Unia?
23. Jaki wpływ będzie miało przystąpienie Polski do Unii Euro-
pejskiej na stosunki z państwami spoza Unii?
Rzeczpospolita Polska po przystąpieniu do Unii Europejskiej prowadzić będzie suwerenną
politykę zagraniczną, samodzielnie kształtując stosunki z wszystkimi państwami. Natomiast
jednym z wymogów uzyskania członkostwa w Unii jest przyjęcie przepisów wynikających z Ukła-
du z Schengen. Znosi on granice wewnętrzne między państwami Unii, nakładając jednocze-
S
nie obowiązek wzmocnienia kontroli na granicach zewnętrznych. Służy temu S
cisła współ-
praca policji i służb celnych państw członkowskich oraz wspólna polityka wizowa.
Obecnie obywatele 131 państw potrzebują wiz przy przekraczaniu zewnętrznych granic Unii.
Z pięcioma państwami z tej listy Polska miała porozumienia o ruchu bezwizowym. Umowa
z Kubą już została wypowiedziana, w nieodległej perspektywie wprowadzony zostanie obo-
wiązek posiadania wiz wobec Białorusi, Macedonii, Rosji i Ukrainy (tym samym państwa te
wprowadzą obowiązek wizowy wobec obywateli Polski). Czynione są starania, na przykład
przez rozbudowę sieci przejS
ć granicznych i zwiększenie liczby polskich placówek konsular-
nych, aby wymóg ten nie wpłynął znacząco na utrudnienie czy ograniczenie podróży do Polski.
Polska wraz z przystąpieniem do Unii wprowadzi też unijną taryfę celną wobec państw trze-
cich. Szczególną ochroną obejmuje ona rynek produktów rolnych i żywnoS
ciowych, nato-
miast w wielu innych grupach towarów, wraz z ogólną liberalizacją handlu, stawki celne
maleją, a więc wypełnienie zobowiązań wobec Unii nie powinno mieć ujemnego wpływu na
warunki polskiego handlu zagranicznego. Z kolei Polska, jako członek wspólnoty, skorzysta
automatycznie ze wszystkich uprzywilejowanych związków Unii z państwami stowarzyszony-
mi i innymi obszarami kooperacji.
Unia Europejska  50 pytań
Jak działa Unia? 25
Jak działa Unia?
Jak działa Unia?
Jak działa Unia?
Jak działa Unia?
24. Jakie są stosunki Unii Europejskiej z KoS
ciołami?
Stosunek Unii wobec KoS
ciołów najpełniej został okreS
lony w tzw. Klauzuli koS
cielnej, za-
wartej w Traktacie amsterdamskim (z 1997 r.). Unia deklaruje w niej przestrzeganie statusu,
jakim cieszą się KoS
cioły oraz stowarzyszenia i wspólnoty religijne w poszczególnych pań-
stwach członkowskich i utrzymywanie bezwyznaniowego charakteru swej organizacji.
Unia Europejska jest wspólnotą S
wiatopoglądowo i religijnie neutralną. Respektując demo-
kratyczne zasady państwa prawa, szanuje wolnoS
ć sumienia i wyznania każdego z obywateli
Unii. Przyjmując wymóg poszanowania tożsamoS
ci poszczególnych narodów (zapisany w Trak-
tacie z Maastricht z 1992 r.), przyjmuje ich prawo do życia religijnego i nie prowadzi żadnych
działań na rzecz ateizacji sfery publicznej.
Prawo do wolnoS
ci religijnej obejmuje wyznawanie religii, jej wybór lub zmianę, uczestni-
czenie w edukacji religijnej, prawo do organizowania się według kryteriów wyznaniowych.
Granicą wolnoS
ci religijnej jest respektowanie porządku publicznego oraz praw osób trze-
cich. Parlament Europejski przyjął w 1996 r. rezolucję przeciwko sektom i grupom kultowym,
które naruszają prawa człowieka  posuwając się do oszustw, wymuszeń i różnego typu uza-
leżnień . Parlament wezwał państwa członkowskie do przeciwdziałania takim zjawiskom w
ramach EUROPOLU, działań finansowych oraz rewizji dotychczasowego ustawodawstwa.
Unia nie ingeruje w rodzaj i treS
ć regulacji prawnych dotyczących stosunków poszczególnych
państw z KoS
ciołami. Te modele są zresztą bardzo zróżnicowane. W katolickiej Francji obo-
wiązuje S
cisła separacja KoS
cioła od państwa. W katolickiej Austrii, Hiszpanii, w częS
ciowo
katolickich Niemczech, w Portugalii i we Włoszech wprowadzony jest formalny rozdział Ko-
S
cioła od państwa, ale towarzyszy mu S
cisła współpraca oparta na dwustronnych umowach
konkordatowych (ten model jest najbliższy rozwiązaniom przyjętym w Polsce). Z kolei w pro-
testanckiej Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii oraz prawosławnej Grecji obowiązuje model pań-
stwa wyznaniowego lub też KoS
cioła państwowego. KoS
ciół zachowuje historycznie ukształ-
towaną obecnoS
ć w strukturach państwa, a decyzje polityczne państwa mogą ingerować w we-
wnętrzne sprawy KoS
cioła. Unia w pełni akceptuje i szanuje wszystkie te modele.
Istotną rolę we wzajemnych relacjach odgrywa Delegatura Stolicy Apostolskiej (ustanowiona
w 1970 r.), podniesiona w 1999 r. do rangi Nuncjatury Apostolskiej przy Unii Europej-
skiej. Nuncjusz utrzymuje bezpoS
rednie kontakty z Komisją Europejska i prezentuje stanowi-
sko KoS
cioła katolickiego wobec podejmowanych przez nią prac. Przy Unii istnieje także Ko-
misja Episkopatów Wspólnoty Europejskiej (powołana w 1980 r.), która grupuje przedstawi-
cieli episkopatów KoS
cioła katolickiego z państw członkowskich. Status stałych obserwato-
rów przy Komisji mają przedstawiciele Czech, Polski i Szwajcarii. Komisja współpracuje także
z innymi KoS
ciołami chrzeS
cijańskimi z państw Unii.
Unia Europejska  50 pytań
Rolnictwo i gospodarka żywnoS
ciowa
Rolnictwo i gospodarka żywnoS
ciowa
26 Rolnictwo i gospodarka żywnoS
ciowa
Rolnictwo i gospodarka żywnoS
ciowa
Rolnictwo i gospodarka żywnoS
ciowa
25. Na czym polega Wspólna Polityka Rolna?
Wspólna Polityka Rolna to jeden z najważniejszych, najbardziej złożonych, a także naj-
kosztowniejszych obszarów współpracy  pochłania blisko połowę budżetu Unii.
Aby zapewnić Europejczykom samowystarczalnoS
ć żywnoS
ciową, a europejskiemu rolnictwu
przetrwanie, stabilnoS
ć i rozwój oraz zachować wieS
jako istotną częS
ć krajobrazu Europy,
Wspólna Polityka Rolna oparta została na następujących zasadach:
w obrębie całej Wspólnoty istnieje jeden rynek produktów rolnych, a więc dopuszczony
jest swobodny przepływ produktów, istnieją jednolite gwarantowane ceny minimalne i jed-
nolite reguły interwencji oraz skupu nadwyżek,
pierwszeństwo sprzedaży mają produkty żywnoS
ciowe wytworzone we Wspólnocie, a przed
importem chronią zapory celne oraz wysokie wymagania stawiane produktom rolnym,
koszty interwencji w rolnictwie pokrywane są solidarnie przez wszystkie państwa człon-
kowskie.
W Unii obowiązują wieloletnie stabilne minimalne ceny gwarantowane na podstawowe
produkty rolne. Są one ustanawiane na 5 7 lat, co daje rolnikom poczucie bezpieczeństwa
i przewidywalnoS
ci polityki rolnej. Daje też stały wzrost dochodów gospodarstw (S
rednio o jed-
ną piątą w okresie 5 7 lat). Gwarantowane ceny są wyższe niż na rynkach S
wiatowych (stąd
też koniecznoS
ć stosowania dopłat do eksportu oraz ceł i innych ograniczeń importu). Na
wsparcie dla rolnictwa Unia przeznacza ponad 40% swoich wydatków (41 mld euro w 2000
r.). Przeciętna unijna rodzina wydaje na żywnoS
ć 12 15% swego domowego budżetu.
Od 1992 r. (reforma Raya MacSharry ego) Unia stara się bardziej urynkowić swoje rolnictwo
i systematycznie obniża ceny gwarantowane. Te obniżki rekompensowane są rolnikom do-
płatami bezpoS
rednimi do ich produkcji rolnej. Wysokie ceny gwarantowane w konse-
kwencji obciążały bezpoS
rednio głównie konsumenta. Liberalizacja cen gwarantowanych działa
na jego korzyS
ć, gdyż ceny rynkowe spadają.
Każdy typ produkcji rolnej objęty systemem interwencji  zboża, mięso, mleko, roS
liny prze-
mysłowe  obejmują oddzielne szczegółowe zasady stanowienia cen, gwarancji, interwen-
cji i dopłat. Takich grup produktów jest około dwudziestu i stanowią one mniej więcej 70%
całej produkcji rolnej. Produkcję pozostałych 30%  owoców, drobiu, wieprzowiny, warzyw
 reguluje rynek, chociaż pewne formy interwencji produkcyjno-rynkowej są stosowane.
Unia Europejska  50 pytań
Rolnictwo i gospodarka żywnoS
ciowa 27
Rolnictwo i gospodarka żywnoS
ciowa
Rolnictwo i gospodarka żywnoS
ciowa
Rolnictwo i gospodarka żywnoS
ciowa
Rolnictwo i gospodarka żywnoS
ciowa
26. Co to są dopłaty bezpoS
rednie i jakie produkty będą nimi
objęte?
Dopłaty bezpoS
rednie są jednym z rodzajów wsparcia dochodów rolników. System dopłat
bezpoS
rednich  wprowadzony w 1992 r.  rekompensuje rolnikom systematyczne ob-
niżanie minimalnych cen gwarantowanych na podstawowe produkty rolne. Praktyczne
działanie tej formy subwencji wygodnie jest przeS
ledzić na przykładzie rynku zbożowego.
Ceny zbóż są w Unii jednakowe i gwarantowane: jeS
li na rynku spadną poniżej gwarantowa-
nych, dokonywany jest skup interwencyjny. Minimalna iloS
ć skupu w takim przypadku to 80
ton ziarna (co premiuje większe gospodarstwa lub zmusza do działania przez grupy produk-
cyjno-marketingowe). Wszyscy producenci mogą natomiast korzystać z dopłat bezpoS
red-
nich, przysługujących na każdy hektar, naliczanych na podstawie tzw. plonu referencyjnego.
Jest to S
redni regionalny plon zbóż z okresu 1986 1991, z wykluczeniem plonów najwyższych
i najniższych. W Unii plon referencyjny waha się od 3 do 7 ton. W przypadku zbóż Unia dopła-
ca dziS
63 euro za tonę. Dopłaty wylicza się zatem mnożąc 63 euro za tonę i plon referencyjny
w przeliczeniu na iloS
ć hektarów.
Każde z państw Unii ma przyznany własny obszar upraw polowych (zbóż, roS
lin oleistych,
włóknistych i wysokobiałkowych). Obowiązuje przy tym wymóg odłogowania gruntów. Na
przykład rolnik sprzedający ponad 92 tony zboża rocznie, musi co roku 10% ziemi przezna-
czyć na odłogowanie. Może też odłogować dobrowolnie, ale nie więcej niż połowę areału,
wtedy za każdy odłogowany hektar otrzymuje dopłatę taką, jak za pozostałe. Może też po-
siadane grunty zalesić  wtedy przysługuje mu rekompensata z tytułu utraconych dochodów.
W system dopłat wbudowywany jest mechanizm kontroli produkcji. Szczegółowym zarzą-
dzaniem i kontrolą tego, kto, co, gdzie i ile sieje i zbiera, zajmuje się unijny Zintegrowany
System Zarządzania i Kontroli (IACS). W tym komputerowym systemie figurować będzie
każde polskie gospodarstwo rolne korzystające z dopłat Unii.
Unia Europejska  50 pytań
Rolnictwo i gospodarka żywnoS
ciowa
Rolnictwo i gospodarka żywnoS
ciowa
28 Rolnictwo i gospodarka żywnoS
ciowa
Rolnictwo i gospodarka żywnoS
ciowa
Rolnictwo i gospodarka żywnoS
ciowa
27. Czy Polska będzie musiała ograniczyć własną produkcję rolną
i czego dotyczą kwoty produkcyjne obowiązujące w Unii?
Stosując system gwarantowanych cen minimalnych i skupu interwencyjnego, Unia  wobec
znacznej nadprodukcji żywnoS
ci  stara się jednoczeS
nie ograniczać powierzchnię upraw,
pogłowie bydła oraz wielkoS
ć produkcji rolnej. W przyszłoS
ci również Polska będzie objęta
systemem limitów. Poszczególne kwoty (limity) produkcji, jak w przypadku innych państw
członkowskich i ubiegających się o członkostwo, są przedmiotem negocjacji.
Jak działa system limitów, dobrze ilustruje rynek mleczny. DziS
każdy polski rolnik trzyma
w gospodarstwie tyle krów, ile chce, i dostarcza mleko do skupu bez żadnych ograniczeń.
Jedynym ogranicznikiem jest opłacalnoS
ć produkcji i popyt.
W Unii każde państwo członkowskie ma swój limit produkcji mleka, tak zwaną kwotę mlecz-
ną. Z kolei nadprodukcja mleka jest surowo karana: jeS
li mleczarnia skupi ponad przyznany
limit, płaci za każdy litr karę w wysokoS
ci 115% ceny skupu. Kwoty są więc drobiazgowo
przestrzegane. Muszą też istnieć S
cisłe zasady rejestrowania produkcji, skupu, cen i rozliczeń
oraz komputerowy system danych, a mleko musi spełniać unijne standardy sanitarne. Tylko
takim produktom przysługują ceny gwarantowane, tylko takie są skupowane.
Podobne zasady ograniczania produkcji obowiązują na rynku zbóż  w tym przypadku kwota
dotyczy areału upraw  oraz na rynku mięsnym. Analogiczne reguły będą obowiązywać w przy-
szłoS
ci w polskim rolnictwie. Natomiast w okresie przejS
ciowym, trwającym 3 5 lat, połowa
produkcji rolnej prawdopodobnie nie będzie limitowana. W okresie przejS
ciowym będzie
także prawdopodobnie obowiązywać uproszczony system dopłat bezpoS
rednich dla gospo-
darstw. Unia zaproponowała Polsce, jak i pozostałym państwom kandydującym, zmniejszone
stawki dopłat. Chce, aby prawo do pełnych kwot dopłat bezpoS
rednich polscy rolnicy otrzy-
mali po kilku latach. Szczegółowe rozwiązania są ciągle przedmiotem negocjacji. Zostaną
one zapisane w traktacie akcesyjnym okreS
lającym zasady członkostwa Polski w Unii.
Unia Europejska  50 pytań
Rolnictwo i gospodarka żywnoS
ciowa 29
Rolnictwo i gospodarka żywnoS
ciowa
Rolnictwo i gospodarka żywnoS
ciowa
Rolnictwo i gospodarka żywnoS
ciowa
Rolnictwo i gospodarka żywnoS
ciowa
28. Czy Polska od chwili przystąpienia do Unii zastosuje wszyst-
kie zasady Wspólnej Polityki Rolnej?
Polska zobowiązana jest przejąć całoS
ć wspólnotowego dorobku prawnego, a więc także
reguły Wspólnej Polityki Rolnej. Stanowią one w sumie blisko połowę całego prawodawstwa
Unii. Obecnie przygotowywana jest reforma WSP. W ramach negocjacji ustalane są zasady, na
jakich polskie rolnictwo zostanie włączone w unijne ramy. Tu bowiem przyjęcie zasady  wsia-
dania do jadącego pociągu , a więc akceptacji od pierwszego dnia członkostwa całoS
ci zasad,
byłoby  i dla Polski, i dla Unii  szczególnie trudne.
OkreS
lone są okresy przejS
ciowe. Szczegółowe zasady i rozwiązania są ciągle przedmiotem
negocjacji. Integracja polskiego rolnictwa wymaga przyspieszenia przemian na wsi, szybszej
koncentracji ziemi, zwiększenia wydajnoS
ci produkcji, zmniejszenia liczby gospodarstw i two-
rzenia nowych miejsc pracy poza rolnictwem. Niezbędne są także nakłady na infrastrukturę
obszarów wiejskich (drogi, wodociągi, kanalizację, gazyfikację, rozwój telekomunikacji). Te pro-
blemy będą mogły być rozwiązywane przy pomocy finansowej UE.
Rolnictwo w państwach członkowskich Unii przeszło w ostatnich dziesięcioleciach gruntow-
ne zmiany. W ciągu 30 lat powierzchnia gospodarstw wzrosła dwa i pół razy, a zatrudnienie
w rolnictwie spadło pięciokrotnie. DziS
podstawą unijnego rolnictwa jest S
rednie gospodar-
stwo rodzinne, wyspecjalizowane, zmechanizowane i wydajne.
Unia Europejska  50 pytań
Rolnictwo i gospodarka żywnoS
ciowa
Rolnictwo i gospodarka żywnoS
ciowa
30 Rolnictwo i gospodarka żywnoS
ciowa
Rolnictwo i gospodarka żywnoS
ciowa
Rolnictwo i gospodarka żywnoS
ciowa
29. Jakie warunki będą musiały być spełnione, aby rolnik uzy-
skał dopłaty bezpoS
rednie?
Dopłaty należą się rolnikom, których gospodarstwo znalazło się w krajowym rejestrze go-
spodarstw (i tam uzyskało swój numer). Każde z gospodarstw musi posiadać mapy geode-
zyjne działek, z okreS
leniem powierzchni użytkowanych rolniczo. Rolnik zobowiązany jest
także do prowadzenia szczegółowej ewidencji zwierząt w gospodarstwie, zwłaszcza bydła
mięsnego. Każde ze zwierząt rzex
nych na obszarze Unii, przeznaczone na rynek, musi mieć
kolczyk z numerem identyfikacyjnym oraz swój paszport (z datą urodzenia, płcią, numerem
kolczyka matki). Surowe wymagania dotyczą jakoS
ci mleka. Gospodarstwa produkujące mle-
ko muszą zostać zweryfikowane i zarejestrowane jako spełniające przepisy Unii.
Istotą skomputeryzowanych systemów ewidencji jest przejrzystoS
ć i porządek, ułatwiające
kontrolę wykorzystania unijnych S
rodków, ale także pełną identyfikację produkcji i zwierząt.
Wspólna Polityka Rolna obejmuje tylko te produkty, które spełniają standardy jakoS
ciowe
przyjęte przez Unię. Istotne są także kwestie związane z higieną, przepisami fitosanitarnymi
i ochroną S
rodowiska: stosowaniem nawozów sztucznych czy właS
ciwym postępowaniem ze
S
ciekami i odpadami.
Osiemdziesiąt procent unijnych gospodarstw korzysta z pełnego systemu pomocy. W Polsce
wprowadzanie tych zasad będzie przebiegać stopniowo, ale jest nieuchronne. Unia nie stosu-
je na swoim rynku wewnętrznym żadnych barier, produkty mogą krążyć swobodnie na całym
obszarze, a więc muszą odpowiadać ostrym kryteriom jakoS
ci i bezpieczeństwa. Nie ma w tej
dziedzinie żadnych odstępstw ani wyjątków, a jedynie przejS
ciowe okresy dostosowawcze.
Unia Europejska  50 pytań
Rolnictwo i gospodarka żywnoS
ciowa 31
Rolnictwo i gospodarka żywnoS
ciowa
Rolnictwo i gospodarka żywnoS
ciowa
Rolnictwo i gospodarka żywnoS
ciowa
Rolnictwo i gospodarka żywnoS
ciowa
30. Na jakie wsparcie będą mogły liczyć gospodarstwa tylko czę-
S
ciowo utrzymujące się z produkcji rolnej?
Ten rodzaj gospodarstw objęty jest wszystkimi zasadami Wspólnej Polityki Rolnej. Nie jest
wymagane, aby wyłącznym x
ródłem utrzymania rolnika objętego pomocą i dopłatami było
rolnictwo. Unijna polityka rolna promuje gospodarstwa S
rednie i duże, wysokoprodukcyjne,
wyspecjalizowane, podlegające ciągłej modernizacji i spełniające ostre wymogi jakoS
ciowe
produkcji rolnej.
80% wszystkich wydatków Wspólnej Polityki Rolnej skierowanych jest do 20% gospodarstw.
Gospodarstwa mniejsze, produkujące głównie na własne potrzeby, korzystają w niewielkim
stopniu z unijnego wsparcia na modernizację. Dlatego trudno im konkurować na unijnym
rynku. Korzystają natomiast poS
rednio z pomocy strukturalnej skierowanej na wieS
. Uczestni-
czą w programie wczeS
niejszych emerytur (przysługuje ona każdemu rolnikowi, który
ukończył 55 lat, wczeS
niej przez przynajmniej 10 lat prowadził gospodarstwo rolne i teraz
działalnoS
ci tej zaprzestał, sprzedał lub wydzierżawił ziemię), w programie zalesiania, ko-
rzystają z miejsc pracy tworzonych w otoczeniu rolnictwa (w przetwórstwie rolno-spo-
żywczym, przy ochronie S
rodowiska, w agroturystyce, lokalnym rzemioS
le i usługach).
Podobnie będzie w przypadku polskich rolników: zasady Wspólnej Polityki Rolnej obejmą
wszystkich producentów, niezależnie od tego, czy rolnictwo jest ich głównym x
ródłem utrzy-
mania, jednak w sytuacji uprzywilejowanej znajdą się gospodarstwa większe, wysokopro-
dukcyjne. W ramach polityki strukturalnej rolnicy, którzy sprzedadzą bądx
wydzierżawią zie-
mię, będą uprawnieni do wczeS
niejszych emerytur. Według szacunków polskiego rządu, do-
tyczyć to będzie grupy 15 25 tys. rolników rocznie.
Program wczeS
niejszych emerytur będzie sprzyjać przekształceniom wsi. Biorąc pod uwagę
skalę potrzeb i zapóx
nień, będzie to proces trudny. Polska wieS
stoi w obliczu gruntownych
przekształceń, podobnych do tych, jakie dokonały się na przestrzeni ostatnich 30 lat w innych
państwach Unii. Ich częS
cią musi być tworzenie lokalnego rynku pracy, poszerzanie dzia-
łalnoS
ci o drobne usługi, przetwórstwo, rzemiosło, niekonwencjonalne rolnictwo, produkcję
ekologicznej żywnoS
ci, agroturystykę. Służyć temu będą także unijne programy wspierające
rozwój infrastruktury wsi i dające szanse na tworzenie nowych miejsc pracy.
Unia Europejska  50 pytań
Rolnictwo i gospodarka żywnoS
ciowa
Rolnictwo i gospodarka żywnoS
ciowa
32 Rolnictwo i gospodarka żywnoS
ciowa
Rolnictwo i gospodarka żywnoS
ciowa
Rolnictwo i gospodarka żywnoS
ciowa
31. Jak zmienią się ceny produktów rolnych i żywnoS
ci?
Po przystąpieniu Polski do Unii, w wyniku zmian cen produktów rolnych, zmienić się mogą
ceny artykułów żywnoS
ciowych. Należy się spodziewać, że produkty dużo tańsze niż w Unii 
jak mleko, masło, wołowina  mogą podrożeć. Z kolei produkty, które mają w Unii niższe
ceny niż w Polsce  jak ryby, wieprzowina, sery, produkty zbożowe czy drób  powinny nieco
stanieć także u nas. W innych przypadkach  na przykład na rynku win  na obniżenie cen
powinno mieć wpływ zniesienie opłat celnych.
Ta zmiana cen nie nastąpi z dnia na dzień. Należy pamiętać, że mimo wielu lat pogłębiania
integracji, a nawet wprowadzenia jednej waluty, ułatwiającej porównania, na rynkach po-
szczególnych państw unijnych panuje znaczne zróżnicowanie cen. Ponadto proces kształto-
wania się cen jest skomplikowany, istotna jest też struktura wydatków konsumenckich i do-
konujące się w niej przesunięcia (na przykład zmniejszenie konsumpcji masła rekompenso-
wane jest wzrostem spożycia margaryny, mniejszy popyt na wieprzowinę oznacza w konse-
kwencji spadek cen pszenicy i jęczmienia, wykorzystywanych w chowie trzody chlewnej).
JednoczeS
nie powinien następować systematyczny spadek udziału wydatków na żywnoS
ć
w budżetach gospodarstw domowych. Przeciętna polska rodzina wydaje na jedzenie rela-
tywnie dwa, trzy razy więcej niż unijna, chociaż ceny wielu produktów są w Polsce ciągle
niższe niż w Unii. Na przestrzeni ostatnich 15 lat w stosunkowo uboższych państwach Unii,
takich jak Portugalia i Grecja, udział wydatków na produkty żywnoS
ciowe wyrax
nie spada.
Unia Europejska  50 pytań
Rolnictwo i gospodarka żywnoS
ciowa 33
Rolnictwo i gospodarka żywnoS
ciowa
Rolnictwo i gospodarka żywnoS
ciowa
Rolnictwo i gospodarka żywnoS
ciowa
Rolnictwo i gospodarka żywnoS
ciowa
32. Czy nastąpi masowy import produktów rolnych?
Unia Europejska od kilku lat jest najważniejszym partnerem handlowym Polski. Polska eks-
portuje żywoS
ć i produkty rolne (m.in. mięso i wyroby mięsne, skrobię, konie i bydło rzex
ne,
warzywa i owoce, mleko w proszku, jogurty, ser, jaja, masło, dżemy). Jest także dużym impor-
terem z unijnego rynku (zbóż, cukru, S
ruty, nasion oleistych, S
wieżych owoców i warzyw,
mięsa drobiowego). Saldo tych obrotów jest od kilku lat ujemne.
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii zniesione zostaną wszelkie bariery celne i ograniczenia
iloS
ciowe, co ułatwi wymianę handlową. KonkurencyjnoS
ć polskich wyrobów zwiększy się
z powodu dopłat i subwencji do produkcji rolnej, z kolei dzisiejsze państwa Unii nie będą
mogły korzystać z dopłat do eksportu żywnoS
ci do Polski, co powinno wyrax
nie poprawić
zasady konkurencji, działające do tej pory na niekorzyS
ć produktów polskich.
Z doS
wiadczenia nowych państw członkowskich wynika, że po przystąpieniu do Unii obrót
produktami żywnoS
ciowymi wzrósł dwu-, trzykrotnie. Jest to konsekwencją otwartego rynku
i swobody przepływu towarów. Zasadniczo poszerzy się wybór produktów żywnoS
ciowych
o artykuły regionalne z innych częS
ci Europy, na przykład kuchni S
ródziemnomorskiej, zwięk-
szy się liczba nowalijek z południa, oferta owoców i warzyw.
Także w ramach unijnego rynku istnieje ciągle spore zróżnicowanie cen. Największe różnice,
na korzyS
ć polskich produktów, istnieją tam, gdzie Unia stosuje wyższy poziom protekcji
i wsparcia (mleko, produkty mleczne, wołowina). Stanowić to będzie barierę przy wejS
ciu na
polski rynek. Z kolei w przypadku pszenicy czy rzepaku ceny polskie osiągnęły wyższy poziom
od unijnych, co zachęci do wejS
cia na nasz rynek. Na rynku ryb, drobiu, wieprzowiny, serów
czy win polskie ceny często przewyższają unijne. W tych segmentach można oczekiwać na
aktywnoS
ć zagranicznych producentów, z korzyS
cią dla rynku i konsumentów.
Polska żywnoS
ć ma także duże szanse na otwierającym się przed nią rynku Unii. Paradoksal-
nie, wynikają one po częS
ci z wolniejszego tempa przekształceń naszej wsi. Produkty rolne są
tu bardziej ekologiczne, ze względu na mniejsze zużycie nawozów sztucznych, a wiele arty-
kułów produkowanych metodą tradycyjną zachowuje naturalny smak. W Polce zachowały się
liczne odmiany, które poznikały z rolnictwa Unii, gdzie dominuje intensywna, przemysłowa
produkcja rolna, zaS
koszty produkcji, ze względu na tańszą siłę roboczą, są niskie. Wszystkie
te czynniki powinny sprzyjać ekspansji polskich artykułów żywnoS
ciowych.
Unia Europejska  50 pytań
Rolnictwo i gospodarka żywnoS
ciowa
Rolnictwo i gospodarka żywnoS
ciowa
34 Rolnictwo i gospodarka żywnoS
ciowa
Rolnictwo i gospodarka żywnoS
ciowa
Rolnictwo i gospodarka żywnoS
ciowa
33. Czy po przystąpieniu do Unii zwiększy się w Polsce zakup
ziemi przez cudzoziemców? Jakie zasady obrotu ziemią obowią-
zują w Unii Europejskiej?
Badania sondażowe wskazują, że obywatele Unii nie są specjalnie zainteresowani kupnem
gospodarstw rolnych w Polsce, mimo że ziemia rolna jest w Polsce tańsza niż w UE. Niemcy,
na przykład, dysponują znaczną rezerwą gruntów ornych na terenie dawnej NRD. Również
tzw. drugie domy, czyli wille i domy letniskowe, kupowane są najchętniej na obrzeżach Mo-
rza R
ródziemnego. Niemniej jednak dysproporcje w cenach gruntów i nieruchomoS
ci, a także
ogólna drażliwoS
ć tej kwestii w polskiej opinii publicznej sprawiły, że Unia przystała na dłu-
gie okresy przejS
ciowe.
Przez 12 lat od wejS
cia do Unii zagraniczne spółki nie będą miały prawa kupować ziemi rolnej
i lasów, a przez 5 lat obowiązywać będzie zakaz zakupu tzw. drugich domów. Z kolei okres
przymusowej dzierżawy poprzedzający zakup ziemi wynosić będzie 3 lata (na północy) lub
7 lat (na zachodzie kraju). Farmerzy będą musieli też udowodnić, że własnoręcznie uprawiają
ziemię. Żadnych ograniczeń nie będzie natomiast przy kupnie ziemi pod inwestycje (na przy-
kład budowę fabryki). Ustalenia te, mimo zamknięcia tego obszaru negocjacji, nie mają jesz-
cze ostatecznego charakteru.
Obok okresów przejS
ciowych wynegocjowanych z Unią obowiązywać będzie także polskie
ustawodawstwo związane z obrotem ziemią, wprowadzające istotne ograniczenia w obrocie
ziemią rolną. Państwa Unii podobne ograniczenia stosują u siebie. I tak w Austrii zgodę na
zakup ziemi wydają każdorazowo władze danego landu, po spełnieniu przez nabywcę szere-
gu szczegółowych warunków (m. in. posiadanie uprawnień do prowadzenia gospodarstwa
i dziesięcioletni pobyt w Austrii). W Danii, aby móc zakupić ziemię, nabywca powinien znać
język duński, mieć rodzinę w Danii i kwalifikacje wymagane przez resort rolnictwa. W Finlan-
dii nabycie ziemi wymaga zgody, wydawanej wówczas, gdy transakcja ta nie podnosi cen
gruntów w okolicy i nie osłabia szans obywateli Finlandii na kupno podobnej nieruchomoS
ci.
We Francji obowiązuje S
rednie wykształcenie rolnicze i pięcioletni staż w tym zawodzie. W Gre-
cji o sprzedaży ziemi cudzoziemcom współdecyduje resort obrony. W Hiszpanii, w przypadku
większych gospodarstw  resort gospodarki. W Niemczech zakup ziemi musi służyć poprawie
struktury agrarnej, istotna jest też opinia związków rolniczych.
Unia, zdając sobie sprawę z drażliwoS
ci społecznej tego tematu, akceptuje istnienie wszyst-
kich szczegółowych rozporządzeń przyjętych przez państwa członkowskie.
Unia Europejska  50 pytań
Rolnictwo i gospodarka żywnoS
ciowa 35
Rolnictwo i gospodarka żywnoS
ciowa
Rolnictwo i gospodarka żywnoS
ciowa
Rolnictwo i gospodarka żywnoS
ciowa
Rolnictwo i gospodarka żywnoS
ciowa
34. Czy kapitał zagraniczny będzie inwestował w sektorze rol-
no-spożywczym i uczestniczył w jego prywatyzacji?
Na unijnym wspólnym rynku obowiązuje zasada swobodnego przepływu kapitału. Daje ona
inwestorom zagranicznym możliwoS
ć swobodnego inwestowania w Polsce, również w sekto-
rze rolno-spożywczym. To tutaj, w ciągu ostatnich lat, ulokowane zostały największe inwe-
stycje zagraniczne: w przemyS
le tłuszczów roS
linnych, cukierniczym, napojów i soków, a ostat-
nio w cukrownictwie. Proces prywatyzacji tego sektora jest praktycznie na ukończeniu.
Nikły natomiast jest udział kapitału zagranicznego w samym rolnictwie. Tu z kolei napływ
kapitału będzie zależał od ostatecznie przyjętych rozwiązań dotyczących swobody nabywa-
nia gruntów rolnych przez obywateli Unii. Stosowanie zasad Wspólnej Polityki Rolnej znacz-
nie zwiększy atrakcyjnoS
ć inwestycji rolnych w Polsce. Oznaczać też będzie dopływ kapitału,
którego polskiej wsi chronicznie brak. Praktyka innych państw pokazuje też, że wysokotowa-
rowe rolnictwo tworzy miejsca pracy w jego otoczeniu, zwiększa też popyt na usługi.
Unia Europejska  50 pytań
Rolnictwo i gospodarka żywnoS
ciowa
Rolnictwo i gospodarka żywnoS
ciowa
36 Rolnictwo i gospodarka żywnoS
ciowa
Rolnictwo i gospodarka żywnoS
ciowa
Rolnictwo i gospodarka żywnoS
ciowa
35. Jak po przystąpieniu do Unii Europejskiej zmieniać się bę-
dzie obraz polskiej wsi? Kto będzie mógł korzystać z programu
SAPARD?
Polską wieS
czekają podobne przemiany, jakie przez lata dokonywały się w państwach Unii:
zmniejszenie liczby gospodarstw i osób zajmujących się bezpoS
rednio rolnictwem na rzecz
koncentracji i jakoS
ci produkcji rolnej. Reformy te, odkładane w czasie, były od lat niezbędne,
a integracja Polski z Unią Europejską jedynie je przyspieszyła.
Wspólna Polityka Rolna gwarantuje stabilny rozwój tego sektora, zapewnia ochronę i wzrost
dochodowoS
ci, jakich polscy rolnicy nigdy nie mieli. JednoczeS
nie prowadzi do poprawy
stanu infrastruktury wsi oraz wzrostu iloS
ci miejsc pracy poza rolnictwem. Polskie rolnictwo
 oprócz istotnych słaboS
ci  ma także liczne walory. Duże zasoby ziemi rolniczej pozwolą
użytkować ją w sposób mniej intensywny oraz stosować metody produkcji przyjazne S
rodo-
wisku naturalnemu. Przewaga gruntów ornych umożliwia łatwiejsze dostosowanie zasie-
wów do potrzeb. Siła robocza jest ciągle tańsza niż w państwach Unii, co obniża koszty
produkcji. Polscy rolnicy są stosunkowo młodzi: co trzeci właS
ciciel gospodarstwa nie prze-
kroczył 40 lat. Dla takich rolników programy pomocowe Unii przewidują szczególne wspar-
cie. Oni też mają szansę łatwiej i szybciej przystosować się do nowych warunków działania.
W częS
ci województw (dawne szczecińskie, koszalińskie, olsztyńskie) S
rednia gospodarstw
 18 hektarów  jest już zbliżona do S
redniej w Unii. Zasady Wspólnej Polityki Rolnej sprzy-
jają koncentracji gospodarstw i ich specjalizacji, a fundusze strukturalne wspierają prze-
kształcenia cywilizacyjne.
Najpilniejszą potrzebą pozostają S
rodki finansowe na rozwój gospodarstw, przetwórstwa i wiej-
skiej infrastruktury. Unia Europejska przeznacza na ten cel dla Polski ponad 168 mln euro
rocznie w ramach programu SAPARD (Special Accession Programme for Agriculture and Ru-
ral Development). Pieniądze sfinansują modernizację gospodarstw rolnych, lokalne wodocią-
gi, kanalizację i oczyszczalnie S
cieków, linie energetyczne i telekomunikację, rozwój lokalnej
turystyki i agroturystyki. Będą służyć poprawie konkurencyjnoS
ci polskich wyrobów (inwesty-
cje w przetwórstwo rolno-spożywcze), wspierać rozwój obszarów wiejskich, sprzyjać tworze-
niu nowych miejsc pracy i pozarolniczych x
ródeł dochodu. Przewiduje się, że z pomocy sko-
rzysta corocznie po kilkanaS
cie tysięcy polskich gospodarstw.
Unia Europejska  50 pytań
Nasze życie codzienne 37
Nasze życie codzienne
Nasze życie codzienne
Nasze życie codzienne
Nasze życie codzienne
36. Jak zmienią się ceny towarów i usług?
Po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej ceny towarów i usług nie zmienią się z dnia na
dzień. W każdym z państw członkowskich kształtowane są one oddzielnie i podlegają mecha-
nizmom wolnego rynku. Wyjątek stanowi gospodarka żywnoS
ciowa. Unia Europejska  po-
przez Wspólną Politykę Rolną, ochraniającą unijny sektor rolny  kształtuje ceny produktów
żywnoS
ciowych.
Wolny przepływ osób, towarów, usług i kapitału na całym obszarze wspólnoty, silna konku-
rencja, walka z praktykami monopolistycznymi sprzyjają wyrównywaniu się cen towarów
i usług, zapobiegają nieuzasadnionym podwyżkom czy utrzymywaniu zawyżonych cen w któ-
rejS
z dziedzin. Z doS
wiadczenia innych państw wstępujących do Unii wynika, że znaczne
korzyS
ci przynosi zwłaszcza demonopolizacja rynku usług telekomunikacyjnych i międzyna-
rodowa konkurencja w sektorze bankowym i ubezpieczeniowym.
Po przystąpieniu Polski do Unii znikną dotychczasowe bariery celne na produkty i usługi unij-
ne. W efekcie ceny niektórych artykułów importowanych zmaleją. Zniesienie stawek celnych
będzie zatem miało wpływ na konkurencyjnoS
ć towarów na rynku.
Po wejS
ciu do Unii zmienią się niektóre stawki podatku VAT i akcyzy: Polska będzie musiała
się dostosować do zasad obowiązujących we wspólnocie. Dodatkowe obciążenia finansowe,
wpływające na wzrost cen, wynikać będą z koniecznoS
ci dostosowania się do rygorystycznych
standardów obowiązujących w Unii (na przykład w dziedzinie ochrony S
rodowiska, higieny
i bezpieczeństwa produkcji), stosowania oznaczeń i etykiet. Z kolei otwarcie unijnego rynku
może oznaczać dla krajowych producentów możliwoS
ć znacznego powiększenia skali pro-
dukcji, a więc w efekcie jej potanienie. Przykłady te pokazują, że trudno jest dokładnie i jed-
noznacznie przewidzieć zachowanie cen poszczególnych towarów i usług. Należy się jednak
spodziewać, że w ciągu dwu-, trzyletniego okresu dostosowawczego do nowych wolnoryn-
kowych reguł wiele z nich ulegnie zmianie.
Unia Europejska  50 pytań
Nasze życie codzienne
Nasze życie codzienne
38 Nasze życie codzienne
Nasze życie codzienne
Nasze życie codzienne
37. Płace w państwach Unii Europejskiej są często wyższe niż
w Polsce; czy po wejS
ciu do Unii wzrosną także u nas? Czy płaca
minimalna w Polsce dostosowana zostanie do płacy minimalnej
w Unii?
Żadnej automatycznej podwyżki płac czy ich wyrównania do S
redniej w Unii Europejskiej nie
będzie. Wzrost S
rednich płac można przewidywać w odleglejszej perspektywie czasowej.
Polityka wspólnotowa nie obejmuje kwestii kształtowania płac, państwa członkowskie we
własnym zakresie ustalają wielkoS
ć płacy minimalnej. Najwyższą płacę minimalną ma obecnie
Luksemburg (270 euro) i Holandia (246 euro), najniższą  Portugalia (85 euro) i Grecja (98 euro),
co dobrze ilustruje różnice płacowe w ramach Unii. Z kolei w państwach o najniższej płacy
minimalnej wypłacana jest ona dużo węższej grupie pracowników, niż w przypadku wyższych
stawek płacy minimalnej, które otrzymuje liczniejsza grupa zatrudnionych. Mimo wielolet-
niego procesu integracji również S
rednie płace w poszczególnych państwach istotnie się róż-
nią. Wynika to z dysproporcji w rozwoju gospodarczym, a także ze specyfiki lokalnego rynku
pracy.
Otwarty unijny rynek, sprzyjający przepływowi towarów, kapitału i ludzi, pociąga za sobą
stopniowe zrównywanie cen oraz płac. Jest to jednak proces stosunkowo powolny, rozłożony
w czasie, i nieustanny. Wzrostowi S
rednich płac sprzyja szybszy rozwój gospodarczy i wzrost
produktu narodowego, większa konkurencyjnoS
ć wytwarzanych produktów i obniżanie kosz-
tów produkcji. W przypadku Hiszpanii, S
rednie płace w latach 1987 2000 wzrosły (w przeli-
czeniu) z 265 do 425 euro. W Polsce, przy wykorzystaniu możliwoS
ci, jakie stwarza udział
w unijnym rynku i pomoc strukturalna Unii, powinien nastąpić podobny proces, choć trudna
do oszacowania jest jego skala. Z doS
wiadczeń państw o niższym poziomie rozwoju wynika,
że najszybciej do S
redniego unijnego poziomu dostosowują się płace w zawodach i na stano-
wiskach wymagających najwyższych kwalifikacji i umiejętnoS
ci, a najwolniej odbywa się to
w przypadku pracowników mało wykwalifikowanych.
Unia Europejska  50 pytań
Nasze życie codzienne 39
Nasze życie codzienne
Nasze życie codzienne
Nasze życie codzienne
Nasze życie codzienne
38. Czy w Polsce zmieni się system opieki zdrowotnej  czy Pola-
cy będą mogli korzystać z usług medycznych na całym obszarze
Unii?
Kształt systemu opieki zdrowotnej jest wewnętrzną sprawą każdego z państw członkow-
skich, Unia nie ma w tej kwestii żadnej wspólnej polityki ani ustawodawstwa. Swoboda poru-
szania się obywateli Unii po całym jej obszarze nie oznacza automatycznie swobodnego do-
stępu do usług medycznych S
wiadczonych w obcym państwie w ramach miejscowego systemu
ubezpieczeń i opieki zdrowotnej. Opieką objęte są tylko osoby, które podjęły pracę na tere-
nie któregoS
z państw Unii i płacą składki na ubezpieczenie społeczne (nabywają także pod-
czas pracy za granicą odpowiednich S
wiadczeń emerytalnych). Opieka medyczna za granicą
przysługuje także w nagłych przypadkach, dotyczy to na przykład ofiar wypadków drogo-
wych czy ataków choroby zagrażających życiu.
W zwykłych okolicznoS
ciach leczenie szpitalne, na przykład operacyjne, w obcym państwie
nie przysługuje. Skierowanie na operację za granicą wymagać będzie podobnej procedury
jak dotychczas i obowiązywać będą dotychczasowe zasady finansowania takich zabiegów (to
znaczy, że z faktu posiadania obywatelstwa Unii nie będzie wynikać automatycznie żadna
uprzywilejowana sytuacja).
Unia Europejska  50 pytań
Nasze życie codzienne
Nasze życie codzienne
40 Nasze życie codzienne
Nasze życie codzienne
Nasze życie codzienne
39. Czy zmienią się wysokoS
ć S
wiadczeń socjalnych i zasady ich
przyznawania? Czy zmieni się wiek emerytalny i wysokoS
ć eme-
rytur?
WysokoS
ci S
wiadczeń socjalnych i przepisy dotyczące ich przyznawania okreS
lane są przez
poszczególne państwa członkowskie. Systemy opieki społecznej, jak też wysokoS
ci płaconych
S
wiadczeń (zasiłków, rent czy emerytur), różnią się znacznie w poszczególnych państwach,
co wynika z tradycji i specyfiki tych państw oraz odmiennoS
ci ich polityki społecznej i standar-
dów życia. Prawodawstwo unijne obejmuje tylko te sytuacje, kiedy pracownik jednego z państw
Unii podejmuje pracę w drugim państwie (wykorzystując prawo do swobodnego przepływu
osób). Zgodnie z prawem unijnym otrzymuje on identyczne S
wiadczenia co obywatel pań-
stwa, w którym podjął pracę. Kwestie S
wiadczeń socjalnych nie powinny być przeszkodą w
wyborze miejsca zamieszkania i pracy na obszarze Unii.
Również w kwestii emerytur Unia nie wypracowała wspólnych przepisów dotyczących ich
przyznawania. Wszystkie zasady, łącznie z obowiązującym wiekiem emerytalnym, ustalają
indywidualnie państwa członkowskie. I tak we Francji mężczyx
ni i kobiety mogą przejS
ć na
emeryturę w wieku 60 lat (a na przyspieszoną nawet w wieku odpowiednio 58,5 i 56,5 lat)
w Grecji, Hiszpanii, Holandii, Portugalii i Szwecji idzie się na emeryturę w wieku 65 lat, a w Danii
między 65 a 67 rokiem życia. W pozostałych państwach wiek emerytalny mężczyzn i kobiet
różni się: w Austrii, we Włoszech i Wielkiej Brytanii to odpowiednio 65 i 60 lat, w Belgii 65 i 62
lata, w Niemczech  65 i 63. Nabyte S
wiadczenia emerytalne w różnych państwach Unii kumu-
lują się.
Po wejS
ciu Polski do Unii nie nastąpi automatyczna podwyżka emerytur, nie zmienią się też
zasady ich waloryzacji. Istotnego wzrostu poziomu emerytur można natomiast oczekiwać
w przyszłoS
ci. Spodziewany impuls rozwojowy, jaki da Polsce przystąpienie do wspólnego
rynku, wzrost gospodarczy, zwiększenie S
rednich zarobków i zmniejszenie bezrobocia będzie
miało pozytywny wpływ na wysokoS
ć S
wiadczeń emerytalnych. Poprawi się także kondycja
funduszy emerytalnych, które będą mogły inwestować w którymS
z państw Unii jedną trzecią
swoich aktywów. WczeS
niej nie miały takich możliwoS
ci. Im większe zaS
pole manewru w in-
westowaniu, tym większa szansa znalezienia najbardziej dochodowych lokat.
Unia Europejska  50 pytań
Nasze życie codzienne 41
Nasze życie codzienne
Nasze życie codzienne
Nasze życie codzienne
Nasze życie codzienne
40. Co to są standardy unijne?
Unijny wspólny rynek bez wewnętrznych granic wymaga ustalenia, a następnie przestrzega-
nia wspólnych standardów umożliwiających swobodny przepływ towarów i usług po ca-
łym obszarze Unii. W praktyce bowiem towary i usługi niemieckie, brytyjskie czy francuskie
można kupować i sprzedawać na przykład w Luksemburgu, bez koniecznoS
ci poddawania ich
miejscowym mechanizmom kontrolnym.
Podobne standardy, stanowiące zbiór norm prawnych odnoszących się do okreS
lonej grupy
produktów, dziedziny czy sektora, a ułatwiające wymianę i współpracę, dotyczą bardzo sze-
rokiej sfery aktywnoS
ci Unii. Od rolnictwa, przemysłu spożywczego, ochrony S
rodowiska, ceł,
zasad statystyki, przez telekomunikację i technologie informatyczne, po politykę społeczną
i zatrudnienia oraz wspólną politykę zagraniczną i bezpieczeństwa. Unijne standardy okre-
S
lają także podstawowe wymagania w stosunku do zainteresowanych przystąpieniem do Unii.
Aby uczestniczyć w wymianie handlowej i we wszystkich dziedzinach unijnej działalnoS
ci,
muszą operować zestawem norm przyjętym wczeS
niej przez innych. Wspólne normy gwaran-
tują zachowanie odpowiednich standardów, ułatwiają współpracę i przyczyniają się do bez-
pieczeństwa konsumentów.
Unia Europejska  50 pytań
Nasze życie codzienne
Nasze życie codzienne
42 Nasze życie codzienne
Nasze życie codzienne
Nasze życie codzienne
41. Jakie standardy dotyczące żywnoS
ci obowiązują w Unii Eu-
ropejskiej? Czy ich zastosowanie oznaczać będzie, że w prakty-
ce znikną z rynku wyroby o charakterze lokalnym, do których
przyzwyczaił się polski konsument?
Swobodny przepływ towarów, a więc także artykułów żywnoS
ciowych, stawia szczególne
wymagania dotyczące jakoS
ci i bezpieczeństwa produktów. Od Portugalii po Finlandię po-
winny one spełniać te same wysokie wymagania i budzić zaufanie konsumentów (produkt
wytworzony w jednym z państw wspólnoty nie podlega już dalszej kontroli w innych pań-
stwach). Stąd też wspólnotowe prawodawstwo dotyczące jakoS
ci produktów spożywczych
jest rozbudowane i obejmuje w sumie 30 tys. stron aktów prawnych. Szczegółowe przepisy
dotyczą jakoS
ci i bezpieczeństwa użytych składników, higieny produkcji, ustalają normy na
poszczególne rodzaje wyrobów, precyzują kwestie opakowań, warunków przechowywania,
a także niezbędnej informacji zawartej na etykietach. Specjalne oznakowanie dotyczy żyw-
noS
ci ekologicznej (na naturalnych nawozach). Istnieje też obowiązek specjalnego znakowa-
nia produktów zawierających powyżej 1% surowców genetycznie zmodyfikowanych (GMO).
WS
ród unijnych producentów żywnoS
ci wprowadzany jest system HACCP (Analiza Zagrożeń
i Krytyczne Punkty Kontroli). Rutynowe badanie jakoS
ci gotowego produktu zastępowane
jest całym systemem kontroli. Nadzorowane są wszystkie etapy produkcji: przygotowanie
surowców, ich przetwarzanie, pakowanie, magazynowanie, transport, a na końcu warunki
sprzedaży. Obowiązuje przy tym pełna identyfikacja producenta oraz sprzedawcy. Począwszy
od rolnika, przez kolejnych przetwórców, po sieć dystrybucji, każdy ponosi odpowiedzialnoS
ć
za swój odcinek.
Po wykryciu w niektórych państwach Unii przypadków BSE i pryszczycy u zwierząt Unia pod-
jęła kroki, aby przywrócić zaufanie konsumentów. Dokonany został gruntowny przegląd unij-
nych dyrektyw dotyczących produkcji żywnoS
ci w celu wyłapania luk prawnych oraz uela-
stycznienia czasem zbyt szczegółowych przepisów. JednoczeS
nie zaostrzono zasady identyfi-
kacji producentów (oraz wszystkich dodatków do żywnoS
ci). System HACCP, obowiązujący
dużych producentów, będzie stopniowo wprowadzany do małych i S
rednich zakładów żyw-
noS
ci. Usprawniony został system ostrzegania o zagrożeniach w którymkolwiek z państw człon-
kowskich, wzmocnione zostały także kompetencje Komisji Europejskiej w szybkim reagowa-
niu na sytuacje kryzysowe. Zostało również powołane (w 2002 r.) Europejskie Biuro Bezpie-
czeństwa ŻywnoS
ci (EFSA)  niezależna instytucja badawczo-opiniotwórcza, wspierająca
działania Komisji.
Stosowanie zaostrzonych standardów wobec produktów żywnoS
ciowych nie oznacza, że z pol-
skiego rynku zniknąć będą musiały wyroby o charakterze lokalnym. Unia nie ingeruje w za-
wartoS
ć naszych talerzy, a jedynie zapewnia, aby żywnoS
ć była czysta, wiadomego pochodze-
nia i wyprodukowana w warunkach higienicznych. UE promuje także produkty lokalne, sta-
nowiące specjalnoS
ć danego kraju czy regionu. Może uznać odrębne procedury produkcji
takiego wyrobu, a jednoczeS
nie zarezerwować prawo do posługiwania się jego nazwą dla
okreS
lonej grupy przedsiębiorców (przykładem włoski ser mozarella, o podobne prawa wy-
stąpili wytwórcy góralskich oscypków). Z kolei spełnianie krajowych norm higienicznych i pro-
dukcyjnych wystarczy w przypadku sprzedaży bezpoS
redniej (w przyzakładowym sklepie czy
na targu) oraz niewielkiej produkcji lokalnej (na przykład w rzex
ni z ubojem ograniczonym
do 20 sztuk bydła czy stu S
wiń tygodniowo). Producent taki będzie musiał jednak zaznaczyć
na opakowaniu, że jego produkt nie spełnia unijnych norm.
Unia Europejska  50 pytań
Nasze życie codzienne 43
Nasze życie codzienne
Nasze życie codzienne
Nasze życie codzienne
Nasze życie codzienne
42. Jakie standardy dotyczące ochrony wód obowiązują w Unii
Europejskiej?
Na unijne prawo dotyczące ochrony S
rodowiska składa się około trzystu dyrektyw, regulacji,
rozporządzeń i standardów. W kwestii poprawy czystoS
ci wód Unia przyjęła kilkana-
S
cie dyrektyw, które państwa członkowskie są zobowiązane wprowadzić do swoje-
go prawodawstwa. Ustanowione zostały między innymi wspólnotowe standardy jakoS
cio-
we wody (zarówno pitnej, jak i w kąpieliskach), a także normy ograniczające dopuszczalny
poziom emisji zanieczyszczeń do S
rodowiska wodnego. Wspólnotowe zasady obejmują także
wymóg oczyszczania S
cieków. Akty legislacyjne dotyczą poprawy jakoS
ci wód powierzchnio-
wych, gruntowych oraz wód przybrzeżnych. Unia jest też sygnatariuszem wielu konwencji
międzynarodowych w dziedzinie S
rodowiska morskiego i ochrony rzek przepływających przez
kilka krajów (takich jak na przykład Dunaj).
Surowe standardy unijne pomogą Polsce w zatrzymaniu degradacji S
rodowiska oraz przepro-
wadzeniu niezbędnych inwestycji ekologicznych, które na skutek wieloletnich zaniedbań
wymagają wielkich S
rodków. KilkanaS
cie projektów z dziedziny ochrony wód i gospodarki
wodnej zostało sfinansowanych z funduszu PHARE (w latach 1990 2000 przeznaczone zosta-
ło na ten cel ponad 100 mln euro). W latach 2000 2006 inwestycje w dziedzinie ochrony
S
rodowiska będą finansowane także z funduszu ISPA. Łączny koszt budowy sieci oczyszczalni
(według unijnych standardów potrzebne są w każdej miejscowoS
ci powyżej 2 tys. mieszkań-
ców) szacuje się na 18 mld euro. Z tego jedną trzecią mogłaby pokryć z rozmaitych funduszy
Unia, a resztę władze samorządowe.
Ze względu na znaczną kapitałochłonnoS
ć inwestycji ekologicznych, podczas negocjacji człon-
kowskich przyjęto dziewięć okresów przejS
ciowych, m.in. na wprowadzenie unijnych norm
czystoS
ci S
cieków Polska będzie miała czas do końca 2015 r. (do 2009 r. dla oS
rodków powyżej
100 tys. mieszkańców). Do końca 2006 r. Polska powinna rozwiązać problem zrzutu niebez-
piecznych substancji do wód, na przykład zasolonych wód kopalnianych.
Unia Europejska  50 pytań
Nasze życie codzienne
Nasze życie codzienne
44 Nasze życie codzienne
Nasze życie codzienne
Nasze życie codzienne
43. Jakie standardy dotyczące utylizacji odpadów obowiązują
w Unii Europejskiej?
WłaS
ciwa gospodarka odpadami, w tym odpadami niebezpiecznymi, jest istotnym
elementem polityki ekologicznej Unii Europejskiej, ujętym w kilkunastu dyrektywach.
Dotyczą one oszczędniejszego wykorzystania zasobów naturalnych, promują recykling i po-
zyskiwanie surowców wtórnych oraz wykorzystywanie odpadów; starają się ograniczać za-
nieczyszczenia już u x
ródła (u producenta), a także zmniejszać zanieczyszczenie powodowa-
ne spalaniem odpadów. Coraz większa odpowiedzialnoS
ć za gospodarkę odpadami ma spa-
dać na producentów (na przykład samochodów, telewizorów, lodówek czy napojów chłodzą-
cych). Unia jest też sygnatariuszem Konwencji z Bazylei o kontroli transgranicznego (z państwa
do państwa) przemieszczania odpadów, wraz z przyjętą poprawką zabraniającą eksportowa-
nia niebezpiecznych odpadów.
W Polsce w ciągu roku powstaje blisko 180 mln ton odpadów, w tym 5 mln ton odpadów
niebezpiecznych; 90% wszystkich odpadów stanowią odpady przemysłowe, choć z roku na
rok gwałtownie roS
nie iloS
ć odpadów komunalnych. Istotny problem zaczynają też stanowić
wraki samochodów.
WS
ród dziewięciu okresów przejS
ciowych w dziedzinie ochrony S
rodowiska, cztery dotyczą
kwestii odpadów. Do końca 2007 r. Polska przyjmie unijny wymóg, aby połowa opakowań
produktów konsumpcyjnych była odzyskiwana, a 25% przetwarzane na nowe opakowania.
Do końca 2007 r. zostaną utrzymane ograniczenia w handlu makulaturą, oponami i szkłem 
ponieważ ich pozyskiwanie jest w państwach Unii znacznie bardziej rozpowszechnione, a ce-
ny surowców wtórnych niższe, zachodziła obawa, że będą sprowadzane do Polski do przero-
bu, a polskie odpady pozostaną na składowiskach. Do końca 2012 r. zastosowane zostaną
unijne normy dotyczące przerobu odpadków stałych (dyrektywa o ponownym przetwarzaniu
i sortowaniu odpadów oraz odzysku materiałów wtórnych). Oznaczać to będzie, że w każ-
dym powiecie powstanie przynajmniej jedno nowoczesne składowisko. Do końca 2009 r. pol-
ski przemysł musi porzucić technologie wyjątkowo szkodliwe dla S
rodowiska (lista obejmuje
200 zakładów, głównie przemysłu ciężkiego). Do tego czasu będzie też musiała zostać wdro-
żona dyrektywa dotycząca zabezpieczeń i kontroli zanieczyszczeń w dużych zakładach prze-
mysłowych.
Unia Europejska  50 pytań
Nasze życie codzienne 45
Nasze życie codzienne
Nasze życie codzienne
Nasze życie codzienne
Nasze życie codzienne
44. Jakie działania na rzecz poprawy czystoS
ci powietrza podej-
muje Unia Europejska?
Unia Europejska aktywnie uczestniczy w działaniach mających na celu zmniejszanie
emisji do atmosfery gazów powodujących efekt cieplarniany. Dalszej degradacji war-
stwy ozonowej mogą zapobiec zgodne działania w skali S
wiatowej. W Kioto (w 1997 r.) pań-
stwa-sygnatariusze zobowiązały się do zredukowania emisji gazów cieplarnianych w latach
2008 2012 o co najmniej 5% w stosunku do emisji z 1990 r. Unia poszła o krok dalej: przyjęła
na konferencji w Kioto zobowiązanie ograniczenia do 2008 r. emisji gazów cieplarnianych o
8%. W programie ekologicznym na lata 2001 2010 ( R
rodowisko 2010: Nasza przyszłoS
ć zale-
ży od naszego wyboru ) zapisała przyjęcie jeszcze ambitniejszego celu: zredukowanie w okresie
do 2020 r. emisji o 20  40%. Będzie to wymagać stałego podnoszenia standardów w dyrekty-
wach dotyczących emisji zanieczyszczeń gazowych i pyłowych, wykorzystywania alternatyw-
nych x
ródeł energii oraz zasadniczej zmiany polityki energetycznej i transportowej  w tym
kosztownej przebudowy zanieczyszczających S
rodowisko elektrowni węglowych i rozwoju
alternatywnych form pozyskiwania energii, a także stopniowego odchodzenia od wykorzy-
stywania paliw płynnych do napędu samochodów na rzecz energii elektrycznej i słonecznej.
Wspólnotowa legislacja uwzględnia także zobowiązania wynikające z Konwencji Genewskiej
(z 1979 r.), w sprawie zanieczyszczania powietrza na dalekie odległoS
ci. Szczególnie dotyczą
one zmniejszania emisji zanieczyszczeń przez przemysł i transport drogowy (obowiązek sto-
sowania katalizatorów w pojazdach, zmniejszanie zużycia paliwa przez samochody osobo-
we, ulgi podatkowe promujące  ekologiczne pojazdy ).
Podczas negocjacji członkowskich Polska zgodziła się na wprowadzenie od 1 stycznia 2003 r.
(jeszcze przed przystąpieniem do Unii) zakazu używania substancji niszczących warstwę ozo-
nową, a od 2007 r. wraz z innymi państwami wspólnoty zastosuje surowsze przepisy dotyczą-
ce lotnych związków organicznych w rozpuszczalnikach. W tym samym roku minie okres przej-
S
ciowy na wymianę urządzeń medycznych o zbyt wysokim promieniowaniu jonizującym oraz
zostanie wprowadzony zakaz dodawania siarki do paliw, a także ograniczona emisja lotnych
związków organicznych na stacjach benzynowych.
Unia Europejska  50 pytań
Nasze życie codzienne
Nasze życie codzienne
46 Nasze życie codzienne
Nasze życie codzienne
Nasze życie codzienne
45. Czy zmienią się zasady odbywania służby wojskowej?
Czy Unia Europejska posiada swoje siły zbrojne?
Zasady odbywania służby wojskowej pozostają w suwerennej decyzji państw członkowskich,
dlatego w związku z przystąpieniem do Unii zasady odbywania zasadniczej służby wojskowej
w Polsce nie ulegną zmianie.
Unia Europejska nie ma charakteru organizacji wojskowej i nie posiada własnych sił zbroj-
nych. Natomiast w ostatnich latach stopniowo rozwija Wspólną Politykę Zagraniczną i
Bezpieczeństwa (drugi filar Unii na mocy Traktatu z Maastricht z 1992 r.), a w jej ramach
buduje Wspólną Politykę Bezpieczeństwa i Obrony (Traktat Nicejski, 2001 r.). W przyszło-
S
ci może ona prowadzić do stworzenia wspólnego systemu obrony, jeS
li wszystkie państwa
członkowskie wyrażą taką wolę. Nie oznacza to ograniczania kompetencji państw członkow-
skich w dziedzinie bezpieczeństwa narodowego i w kwestii obronnoS
ci.
Traktat o Unii Europejskiej powierzył wypracowanie i realizację decyzji UE w zakresie obrony
Unii Zachodnioeuropejskiej (UZE)  organizacji politycznej powołanej w 1948 r. do współ-
pracy w dziedzinie bezpieczeństwa i obronnoS
ci. DziS
skupia ona 28 państw, w tym 10 państw
członkowskich należących do Unii. Pozostałe państwa unijne  Austria, Dania, Finlandia, Ir-
landia i Szwecja  mają status obserwatorów. Polska uczestniczy w pracach UZE jako partner
stowarzyszony.
W 1995 r. na posiedzeniu Rady Ministrów Obrony i Spraw Zagranicznych UZE w Lizbonie
Hiszpania, Portugalia, Włochy i Francja powołały dwa wspólne korpusy, morski i lądowy, wy-
znaczając początek zmian UZE z organizacji politycznej w sojusz wojskowy. Eurokorpus,
w sile 50 tys. żołnierzy, początkowo francuskich i niemieckich, a następnie także belgijskich
i hiszpańskich, może działać pod auspicjami Unii Zachodnioeuropejskiej lub Sojuszu Północ-
noatlantyckiego (NATO), w misjach humanitarnych i ratunkowych oraz operacjach pokojo-
wych.
Podczas szczytu Rady Europejskiej w Kolonii (1999 r.) postanowiono, że istotnym elementem
umacniania wspólnej polityki bezpieczeństwa będzie powołanie sił szybkiego reagowania
kryzysowego, zdolnych podjąć operacje humanitarne oraz misje ustanawiania i przywraca-
nia pokoju. Rada Europejska zdecydowała, że w sytuacjach kryzysowych Unia powinna mieć
możliwoS
ć autonomicznych działań wspieranych siłą wojskową, koordynowanych z Sojuszem
Północnoatlantyckim i z upoważnienia Rady Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjedno-
czonych.
Szczyt Rady Europejskiej w Helsinkach (1999 r.) przypieczętował powołanie sił szybkiego re-
agowania, liczących do 60 tys. żołnierzy i gotowych do działań przez końcem 2002 r. Nie
oznacza to, że powstała w ten sposób wspólna europejska armia czy jej zalążek. Żołnierze
służący w tych siłach są częS
cią armii narodowych i powołani zostali do nowych zadań suwe-
renną decyzją ich macierzystych państw.
Unia Europejska  50 pytań
Nasze życie codzienne 47
Nasze życie codzienne
Nasze życie codzienne
Nasze życie codzienne
Nasze życie codzienne
46. Czy Unia Europejska dopuszcza aborcję, eutanazję i klono-
wanie osobników ludzkich?
Unia Europejska nie zajmuje się kwestią przerywania ciąży, pozostawia ją całkowicie do decy-
zji państwom członkowskim. W Irlandii konstytucja całkowicie zakazuje przerywania ciąży,
poza przypadkiem koniecznoS
ci ratowania życia matki lub grox
bą samobójstwa z jej strony.
W większoS
ci państw Unii aborcja dopuszczalna jest do dwunastego tygodnia ciąży, jeS
li zda-
niem lekarza zagrożone jest zdrowie matki lub dziecka (Austria, Belgia, Dania, Finlandia);
dziecko zostało poczęte w wyniku przestępstwa (Dania, Finlandia) lub za przerwaniem ciąży
przemawiają względy społeczne (Dania, Finlandia). Prawodawstwo niemieckie dopuszcza
odmienne rozwiązania prawne w poszczególnych landach. W Danii i Francji aborcja jest do-
puszczalna, jeS
li kobieta wyrazi taką wolę, w Wielkiej Brytanii i Holandii zabieg ten może
zostać wykonany do 24. tygodnia ciąży.
Unia Europejska nie wypowiada się także w kwestii eutanazji, pozostawiając decyzję w gestii
państw członkowskich. Przyjęta przez Radę Europy Konwencja o ochronie istoty ludzkiej
wobec zastosowań biologii i medycyny (Konwencja Bioetyczna) uznaje jedynie, że każda
interwencja medyczna powinna być uzależniona do uprzedniej wolnej i S
wiadomej zgody
pacjenta i dokonywana z poszanowaniem godnoS
ci i tożsamoS
ci istoty ludzkiej.
Eutanazja jest prawnie dozwolona tylko w Holandii (na życzenie osób S
miertelnie chorych,
cierpiących fizycznie lub psychicznie). Ostatnio takie rozwiązania prawne przyjęła Belgia.
W Niemczech i Wielkiej Brytanii toczą się dopiero prace legislacyjne. W Danii, Finlandii i Szwecji
eutanazja została uznana za praktykę nielegalną.
MożliwoS
ć klonowania komórek ludzkich jest zagadnieniem na tyle nowym, że państwa Unii
nie zdążyły tej kwestii uregulować w swoim prawodawstwie. Eksperymentów takich zakazu-
je wyrax
nie jedynie prawo niemieckie. Parlament Europejski kilkakrotnie potępiał klonowa-
nie istot ludzkich, wezwał też Wielką Brytanię do zaprzestania tego rodzaju eksperymentów.
Rezolucje te nie mają mocy prawnej. Podobnie jak przyjęta w 1999 r. Europejska Karta Praw
Podstawowych, w której znalazło się potępienie praktyk klonowania (a która stanowi jedy-
nie deklarację polityczną). Także Komisja Europejska skrytykowała klonowanie komórek ludz-
kich: komisarz do spraw badań naukowych Philippe Busquin zapowiedział, że S
rodki unijne
nie będą przeznaczane na takie badania.
Unia Europejska  50 pytań
Nasze życie codzienne
Nasze życie codzienne
48 Nasze życie codzienne
Nasze życie codzienne
Nasze życie codzienne
47. Na jakich warunkach będzie można uczyć się i studiować w Unii
Europejskiej?
Każde państwo suwerennie kształtuje swój system edukacji oraz ustala treS
ci nauczania. Wspól-
na polityka unijna jedynie wspiera, między innymi, nauczanie i rozpowszechnianie języków
państw członkowskich (jedna z rekomendacji zachęca do wprowadzenia w szkole nauki przy-
najmniej dwóch języków obcych), promuje także edukację europejską w zakresie bieżącej
tematyki Unii oraz wprowadzanie do szkół nowych technologii informatycznych, w tym In-
ternetu.
Zasada wolnego przepływu osób na całym obszarze Unii dotyczy także studentów. Mają oni
prawo mieszkać i studiować w dowolnym miejscu na terenie Wspólnot, ale muszą spełnić
wszystkie lokalne kryteria przy kwalifikacji na studia, muszą je też opłacić zgodnie z wymo-
gami poszczególnych uczelni z różnych krajów UE. Nie obejmuje ich natomiast lokalny sys-
tem stypendialny. WiększoS
ć państw członkowskich dysponuje stypendiami dla studentów
zagranicznych. Unia Europejska współfinansuje wymianę stypendialną studentów i kadry
akademickiej w ramach programu SOKRATES. W latach 2000 2006 realizowana jest druga
edycja programu (SOKRATES II). Uczestniczy w nim także 14 państw spoza Unii, w tym Polska.
CzeS
ć tego programu, zwana ERAZMUS, umożliwia wyjazdy stypendialne za granicę, trwają-
ce od 3 miesięcy do roku, zapewniając bezpłatne studia i pokrywając częS
ć kosztów utrzyma-
nia (przeciętne miesięczne stypendium wynosi 200 euro). W Polsce w programie ERAZMUS
uczestniczy 70 wyższych uczelni. Studia zagraniczne w ramach ERAZMUSA są wliczane w okres
studiów na uczelni macierzystej i uznawane na podstawie Europejskiego Systemu Trans-
feru Punktów (ECTS). Jednolity system punktów przyznawanych za opanowaną porcję wie-
dzy na którejkolwiek z wyższych uczelni ma być zaliczany i uznawany przez inne uczelnie, co
ułatwi wymianę i współpracę naukową. Na przeszkodzie pełnemu wprowadzeniu punktów
ECTS stoi znaczne zróżnicowanie systemów akademickich w poszczególnych państwach człon-
kowskich. System wprowadzany jest więc stopniowo, na zasadzie wzajemnego uznawania
okresów studiów i dyplomów przez uczelnie partnerskie z różnych państw. W przyszłoS
ci ma
to doprowadzić do stworzenia otwartego europejskiego systemu oS
wiatowego, w któ-
rym studenci i wykładowcy akademiccy mogliby się poruszać bez żadnych ograniczeń.
JeS
li chodzi o wzajemne uznawanie okresów studiów i dyplomów, sytuacja w państwach Unii
jest zróżnicowana. Stosunkowo łatwo są one uznawane, gdy ma to służyć kontynuowaniu
nauki. Odrębnego trybu (regulowanego dyrektywą ogólną) wymaga uznanie dyplomu jako
kwalifikacji zawodowych, dających prawo do wykonywania zawodu w innym państwie Unii.
W przypadku tzw. zawodów regulowanych, takich jak lekarze, farmaceuci czy prawnicy, pro-
cedura jest wielostopniowa i skomplikowana, często uczestniczą w niej lokalne organizacje
zawodowe.
Unia Europejska  50 pytań
Nasze życie codzienne 49
Nasze życie codzienne
Nasze życie codzienne
Nasze życie codzienne
Nasze życie codzienne
48. Kto i na jakich zasadach skorzysta z Funduszy Struktural-
nych i Funduszu SpójnoS
ci?
Podczas szczytu Rady Europejskiej w Berlinie (1999 r.) przyjęte zostały zasady rozdziału Fun-
duszy Strukturalnych na lata 2000 2006 i sformułowane trzy zasadnicze cele:
Wsparcie dla rozwoju regionów opóx
nionych (czyli takich, gdzie produkt krajowy brutto
na jednego mieszkańca wynosi poniżej 75% S
redniej dla całej Unii) oraz słabo zaludnio-
nych regionów północnych w krajach skandynawskich.
Wsparcie dla przekształceń regionów przeżywających trudnoS
ci strukturalne, czyli ta-
kich, gdzie występuje przemysł schyłkowy (a stopa bezrobocia i zatrudnienia w przemyS
le
są wyższe od przeciętnej w Unii), oraz obszarów wiejskich (z niskim wskax
nikiem produktu
krajowego brutto na mieszkańca, wysokim udziałem zatrudnionych w rolnictwie oraz ni-
skimi dochodami); pomoc tego rodzaju może dotyczyć co najwyżej 18% populacji Unii.
Wsparcie dla przekształcenia systemów oS
wiaty i kształcenia zawodowego oraz ada-
ptacji systemu zatrudnienia (S
rodki na ten cel dzielone są w proporcji do liczby ludnoS
ci
danego państwa).
Z kolei Fundusz SpójnoS
ci, tworzony w 1994 r. na mocy Traktatu z Maastricht, jest przezna-
czony na finansowanie projektów w dziedzinie ochrony S
rodowiska i infrastruktury transpor-
towej w tych państwach członkowskich, w których produkt krajowy brutto na jednego miesz-
kańca jest niższy niż 90% S
redniej w Unii. Dotyczy to obecnie Grecji, Hiszpanii i Portugalii.
Fundusze przyznawane są na podstawie zasady koncentracji, polegającą na kierowaniu S
rod-
ków do regionów w najtrudniejszej sytuacji gospodarczej (objętych pomocą w ramach po-
szczególnych celów), oraz założeń wieloletnich planów rozwoju regionalnego (zasada pro-
gramowania). Obowiązuje też zasada współfinansowania: udział S
rodków wspólnotowych
w kosztach danego projektu może wynosić od 25 do 75%, a w przypadku regionów w tzw.
krajach uboższych nawet od 80 do 85%.
Polska, po przystąpieniu do Unii, znajdzie się w gronie krajów o produkcie krajowym brutto
na jednego mieszkańca niższym niż 90% S
redniej unijnej. W związku z tym objęta zostanie
Funduszem SpójnoS
ci oraz pomocą strukturalną. Wszystkie projekty finansowane z tych fun-
duszy wymagają jednak starannego przygotowania: uwzględnienia ich w wieloletnich pla-
nach rozwoju, dokładnego sformułowania celów i potrzeb, a także uzyskania S
rodków wła-
snych, uzupełniających S
rodki unijne. Wymagana jest S
cisła współpraca z władzami na szcze-
blu krajowym, regionalnym i lokalnym w przygotowywaniu i przeprowadzaniu poszczegól-
nych programów.
Unia Europejska  50 pytań
Nasze życie codzienne
Nasze życie codzienne
50 Nasze życie codzienne
Nasze życie codzienne
Nasze życie codzienne
49. Jak uzyskać patent i rejestrację znaku towarowego w Unii
Europejskiej?
Patent europejski można otrzymać, dokonując zgłoszenia wynalazku (tzw. europejskiego
zgłoszenia patentowego) w Europejskim Urzędzie Patentowym (EUP) z siedzibą w Mona-
chium. Za pomocą zgłoszenia dokonanego w EUP można uzyskać ochronę w dowolnie wy-
branej przez zgłaszającego liczbie państw będących stronami Konwencji Monachijskiej o
udzielaniu patentów europejskich (obecnie stronami konwencji są wszystkie państwa człon-
kowskie Unii Europejskiej oraz Szwajcaria, Turcja i Cypr), bez potrzeby wszczynania postępo-
wania przed poszczególnymi krajowymi urzędami patentowymi. Patent europejski w każ-
dym z państw stron konwencji ma ten sam skutek prawny i przyznaje uprawnionemu takie
same prawa, jakie wynikają z patentu krajowego, udzielanego w tym państwie. Czas trwania
patentu europejskiego wynosi 20 lat.
Europejski system patentowy jest otwarty, co oznacza, że o jego udzielenie mogą się ubiegać
nie tylko osoby fizyczne i prawne z państw należących do Konwencji Monachijskiej, ale także
podmioty z państw nie związanych konwencją. Tak więc o patent europejski mogą wnosić
polscy obywatele i polskie podmioty gospodarcze, jednakże przed dokonaniem zgłoszenia
w EUP muszą dokonać zgłoszenia swego wynalazku w polskim Urzędzie Patentowym. Waru-
nek ten nie będzie wymagany wówczas, kiedy Polska stanie się stroną Konwencji Monachij-
skiej (została już rozpoczęta procedura ratyfikacyjna).
W Unii Europejskiej trwają prace nad stworzeniem wspólnego systemu patentowego. Za po-
mocą jednego zgłoszenia patentowego będzie można wówczas automatycznie uzyskać ochro-
nę na terenie całej Unii, a nie tylko w wybranych krajach.
System automatycznie rozciągającej się ochrony na obszarze całej Unii funkcjonuje już w od-
niesieniu do znaków towarowych. Ochronę znaku towarowego można uzyskać dokonu-
jąc zgłoszenia wniosku o rejestrację w Urzędzie do spraw Harmonizacji Rynku Wewnętrz-
nego z siedzibą w Alicante (Hiszpania). Podobnie jak europejski system patentowy, także
system ochrony znaków towarowych jest dostępny dla podmiotów z krajów nie należących
do Unii Europejskiej. Polscy przedsiębiorcy zamierzający eksportować swoje towary czy usługi
na rynek unijny mogą korzystać z możliwoS
ci rejestrowania swoich znaków towarowych
w Alicante, tym bardziej że koszty związane z rejestracją znaku towarowego na rynku Wspól-
noty są o wiele niższe, niż w przypadku dokonywania osobnych zgłoszeń w poszczególnych
krajowych urzędach patentowych. Z chwilą przystąpienia Polski do Unii system ten zacznie
automatycznie działać również na terenie naszego kraju. Wkrótce (prawdopodobnie od
2003 r.) na takich samych zasadach zacznie także funkcjonować system wzoru przemysło-
wego Wspólnoty.
Unia Europejska  50 pytań
Nasze życie codzienne 51
Nasze życie codzienne
Nasze życie codzienne
Nasze życie codzienne
Nasze życie codzienne
50. Jak zostać pracownikiem instytucji Unii Europejskiej?
Pracownikami instytucji Unii Europejskiej mogą być wyłącznie obywatele państw człon-
kowskich. Zatrudnianie ich odbywa się na zasadzie konkursu. Obywatele polscy, po przystą-
pieniu Polski do Unii, będą mogli podejmować pracę na równych prawach z obywatelami
innych państw w oS
miu unijnych instytucjach (Komisja Europejska, Sekretariat Generalny Rady
Unii Europejskiej, służby Parlamentu Europejskiego, Europejski Trybunał SprawiedliwoS
ci, Sąd
Pierwszej Instancji, Trybunał Obrachunkowy oraz Sekretariat Komitetu Ekonomiczno-Społecz-
nego i Komitetu Regionów).
Pracownicy instytucji Unii dzielą się na cztery kategorie:
A. pracownicy merytoryczni  wymagane są tu wyższe studia i odpowiednie doS
wiadczenie
zawodowe;
B. pracownicy biurowi  nie muszą mieć ukończonych studiów wyższych;
C. pracownicy sekretariatów  warunki i zaszeregowanie jak w kategorii B;
D. pracownicy techniczni  pracownicy stołówek, ochrony, kierowcy.
Wymagania dotyczące kandydatów ogłaszane są w Dzienniku Urzędowym Unii. Konkursy dla
kandydatów z nowych państw członkowskich na stanowiska kategorii A, B i C przewidziane
są w 2004 r. Pisemne egzaminy konkursowe dla obywateli polskich odbędą się w Polsce i w ję-
zyku polskim, a egzaminy ustne  w Brukseli (uczestnicy konkursu otrzymają ryczałtową kwo-
tę na pokrycie kosztów podróży i utrzymania wynikających z udziału w egzaminach, które
odbędą się równoczeS
nie we wszystkich krajach objętych konkursem). Postępowanie konkur-
sowe obejmuje także egzamin ze znajomoS
ci drugiego (oprócz macierzystego) języka urzę-
dowego Unii: test pisemny i sprawdzian ustny.
Zakres tematyczny pierwszego konkursu dla obywateli nowych państw członkowskich Unii
będzie obejmował przede wszystkim wiedzę ogólną o procesach integracji europejskiej. Do-
tychczas każda instytucja Unii organizowała konkursy we własnym zakresie, w Komisji Euro-
pejskiej  Biuro do spraw Rekrutacji, w Dyrekcji Generalnej  Biuro do spraw Personalnych
i Administracyjnych. Wkrótce ma powstać wspólne biuro rekrutacji dla wszystkich wymienio-
nych instytucji, które będzie organizowało konkursy także w Polsce.
Pierwsze konkursy po rozszerzeniu będą przeznaczone wyłącznie dla obywateli nowych państw
członkowskich. Na wyższe stanowiska kategorii A będą odrębne konkursy dla każdego kraju
i oddzielne dla danej kategorii stanowisk. Konkursy na stanowiska kierownicze (kategoria A2
 dyrektorzy i A3  szefowie działów) będą dotyczyły obsady konkretnego stanowiska i będą
wspólne dla kandydatów ze wszystkich nowo przyjętych do Unii państw.
Po przyjęciu do Unii nowych państw powstanie także pewna liczba stanowisk nie objętych
procedurą konkursową. Obejmują one członków gabinetów komisarzy (od 5 do 8 osób), sta-
nowiska asystentów posłów do Parlamentu Europejskiego (każdy poseł ma prawo do zatrud-
nienia jednego asystenta) oraz stanowiska doradców politycznych w innych instytucjach.
Oddzielną kategorię pracowników stanowią tzw. eksperci narodowi, delegowani przez ad-
ministrację rządową swojego państwa na kilkuletnie kontrakty (do 3 lat), opłacani częS
ciowo
z budżetu Unii, częS
ciowo przez własny rząd.
Pr edsta icielst o Komisji E ropejskiej Polsce
War a kie Centrum inan e
ul. Emilii later
00 11 War a a, l ka
9. pi tr
tel. ( 48 0 8 00
a ( 48 0 8 8
dele ati n p land cec.eu.int
Ofer jemy
" br ur Unii Eur pej kiej
" publikacje in t tucji Unii Eur pej kiej
" d kument W p ln t Eur pej kich
" materia audi i ualne i multimedialne
" materia pra e
" d t p d internet ch ba dan ch Unii Eur pej kiej
" p m c p uki aniu r de in rmacji
P nkt Informacyjny nii E ropejskiej
ul. Emilii later
00 11 War a a
tel. ( 48 0 8
a ( 48 0 8
e mail in eudel.pl
.eur pa.delp l.pl