Skład granulometryczny gleby- to procentowy udział zespołów w glebie tj. pojedynczych cząstek o określonych wymiarach. Oprócz pojęcia składu granulometrycznego gleby istnieje obok pojęcia „frakcja”- czyli zbiory cząstek o zbliżonej wielkości ujętych w przedziały o ustalonych wartościach granicznych.

Co tworzy glebę:

-składniki mineralne frakcje, faza stała

-składniki organiczne

-roztwór glebowy(powietrze glebowe, wody glebowe)

Część mineralna jest zróżnicowana, minerały często zajmują 99% całej masy gleby, tj. objętościowo ok. 45%

Podziały fazy stałej gleby na frakcje granulometryczne stosowane w Polsce:

grupa frakcji	frakcja	pod frakcja	średnica	opis
Części szkieletowe	kamienie żwir	Grube, średnie, drobne Gruby, drobny	>20mm 1-20 mm	Odłamki skalne mniej lub bardziej zwietrzałe okruchy skalne mogą bys w róznym stopniu obtoczone w zależności od pochodzenia i czynników oddziaływujących, występuja w terenach górzystych i morenowych
Części ziemskie	piasek pył żwir	Gruby, średni, drobny Gruby drobny Eoliczny, rzeczny, morski, lodowcowy	1-20mm 1-20mm 1-20mm	Gleby są trudne do uprawy bo występują kamienie Okruchy ,odłamki skalne, ziarna minerałów. Im są drobniejsze tym większy udział kwarcu, stopień obtoczeni zależy od stopnia transportu Dużo żwiru stanowi przeszkodę w uprawie roślin, niszczy maszyny, żwir czasem poprawia przewiewność gleby, zwiększa zapas składników pokarmowych
Części ziemiste	Piasek pył	Gruby, średni, drobny Gruby, drobny	0,1-1 mm 0,1 - 0,02	Zawiera okruchy kwarcu, skalenie, wielkość i obtoczenie ziaren zależ od genezy powstania piasku. Piaski lodowcowe są najgrubsze lecz najmniej obtoczone, mają bogatszy skład mineralny; piaski eoliczne najdrobniejsze, najbardziej obtoczone, najuboższe w składniki mineralne, udział piasku poprawia przewiewność i przepuszczalność gleby, zmniejsza się zdolność retencyjna gleby(zatrzymywanie wody), zmniejsza się podsiąkliwość gleby ruch wody jest szybki Drobne odłamki kwarcu i domieszka miki, zwiększa się retencyjność gleby i podsiąkliwość, przylepność i plastyczność gleby. Gleby pyłowe podatniejsze są na zjawiska erozyjne, dochodzi do rozczłonkowania pewnych warstw w glebie, duża sorpcja fizykochemiczna.
Części spławialne	Ił	Pyłowy gruby Pyłowy drobny koloidalny	0,002- 0,005	Poprawia strukturę gleby, zwiększa kapilarność i retencyjność, pojemność wodną, utrudnianie roli, duża sorpcja fizyczna i mechaniczna Oprócz krzemionek są tu minerały ilaste, sorpcja wymienna składników pokarmowych, zatrzymuje duża ilość wody Minerały ilaste, materia organiczna(próchnica), połączenie mineralno-organiczne, wodorotlenki żelaza i glinu, największa sorpcja wymienna, duża molekularność wodna-zatrzymywanie wody dla roślin przez glebę, wolne przepuszczanie wody, duże przesiąk iwanie do 30 cm w glebie brakuje tlenu tworzą się różne warstwy

W zależności od procentowego występowania frakcji wytwory glebowe dzielimy na:

1. Szkieletowe

2. Szkieletowate

3. Bezszkieletowa te

Ad a) szkieletowe- mamy do czynienia gdy zawierają powyżej 50% frakcji kamienistych i żwirowych które ziela się na :

- kamieniste (k) 50- 100% same kamienie lub kamienie wraz z żwirem do 25 % i 0-50%części ziemiste

- kamienisto-żwirowe (kż) gdzie 25- 50%stanowią kamienie 25-50% - żwir, 0-50% - części ziemskie

- żwirowe (ż) zawierają 25 % kamieni, 50- 100% żwiru, 0-50 % części ziemiste

W zależności od dodatkowych nazw:

-piaszczysto- kamieniste

-piaszczysto- żwirowe

Ad b) szkieletowate- zawierają poniżej 50% frakcji kamieni i żwiru

-słabo szkieletowate (części szkieletowe 0-10%)

-średnio szkieletowate (części szkieletowe 11-25%)

-silnie szkieletowate (części szkieletowe 26-50%)

Ad c) bezszkieletowa te -nie zawierają ani żwiru ani kamieni tylko części ziemiste tj. :

-piaski 45- 100%, 0-40% pył, 0-20% części spławialne

-gliny zawierają 10-80% piasku, 0-40% pyłów , 20-90 % części spławialne

-iły 0-9% piasku, 0-25% pyłu , 50-100% części spławialne

-pyły 0-60% piasku, 40- 100% pyłów 0-50 % części spławialne

Wydzielanie gatunków gleb:

- piaszczyste

- gliniaste

- ilaste

Współczynnik jednorodność lub uziarnienia:

średnica cząstek których masa wraz z cząstkami mniejszymi stanowi 60 % masy gleby

średnica cząstek których masa wraz z cząstkami mniejszymi stanowi 10 % masy gleby

• Wr
  5 -gleba jest równoziarnista

• 15
  Wr > 5 gleba jest różnoziarnista

• Wr > 15 gleba bardzo różnoziarnista

Uziarnienie gleby można przedstawić w formie graficznej lub trójkąta

Metody na „granulację”:

- sitowa: słupkowy układ sit, podaje się na nie gleby i sito zatrzymuje najgrubsze frakcje, na koniec liczy się ich procentowy udział

- odżwirowywania : w żwirowaniu cząstki gleby rozszczepiają się

- szlamowania : (sedymentacja przepływowa aerometryczna)

Oprócz części mineralnych w skład gleby wchodzi jeszcze organiczna materia:

-gleby mineralne właściwe do 5% materii organicznej w Polsce 4%

-mineralno - próchniczne zawartość materii organicznej 5 -10%

-mineralno - organiczne 10-20%

-organiczne:

• Silnie zamulone materia organiczna 20-50%

• Słabo zamulone 50- 80%

• Niezamulone (homogeniczne)

Gęstość fazy stałej gleby to stosunek masy fazy stałej do objętości zajmowaną przez tę fazę :

Gęstość objętościowa gleby :

Ms -masa stała gleby

Vs - całkowita objętość gleby

- gęstość gleb mineralnych : 2,5 - 2,8 g/m³

-gleby organiczne : 1,5 - 2,4

Im większa gęstość tym mniej w niej powietrza

---