22. Dekrety Tymczasowego Naczelnika Państwa z listopada 1918 r.

• 22 listopada 1918- Józef Piłsudski wydał wspólny z Jędrzejem Moraczewskim dekret o organizacji najwyższej władzy reprezentacyjnej RP określający Polskę jako republikę i przekazywał najwyższą władzę cywilną i wojskową Tymczasowemu Naczelnikowi Państwa do czasu zwołania Sejmu ustawodawczego. Przez kilka miesięcy pełnił rolę prekonstytucji.

• 28 listopada 1918- Naczelnik Państwa podpisał opublikowany następnego dnia dekret, zarządzający wybory powszechne do Sejmu Ustawodawczego.

Rząd, zgodnie z poprzednimi zapowiedziami, zrywał z zasadą dwuizbowego parlamentu. Ordynacja opierała się na tzw. pięcioprzymiotnikowym prawie wyborczym. Czynne prawo wyborcze przysługiwało osobom od 21 roku życia zarówno mężczyznom, jak i kobietom. Do zgłoszenia listy wystarczyło co najmniej 50 podpisów obywateli. Rozdział mandatów miał nastąpić wg  tzw. systemu d`Hondta. Wybory wyznaczono w 33 okręgach byłego zaboru rosyjskiego oraz w 12 okręgach byłego zaboru austriackiego. 

<ta część napisana kursywą jest raczej mało istotna, info z netu ;)>

23. Wybory do Sejmu ustawodawczego i Małą Konstytucja

26.01.1929 r. odbyły się wybory do sejmu. Przeprowadzono je tylko w tych okręgach, które podlegały wówczas administracji państwa polskiego. Na 70 ustalonych okręgów wyborczych wybory przeprowadzono tylko w 49. W pozostałych okręgach w miarę przyłączenia ich do Polski przeprowadzono wybory uzupełniające. Galicje Wschodnią w Sejmie Ustawodawczym reprezentowali posłowie polscy wybrani przed wojną do austriackiej Rady Państwa, a zimię zaboru pruskiego posłowie polscy wybrani w 1912 r. do parlamentu Rzeszy. Liczba posłów w sejmie stopniowo zwiększała się. W sejmie ukształtowało się 10 klubów politycznych z niewielką przewagą Narodowej Demokracji. Posłowie endeccy utworzyli Związek Ludowo - Narodowy ( ZLN - 110 członków), najwięcej posłów należało do ruchu ludowego, ale dzielili się oni na kilka klubów poselskich. PSL Piast ( 44), PSL Wyzwolenie ( 58) i PSL Lewica ( 13) Klub socjalistyczny ( Związek Parlamentarny Polskich Socjalistów - ZPPS) liczył 32, a chadecji 43 członków. Klub Żydowski składał się z 10, a niemiecki z 2 posłów. 10.02.1919 r Piłsudski dokonał oficjalnego otwarcia sejmu. Na stanowisko marszałka powołano przedstawiciela endecji - Wojciecha Trąmpczyńskiego.

Mała Konstytucja - 10 lutego Piłsudski złożył na ręce sejmu pełniony przez siebie urząd Naczelnika Państwa. Piłsudski pełniąc obowiązki Naczelnika, uznawany był za tymczasowego przedstawiciela odbudowującego się państwa. Miał urzędować do wyboru prezydenta. Nastąpiło to dopiero w grudniu 1922 r. Sejm powołując go na ten urząd ogłosił 20 lutego uchwałę. Precyzowałą ona uprawnienia najwyższych władz w państwie. Stwierdzała 1) władze suwerenną i ustawodawczą w państwie polskim jest Sejm Ustawodawczy, 2) ustawy ogłasza marszałęk sejmu z kontrasygnatą prezydenta ministrów ( premiera) odnośnie ministra, 3) Naczelnik Państwa jest przedstawicielem Państwa i najwyższym wykonawcą uchwał sejmu w sprawach cywilnych i wojskowych, 4) Naczelnik Państwa powołuje rząd w pełnym składzie na podstawie porozumienia z sejmem, 5) Naczelnik Państwa i rząd są odpowiedzialni przed sejmem za sprawowanie swego urzędu, 6) każdy akt państwowy Naczelnika Państwa wymaga podpisu odnośnego ministra. Rola Naczelnika państwa została ograniczona na rzecz sejmu, który rezerwował sobie decydująca rolę w państwie.

24. Konstytucja marcowa - główne zasady ustrojowe;

Przygotowaniem projektu ustawy zasadniczej zajęły się:

- Biuro Konstytucyjne (utworzone przez J. Moraczewskiego)

- Ankieta Konstytucyjna (I. Paderewskiego)

- sejmowa Komisja Konstytucyjna (wyłoniona 14 lutego 1919)

17 marca 1921 sejm przyjął tekst konstytucji przez aklamację, gdyż jej przeciwnicy opuścili salę obrad na czas głosowania.

Przyjęto w niej klasyczny podział na władzę ustawodawczą (parlament), wykonawczą (prezydent i rząd) i sądowniczą.

• SEJM: składał się z 444 posłów wybieranych na 5 lat

-miał prawo inicjatywy ustawodawczej

- marszałek sejmu przewodniczył zgromadzeniu narodowemu oraz zastępował głowę państwa

- mógł się rozwiązać na mocy własnej uchwały

- jego kadencja mogła zostać skrócona też przez prezydenta przy poparciu 3/5 senatu

• SENAT: -analiza projektów ustaw uchwalonych przez sejm i wprowadzanie poprawek

• -parlamentarzyści nie mogli być krępowani instrukcjami wyborczymi

• PREZYDENT: - wybierany na 7 lat przez zgromadzenie narodowe

- zwoływanie, otwieranie, odraczanie (na 30 dni) i zamykanie sesji parlamentu

- formalnie powoływał szefa rządu i na jego wniosek ministrów, przy czym musieli oni cieszyć się zaufaniem większości sejmu

- stosowanie prawa łaski

- był zwierzchnikiem sił zbrojnych, ale nie mógł zostać naczelnym wodzem

- nie był odpowiedzialny przed sejmem

- mógł być powołany do odpowiedzialności konstytucyjnej przed TS .

Postawienie go w stan oskarżenia wymagało uchwały sejmu podjętej kwalifikowaną większością 3/5 głosów przy obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

• RZĄD: - solidarna odpowiedzialność polityczna przed parlamentem oraz konstytucyjna przed

TS

• Obowiązki obywatelskie:

- wierność wobec państwa

- poszanowanie dla jego władz i praw

- ponoszenie ciężarów i świadczeń publicznych

- odbywanie służby wojskowej

- wychowywanie dzieci na lojalnych obywateli

Nie dopuszczano równoczesnego przyjmowania obywatelstwa innego kraju.

• Prawa obywatelskie:

- ochrona życia, mienia i wolności

- równość wobec prawa

- wolność myśli i przekonań

- wyboru miejsca zamieszkania i emigrowania

- nietykalność mieszkania

- tajemnica korespondencji

- wolność prasy i sumienia, nauki i nauczania, zrzeszania się

• Zmiana ustawy zasadniczej: mógł to uczynić drugi z kolei sejm, bez udziału senatu, mocą własnej uchwały kwalifikowaną większością 3/5 głosów. Zmiany mogła także dokonać uchwałą sejmu i senatu podjęta większością 2/3 głosów ustawowej liczby posłów i senatorów. Ponadto co 25 lat taką wolę mogło wyrazić zgromadzenie narodowe przy zwykłej większości głosów.

Konstytucja weszła w życie 1 VI 1921 r.

25. Reforma skarbowa 1924 r. - uwarunkowania, przebieg i konsekwencje.

W. Grabski zażądał na jeden rok dla prezydenta (faktycznie dla siebie) nadzwyczajnych pełnomocnictw pozwalających na rozstrzyganie dekretami pojawiających się problemów.

11 I 1924 parlament uchwalił ustawę, która obowiązywała do 30 VI 1924.

Program reform:

- normalne wpływy z podatków, cła, monopoli itd. Powinny równoważyć wydatki budżetowe

- ograniczenie wydatków zalecił Urzędowi Nadzwyczajnego Komisarza Oszczędnościowego, kierowanemu przez Stanisłąwa Moskalewskiego.

- wprowadzenie podatku majątkowego
- rozpisanie pożyczki wewnętrznej

- wszystkie posunięcia miały nie naruszać wyższych interesów obronności kraju oraz niezbędnego poziomu administracji i oświaty

- przedsiębiorstwa powinny być w pełni samowystarczalne

Reformy:

• Grabski zdecydował się na sprzedaż posiadanych walut obcych, głównie dolarów-> powstrzymanie inflacji, wzrost wartości marki.

1 lutego, po zapewnieniu sobie rezerw, wstrzymano druk pieniędzy na pokrywanie niedoborów budżetowych

• Nową instytucją emisyjną został Bank Polski- był niezależną od rządu spółką akcyjną z prawem emitowania banknotów na najbliższe 20 lat. Wartość tych środków płatniczych miała być zagwarantowana w 30% zgromadzonymi zapasami złota, walut i dewiz oraz w 70% srebrem, wekslami i zobowiązaniami Skarby Państwa. Podjął on działalność 29 IV 1924.

• Nową jednostką monetarną stał się złoty, o sile nabywczej równej frankowi szwajcarskiemu .

• Skarb Państwa otrzymał prawo wprowadzenia do obiegu bilonu i tzw. biletów zdawkowych do wysokości 12 zł na jednego mieszkańca Polski.

Konsekwencje:

- powstrzymanie inflacji

- unormowanie spraw skarbowych

- zrównoważenie budżetu

Wszystko to zostało dokonane bez pomocy z zewnątrz.

26. Wielki kryzys gospodarczy w Polsce - cechy konstytutywne.

Jesienią 1929r. rozpoczął się światowy kryzys ekonomiczny- załamanie notowań kursów akcji i papierów wartościowych na giełdzie NY.

• Kryzys w rolnictwie:

- spadek cen płodów rolnych

- nożyce cen: na zakupienie tych samych towarów rolnik musiał przeznaczać coraz większą część swojej produkcji

- tzw. podaż głodowa: na sprzedaż przeznaczano nie tylko posiadane nadwyżki, ale także zywność niezbędną do wykarmienia członków własnej rodziny

- zmniejszono wydatki na kulturę i oświatę, używki, odzież, obuwie, cukier, sól, naftę, zapałki, itd.

• Kryzys w przemyśle:

- spadek produkcji o 41% (w 1932)

- likwidacja lub unieruchamianie wielu zakładów

- stosowano politykę dumpingu: sprzedwania za granicami towarów poniżej kosztów produkcji

- brak nowych inwestycji'

- zahamowanie modernizacji zakładów

• Bezrobocie: w latach 1929-33 liczba zarejestrowanych osób poszukujących pracy powiększyła się o ponad 11 razy

• Deflacyjna polityka: dążenie do utrzymania kursu złotego na niezmienionym poziomie

Próby działań antykryzysowych:

- tzw. akcja oddłużania- odraczanie terminów spłat i obniżanie oprocentowania od zaciągniętych pożyczek

- obniżenie lub zniesienie niektórych opłat

- zmniejszono ceny niektórych art. Monopolowych: spirytus, tytoń

- udzielanie kredytów przedsiębiorstwom

- rozpoczęcie robót publicznych

27. Program wyjścia z kryzysu - plany: 5. i 15. letni oraz budowa COP.

• Z inicjatywy wicepremiera E. Kwiatkowskiego opracowano czteroletni plan inwestycyjny na okres od 1 VII 1936 do 30 VI 1940. Zakładano w nim że:

- część przewidzianych prac zostanie wykonana w ramach robót publicznych

- nacisk na infrastrukturę

- znaczna część nakładów na budownictwo publiczne i mieszkaniowe

• COP:

Kiedy okazało się, że idea planu czteroletniego nie przyniesie korzyści Kwiatkowski zaczął forsować koncepcję koncentracji nakładów finansowych i prac w tzw. trójkącie bezpieczeństwa na południu Polski.

W jego obrębie znalazły się części czterech województw- wschodnia krakowskiego, zachodnia lwowskiego i lubelskiego oraz południowa kieleckiego-nieurodzajne i przeludnione tereny rolnicze.

COP nie był obszarem jednolitym i ze względu na pełnione funkcje dzielono go na 3 zasadnicze rejony: A- surowcowy, B- aprowizacyjny, C- przetwórczy.

Najistotniejsza część COP położona była w widłach Wisły i Sanu, z centrum w Sandomierzu.

Inwestycje energetyczne:

- elektrownie wodne na Podkarpaciu i cieplne

- hydroelektrownie w Porąbce, Rożnowie i Czchowie

Inwestycje zbrojeniowe:

- budowa tzw. Zakładów Południowych: kombinat metalurgiczny w Stalowej Woli, fabryka obrabiarek w Rzeszowie, Fabryka Obrabiarek „Nowy Sanok”

- wytwórnia syntetycznego kauczuku w Dębicy

- budowa Państwowych Fabryk Amunicji w Majdanie- Dębie i Dąbrowie- Borze

• plan piętnastoletni:

2 grudnia 1938- minister Kwiatkowski opracował plan piętnastoletni, mający objąć lata od 1 IV 1939 do 31 III 1954. Miał być podzielony na 5 trzyletnich okresów, w których państwo miało przeznaczać środki finansowe na rozwiązanie jednego istotnego problemu.

- pierwsza trzylatka 1939- 42: zwiększenie obronności kraju i technicznego potencjału armii

- lata 1942 -45: inwestycje komunikacyjne

- 1945- 48: modernizacja rolnictwa, rozwój handlu i rozbudowa oświaty

- 1948- 51: urbanizacja kraju i tworzenie nowych miejsc pracy w miastach

- 1951- 54: ujednolicenie państwa

28. Wojna celna z Niemcami.

Geneza wojny: w połowie 1925r. wygasły dwa ważne porozumienia- korzystania przez Polskę z klauzuli największego uprzywilejowania w handlu z Niemcami oraz umowa genewska z 15 V 1922, zobowiązująca Niemcy na trzy lata do bezcłowego przyjmowania wszystkich produktów pochodzących z polskiej części Górnego Śląska (istotny: obowiązek zakupu węgla w ilości 500 tys. ton miesięcznie).

W 1924 Niemcy uzależniły zawarcie z polską traktatów od dodatkowych warunków, np. przyznania niemieckim wyrobom klauzuli największego uprzywilejowania oraz rezygnacji Polski z prawa wysiedlania tzw. okupantów.

Żądania te odrzucono, dlatego Niemcy 15 VI 1925 zrezygnowały z dopuszczenia na swoje terytorium produktów z polskiej części Górnego Śląska.

Polska odpowiedziała zakazem wwozu na swe terytorium niektórych towarów niemieckich. Niemcy ogłosily podobną listę- zakazano wwozu niektórych towarów a inne obłożono wysokimi cłami.

Wojna celna nie doprowadziła do załamania polskiej gospodarki, a ostatecznie okazałą się nawet dla polski korzystna.

29. Ukraińcy w II RP - charakterystyka.

Ukraińcy byli drugą pod względem liczebności grupą narodową w II RP. Znajdowali się na wschód od Sanu i Bugu oraz od Prypeci na północy po Dniestr na południu.

Dominowali w województwach stanisławowskim, wołyńskim i tarnopolskim.

Byli społecznością wiejską. Utrzymywali się z własnych dochodów z gospodarstw, z pracy w majątkach ziemskich.

Dużą rolę odgrywała inteligencja. Prowadziła rozbudowę instytucji ukraińskich.

Organizacje oświatowe: Towarzystwo Naukowe im. T. Szewczenki, Towarzystwo Kulturalno- Oświatowe „Proswita”.

W Małopolse Wschodniej Ukraińcy usiłowali zbudować własne państwo- Zachodnio- Ukraińską Republikę Ludową. Przetrwała kilka miesięcy.

30. Mniejszość białoruska w II RP - charakterystyka.

Białorusini byli najliczniejszą grupą narodową na północ od Prypeci. Ich największe skupiska znajdowały się w województwach nowogródzkim, poleskim, wileńskim i białostockim.

W 1917 przystąpiono do tworzenia białoruskich oddziałów wojskowych. 24 III 1918 w Mińsku została proklamowana Białoruska Republika Ludowa, ale oddziały te nie potrafiły zapewnić jej bytu.

Organizacje: Białoruskie Towarzystwo Naukowe w Wilnie, Białoruskie Towarzytswo Wydawnicze.

Białorusini byli najbardziej chłopską społecznością w Polsce międzywojennej. Grono inteligencji stanowiło duchowieństwo i nauczyciele.

31. Mniejszość niemiecka w II RP - charakterystyka.

Obecność ludności niemieckiej na polskich terenach wykazywała tendencję spadkową. Po wybuchu wojny celnej wyjazdy wymuszane były naciskami polskiej administracji. Najwięcej ludności niemieckiej znajdowało się w powiacie sępoleńskim na Pomorzu, chodzieskim w Wielkopolsce. Bielsko nazywane było małym Berlinem. Ich podstawowym źródłem utrzymania było stojące na wysokim poziomie rolnictwo. Niemcy byli właścicielami dużych gospodarstw, samowystarczalnych, zatrudniających siły najemne.

Inteligencja niemiecka była bardzo aktywna. Pracowali w administracji wielkich majątków ziemskich, prywatnych bankach, redakcjach wydawnictw, szkolnictwie.

32. Mały Traktat Wersalski i przepisy konstytucyjne - ochrona mniejszości narodowych.

28 czerwca 1919 podpisano traktat wersalski. Polsce narzucono dodatkowo „mały traktat wersalski”, zwany traktatem mniejszościowym. Jego inicjatorami byli Żydzi. Rząd polski został zobligowany do zapewnienia pełnego równouprawnienia wszystkich obywateli bez względu na wyznanie i narodowość, zagwarantowania mniejszościom prawa do swobodnego używania rodzimego języka, zakładania i prowadzenia szkół oraz instytucji kulturalnych, a także zobowiązanie do uwzględnienia świętowania soboty przez ludność zydowską.

31 lipca 1919 polski parlament przyjął oba traktaty.

---