II. Insektycydy
1. Wprowadzenie - służa do zwalczania owadów, pasorzytów zwierząt, do dezynsekcji gleby i pomieszczeń. Środki mowadobójcze przedostają sie do organizmu owada drogą pokarmową. przyczynż zatruć jest często zpozycie przez zwierze preparatu w wyniku niewłaściwego przechowywania i użytkownia lub pośrednio: śmierć larwy gza - odczyn zapalny rdzenia kregowego
2.. Insektycydy pochodzenia roślinnego: (pyretryna, cypermetryna, deltametryna, permetryna, fenwalerat)
a) pyretroidy nat. i synt. - są to ektrakty substancji zawartych w koszyczkach kwiatów "złocienia" zaw one pyretryny, cyneryrny, jasmoliny. mechanizm działąnia polega na przerywaniu w stosunkowo krótkim czasie czynności nerwów. Pyretridy wywołują zmiany w transporcie jonów Na K Mg i Ca przez błony komórkowe, chamują katywność ATP-az, cyklazy adenylowej i fosfodiestrazy.
Objawy: - syndrom T - zwiększenie wrażliwości na bodzce zewnętrzne, wzrost aktywności ruchowej, występowanie drżenia mięsni
- syndrom CS - grzebanie kończynami gruzienie, ukrywaie się, slinienia drżenia oraz skurczy mieśni. Można stosować atropine i diazepan
b)alkaloidy pirydynowe (nikotyna, anabazyna)
nikotyna - alkaloid znajdujący się w tytoniu - wchłania się z żoładka i jelit, dróg oddechowych i skóry. Po dostaniu się do organizmu powoduje pobudzenie a nastepnie porażenie zwojów wegetatywnych
Objawy: przspieszenie oodechów, podniecenie ślinienie, wymioty, biegunka i ogólne osłabienie, następnie sókrcze toniczno kloniczne, zapaść i zatrzymanie akcji serca
Lecznie: płukanie żołądka wodą z węglem leczniczym i podajemy atropine
3.Węglowodory chlorowane (endosulfan) - wchłaniają sie głownie przez powierzchnie ciała owadów i działąją rzese dwszystkim na układ nerwowy owada.Mechanizm działania polega na obliżeniu progu pobudliwości neuronów co jest związwne z ich wpływem na ATP- aze> żmieniają rownowagę neuroprzekaźnikow w ośrodkowym ukłądzie nerwowym. Ważną cehcą jest ich powolna przemiana w organizmie i środowisku. Łatwo kumuliją sie w org. wątrobie nerkach i muzgu i w tk. tł. Niektóre związki wykazują działanie rakotwórcze.
Objawy: początkowo zierzęta są lekliwe wykazują nadwrażliwość, obfite ślinienie wymioty, puźniej zwierzeta wykazuja zaburzenia w koordynajcii ruchu, chodzą w koło, podskakują, mogą zapadać w śpiączkę
Leczenie: w przypadku kontaktu e skóra myjemy ciepął wodą z mydłęm, płukanie żoładka , środki przeczyszczające, węgiel leczniczy, w przypadku pobudzenia nerwowego - środki uspokajające(barbiturany), przciwdrgawkowe(diazepan)
4.Pilochlorowane bifenyle PCB - zostały wykorzystane jako płyny hydrauliczne, środki zmniejszające palność drewna i tkanin, dodatki do farb i klejów, są to związki o dużej trwało i chemicznej.
Działanie: powodujeą indukcje enzymów mikrosamalnych wątroby, ponaddto stwirdzono ich działąnie immunosupresujne
5. Insektycydy fosfoforganiczne i karbaminiany
Objawy muskarynowe: wzmozona czynność ukł pokarmowego, ostry ból silne wymioty i biegunka, łzawienie, pocenie , bezwolne oddawanie moczu , duszność, zwężenie źrenic
Objawy nikotynowe: drżenie włukienkowe mięśni szkieletowych, osłabienbie i niedowład, początkowo podniesienie czynnoście serca i ciśnienia krwi a pużniej sopdek ciśnienia który może prowadzić do zapaści
Leczenie: atropina 0,5 przeżuwacze o,25 konie i małe zwierzęta mg/kg mc, podanie węgla oraz środków przeczyszczających , oksymy
a) insektycydy fosforoorg i mech działąnia - grópa ta obejmuje związki bedące estrami kwasu fofsfofrowego, tiofofsforowego, fditiofosfosforowego lub fosfanowego, w ich cząsteczkach mogą znajdować się różnego rodzaju podstawniki. do tej grópy należa subst. krystaliczne lub olejowe trudno- lub nie rozpuszczalne w wodzie, a dobrze w tłuszczach i rozp organicznych, niektóre z nich mogą również działać na układ chormonalny krwiotwórczy i odpornościowy a także mutagennie i teratogennie
Mechanizm działania - w org wiąża sie z setrerazą cholinową następstwem tego jest nagromadzenie acetylocholiny i zwiększenie efektów jej działania. mogą również działa
- metyloparation - powoduje specyficzny rodzaj zatróć określany mianem opóźnionego działania neurotoksycznego - porażenia ko ńczyń niezborność ruchowa, zab czucia objawy te występują po 8-14 dniach od zatrucia
b)ogl. charakterystyka karbaminianów - są pochodną kwasu karbaminianowego karbaminiany chamują esteraze cholinową lecz konpleks z enzymem ulega szybciej hydrolizie niż w pzypadku zw. fosforoorg., nie kumulują sie i szybko ulegają przemianie
-karbaryl -wywołujedemialinizacje włukien mięsniowych, generalnie o łabej toxyczności dla org.
III Środki grzybobujcze - fungicydy
1. wprowadzeniesą stosowane do zwalczania chorób wywoływanych przez grzyby na uprawach polowych , zafprafwiafniaf nasion i ziarna oraz ochrony sfkładowanych produktów rolnych. przyczyną zatrucia jest przypadkowe sporzycie preparatów grzybobujczych lub resztek zprawianych nimi nasion
2. fungicydy siarkowe - ich dzaiłanie toxyczne odpowiada zawartej w nich działaniu siarki, np wielosiarczek wapnia , baru i inne występują objawy kliniczne podobne do zatrucia H2S
3. fungicydy miedziowe : zasadowy siarczan miedziowy, tiochlorek miedziowy - czynnikiem toxycznym jest tu miedz na którą najbardziej wrażliwe są przeżuwacze a zwłaszcza owce objawy takie jak przy zatruciach miedzią
4. związki ditiokarbaminowe
a) wprowadzenie- nie występują w stanie wolnym gdyż szybko ulegają rozkładowi, stosunkowo mało szkodliwe dla ludzi i zwierząt. ditokarbaminy chamują aktywność enzymów cyklu kwasó dikarboksylowych oarz tyrozynazy, gromadzą się wybiórczo w tarczycy i góczołach płciowych
b) sole kwasu etylenobisdititiokarbaminowego - zaliczamy tutaj Nabam, Maneb,Zineb, Mankozeb. Ich toxyczność ostra jest niewielka, podczas długotrwałego podawania powodują bezpłodność i resorbcje płodu, dzaiłanie wolotwórcze i wywołują uczulenia
5. związki tiokarbamilowe
Thiram - u szczórów zatrucie rozwija się powoli są apatyczne, zaburzenia ruchowe, drżenie mięśniowe i zaburzenia w oddychaniu. Sekcyjnie przerost wątroby i nerek oraz martwiza błony śluzowej żołądka. Blokuje on dehydrogenaze aldechydową
6.Benzimidazole - benomyl, metylotifanat, karbendazym,furidazol mała tox dla zwierząr stałocieplnych od 7500 - 15000 mg/kg
Benomyl - podczas długotrwałego podawania psom zabyrzenia w funkcji wątroby, u szczurów przy250 500 mg/kg efekty embriotoźyczne i teratogenne
7. związki tiazolowe - mechanizm polega na zakłuceniu syntezy ergosterolu, u zwierząt laboratoryjnych stwierdzono zmiany aktywnosći niektórych enzym ów szlaków metabolicznych
8. Związki z atomem N w pierścieniu
Kaptan - szybko wchłania się z przew. pok. i szybko ulega wydaleniu z moczem, u zatrutych zwierząt apatia, brak apetytu, trudności w oddychaniu. podczas sekcji padłych zwierząt stwierdzono płynną wydzieline w tchawicy wybroczyny w pęcheżyku żółciowym i zapalenie bł. śluzowej p, pok.
IV.Srodki chwastobojcze (herbicydy)
1.Wprowadzenie-zalicza sie srodki wywierajace dzialanie totalne tzn. niszczace wszelka roslinnosc.Niektore wplywaja hamujaca lub pobudzajaco na rozwoj roslin.Do najbardziej toxycznych naleza dinitrofenole oraz pochodne dipirydylowe.
2.Herbicydy pochodne kwasow aryloalkanokarboksylowych (chlorofenoksykarboksylowych).Powoduja gwaltowne zaburzenia w przemianie materii roslin a w nastepstwie ich zamieranie.Okres polowicznej eliminacji z org. swin,cielat i kurczat wynosi od 10-30 godzin.W przypadku 2,4,5 T (kwas trojchlorofenoksyoctowy) i 2,4 D (kwas dwuchlorofenoksyoctowy) efekt teratogenny u zwierzat doswiadczalnych.Podczas dlugotrwalego poddawania zwierzetom tych pestycydow stwoerdzono zmiany aktywnosci enzymow w osoczu krwi wskazujace na uszkodzene watroby i nerek,niektore powoduja wzmorzenie czynnosci tarczycy.U przezuwaczy: brak apetytu,apatia,atonia zwacza,oslabienie miesni,biegunka,a przy dlugotwalym narazeniu:owzodzenie jamy ustnej i prz. pok.,poronienia,spadek masy ciala.Psy:zaburzenia OUN.Leczy sie objawowo:wywoluje sie wymioty,plukanie zoladka,pobudza sie diurez,podaje sie zw. zapobiegajace uszkodzeniu watroby.
3.Arylowe i heterocykliczne kwasy weglowe i pochodne kwasu chlorobenzoesowego-naleza tu m.in. dikamba (LD50 -566 do 1414 mg/kg m.c.),trikamba i bezanolina-stosowany do oprysku rzepaku ozimego (stanowi zagrozenia dla pszczol).
4.Pochodne mocznika (diuram,liuron,metobromuron)-u roslin powoduja hamowanie wydzielania tlenu i zab. w met. azotowym.moga dzialac na indukcje enzymow mikrosomalnych watroby co rzutija na toksycznosc innych subst. jednoczenie obecnuch w org.Objawy:brak apetytu,bieguka,dusznosc,zobojetnienie na bodzce otoczenia,zab.w koordynacji ruchow.Leczenie:objawowe,brak swoistych odtrutek.
5.Pochdne kwasu karbaminowego i tiokarbaminowego (chloroprofam,cykloat,desmedifam).Objawy:spadek masy ciala,wymioty,depresja,slinotok,niezbornosc ruchowa,skurcze miesni.Sekcyjnie:obecnosc pienistego plynu w tchawicy i oskrzelach oraz ogniska martwicze w watrobie.Sa w wiekszosci niebezpieczne dla ryb.
6.Pochdne triazyny (atrazyna,symazyna,prometryna,etanolotriazyna)-w ekperymentalnych zatruciach obserwowano:anoreksje,apatie,skurcze miesniowe,zab. rownowagi,smierc nastepuje w wyniku porazenia OUN.Leczenie:objawowe.
7.Pochodne dipirydylowe (dikwat,rakwat)-trudno wchlaniaja sie z przewodu pokarmowego i skory.Mechanizm:zwiekszone tworzenie wolnych rodnikow.Objawy:zwloknienie pluc,brak apetytu,zab. w oddychaniu,przyspieszenie tetna,zab.ruchowe.U swin i psow:biegunka i wymioty.Leczenie:brak swoistych odtrutek,szybkie wywolanie wymiotow,podawanie wit. C,E,ryboflawiny.
8.Pochodne triazyny - szeroki zakres dzialna fitotoksycznego. Wplywaja na chwasty jedno I dwuliscienne, stosowane w mieszaninach z innymi pestycydami. Cechuje je mala toksycznosc. W eksperymentalnych zatruciach tymi herbicydami obserwowano anoreksje, apatie, skurcze miesniowe, ogolne oslabienie, brak koordynacji, slinotok, kaszel. Smierc nastepuje wsktek porazenia OUN
V.Srodki gryzoniobojcze - rodentycydy
1. Wprowadzenie stosuje sie je w postaci proszku do opylania nor I miejsc uczeszczanych przez gryzonie, dodaje sie tez do wody,najczesciej, zatrute przynety. Do zw gryzoniobojczych naleza zw nieorganiczne oraz organiczne zw pochodzenia naturalnego, oraz syntetyki. Do najbardziej rozpowszechnionych naleza rodetycydy hamujace krzepniecie krwi. Wiekszosc rodentycydow charakteryzuje sie duza toksycznascia nie tylko dla gryzoni ale rowniez dla zwierzat domowych I czlowieka.
1. Rodetycydy nieorganiczne - prawie calkowicie wycofane z uzycia ze wzgledu na duza toksycznosc. Stosuje sie glownie fosforek cynku, glinu, wapnia I magnezu. Objawy zatrucia zwiazane z uwalnianiem w srodowisku kwasnym trujacego fosfowodoru. Do zwalczania niektorych szkodnikow stosuje sie rowniez swiece - nortox - nornik polny, karczownik. Podpalona swieca wydziela trujacy dwutlenek siarki. Arrex - fosfowodor.
2. Syntetyczne rodentycydy organiczne - antykoagulacyjne - brodifacum, chlorofacynon - powoduja zaburzenie w watrobowej syntezie czynnika krzepliwosci krwi , zaleznego od wit K. dochodzi do tego na skutek zablokowania mozliwosci regenrowania zredukowanej formy wit K. w nastepstwie dochodzi do zachamowania syntezy trombiny.
VIII.Srodki do gazowania-sa uzywane do niszczenia owadow i grzybow w przechowywanym ziarnie,paszach i zywnosci,a takze w magazynach i srodkach transportu.Sa rowniez stosowane do niszczenia owadow,nicieni,grzybow i chwastow na polach.
1.Fosforek glinowy-stosowany jako fumigat w magazynach pasz.Wilgoc powoduje uwalnianie z fosforku glinowego fosfowodoru,ktory jest czynnikiem toksycznym.Objawy:ostra dusznosc,drgawki,obrzek pluc.
2.Chloropikryna-uzywany do dezynsekcji i dezynfekcji pustych magazynow zborz. Drazni pluca i skore takze blone sluzowa zoladka to prowadzi do wymiotow. Ulega rozkladowi do fozgenu - gazu silnie trujacego i drazniacego(gaz wymiotny)
3. Bromometan - zastosowany do odkazania nasion cebuli roslin ozdobnych materialu szkolkarskiego. Do zatrucia dochodzi droga oddechowa, stwierdza sie obrzek pluc. Wdychanie duzych ilosci doprowadza do narkozy.