Obróbka skrawaniem metali jest podstawową techniką wytwarzania części maszyn, urządzeń, przedmiotów użytkowych, itp., polegającą na nadawaniu obrabianemu przedmiotowi żądanego kształtu, wymiarów i właściwości warstwy wierzchniej poprzez usunięcie części materiału za pomocą narzędzia skrawającego.
Można wyróżnić następujące rodzaje obróbki skrawaniem:
obróbka ścierna - obróbka wykonywana ziarnami ściernymi luźnymi lub związanymi spoiwem; m.in. szlifowanie, docieranie, gładzenie, polerowanie.
obróbka wiórowa - obróbka narzędziami o określonym kształcie i geometrii ostrza (np. nożem tokarskim, frezem), które usuwają materiał w postaci wiórów; m.in. poprzez: toczenie, wiercenie, frezowanie, struganie, dłutowanie, przeciąganie.
obróbka ubytkowa - obróbka, podczas której następuje usunięcie określonej części materiału obrabianego przedmiotu; m.in. poprzez: obróbkę erozyjną.
obróbka obwiedniowa - obróbka, podczas której zarys obrabianego elementu (np. zębów) stanowi obwiednię kolejnych, blisko siebie leżących krawędzi skrawających narzędzia, najczęściej stosowana przy obróbce uzębień kół zębatych.
Zapewnienie odpowiednich i bezpiecznych warunków pracy jest zasadą wynikającą z podstawowych praw obywatelskich, zagwarantowanych Konstytucją. Każdy pracownik powinien: wykonywać pracę zgodnie z zasadami i przepisami bhp, dbać o należyty stan maszyn, urządzeń i sprzętu, używać odzieży ochronnej oraz sprzętu zgodnie z przeznaczeniem, poddawać się okresowym badaniom lekarskim, brać udział w szkoleniu i instruktażu z zakresu bhp, niezwłocznie zawiadamiać przełożonych o zauważonym wypadku, albo zagrożenia dla zdrowia lub życia ludzkiego, usuwać ze stanowiska zbędne przedmioty, sprowadzać przed przystąpieniem do pracy stan techniczny urządzenia, maszyny, narzędzia itp. Na stanowiskach obróbki skrawaniem zagrożenia stanowią: przedmioty obracające się, wióry, haczyki, narzędzia, prąd elektryczny, przebywanie pod suwnicą transportującą ciężar.
Ogólne zasady BHP dotyczące użytkowania obrabiarek do obróbki metali:
do pracy na obrabiarce powinien być dopuszczony pracownik mający odpowiednie umiejętności,
obrabiarki powinny być sprawne technicznie,
obrabiarki powinny być montowane i eksploatowane zgodne z dokumentacją techniczno- ruchową lub instrukcją obsługi,
narzędzia pomocnicze i pomiarowe stosowane przy obsłudze obrabiarek powinny być oddzielone od miejsca składowania przedmiotów przed i po obróbce skrawaniem,
obrabiarki powinny być wyposażone w urządzenia do usuwania powstających wiórów,
wióry powstające podczas pracy obrabiarek powinny być na bieżąco odprowadzane z pomieszczenia lub hali fabrycznej na składowisko zakładowe,
stanowisko pracy pracownika, powinno być usytuowane w takim miejscu, aby mógł on bez przeszkód obserwować pracę nadzorowanych obrabiarek,
obrabiarki powinny być wyposażone w odpowiednie urządzenia ochronne osłaniające przestrzeń roboczą, chroniące przed odpryskującymi wiórami, rozpryskującymi się płynami smarująco-chłodzącym i medium roboczym,
osłony stałe lub ruchome powinny mieć niezawodne blokady uniemożliwiające ich przypadkowe otwarcie. Jeżeli istnieje możliwość pracy na obrabiarce z otwartą osłoną, to osłona powinna być wyposażona w urządzenie blokujące uniemożliwiające jej otwarcie bez zatrzymania pracy obrabiarki,
urządzenia sterujące i inne zabezpieczenia powinny być zgodne z dokumentacją techniczno-ruchową oraz oznakowane w wyraźny sposób,
obrabiarki powinny być wyposażone w odpowiednie urządzenia zapobiegające zalewaniu podłogi przez płyn smarująco - chłodzący.
osłony stałe wystające poza obrys obrabiarki oraz osłony ruchome zmieniające swoje położenie podczas pracy obrabiarki powinny być oznakowane barwami i znakami bezpieczeństwa,
stanowisko pracy przy obrabiarce powinno znajdować się na powierzchni równej, bez progów i śliskich nawierzchni,
obrabiarki o dużych rozmiarach powinny być obsługiwane z pomostu,
Jeżeli obrabiarki zostały zainstalowane przy przejściach przeznaczonych dla ruchu pracowników, przy drogach transportu wewnątrzzakładowego lub ustawione obok siebie, to obrabiarki te należy zabezpieczyć przed zagrożeniami stwarzanymi dla:
sąsiednich stanowisk pracy,
ruchu pracowników,
transportu wewnętrznego;
lampy elektryczne przeznaczone do oświetlania miejscowego na stanowisku pracy powinny być zasilane napięciem bezpiecznym (24V), a natężenie tego oświetlenia powinno zapewniać widoczność pozwalającą na bezpieczne wykonywanie pracy,
przed uruchomieniem obrabiarki należy sprawdzić stan techniczny jej zabezpieczeń,
podczas przerw w pracy obrabiarki narzędzia skrawające powinny być odsunięte od obrabianego przedmiotu,
obrabiany przedmiot powinien być zamocowane w odpowiednim uchwycie lub imadle w sposób pewny, aby podczas pracy obrabiarki nie zmienił swego położenia i nie został wyrwany z elementu mocującego, w wyniku działania sił bezwładności lub sił skrawania,
do podnoszenia i zakładania przedmiotów przeznaczonych do obróbki, o masie powyżej 10 kg, powinny być stosowane urządzenia pomocnicze zmniejszające wysiłek pracownika,
do pracy na obrabiarkach stosowane powinny być tylko narzędzia ostre i właściwe dla danej obróbki,
ręczne pomiary powinny być dokonywane po zatrzymaniu obrabiarki,
podczas naprawy, konserwacji i czyszczenia obrabiarki powinny być odłączone od zasilania prądem elektrycznym i zabezpieczone przed przypadkowym uruchomieniem,
przed przystąpieniem do napraw należy umieścić w widocznym miejscu tablicę ostrzegawczą z napisem: „NAPRAWA. Nie uruchamiać”,
Podczas pracy obrabiarki:
stosowane narzędzia skrawające oraz przyrządy pomiarowe należy przechowywać w szafkach narzędziowych, regałach lub stojakach,
rękawy przy nadgarstkach obsługującego powinny być opięte,
obsługujący powinien pracować z nakrytą głową.
Podczas pracy obrabiarki niedopuszczalne jest:
chłodzenie narzędzia lub obrabianego przedmiotu za pomocą mokrego czyściwa,
dokonywanie czynności konserwacyjnych w przypadku, gdy instrukcja obsługi nie zezwala na taką czynność,
zatrzymywanie wrzeciona lub uchwytu ręką,
nakładanie pasów napędowych i regulacja ich naciągu.
Pracownik zanim przystąpi do pracy na obrabiarce do metali, powinien:
przygotować urządzenia pomocnicze do składowania materiałów, przyrządów, narzędzi i odpadów,
dokładnie zapoznać się z dokumentacją wykonawczą, z instrukcją obsługi obrabiarki i tabliczką znamionową maszyny,
zaplanować kolejność wykonywania poszczególnych czynności,
przygotować odpowiednie urządzenia pomocnicze umożliwiające składowanie materiałów, półfabrykatów i odpadów,
przygotować materiał do obróbki ustawiając go w sposób zapewniający maksymalne bezpieczeństwo i łatwość pobierania,
przygotować niezbędne pomoce warsztatowe, tj.: przyrządy pomiarowe, narzędzia pracy, zmiotki, haczyki, itp.,
zastosować odpowiednie środki ochrony osobistej, np. okulary, maski, ochronniki słuchu, fartuchy skórzane, itp.,
sprawdzić stan techniczny obrabiarki, oświetlenia stanowiska, a w szczególności wizualnie stan instalacji elektrycznej,
próbnie uruchomić obrabiarkę i sprawdzić jakość jej działania,
zauważone usterki i uchybienia zgłosić natychmiast przełożonemu,
wyłączyć obrabiarkę wyłącznikiem (głównym),
sprzątnąć stanowisko pracy po wykonaniu powierzonych zadań,
odłożyć obrabiane i gotowe elementy na wyznaczone miejsca.
Bibliografia:
Janusz Górny, Wykonywanie części maszyn w procesach obróbki skrawaniem 311[20].Z1.02 Poradnik dla ucznia, Wyd. Instytut Technologii Eksploatacji - Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2005,
Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy, http://www.ciop.pl/,
Wikipedia wolna encyklopedia, http://pl.wikipedia.org/,
Obróbka skrawaniem, http://obrobka-skrawaniem.kosciol.biz.pl/,