MEDYCYNA CHIŃSKA

Wanda Karpińska  mgr farm., naturoterapeuta

Motto:
Jeżeli nie jesteś gotów do zmiany swego życia,
nie możesz oczekiwać pomocy.
Hipokrates

 Część I

Medycyna chińska liczy sobie ponad 5000 lat i sięga wieków starożytnych. Już w czasach dynastii SHANG (ok. 1000 lat p.n.e.) stała na dość wysokim poziomie. Właśnie z tego okresu pochodzą znalezione podczas wykopalisk pierwsze igły do akupunktury, oraz wyryte na kościach opisy różnych chorób.

Chińczycy skrupulatnie opisywali wpływ stosowanego masażu i akupunktury na poszczególne narządy i różne dolegliwości człowieka. Stale też doskonalili techniki ich wykonywania.

Dostrzegali głęboki związek człowieka z naturą. Człowiek był cząstką Wszechświata i żył w rytmie jego drgań, dźwięków i barw. Był jednak - według ich wierzeń - bezbronną, słabą istotą, która pozostawała pod przemożnym wpływem sił przyrody: Nieba i Ziemi. Obserwowali więc i skrupulatnie notowali wpływ, jaki  na niego wywierała.

Pierwszy wydany tekst dotyczący kanonów chińskiej medycyny i akupunktury ukazał się w pierwszym wieku naszej ery. Był napisany w formie dialogu między Żółtym Cesarzem, a jego nadwornym lekarzem (ministrem) Qi Bo (KHI PA). Trzeba stwierdzić, że do dziś książka ta nic nie straciła na wartości.

W następnych wiekach ukazywały się nowe dzieła będące owocem prac kolejnej grupy uczonych. Co ciekawe prace te uwzględniały wszystkie osiągnięcia poprzedników.

Należy nadmienić, że wszystkie prace były dostępne dla zainteresowanych w rozlicznych bibliotekach.

Chińczycy szczycą się również swoją Księgą Ziół, która jest podstawą dla wszystkich znaczących medycznych dzieł o ziołolecznictwie. Tysiące ziół, części roślin, zwierząt, minerały wraz z dokładnymi ich opisami znajdują się do dziś w jednym, centralnym instytucie w Pekinie. Od stuleci Chińczycy obserwowali nie tylko oddziaływanie tych ziół na człowieka, ale dobierali odpowiednie dawkowanie oraz doskonalili technikę sporządzania leków roślinnych. Obserwowali również zachodzące między roślinami oddziaływanie korzystne lub nie (interakcje), opracowywali  metody ich hodowli i zbiorów, metody suszenia, fermentacji, prażenia i in. oraz formy, w jakich miały być przepisane dla człowieka: jako zioła świeże, suszone, mielone, prasowane, mieszanki ziołowe i inne.

Leki roślinne były zawsze tanie, a przez to dostępne dla ludzi.

W żadnym innym kraju świata terapeutyczne stosowanie ziół nie osiągnęło tak wysokiego i skutecznego poziomu. Ze względu zaś na niezmienność sposobów przygotowywania leków roślinnych stosowanych w leczeniu człowieka od przeszło 2000 lat, leki chińskie uznaje się w świecie za bezpieczne.

Dobór leku roślinnego do leczenia konkretnych schorzeń opiera się na ogólnie przyjętych założeniach o przyporządkowaniu jego koloru, smaku, zapachu do któregoś z narządów wewnętrznych.

Chińczycy doprowadzili do perfekcji diagnozowanie, interpretację chorób i naturalne sposoby leczenia, poczynając od diety, poprzez leczenie ziołami, masaż (tuina), akupresurę, akupunkturę, medytację oddechową i energetyczną Qi gong, a na poradach dotyczących harmonijnej aranżacji otoczenia Feng shui i studiowaniu Wyroczni I Cing kończąc.

Diagnozowanie odbywało się i odbywa nadal poprzez skrupulatny wywiad, badanie palpacyjne, badanie tętna, oglądanie języka, wąchanie. Ostateczną diagnozę opracowywało się i opracowuje do dziś po uwzględnieniu rodzaju energii Qi, jej biegunów Yin i Yang, dopasowaniu choroby do Ośmiu Kryteriów Przewodnich oraz teorii Pięciu Elementów. Postawienie diagnozy umożliwia lekarzowi wdrożenie odpowiedniego leczenia, również z zastosowaniem podanych wyżej kanonów.

Medycyna chińska jest przepojona logiką, jest też kopalnią wiedzy o przyczynach chorób i metodach przywracania zdrowia. Nacechowana jest głębokim zrozumieniem człowieka  jako istoty czującej i myślącej. Język jakim posługuje się jest symboliczny, ale każdy symbol - przez swoją prostotę - jest przez każdego człowieka zrozumiały. A przecież zrozumieć, to znaczy wyleczyć.

Część II

KANONY CHIŃSKIEJ MEDYCYNY

Energia, która zawsze była i jest nadal podstawą wszelkiego życia składa się z dwóch przeciwstawnych biegunów nazywanych YIN i YANG.

Zauważono, że wszystko co istnieje w przyrodzie grupuje się w pary, które jednak są sobie przeciwstawne, ale jednocześnie nie mogą istnieć bez siebie przenikając się nawzajem; w jednym biegunie jest zawsze cząstka drugiego.

• Niebo: słońce, ciepło, pierwiastek męski, plus to cechy  Yang,

• Ziemia: ciemno, zimno, pierwiastek żeński, minus to cechy Yin,

 

• mężczyzna o cechach: szybki, twardy, męski, wybuchowy, gwałtowny to Yang

• kobieta o cechach: powolna, delikatna, kobieca, łagodna, spokojna to Yin,

 

• Woda w postaci pary jest Yang (ruch, gorąco)

• Woda w postaci lodu jest Yin (brak ruchu, zimno)

 

Yang przechodzi płynnie w Yin i odwrotnie. W stanie zdrowia oba bieguny pozostają zawsze w równowadze, co oznacza, że zachowana jest między nimi proporcja Yang do Yin 1: 5-7. Jest to innymi słowy stosunek Sodu (Yang) do Potasu (Yin). 

Jeśli z jakichś powodów ta proporcja, czyli równowaga zostanie zburzona, zaczyna przeważać któryś z biegunów, np.:

• W wyniku przeziębienia, najpierw występują dreszcze, uczucie zimna z nadmiaru Yin, a dopiero potem pojawia się gorączka, czyli nadmiar Yang. 

• Człowiek nieśmiały stale uzewnętrznia nadmiar Yin, czyli wita się ściskając dłoń delikatnie, niepewnie, z rezerwą, jest strachliwy, ma zimne kończyny.

• U człowieka z przewagą Yang uścisk będzie silny, pewny, będzie to człowiek pewny siebie, odważny, o ciepłych kończynach.

Cechy nadmiaru Yang to:

• zaczerwienienie twarzy,

• podwyższona ciepłota ciała,

• przyspieszony puls, suchość skóry i błon śluzowych, zaparcia, poczucie pragnienia,

• niepokój.

Cechy nadmiaru Yin:

• bladość powłok ciała,

• dreszcze,

• wolny puls,

• nadmiar wilgoci, biegunka.

 

Medycyna Chińska potrafi regulować przepływ Qi u człowieka i przywrócić za pomocą bardzo prostych metod właściwe proporcje pomiędzy jej biegunami Yang i Yin. 

Do zbadania jakości  energii (Qi) lekarz chiński potrzebuje określić Osiem kryteriów, czyli co przeważa i skąd się wzięło, to jest:

Yin czy Yang

Pustka czy pełnia

Wewnątrz czy na zewnątrz

Zimno czy gorąco

Część III

KANONY CHIŃSKIEJ MEDYCYNY

Źródła i sposoby czerpaniA energii 

przez człowieka

Człowiek czerpie potrzebną do życia energię z następujących źródeł:

1. Kosmosu poprzez siedem ośrodków energetycznych - czakr stanowiących stałe z nim połączenie (siedem czakr jak siedem dni tygodnia). Wszystkie rodzaje energii życiowej rozchodzą się poprzez sieć kanałów zwanych meridianami (jest ich 12, tyle, ile miesięcy w roku). Na przebiegu meridianów mieszczą się tzw punkty akupunkturowe odznaczające się zwiększoną opornością elektryczną i podwyższoną wrażliwością termiczną. Jest ich 366, tyle mniej więcej, ile dni w roku. W tych punktach mogą tworzyć się blokady energetyczne. Chińczycy rozpraszali je poprzez nakłuwanie tych punktów.

2. Powietrza - poprzez oddychanie. Życie w ciągłym stresie, pośpiechu powoduje, że oddychamy za płytko, a więc niedostatecznie. W związku z tym płuca dostarczają  za mało energii; z czasem tworzy się trwały niedobór powodując zakłócenie, zarówno w tym kręgu funkcjonalnym, jak i w pozostałych.

3. Pokarmu i wody. W dzisiejszych czasach nie mamy najlepszej żywności; jest ona energetycznie słaba (sztuczne nawozy, sztuczne warunki hodowli, ingerencja genetyczna) lub nie posiada jej w ogóle np. po obróbce w mikrofalówce czy przez długotrwałe mrożenie. Dlatego czerpiemy z żywności coraz mniej energii osłabiając organizm i powodując, że sięga do rezerw energetycznych, o których poniżej.

4. Od rodziców otrzymujemy w momencie poczęcia dawkę energii genetycznej zwaną energią TSING. 

5. Z Makrokosmosu, jako energię źródła - YUANG CHI.  Energii genetycznej i energii źródła nie można uzupełnić. W okresie naszego życia do tych energii dodajemy wytworzoną przez siebie energię TSING i tę dopiero przekazujemy swojemu potomstwu. Jak wiadomo w dzisiejszych czasach jest niezmiernie trudne, aby tę cenna energię przechować w całości. Niepełnowartościowa żywność, płytkie oddychanie powodują, że podaż energii z zewnątrz jest niewystarczająca i organizm aby funkcjonować, zmuszony jest czerpać energię z zapasu. Kiedy się  wyczerpie - umieramy. Organizm wyczerpuje też swoją energię poprzez manifestowanie negatywych emocji jak zawiść, zazdrość, złość, nieżyczliwość oraz nadużywając używek, seksu itp.

Można łatwo zauważyć, że człowiek coraz bardziej oddala się od przyrody, traci z nią kontakt. Rozregulowuje w ten sposób naturalne mechanizmy, jakimi rządzi się Wszechświat. Jego odpowiedzią na płynącą falę negatywnej energii produkowaną przez ludzkie myśli i emocje  jest niszcząca siła trzęsień ziemi, huraganów czy wojen. Destrukcyjna energia znajduje w ten sposób ujście. To nie jest frazes, to przerażająca prawda!

Jak to zmienić? Tylko żyjąc w harmonii z otaczającą przyrodą, akceptując wszystko co nas otacza, wykazując miłość do drugiego człowieka uczynimy ten świat lepszym. A on odpłaci nam tym samym.

Natura wyposażyła nas w mechanizmy, dzięki którym można łatwo powrócić do równowagi, o ile z jakichś powodów została zachwiana. Spróbujmy więc pomóc Naturze i... sobie.

 Część IV

KANONY CHIŃSKIEJ MEDYCYNY

Zegar biologiczny

Co robić, aby być zdrowym?   Stosować się do praw natury.

Zegar biologiczny zaczyna odmierzać czas zaraz po urodzeniu. Energia wraz z pierwszym oddechem nowo narodzonego dziecka zaczyna płynąć najpierw w meridianie płuc, potem w kolejnych, zgodnie z ruchem wskazówek zegara.

Każdy  narząd wewnętrzny w ciągu doby ma swoje dwie godziny, w przeciągu których znajduje się w nim więcej energii, niż w pozostałych. Jest to czas tak zwanego maksimum narządu - wtedy pracuje najefektywniej, jest najbardziej wydajny. Dokładnie po 12 godzinach występuje w tym samym organie minimum energetyczne, czyli inaczej faza  wypoczynku. Energia w każdym z narządów zwiększa się stopniowo, osiąga swój szczyt, po czym  zaczyna powoli spadać, aż do osiągnięcia minimum. 

Ważne jest, aby wszelkie leki mające działać terapeutycznie na określony narząd podawać w godzinach jego  maksimum. Lek podany w czasie minimum organu, czyli w porze jego odpoczynku nie będzie w pełni skuteczny.

Rytm zegara biologicznego

Dzień rozpoczyna się od maksimum płuc (3-5 rano), kiedy wzmaga się oddychanie, dzięki czemu człowiek powoli budzi się ze snu.

Przez kolejne dwie godziny, (między 5-7 rano) najefektywniej pracuje  jelito grube. Jest to najodpowiedniejsza pora do oczyszczenia organizmu z niepotrzebnych resztek,  pora wypróżnienia.

W okresie między 7-9 rano w swoje maksimum wkracza żołądek. Wtedy wydziela się najwięcej soków trawiennych, a więc w tym czasie powinno się spożyć solidne  śniadanie. Im bliżej wieczora, tym efektywność trawienia spada, by w godz. 19-21 osiągnąć  minimalną wydolność. Właśnie z tego powodu nie zaleca się spożywania obfitych kolacji.

Trzustka pracuje najlepiej w godzinach 9-11 i w związku z tym w tym przedziale czasowym można sobie ewentualnie pozwolić na małą porcję słodyczy, słodką bułkę czy ciastko. Ilość wydzielonej insuliny i enzymów trawiennych będzie wystarczająca do strawienia i spalenia tego typu pokarmu. Natomiast słodyczy nie można jeść późnym popołudniem i wieczorem, ponieważ trzustka w godz. 21-23 odpoczywa i zmuszanie jej do produkcji insuliny powoduje przeciążenie, co może doprowadzić do cukrzycy.

Maksimum efektywności Serca przypada na godziny 11-13, kiedy swobodnie  zaopatruje w krew m.in. mózg i mięśnie. W tym czasie organizm ma najwyższą wydolność, zarówno do pracy fizycznej, jak i umysłowej.  Jeśli serce niedomaga, należy uważać na godziny minimum osierdzia i krążenia wieńcowego, między  7-9 rano oraz  na czas minimum Serca, między 23-1 w nocy. W tych godzinach występuje najwięcej zawałów!

Czas między 13-15 to okres maksimum energetycznego jelita cienkiego. W tym czasie następuje najefektywniejsze wchłanianie substancji odżywczych uzyskanych ze strawionego pokarmu. Im bliżej wieczora, tym to wchłanianie staje się bardziej upośledzone, a w nocy zanika. Stąd, jeśli spożyje się posiłek późnym wieczorem, rano obudzimy się z uczuciem pełnego żołądka.

Maksimum pęcherza moczowego przypada na godziny 15-17. Jeśli w tym czasie wzmaga się wydalanie moczu, oznacza to, że pęcherz ma za mało energii, że jest wychłodzony.

Na kolejne dwie godziny (17-19) przypada  największa aktywność nerek, a na kolejne dwie (19-21) -  funkcja krążenia krwi. Jeśli w tym czasie odczuwa się zimno, oznacza to zaburzenia krążenia, czyli zmniejszenie z jakiegoś powodu przepływu energii w tym kręgu.

Pomiędzy 21-23 swoje maksimum ma tak zwany Potrójny Ogrzewacz, który nie jest jednym organem, a połączeniem pięciu. W jego skład wchodzą:

• Górny Ogrzewacz, czyli Serce i Płuca,

• Środkowy - Trzustka i Wątroba,

• Dolny - Nerki.

Ten przedział czasowy jest dla człowieka niezwykle ważny. Jest to czas, kiedy współpracujące ze sobą narządy Potrójnego Ogrzewacza rozprowadzają zgromadzoną w upływającym dniu energię do pozostałych narządów i pomiędzy siebie. To czas swoistego „ładowania akumulatorów”, które odbywa się codziennie, ale  tylko podczas snu lub przy pełnej relaksacji, np. podczas medytacji. Jeśli człowiek w tym przedziale czasowym jest stale aktywny; jeśli pracuje, dyżuruje, organizm swój zegar przestawia.Wtedy przesuwają się wszystkie pozostałe godziny organów. Jeśli zaś człowiek chodzi spać o bardzo różnych porach, to każda nocna aktywność w porze maksimum Potrójnego Ogrzewacza spowoduje u niego rozchwianie energetyczne, organy wewnętrzne nie będą prawidłowo zaopatrywane w energię i w kolejnym dniu zaczną gorzej funkcjonować. Odczuwa się to jako wszechogarniające znużenie czy zmęczenie. Oczywiście sięgamy wtedy po kawę zmuszając w ten sztuczny sposób „krnąbrne” narządy do wydajniejszej pracy, co jeszcze bardziej pogłębia niedobory energetyczne. Jeżeli  stany późnowieczornego czuwania przeplatają się ze snem w tych godzinach, to organizm stopniowo ulega osłabieniu i może rozwinąć się choroba.

W godzinach maksimum organu ujawniają się choroby tzw. Pełni, co oznacza skumulowanie i zablokowanie energii na poziomie narządu. Choroby z Pełni to inaczej przeładowanie, nadczynność, prowadząca często do stanów zapalnych. Dotyk w chorobach Pełni będzie działać drażniąco, będzie nieprzyjemny.

W godzinach minimum organu pojawiają się choroby tzw. Próżni, czyli sygnały niedoboru energii. Niedobór energetyczny to inaczej osłabienie, upośledzenie działania, niewydolność. W tym wypadku dotyk podziała kojąco, ponieważ będzie dostarczać brakującą energię.

W przypadku zaistnienia choroby, czyli przy utrwalonej nierównowadze, objawy zaostrzenia dolegliwości  jak np:  napady senności, budzenie się w nocy, wzmożone bóle będą pojawiać się w regularnych odstępach czasu i o tej samej porze dnia lub nocy. Na przykład budzenie się między godz. 1-3 w nocy (czas  maksimum Wątroby) świadczy o jej nadmiernym rozgrzaniu (nadmiar Yang). Z kolei nadmierna senność między 13-15 lub ból w okolicy wątroby odczuwany w tym przedziale czasowym świadczy o słabości tego narządu.

Zanim dojdzie do trwałej nierównowagi organu, a co za tym idzie do zachorowania, organizm stara się uruchamiać swoje mechanizmy regulacyjne, które w niewielkich zaburzeniach energetycznych są w stanie przywrócić w nim równowagę.

Część V

KANONY CHIŃSKIEJ MEDYCYNY

ZASADA PIĘCIU ELEMENTÓW

CYKL KARMIĄCY

Chińscy uczeni traktując to wszystko, co nas otacza jako całość ściśle ze sobą powiązaną i współfunkcjonującą, starali się ująć to w konkretne ramy i dopasować wzajemnie do siebie.

I tak zaczęli przyporządkowywać do istniejących pór roku, które były najlepiej w przyrodzie zauważalne i poznane, a więc do wiosny, lata, późnego lata, jesieni i zimy cechy różnych zjawisk, żywiołów, klimatów, zapachów, barw, dźwięków, smaków, odgłosów, tkanek, narządów, emocji, zbóż, warzyw, owoców itd. Ponieważ pory te następowały kolejno po sobie, rozmieścili je na okręgu koła. Stworzyli tym samym system tak zwanych Pięciu Elementów (system odpowiedników pięciu pór roku), który może być dowolnie rozszerzany o planety, liczby, pory dnia i nocy i inne.

Prawo Pięciu Elementów  zwane również prawem pięciu faz rozwoju, pięciu żywiołów, pięciu ruchów, pięciu królestw, pięciu działań to zbiór: pór roku, żywiołów, kolorów, emocji, narządów i innych, ułożonych w odpowiedniej kolejności na okręgu koła. Ta kolejność nie jest przypadkowa. Oznacza uporządkowane zależności między poszczególnymi elementami. Energia od momentu urodzenia aż do śmierci krąży w organizmie przychodząc w ruchu kołowym, zgodnie z kierunkiem wskazówek zegara, przez wszystkie pięć elementów. Jest to tzw. obieg karmiący, obieg odżywczy. Narząd poprzedzający karmi narząd następujący po nim, zasila go energią.

 

System ten służy między innymi do stawiania diagnozy. Nasilenie lub wystąpienie objawów w określonym klimacie, porze dnia, porze roku itd. świadczy o zaburzeniu energetycznym zaistniałym w odpowiednim narządzie, np. złe znoszenie letnich upałów - to osłabione serce, wrażliwość na wiatr - to niedomagania wątroby. A uwzględniając przynależność barwy do grupy narządów, a ściślej kręgów funkcjoanlnych tych narzadów (wtedy pisane są z dużej litery) - zielony stolec wskazuje zaburzenia Drewna czyli Wątroby/pęcherzyka żółciowego, biały czubek nosa to zaburzenia Metalu - Płuc /jelita grubego, żółte białka oczu świadczą o nierównowadze Ziemi, czyli kręgu funkcjonalnego: Śledziona/trzustka/żołądek.

Podobnie można zaszeregować rośliny lecznicze i rodzaje warzyw i ich przynależność do grup narządów, np.:

• pomarańczowa marchewka jest korzystna dla Śledziony (kręgu funkcjonalnego Ziemi),

• czarne grzyby lub fasola wzmacniają Nerki (Wodę),

• biała rzodkiew wzmacnia Płuca (Metal).

Jeżeli do zasady Pięciu Elementów dołączymy  bieguny Yin i Yang, możemy powiedzieć o produkcie jeszcze więcej, np.: korzeń rabarbaru jest gorzki i ma naturę zimną, będzie więc miał działanie oczyszczające i zmiękczające, kora cynamonowa jest ostra i ciepła, będzie więc rozgrzewać, otwierać i wyprowadzać na powierzchnię np. chorobę czy zimno.

Produkty mogą więc być: gorące, ciepłe, neutralne, chłodne oraz  zimne, mogą mieć działanie: wznoszące, opadające, unoszące itd.

Na podstawie tych wszystkich cech można dopasować do aktualnego stanu zdrowia odpowiednią dietę i lecznicze zioła. Chiński lekarz po zaobserwowaniu u pacjenta każdej zmiany, będzie za każdym razem korygować rodzaj leku, dawkę oraz dietę.  

W organizmie człowieka pojawiają się te same co w przyrodzie dynamiczne procesy przemian Yin w Yang i Yang w Yin, jak również przemiany Pięciu głównych Żywiołów (Elementów):

• Woda: symbolizująca wilgoć, chłód, opadanie, płyniecie, ustępowanie...

• Ogień: suchość, gorąco, podnoszenie się, ruch...

• Drewno: wzrost, elastyczność, korzenie, siła....

• Metal: ostrze, twardość, przewodzenie...

• Ziemia: żyzność, produktywność, potencjał do wzrostu.

Z kolei każdy z Pięciu Elementów ma szereg korespondujących z przyrodą i ludzkim ciałem pojęć, np.: barwy, smaki, zapachy, dźwięki, liczby, miesiące, pory roku, zjawiska klimatyczne, stany emocjonalne, organy wewnętrzne, części ciała, tkanki itd.

Chińczycy badając tętna narządów stwierdzili, że w kolejnych porach roku dominują różne tętna narządów i tak:

• Wiosną- pogoda wietrzna - przeważa tętno Wątroby nazwanej elementem Drewna,

• Latem- pogoda upalna - dominuje tętno Serca nazwanego Ogniem,

• Późne lato - pogoda wilgotna, plucha, mgła - to dominacja tętna Śledziony zwanej Ziemią,

• Jesienią- pogoda sucha - przeważa puls Płuc nazwanym żywiołem Metalu,

• Zima - pogoda mroźna, zimno - to przewaga kręegu Nerek zwanych Wodą.

Elementy te ułożono na okręgu i zaznaczono zależności między nimi. Najważniejszym z nich jest tak zwany :

Cykl karmiący, wspomagający (cykl „matki i syna”):

• Serce wspomaga Śledzionę/trzustkę, tak jak ogień zasila w popiół ziemię. Inaczej matka -Serce karmi Śledzionę- Syna,

• Śledziona wspiera Płuca, czyli ziemia tworzy rudę metalu,

• Płuca wspomagają Nerki  tak, jak metal jest korodowany przez wodę,

• Nerki wspomagają Wątrobę czyli tak, jak woda zasila drzewo,

• Wątroba wspomaga Serce, jak drewno, które  spala się w ogniu.

Przy niedoborze energii np. Serca, Śledziona otrzymuje zbyt mało energii i też będzie słaba. Dlatego należy wzmocnić narząd poprzedzający Serce, czyli Wątrobę, aby ta dostarczała więcej energii Sercu, a te z kolei - Śledzionie.

W przypadku nadmiaru energii w Sercu nie należy dodawać energii Wątrobie, a zasilić narząd następujący po Sercu, czyli Śledzionę.

Gdy Serce ma kłopoty, z pomocą przychodzi jej Matka, Wątroba (drewno zasila ogień). To tak, jakby słabsze dziecko wysysało  energię z matki. W takim przypadku nie należy leczyć Dziecka - Serca, a Matkę i Babcię, czyli Wątrobę i Nerki. Wystarczy więc podać zioła korzystne dla Nerek - o ile sygnalizują swoją słabość obrzękami, skąpomoczem, podpuchniętymi oczami czy  bólem, ale o energii (smaku) przynależnym Wątrobie, czyli  kwaśne, lub cierpkie.

Gdy Płuca są słabe i pojawi się astma lub zapalenie płuc, to należy leczyć Matkę Metalu, czyli Śledzionę podając zioła jej przynależne, ale o ostrym smaku, czyli korzystne dla Płuc.

Lekarz chiński może też zbadać stan narządów analizując uzewnętrzniane emocje jak strach, żal, ból, złość...

Każda z emocji odpowiada konkretnemu narządowi, i tak:

• Jeśli nie potrafimy kochać - wskazuje to na zaburzenia w elemencie Ognia

• Kiedy poszukujemy współczucia - zaburzenie występuje w elemencie Ziemi (chora Śledziona bądź trzustka)

• Jeśli nie potrafimy wzbudzić w sobie żalu i okazać bólu - wskazuje to na jakieś zaburzenia w elemencie Metalu.

• Lęki, obawy, strach wskazują na słaby element Nerek (Woda)

• Złość, nienawiść lub całkowity brak tych emocji to osłabiony krąg Wątroby (Drzewo)

• Jeśli obok gniewu pojawi się strach, wskazuje to na chorobę nie tylko Wątroby, ale także i Nerek.

SMAKI A NARZĄD

Do każdej grupy narządów (elementu) przypisany jest określony smak:

• Drzewo (Wątroba) smak kwaśny

• Ogień (Serce) smak gorzki, cierpki

• Ziemia (Śledziona, a tak naprawdę trzustka) smak słodki

• Metal (Płuca) smak ostry, pikantny

• Woda (Nerki) smak słony

Dietetyka chińska, zarówno profilaktyczna, jak i lecznicza opiera się w głównej mierze na przynależności pożywienia do różnych smaków, kolorów, natury, a co za tym idzie do poszczególnych narządów. Stwarza to  możliwość  celowego na nie oddziaływania. Przygotowywanie potraw w kuchni chińskiej  odbywa się zawsze według Zasady Pięciu Elementów, dzięki czemu gotowane potrawy  nabierają nie tylko leczniczych właściwości, ale też wspaniałego aromatu i smaku. 

Część VI

KANONY CHIŃSKIEJ MEDYCYNY

ZASADA PIĘCIU ELEMENTÓW 

CYKL KONTROLNY 

I INNE PRAWA

Obieg ten nie odżywia i nie wzmacnia poszczególnych organów, a jedynie koryguje i kontroluje ich pracę. Można więc powiedzieć, że :

• Ogień kontroluje Metal (ogień topi metal). Oznacza to, że Serce pomaga w kontroli kręgu funkcjonalnego Płuc.

• Woda kontroluje Ogień (woda gasi ogień), czyli  Nerki pomagają w kontroli kręgu Serca.

• Metal kontroluje Drewno (metal ścina drewno), a więc Płuca pomagają w kontroli energii Wątroby, np.: jeżeli energia Płuc jest słaba, to w Wątrobie może pojawić się tendencja do niekontrolowanego wzrostu energii, objawiające się takimi dolegliwościami jak bóle głowy i wzrost ciśnienia krwi.

• Drewno kontroluje Ziemię (drzewo wysysa soki z ziemi, rośnie dzięki ziemi), a więc krąg Wątroby pomaga w kontroli kręgu Śledziony.

• Ziemia kontroluje Wodę (ziemia reguluje wilgotność), czyli Śledziona pomaga w kontroli Nerek.

Kiedy element Wody (Nerki) jest zbyt gorący, kiedy zamiast podawać elementowi Drewna (Wątrobie) proporcjonalne ilości energii Yin i Yang, podaje w nadmiarze Yang, to Śledziona w takiej sytuacji (dla wyrównania energii) wytwarza więcej wychładzającej energii Yin neutralizując nadmiar Yang w nerkach. Jeżeli Śledziona jest zmuszana do nadprodukcji chłodnej energii, wyczerpuje się i staje się niewydolna.

Przykłady leczenia chorób z nadmiaru:

• Zbyt dużo Ognia w elemencie Serca objawia się u danej osoby poprzez gorący temperament. Choroby takiej osoby będą dawały objawy palenia jak ogniem: artretyzm, silne bóle głowy, choroby neurologiczne. Leczenie  będzie polegało na „zgaszeniu Ognia Wodą” czyli podaniu leku z elementu Wody.

• Zbyt dużo Wody w kręgu Nerek objawia się nadpobudliwością i skłonnością do depresji oraz chorobami związanymi ze złą gospodarka wodną w organizmie. Lekiem będzie tu Ogień, który „odparuje nadmiar Wody”

• Zbyt dużo Metalu (Powietrza wg Ajurwedy - dop.: WK) w kręgu Płuc jest charakterystyczne dla osób mających mnóstwo najróżnorodniejszych pomysłów, ale ze względu na niewielki poziom cierpliwości  nie potrafią ich wprowadzić w czyn. Są to ludzie nerwowi i niecierpliwi. Dobrym lekiem będzie to, co jest  korzystne dla kręgu Ziemi, co spowoduje ustabilizowanie takiej osoby i ugruntowanie jej pozytywnych cech charakteru, czyli słodkie owoce, warzywa, ziarna i kasze.

Chińczycy ustalili również przynależność narządów do korzeni YIN i YANG. Poszczególnym elementom przyporządkowane są pogrupowane w dopełniające się pary narządy wewnętrzne o jakości  YIN i YANG. Należy przy tym pamiętać, że każdy narząd o typie YIN ma w sobie cząstkę YANG i odwrotnie.

Narządy z elementu Ognia to:

• Yin: serce, osierdzie i krążenie,

• Yang: jelito cienkie, Potrójny Ogrzewacz

Narządy z elementu Ziemi  to:

• Yin: śledziona, trzustka,

• Yang: żołądek

Metal to:

• Yin: płuca,

• Yang: jelito grube

Woda to:

• Yin nerki, nadnercza,

• Yang: pęcherz moczowy

Drzewo to:

• Yin: wątroba,

• Yang: pęcherzyk żółciowy.

Zasada postępowania

• Jeżeli schorzeniu ulegnie organ podstawowy,  tak zwany pełny, to należy oddziaływać na jego organ komplementarny (pusty) dietą, leczeniem ziołami, masażem, akupunkturą i innymi naturalnymi metodami.

• Jeżeli choroba posuwa się w obiegu karmiącym, wyleczenie jest stosunkowo proste. Jeśli zaś postępuje w obiegu kontrolnym, istnieje już niebezpieczeństwo dla życia.

PRAWO DZIEWIĘĆDZIESIĘCIU DNI

Mówi o tym, że cokolwiek złego czy dobrego uczynimy dziś: słowa, czyny, działania, spożycie produktu, leku, skutkować będzie najpierw przez trzy kolejne dni, a potem po 90-ciu dniach.

Z tym prawem wiąże się jeszcze jedno prawo, PRAWO MIŁOSIERDZIA I PRZEBACZENIA, które mówi, że poprzez przebaczenie i współczucie można uleczyć skutecznie nawet śmiertelne choroby. Poza tym, jak długo człowiek żywi przeciwko innej osobie złość, urazę, to tak długo sam nie może być uzdrowiony.

W wyzwoleniu się z żalu, poczucia skrzywdzenia, zgorzknienia, obarczania innych za swój los pomaga skutecznie odpowiednia esencja kwiatowa dra Bacha- gorąco polecam tę łagodną, a jednocześnie skuteczną terapię. 

PRAWO WYLECZENIA

Leczenie schorzeń winno postępować zgodnie z prawami natury:

• choroba musi wyjść z wnętrza organizmu na zewnątrz,

• musi przemieszczać się z góry na dół, czyli od głowy, w kierunku nóg,

• znikając winna dawać symptomy w odwrotnej kolejności, niż przy zachorowaniu. (Jest to równocześnie homeopatyczne prawo Hehringa, które stosuje się również do remediów kwiatowych dra Bacha. W trakcie terapii  esencjami Bacha może pojawić się efekt tak zwanego nasilenia objawu, co oznacza, że dany problem zdrowotny - aktualnie występujący lub wcześniej stłumiony - zanim zaniknie, jest  skutecznie przerabiany, co manifestuje się nasileniem. Nasilenia nie będzie, jeśli dane zachowanie wynika z cech wrodzonych - dop.: WK)

Przykład niewłaściwego postępowania z objawem choroby, to traktowanie maściami wyprysków czy wysypek skórnych. Objaw wysypkowy to faza wystąpienia choroby na zewnątrz (wyrzucenie tak zwanego Gorąca na zewnątrz). Nie można tłumić tego objawu, ponieważ wtłoczylibyśmy chorobę na powrót do środka organizmu, gdzie przeszłaby w stan przewlekły ujawniając się w późniejszym okresie, zwłaszcza podczas osłabienia np. bronchitem czy astmą.

 

Główne przyczyny schorzeń według zasad Medycyny Chińskiej:

• Czynniki zewnętrzne: mróz, zimno - Woda, wilgoć - Ziemia, upał - Ogień, wiatr - Drewno, suchość - Metal,

• czynniki emocjonalne: gniew - Drewno, nadmierna radość - Ogień, przesadne współczucie - Ziemia, żal - Metal, strach i lęki - Woda,

• brak ruchu.

Jak widać, te przyczyny są wciąż  aktualne, co zresztą potwierdza codzienna praktyka - stale przepełnione poczekalnie przychodni i gabinetów.

Część VII

POŻYWIENIE - LEKIEM

Ocena jakości pożywienia  w Medycynie Chińskiej polega nie na wyszukiwaniu w nim witamin i mikroelementów, a energii. Zawarta w roślinach witamina C jest klasyfikowana przez Chińczyków jako pełnowartościowy produkt o smaku kwaśnym, a więc przynależny Wątrobie i mający naturę wychładzającą Yin. Natomiast produkt zawierający tę samą witaminę poddany działaniu mikrofal, nie będzie już zawierać w sobie żywej energii (pomimo zachowanej witaminie) i będzie dla Wątroby oraz całego organizmu bezwartościowy. To samo dotyczy żywności napromieniowanej; tak potraktowane ziarno czy cebula będą pozbawione witalności, a więc nie urosną, a więc nie przyniosą organizmowi pożytku. Długotrwałe mrożenie też będzie obniżać walory zdrowotne produktu.

Chińczycy wyodrębnili w pożywieniu, w tym i w ziołach, pięć głównych smaków oraz naturę Yin i Yang i tak: smaki: słodki, pikantny i kwaśny będą w większości posiadać naturę wychładzającą Yin, a z kolei  gorzki i słony - naturę Yang ogrzewającą.

Chińskie zalecenia żywieniowe

Na początek ciekawostka. Człowiek przygotowujący potrawy przekazuje im swoją energię. Dlatego ważne jest, aby nie dominowała w nim złość  i inne negatywne emocje, bo taki posiłek nie będzie służył zdrowiu.

Przy sporządzaniu potraw należy zachować kolejność dodawania składników według obiegu karmiącego Pięciu Elementów (Przemian), posuwając się zgodnie z kierunkiem ruchu wskazówek zegara i w kolejności następujących po sobie elementów. Nie jest ważne od którego elementu zaczynamy, ważne na którym kończymy. Element kończący oznacza wzmocnienie przyporządkowanego mu narządu. Typujemy więc u siebie ten najsłabszy organ i w tym elemencie kończymy dodawanie składników. Jeżeli produkty będziemy dodawać chaotycznie, możemy zburzyć harmonię potrawy i będzie ona mniej smaczna. Chińczycy twierdzą, że konsumowanie przez dłuższy czas  tak przygotowanych potraw może wprowadzić chaos również w życiu.

Przy przygotowywaniu potrawy warto mieć zawsze na względzie porę roku. Masowe spożywanie zimą szklarniowych pomidorów, ogórków, a także tropikalnych owoców, w tym  cytrusowych i bananów (duża zawartość "chłodzącego" potasu) powoduje wysyłanie do ośrodka termoregulacji  fałszywego sygnału o konieczności wzmożenia studzenia organizmu. W konsekwencji otwierają się pory skóry, wzmaga pocenie i organizm zaczyna wypromieniowywać ciepło, zamiast je zatrzymywać. Tym samym zwiększa się podatność na zachorowanie. I tak się właśnie dzieje. Jakże często poi się chore dzieci  herbatą z cytryną, (natura Yin, wychładzająca), zamiast rozgrzać je naparem z tymianku lub herbatką imbirową (natura Yang-rozgrzewająca).

Zimą powinno się jeść to, co daje się przechować w naturalnych warunkach, np. w piwnicy. Tak przechowane warzywa długo zachowują w sobie zgromadzoną w porze letniej energię, którą organizm  z pożytkiem wykorzysta i przyswoi.

Prawidłowo należy jeść w każdej porze roku to, co jest dostępne w danym obszarze klimatycznym. Dobrze też  jest  poznać naturę zjadanego pożywienia oraz przynależność poszczególnych smaków produktów do odpowiednich narządów, w celu celowanego odziaływania na osłabiony organ. Dobrze by też było gotować  potrawy zgodnie z obiegiem "karmiącym" zasady Pięciu Elementów.  

Należałoby też spożywać zrównoważone energetycznie (YIN/YANG) posiłki, nie dopuszczać do jedzenia potraw tylko o energii Yang lub tylko Yin. Np. po zjedzeniu obiadu składającego się w przeważającej ilości ze składników Yang (rozgrzewających) organizm będzie wymuszać zrównoważenie nadmiaru Yang domagając się owocu czy warzywa o jakości Yin. Jakże często zastępuje się te produkty słodyczami, zimnymi napojami np. coca-colą, również o oddziaływaniu Yin, tyle, że szkodliwymi dla zdrowia.

Nie należy się odżywiać skokowo: raz jeść potrawy Yin, a innym razem  Yang. Jest to dla organizmu szkodliwe, osłabia Śledzionę i Trzustkę, główne narządy Kręgu Funkcjonalnego Ziemi.

Choroby, a zwłaszcza otyłość i choroby nowotworowe leczy się w 70.% gotowanymi potrawami, w tym jarzynami, a tylko  w 30.% sokami i surówkami, nigdy odwrotnie!

W okresie chłodów należy spożywać potrawy rozgrzewające, bardziej Yang niż Yin.

Wiosną należy stopniowo przechodzić na potrawy lżejsze, Yin: zielony szczypior, kiełki. Ma to na celu odtrucie organizmu po ciężkostrawnych potrawach zimowych.

Lato to wielkie Yang, więc należy je  równoważyć potrawami o naturze Yin, wychładzającymi.

Jesienią należy powoli przygotowywać się do nadejścia wielkiego Yin - Zimy wprowadzając powoli potrawy ocieplające i rozgrzewające. Spożywać płody ziemi tego okresu.

Zimne napoje można spożywać tylko latem. W innych porach roku utrudniają trawienie zabierając energię trawienną i należy ich unikać.

Kilka słów o otyłości według medycyny chińskiej

Otyłość dotyka organizmów wychłodzonych, z dużą przewagą  chłodnej energii Yin. Zimny organizm wytwarza dużo wilgoci, której nie jest w stanie „osuszyć”, a ze względu na osłabienie, nie jest też w stanie wydalić zanieczyszczeń. Toteż gromadzą się one w tkankach, zwłaszcza w tkance tłuszczowej  i zaśmiecają organizm.

Otyłość oznacza słaby, wychłodzony żołądek, Śledzionę i trzustkę. Spożywanie pokarmu o małej energii (choćby miały odżywcze składniki) powoduje permanentne poczucie wewnętrznej pustki i niedosyt, objawiające się stałym, niezaspokojonym łaknieniem. Sięga się wtedy po deser, loda, cukierek, co jednak nie likwiduje  pustki, bo spożywa się tzw. puste kalorie, a powoduje tycie. Otyłość to też stałe wyrzuty sumienia, a słodycze, to środek uspakajający i wyciszający te wyrzuty sumienia. I koło się zamyka.

Do regulacji zaburzeń emocjonalnych i wzmacniania słabszych cech osobowości u osób walczących z nadwagą stosujemy z bardzo dobrym skutkiem  esencje kwiatowe dra Bacha oraz dietę dobraną według kanonów Medycyny Chińskiej do ustalonego wcześniej typu konstytucji. 

W związku ze stanem Yin otyłość należy leczyć potrawami Yang, nie stosować do odchudzania surowych warzyw i owoców, które co prawda powodują spadek wagi, ale pogłębiają wychłodzenie. Powinno się natomiast spożywać potrawy proste, gotowane, przyrządzane ze świeżych produktów rosnące w najbliższej okolicy oraz kasze, pełnoziarniste pieczywo z dużą zawartością błonnika, zawsze jednak stosowne do posiadanej grupy krwi i stanu organizmu. Z przypraw korzystnie jest stosować  imbir, pieprz, kardamon i pietruszkę - usuwają wilgoć i gazy z organizmu.

Naczelna zasada: długo gotować (energia Yang ognia) i nie bać się, że witaminy zginą. Można je w razie potrzeby uzupełnić ze świeżo wyciskanych owoców czy warzyw, lub w ostateczności z  tabletek.

 Odtrutki na spożyte w nadmiarze produkty

• tłuszcze i oleje - herbata z cytryną, rzodkiewka,

• słodycze, inne produkty kwasotwórcze - zupa miso (na słodycze), sok warzywny (na nadmiar mąki i białek zwierzęcych), rosół wegetariański,

• alkohol - gomasio (sól sezamowa),

• cukier - miso, słone śliwki umeboshi,

• mięso, jaja, sery - owoce, zupy warzywne, sałatki.

 Chińskie zasady zdrowego odżywiania

• niewiele mięsa, ryb, drobiu - około 70g na osobę dziennie,

• dużo ryżu,

• mało produktów mlecznych (albo wcale, przy istnieniu alergii - przyp.: WK),

• niewiele masła i innych tłuszczów,

• sezonowe warzywa,

• solidne śniadania,

• małe kolacje,

• do południa potrawy węglowodanowe, po południu białkowe,

• alkohol - wina, w małych ilościach,

• herbata, głównie zielona zamiast kawy,

• warzywa krótko podsmażane w woku, a nie surowe,

• zupy podawać na końcu posiłku, bo mają własności „zamykające”,

• gotowanie według obiegu karmiącego zasady Pięciu Elementów, zrównoważone smakowo. Posiłek powinien zawierać wszystkie smaki i  barwy,

• doprawianie potraw poprzez ich wyważenie w kierunku Yangizowania poprzez smażenie, panierowanie, dosłodzenie, lub w kierunku Yinizowania poprzez duszenie, gotowanie lub schładzanie.

Potrawy z przewagą jakiejś barwy będą działać na odpowiadający jej narząd wzmacniając go np.:
zupa o zabarwieniu zielonym będzie wzmacniać Qi wątroby, kompot z czerwonych owoców - energię serca.

Przy jedzeniu nie należy się spieszyć, nie połykać dużych kęsów pożywienia bez ich dokładnego rozdrobnienia i wymieszania z enzymami trawiennymi zawartymi w ślinie.  Posiłki należy spożywać w miłej atmosferze.

Bibliografia 

1. Alagor Krystyna, W.A. ALAGOR, Medycyna Chińska (mechanizm otyłości)

2. Beinfield Efrem Korngold Harriet, (1999), W.A.B. Medycyna Chińska

3. Bielińska Anna, (1999), MEDIUM, Kuchnia według Pięciu Elementów

4. Błaszczyk Tadeusz, (2002), ELKO , Podstawy Teoretyczne Tradycyjnej Medycyny Chińskiej.

5. Ciesielska Anna, ANNA, Filozofia Zdrowia

6. Ciesielska Anna, ANNA, Filozofia Życia

7. Gascoigne Stephen, (2001), DIOGENES, Tajniki Chińskiej Medycyny

8. Hoang Ti, Żółty Cesarz Kanony medycyny, Kanon akupunktury (skrypt)

9. Keson Pit (1996) AZJONEX, Leki bez Tajemnic. Sam na sam z Medycyną Chińską.

10. Kuan Hin (2001) Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Chiński Masaż i akupresura

11. Kunkel Christoph, (1997), J&BF, Tradycyjna Medycyna Chińska

12. Ojrowska Krystyna (1999) Warszawa, Cudowne Leczenie Żywieniem, Kuchnia Chińska z Polskich Produktów

13. Pincel Jan, (1999) POLIGRAF, Metody Diagnostyki I Leczenia Wykorzystujące Prawo Pięciu Elementów.

14. Reid Daniel, (1996), REBIS, Tao Zdrowia

15. Schmida Franz i wsp. (1998) AURELIA-Verlag Baden-Baden, Homotoksykologia Kliniczna.

16. T. Chang Stephen, (1994) POLSKA DIREKT, Pełny System Samoleczenia

17. Temelie Barbara (2000) CZERWONY SŁOŃ, Odżywianie według Pięciu Przemian

18. Tsui-Po Pier (1998), BIS, Tajemnice Chińskiej Sztuki Uzdrawiania

19. Williams Tom, (1995) SPAR, Medycyna Chińska.

 Wrzesień 2003, uzupełnienia styczeń 2006

---