AUTORSTWO I JĘZYK

Autorem jest św. Jan Apostoł, którego Chrystus umiłował (ale wykończył i zredagował Jego uczeń)

Ewangelia powstała jako ostatnia z czterech Ewangelii pod koniec I wieku (90-100) - przemyślana, dojrzała jako liturgiczne przeżycie Chrystusa. Ukazuje obraz Kościoła. Jan powołuje się na pomoc Ducha Świętego jako gwaranta prawdy. ( J 14, 17 oraz J 16, 12-13)

Język Ewangelii Janowej - ubogi, styl czasem niedbały, wykazuje żydowski sposób myślenia i mówienia, ma charakter dydaktyczny.

UKŁAD:

Na całość składają się ogólnie rzecz ujmując:

- prolog - 1, 1-18

- opisy cudów Jezusa „księga znaków” - rozdz. 1-12

- historia jego męki „księga chwały” - rozdz. 13-21

- epilog I - J 20,30 - 21, 23

- epilog II - J 21, 24 -25

Wg św. Jana cuda Jezusa są nie tylko faktami, ale przede wszystkim „znakami” potwierdzającymi autentyczność posłannictwa Chrystusa. Każdy przejaw Jego cudotwórczej mocy jest w Ewangelii nazwany „godziną” Jezusa, ale w sensie ścisłym tak nazwana jest śmierć Jezusa i powrót do Ojca.

ŚRODOWISKO W JAKIM POWSTAJE EWANGELIA

Teologia Janowa jest niepowtarzalna, nosi znamię chrześcijańskiej oryginalności

Pod koniec I wieku gnostycy i dokeci głosili, że Chrystus miał ciało pozorne. Przeciwko temu: J 1, 14

Jeśli Chrystus przyjmuje ciało ludzkie to dlatego że jest piękne.

Środowisko to medytacja i liturgia pierwszych chrześcijan. Źródłem jest wspólnota eucharystyczna.

Punktem centralnym jest:

- chrzest;

- eucharystia - sakrament Krwi (J 6, 35-38 oraz J, 6, 48 i J. 6, 58)

- sakrament odpuszczania grzechów (J 20, 22-23)

Synoptycy traktują pobieżnie pobyt Jezusa w Jerozolimie i Jego działalność tam. U Jana - Chrystus przede wszystkim przebywa i naucza w Jerozolimie.

Jan ukazuje 7 cudów Jezusa - synoptycy dwa

- Kana Galilejska (J 2, 5)

- uzdrowienie syna setnika (J 4, 46-54)

- uzdrowienie paralityka (J 5, 1-18)

- rozmnożenie chleba (J 6, 1-13)

- Jezus chodzi po jeziorze Genezaret (J 6, 16-21)

- uzdrowienie ślepego w Jerozolimie (J 9, 1-9)

- wskrzeszenie Łazarza w Betanii (J 11, 33-44)

Jan kładzie nacisk na wiarę jako niezbędny warunek życia z Chrystusem. Nauka św. Jana o Jezusie, który jest Chrystusem stanowi rdzeń janowej teologii. Chrystologicznie zaczyna i kończy.

Daje więcej informacji geograficznych i historycznych od synoptyków.

Jan podkreśla:

- wieczne synostwo Jezusa i boskość (J 8, 58)

- Identyczność Jezusa z Ojcem

Chrystus jest ludzko - Boski i wieczno - Boski

Męka jest godziną wywyższenia i chwały. Opisy Męki Pana Jezusa należą do najstarszych tematów (katecheza pierwotna)

Dawniej uważano, że Jan chciał uzupełnić, zastąpić synoptyków. Dziś uważa się, że jest to Ewangelia samodzielna, niezależna, rozumiana bez synoptyków.

W opisie męki Jan opuszcza wiele fragmentów ale i dodaje inne (np.. u Annasza); inaczej interpretuje tablicę na krzyżu.

Męka zaczyna się od Ostatniej Wieczerzy (J 13, 1-30) - umycie nóg. Jezus podkreśla swą miłość do uczniów. Jan podkreśla że miłość Jezusa jest echem miłości do Ojca (J 3, 16)

Obmycie nóg - gest pełen pokory i miłości, w ścisłym związku z miłością Ojca, gest jako przykład czynności przeznaczonej do naśladowania, pokornej miłości gotowej do naśladowania i posługi. Majestat Jezusa wyraża się w tej miłości. (J 13, 15)

Pokora i miłość nabiera właściwego wyrazu na tle zbliżającej się zdrady Judasza i śmierci Jezusa.

Jan jest Ewangelistą sakramentu. Eucharystia to sakrament zakochania Chrystusa w nas do końca. Nie wystarczy oddać życia, ale pozostał w Eucharystii aż „do końca”

* Obmycie nóg - symboliczne wydanie pouczenia.

* rozmowa z Piotrem - znaczenie duchowe (J 13, 8)

- symbolika chrztu, rzeczywistość sakramentalna jako obmycie z grzechów;

- nawiązanie do udziału w uczcie eschatologicznej

Apostołowie powinni naśladować Pana Jezusa.

Wiedza praktyczna Jezusa i perspektywa zdrady Judasza (J 13, 18)

Nadchodząca godzina ciemności nie jest przekreśleniem działania Jezusa - jest działaniem Ojca. Jan podkreśla świadomość Jezusa (J 13, 21)

Walka Jezusa z szatanem wchodzi w fazę decydującą - godzina zbliża się.

Noc w duszy Judasza - „noc” - znaczenie symboliczne.

Ostatnia Wieczerza (J 13, 31-38) - NOWE PRZYKAZANIE

Godzina chwały poprzedza godzinę ciemności.

Całe dzieło jest ukazywaniem Ojca.

Wzajemna miłość u chrześcijan - ukazywana na podstawie miłości Jezusa do uczniów. Jezus obejmuje miłością wszystkich, nawet nieprzyjaciół.

AGAPE - miłość bliźniego w imię miłości Boga i Chrystusa. Wzór i miara miłości.

Przykazanie miłości - przekracza granicę, punkt centralny związany z ofiarą krzyżową Jezusa.

NEOS - nowe, świeże, młode, niedojrzałe

KAINOS - istotowo nowe, różne - nowe przykazanie - nowość w sensie nowatorstwa.

Do realizacji przygotowani jesteśmy wtedy, gdy w pełni przyjmujemy łaski wypracowane przez Jezusa - śmierć i zmartwychwstanie.

Nowa możliwość umiłowania Boga przez wzajemną miłość do drugiego człowieka.

Seria mów pożegnalnych. Jezus uczniom przygotował drogę do Ojca, którą sam idzie pierwszy. Jest to trudna droga. Miejsce trwałego pobytu występuje w NT tylko u Jana. (J 14, 2 i J 14, 23 oraz J 14, 3)

Koncepcja miejsca jest znana już w ST ( w Szeolu)

Powtórne przyjście Jezusa należy rozumieć dwustopniowo:

- o śmierci

- o zmartwychwstaniu ciała

Jezus mówi o prawdzie wobec Piłata.

„Ja jestem Prawdą…” - niezawodna forma postępowania.

„I Życiem…” - Jezus jest życiem, życiem w sensie nadprzyrodzonym.

„I Drogą…” - Jezus u Ojca był Prawdą i Życiem, stając się człowiekiem - przyjął ciało - stał się Drogą. Pokazał drogę do Ojca.

J 14, 16 - Jezus daje obietnicę Pocieszyciela.

Paraklet - gr. Pierwotnie oznacza - „przyzwany na pomoc”, adwokat, obrońca. (tłumacząc na hebrajski) stąd: orędownik, wspomożyciel a dopiero wtórnie pocieszyciel.

Duch - Paraklet będzie darem Ojca i pozostanie na zawsze, będzie pouczał, przypominał Boską działalność Chrystusa, będzie świadkiem Boskiej rzeczywistości zbawczej. (J 16, 8)

Duch ma przekonać świat o Boskim posłannictwie Chrystusa i klęsce - „władcy” tego świata - szatanie. Zadaniem Ducha, to zapewnić o Bożym Objawieniu, rozpoczyna działać po odejściu Jezusa. Jezus obiecuje Parakleta różnego od siebie. Duch Święty zapewni opiekę i pomoc na ziemi. (J 14, 17-18)

Odejście jest warunkiem przyjścia. Śmierć warunkiem zmartwychwstania, trwałego zamieszkania Jezusa z uczniami.

IDEE PRZEWODNIE 18 I 19 ROZDZIAŁU:

- dobrowolne przyjęcie męki (J 18.6)

- Troska Jezusa o Apostołów (J 18,8)

- uniwersalny charakter zbawienia (J 19,23)

- duchowy testament Jezusa (J 19, 25-27)

- sakramenty, które biorą początek z krzyża (J 19, 34)

- pierwsi nawróceni (J 19, 38)

Ewangelista Jan nie posługuje się przypowieściami, są natomiast mowy Jezusa. Janowi chodziło przede wszystkim o to, by czytelnicy uwierzyli i otrzymali życie wieczne, byli zbawieni.

Różnice wg „Katolicyzm od A-Z”

Miejsce działalności Jezusa:

- synoptycy w Galilei, a potem w Judei

- u Jana w Judei, a wzmianki o pobycie Jezusa w Galilei są rzadkie

Ewangelista Jan koncentruje się wokół świąt żydowskich.

Wydarzenia opisane przez Jana nie występują u synoptyków

- cud w Kanie Galilejskiej

- rozmowa z Nikodemem

- rozmowa z Samarytanką

- uzdrowienie ślepego, sparaliżowanego

- wskrzeszenie Łazarza

U Jana, mowy Jezusa stanowią prawie oddzielne traktaty teologiczne, brak przypowieści. Synoptycy akcentują ludzkie właściwości Jezusa. Jan podkreśla Jego człowieczeństwo, ale przede wszystkim patrzy na Jezusa z perspektywy wiary w Jego Bóstwo. Jezus jest Synem Bożym, postępuje zgodnie z wolą Ojca.

Cuda Jezusa są znakami podkreślającymi Jego Bóstwo.

- chrzest - narodziny nowego życia Bożego (woda zwana często „żywą”- nawiązuje do chrztu, który daje Ducha Świętego)

- Eucharystia - Ciało i Krew są prawdziwym pokarmem i napojem dającym życie wieczne.

CHRYSTOLOGIA JANOWA

Prolog nadaje pojęciu chrystologicznemu pojęcie LOGOSU

Chrystologia Janowa łączy się:

- ze starotestamentową koncepcją Boga Stwórcy;

- z judaistyczną teologią mądrości;

- z teologią objawiającego się Słowa, który w Chrystusie uzyskuje największy wyraz.

Już w prologu znajduje się:

* idea preegzystencji;

* idea Synostwa Bożego;

Obie idee ulegają rozminięciu w dalszych częściach Ewangelii.

O preegzystencji świadczy Jan Chrzciciel. (J 1, 30 i J 6, 62 oraz J 17, 5 a także J 17, 1-5 - mowa Arcykapłańska Jezusa)

O Synostwie Bożym świadczy formuła „ego-ejmi” (J 10, 14-15. J 14,6, oraz J.15, 1-5)

„Ja Jestem” - odpowiednik „Wj 3, 14” „ Jestem który Jestem” oznacza godność Jezusa Chrystusa przekraczające kategorie ludzkie. Przypomnienie objawienia Boga w ST oznacza godność Boską Jezusa. W tym określeniu objawia się ostatecznie Bóg.

Powołanie pierwszych uczniów (podają wszyscy Ewangeliści)

- Mt 4, 18-22

- Mk 1, 16-20

- Mk 2, 13-14

- Łk 5, 1-11

- Łk 5, 27-28

- Łk 6, 12-16

- J 1, 35-51 - ten tekst można podzielić na 3 etapy:

1. Pozyskanie dwóch pierwszych uczniów - J 1, 35-39

2. Powołanie Piotra wraz ze zmianą imienia - J 1 40-42

3. Powołanie Filipa i Nataniela - J 1, 43-51

Jest to prawie pamiętnikowy opis wydarzeń, co nie pozwala wątpić o historyczności opisu. Jan wymienia imiona tylko dwóch - Andrzeja i Piotra. Uczniem, który z Andrzejem poszedł za Chrystusem (odeszli od Jana Chrzciciela) był Jan, ale siebie przemilczał.

PIERWSI UCZNIOWIE

J 1, 35-51

Jako pierwszy wezwany został Piotr w Galilei. (wg synoptyków - różnice w powołaniu) Jan Ewangelista mówi o powołaniu pierwszych uczniów nad Jordanem w Judei. Określani są jako uczniowie Jana Chrzciciela. Oni udają się po usłyszeniu świadectwa swego mistrza do Jezusa, zostają przyjęci, dopiero oni przyciągają Piotra (Natanaela - Filip).

Filip powołany przez samego Chrystusa.

Obie tradycje: Janowa i synoptyków mają charakter historyczny, podane są nawet godziny. Nie należy ich przyjmować jako przeciwstawne, lecz jako CONCORDIA - tzn. zgodne mimo różnic. Synoptycy zakładają wcześniejszą znajomość Chrystusa z uczniami, który z Galilei zapraszał ich do służby Apostolskiej. Wg synoptyków Jezus rozpoczął opisywać działalność Chrystusa w Galilei. Jan również zaczyna opisywać działalność Chrystusa w Galilei (wesele w Kanie Galilejskiej)

Z Galilei udał się do Kafarnaum, gdzie była świątynia żydowska. Pierwsze zetknięcie się Jezusa z niektórymi uczniami nad Jordanem mogło się synoptykom wydawać jako drugorzędne, dlatego je pomijają. Podkreślają, że poszli natychmiast, zostawili łodzie…

J 1, 35-37 - Jezus przebywał w okolicach gdzie przebywał Jan. Jan Chrzciciel nazywa Jezusa Barankiem. Efektem tego świadectwa Jana Chrzciciela było dołączenie się uczniów do Jezusa (w znaczeniu dosłownym i teologicznym) Znaczenie dosłowne: zostawiam jedno, idę za drugim. (greckie apothulei - idę za kimś)

Znaczenie teologiczne: nie tylko przejście fizyczne, ale też nakłonienie serca - wiara, los, który będę dzielić z Mistrzem.

J 12, 26 - Iść za Jezusem, tzn. służyć. „Ja Jestem”, „Jestem, który Jestem” Jezus używa tych słów co Bóg. „Gdzie Ja Jestem, tam i mój Sługa” Bogu służyć to królować.

„Służba gwarantuje zwycięstwo” - S. Wyszyński

J 21, 19 - wspólny los, wiara w Jezusa (obejmuje całego człowieka - intelekt, serce, wola) Iść za Jezusem to naśladować Go.

J 13, 15 i J 13, 34

Pójście za Jezusem wymaga poznania i uznania Go. Dwaj pierwsi uczniowie czynią to z zaangażowaniem po świadectwie Jana Chrzciciela. „Oto Baranek Boży” Poznają i idą. Dar wiary i nadprzyrodzona miłość przekształciła ich w Apostołów (między uczniami a Nauczycielem był respekt, dystans). Dystans między Chrystusem a Apostołami przerasta w nadprzyrodzoną miłość.

J 1, 38-39 i Mk 9,5

Rabbi - tytuł przysługujący uczonym w Piśmie. Przekonali się o Jego posłaniu mesjańskim i rozpoczęli działalność misyjną i pociągnęli za sobą Piotra Szymona.

Dwoma Apostołami byli:

1. Andrzej - brat Szymona Piotra. (o tym powołaniu nie mówią synoptycy)

2. Jan (prawdopodobnie nie podaje siebie, bo nie wypada) Powołuje Jakuba, swego brata (synowie Zebedeusza)

Porównaj Mk 1, 19 - mówi o powołaniu uczniów w Galilei, omijając powołanie w Judei. Jan w tym powołaniu uczestniczył i je opisał. Marek tylko słyszał od Mistrza ludzkiego)

Podaje godzinę 10, ale jej nie interpretuje (wtedy godzina liczyła, w zależności od pory roku albo 45 minut albo 75 minut)

J 1 40-42 - Powołanie Piotra

To, że powołanie Piotra opisane jest na drugim miejscu, to nie znaczy że pomniejsza go, bo wiele razy wspomina - „Panie, do kogóż pójdziemy, Ty masz słowa żywota wiecznego”

J 13, 6-10 - Ostatnia Wieczerza, umycie nóg.

J 21, 15-17 - Piotr otrzymuje władzę pasterską (nad j. Genezaret w Galilei po zmartwychwstaniu przekazanie największej władzy ludzkiej, potęga miłości.)

J 1, 40-42

Piotr obok rodowego imienia Szymona syna Jana, otrzymał symbolicznie Kefas po grecku Petros = opoka, skała. Zmiana lub nadanie nowego imienia w środowisku semickim było wydarzeniem nadzwyczajnym i oznaczało istotną zmianę egzystencji lub stosunku do osoby zmieniającej. W kulturze semickiej imię oznaczać będzie istotę osoby lub przedmiot (Ty jesteś taki, jak Twoje imię) Petros = skała.

Jan ukazuje Chrystusa jako Mesjasza!

1. W NT Mesjasz występuje tylko u J 4, 25 („wiem że przyjdzie Mesjasz”)

2. Andrzej „znaleźliśmy Mesjasza” po powołaniu J 1, 41 Janowi chodziło o zdystansowanie się od Judaizmu, od doczesnego pojmowania (Dz 1, 26 „ Czy w tym czasie wrócisz?” - o królestwie Bożym)

J 4, 1-42 Spotkanie z Samarytanką (wspólnota kumerańska oczekiwała przyjścia dwóch Mesjaszy).

Powołanie Filipa i Natanaela

J 1, 43-46 - Podobnie jak powołanie pierwszych uczniów Jana i Andrzeja, odnaleźli Chrystusa, potem świadectwo i powołanie w wyniku spotkania z Chrystusem. Udali się do Galilei. Powodem do powołań misyjnych była świadomość, że Chrystus jest wysłannikiem Ojca. To wzbudziło miłość.

J 1, 43 - Powołanie Filipa. Przypomina powołanie synoptyczne (Mk 2, 14, Mk 4, 19, Łk 5, 27) Filip u Jana odgrywa większą rolę niż u synoptyków, którzy jedynie go wymieniają

J 6, 5-7 rozmnożenie chleba

J 1, 45

„ FILIP SPOTKAŁ NATANAELA I POWIEDZIAŁ DO NIEGO :

< ZNALEŹLIŚMY TEGO , O KTÓRYM PISAŁ MOJŻESZ W PRAWIE I PROROCY - JEZUSA , SYNA JÓZEFA , Z NAZARETU >.''

Zwracając się do Natanaela Filip posługuje się tekstem ST - „ syn Józefa i Maryi „ .

J 1 , 46 ;

„ RZEKŁ DO NIEGO NATANAEL : < CZYŻ MOŻE BYĆ CO DOBREGO Z NAZARETU ? > ODPOWIEDZIAŁ MU FILIP :

CHODŹ I ZOBACZ ! >

Nazaret - zbyt podrzędne by stać się miejscem zamieszkania Zbawiciela .

J 6 , 42 ;

„ I MÓWILI ; < CZYŻ TO NIE JEST JEZUS , SYN JÓZEFA KTÓREGO OJCA I MATKĘ MY ZNAMY ? JAKŻEŻ MOŻE ON TERAZ MÓWIĆ : „ Z NIEBA ZSTĄPIŁEM „ >.

Imię Natanael pochodzi z Kany Galilejskiej ( J 21,2)

Kim był Natanael ?

Po 1-wsze : - jednym z 72 uczniów ;

Po 2-gie :- jednym z dwóch uczniów spieszących do Emaus ( Łk 24 , 13-18 ;

Po 3-cie - Szymon gorliwy ( Łk , Mt )- raczej błędna interpretacja ;

Po 4-te - od IV w . przyjmuje się jako 2-gie imię :NATANAEL - BARTŁOMIEJ .

Mk 3 , 18 Wymienia i Filipa .

Dz 1 , 13 ; - występuje z Tomaszem

BARTŁOMIEJ -syn Kolemasa

J 1, 47 -51 ( widział NATANAELA pod drzewem figowym )

Chrystus ukazuje swoją wszechwiedzę podobnie jak przy spotkaniu z Szymonem Piotrem . Wg Jana wszechwiedza ta polega na dokładnym

wglądzie istoty każdego człowieka i natychmiastowej interpretacji

J 2 , 25 ; „ JEZUS NIE POTRZEBOWAŁ NICZYJEGO ŚWIADECTWA O CZŁOWIEKU . SAM BOWIEM WIEDZIAŁ , CO W CZŁOWIEKU SIĘ KRYJE .

JAN PAWEŁ II - tylko Chrystus

wie , co kryje się w człowieku .

„Otwórzcie drzwi swoich serc „( homilia 22 10 78r. )

J 5 , 42 ;

„ WIEM O WAS , ŻE NIE MACIE W SOBIE MIŁOŚCI BOGA „

J 6 , 15 ;

„ GDY WIĘC JEZUS POZNAŁ , ŻE MIELI PRZYJŚĆ I PORWAĆ

GO , ABY GO OBWOŁAĆ KRÓLEM , SAM USUNĄŁ SIĘ

ZNÓW NA GÓRĘ .”

• Gdy Jezus poznał....-

J 1 , 48 ;

{„ POWIEDZIAŁ DO NIEGO NATANAEL : <SKĄD> ZNASZ ? > ODRZEKŁ MU JEZUS < WIDZIAŁEM CIĘ , ZANIM CIE ZAWOŁAŁ FILIP , GDY BYŁEŚ POD DRZEWEM FIGOWYM > .

„-WIDZIAŁEM CIĘ ZANIM .....”

J 1 , 47 ; .....” PATRZ , TO PRAWDZIWY IZRAELITA , W KTÓRYM NIE MA PODSTĘPU ...”

Jezus zna człowieka bez względu na odległość. „ Prawdziwy Izraelita „ - chodzi o postawy religijne .

Natanael nazywa Jezusa - „ Królem Izraela „ .

Określenie „ SYN CZŁOWIECZY „ przypisuje sobie Chrystus .

Ewangelista zaczerpnął z apokaliptyki ( również „ otwarte niebo „ )

Chwała Chrystusa przy Jego paruzji - Ewangelista podkreśla związek

Jezusa z Ojcem . ( „ Drabina Jakubowa sięgająca nieba „ )

II CZĘŚĆ EWANGELII ŚW. JANA .

- Prolog ;

• Powołanie uczniów ;

- Powrót do Ojca ;

- Męka Jezusa ( 2 rozdz. );

- Objawienie się Jego chwały - Zmartwychwstanie

4 opisy Męki - do najstarszych - ....Mękę poruszano w katechezie pierwotnej . Powstawały obrazy Męki .

Jest to Męka Pana za wielu . Problem ten obecny we wszystkich Listach Jana .

Odkupienie - u Jana ;

U Pawła i synoptyków występuje ( Mk 10, 45 ;)

„ BO I SYN CZŁOWIECZY NIE PRZYSZEDŁ , ABY MU SŁUŻONO , LECZ ŻEBY SŁUŻYĆ I DAĆ SWOJE ŻYCIE NA

OKUP ZA WIELU „ Mt 26 , 28 ; „ BO TO JEST MOJA KREW PRZYMIERZA , KTÓRA ZA WIELU BĘDZIE WYLANA NA ODPUSZCZENIE GRZECHÓW „ . Ewangelia Janowa jest sama w sobie , można ją zrozumieć bez synoptyków . Inna jest interpretacja u Jana niż synoptyków . Np. -rozmnożenie chleba .

Godzina w opisie Jana jest ważna w dwóch znaczeniach :

1. Śmierć Chrystusa ;

2. Chwalebne objawienie

J 13 , 1 ;

„ BYŁO TO PRZED ŚWIĘTEM PASCHY . JEZUS WIEDZĄC , ŻE

NADESZŁA JEGO GODZINA PRZEJŚCIA Z TEGO ŚWIATA DO OJCA , UMIŁOWAWSZY SWOICH NA ŚWIECIE DO

KOŃCA ICH UMIŁOWAŁ „.- występuje znaj. Godz. I eschatologiczna treść- -przejście Chrystusa z tego świata do Ojca .

Jezus stwierdza z mocą jaką żywi miłość do „ tych i tego świata „ , która jest odbiciem miłości Ojca ( echem ) „ Umiłowawszy , do końca ich umiłował

---