PRELEKCJA NA ZEBRANIE DLA RODZICÓW NA TEMAT:
Rola przedszkola w przygotowaniu dziecka do podjęcia nauki w szkole.
Przygotowanie dziecka do podjęcia nauki szkolnej jest jednym z podstawowych warunków wyznaczających późniejsze efekty dydaktyczne i wychowawcze ucznia i szkoły.
Przekroczenie progu szkoły stawia dziecko przed koniecznością rozwiązywania nowych zadań w nowej sytuacji. Nagłe przejście ze swobodnego okresu życia zabawowego, które dominuje w przedszkolu, w okres wysokiej dyscypliny i obowiązkowości w szkole, jest dla dziecka sytuacją trudną. [M. Tyszkowa 1986, s. 16] Szkoła nakłada bowiem na dziecko nowe, niełatwe i dość liczne obowiązki, które przysporzyć mogą mu wiele trudności. Aby temu zapobiec, przygotowanie dziecka do szkoły musi rozpocząć się na długo przed rozpoczęciem nauki w klasie pierwszej.
Przygotowanie dziecka do szkoły to jedna z głównych dziedzin działalności przedszkola, gdyż stanowi pewne zabezpieczenie przed przykrymi dla niego sytuacjami, jakie mogą wynikać z konieczności przestawienia się na kontakt z zupełnie odmiennym niż dotychczas środowiskiem i nowymi zadaniami i wymaganiami.
Przedszkole jest placówka opiekuńczo- wychowawczą, której celem jest wszechstronny rozwój i przygotowanie dzieci do szkoły oraz pomoc pracującym rodzicom. Do zadań przedszkola należy wszechstronne wychowanie dzieci, opieka nad ich zdrowiem i bezpieczeństwem, współpraca z rodziną, szkołą i środowiskiem, stymulowanie rozwoju dzieci oraz wyrównywanie odchyleń w tym rozwoju. Funkcja opiekuńcza, wychowawcza, wyrównawcza i społeczna są ze sobą integralnie powiązane i wszystkie składają się na efekty działalności przedszkola.
Według współczesnych koncepcji kształcenia, wychowanie przedszkolne uważane jest za pierwszy szczebel nauczania i wychowania. Jest bezpośrednio łączone z nauczaniem początkowym.
Właściwe przygotowanie dziecka do szkoły, wiąże się z koniecznością rozumienia pojęcia „ dojrzałości szkolnej”. Ogólnie rzecz ujmując, dojrzałość szkolna to „osiągnięcie przez dziecko takiego stopnia rozwoju intelektualnego, społecznego i fizycznego, jaki jest niezbędny do sprostania wymaganiom szkoły” [ B. Wilgocka- Okoń, 1972 s. 40]
Według S. Szumana, aby dziecko mogło z powodzeniem uczyć się i wychowywać w szkole, niezbędne jest osiągnięcie przez nie określonego poziomu rozwoju fizycznego i fizycznego, wiedzy i doświadczenia, orientacji w świecie i zaradności. Dziecko w szkole spotyka się z nowymi warunkami, do których musi się stopniowo przyzwyczaić i podporządkować się stawianym mu wymaganiom. Aby mogło to nastąpić dostatecznie szybko i łatwo, bez konfliktów, bez nerwowości, uporu, dziecko musi osiągnąć dojrzałość szkolną. [ S. Szuman w: L. Wołoszynowa 1970, s. 157]
Pomyślny start szkolny zależy nie tylko od „dojrzałości” lecz także od przygotowania dziecka do szkoły. Jego gotowość i „zdolność chłonięcia nauki”, włączanie się i uczestniczenie w życiu szkoły zależy od wpływu środowiska i pracy wychowawczej nad dzieckiem w okresie przedszkolnym[L. Wołoszynowa 1960, s. 177] Według M. Pilkiewicza dobre przygotowanie dziecka do szkoły nie jest wynikiem „samorzutnego dojrzewania” lecz wynikiem pracy, jaka została włożona przez wychowawców i opiekunów w wychowanie i rozwój dziecka w okresie przedszkolnym. [ M. Pilkiewicz w L. Wołoszynowi 1970, s. 201]
Osiągnięcie dojrzałości szkolnej jest więc wynikiem prawidłowego kierowania rozwojem dziecka w wieku przedszkolnym.
Przygotowanie dziecka do rozpoczęcia nauki w szkole można rozpatrywać w dwóch zakresach: szerokim i wąskim.
W znaczeniu szerokim jest to - kształtowanie przez cały okres wychowania przedszkolnego osobowości dziecka, zdolności poznawczych, operacji umysłowych , takich jak: porównywanie, uogólnianie, analiza i synteza, a także postaw społeczno- moralnych i charakteru. Wiąże się ze stymulacją rozwoju poprzez zdobywanie różnorodnych doświadczeń oraz z nadaniem działalności dziecka charakteru poznawczego.
W znaczeniu wąskim- przygotowanie do szkoły jest zdobywaniem wiadomości i umiejętności bezpośrednio związanych z wymaganiami szkoły tj. czytania, pisania, liczenia. Musi ono być wplecione w różnorodne zabawy i zajęcia i łączyć się z treściami wszystkich dziedzin wychowania w przedszkolu.
Można powiedzieć iż dziecko w wieku niemowlęcym i poniemowlęcym uczy się całkowicie spontanicznie, naturalnie, w każdych okolicznościach, niejako mimowolnie, a nawet przypadkowo. Drugim rodzajem uczenia się jest uczenie się „reaktywne” pod kierunkiem dorosłego. Uczenie staje się działalnością celową, ukierunkowaną, wymagającą od uczącego się coraz większej samodzielności intelektualnej, zdolności koncentracji na wykonywanym zadaniu, wytrwałości w pokonywaniu przeszkód. [ L. Wygotski 1971, s. 520] Tak więc w wieku sześciu lat przemianom podlega relacja dziecka z otoczeniem w zakresie uczenia się.
Dokonują się w nim zmiany pozwalające na samodzielne, odpowiedzialne podejmowanie i realizowanie zadań stawianych przez otoczenie. Aktywność dziecka staje się coraz bardziej intencjonalna, planowa i systematyczna, jest coraz lepiej zorganizowana. Dziecko staje się coraz bardziej wytrwałe , zdolne do pracy zespołowej, do podporządkowywania się innym w toku pracy.
Rola przedszkola w zakresie uczenia się dziecka polega głównie na stwarzaniu okazji, które sprzyjają zdobywaniu przez dziecko wiadomości i umiejętności z własnej jego potrzeby. Zamierzone uczenie się w tym wieku jest możliwe wtedy, gdy wiąże się ze spontanicznym lub wywołanym przez dorosłego zainteresowaniem dziecka, a stawiane mu wymagania są odpowiednie pod względem trudności.
Uczenie się w przedszkolu jest ściśle związane z dominującą formą aktywności dziecka w tym wieku- zabawą. To w trakcie zabawy dziecko zdobywa doświadczenia, wiedzę o świecie, nabywa sprawności i umiejętności, uczy się oddziaływać na otoczenie. Stwarzając odpowiednie warunki i odpowiednio kierując zabawa dziecka i jego twórczością, dorosły bogaci zasób słownictwa dziecka, wiadomości i rozwija sprawności ruchowe, kształci uczucia moralne, estetyczne i społeczne oraz zasady społecznego współżycia. Zabawa jako dominująca forma działalności dziecka, zastępuje typowe dla dorosłych formy działalności: uczenie się, pracę, aktywność społeczną. [ W. Okoń 1987, s. 18]
Wiele czynności zabawowych dziecka przedszkolnego przechodzi w pracę w okresie szkolnym.
W przedszkolu proces wychowania i kształcenia jest zintegrowany. W programach przedszkolnych proces wychowania ujmowany jest w sposób globalny, wieloaspektowy. Kształcenie włączone w system wychowania, to głównie stymulowanie rozwoju procesów poznawczych, poszerzanie wiedzy dziecka o otaczającym świecie, rozwijanie jego zdolności i umiejętności. W jego zakres wchodzi także przygotowanie dziecka do nauki szkolnej, kształtowanie pojęć matematycznych, gotowości do nauki czytania i pisania. Zabawa, praca, zajęcia, czynności samoobsługowe dziecka , czyli wszystkie sytuacje związane z pobytem dziecka w przedszkolu mają charakter wychowawcy i oddziałują na rozwój całej jego osobowości. Treści kształcące mogą dominować w zabawach dydaktycznych, zajęciach organizowanych przez nauczycielkę, jednak zawsze są powiązane z pracą wychowawczą.
Prawidłowa realizacja treści zawartych w programie wychowania przedszkolnego jest niezbędnym warunkiem dobrego przygotowania sześciolatka do zadań , jakie stawia przed nim szkoła. Przygotowanie dziecka do szkoły nie jest w przedszkolu dziedziną wydzieloną lecz realizowane jest poprzez wszystkie formy aktywności dziecka, z więc zdrowotną, umysłową, społeczno- moralną czy estetyczną.
Zadaniem przedszkola w zakresie wychowania zdrowotnego jest czuwanie nad zdrowiem i bezpieczeństwem dziecka , racjonalne odżywianie , opieka nad narządami zmysłu , wdrażanie zasad higienicznego trybu życia , uregulowane godziny posiłków i odpoczynku.
Przedszkole oddziałując na ukształtowanie społeczno- moralnej sylwetki dziecka rozwija określone cechy jego osobowości. Dąży do wyrobienia odpowiedniego stopnia samodzielności zaradności w różnych sytuacjach, poprzez czynności samoobsługowe w zakresie samodzielnego jedzenia, mycia się, ubierania, niezbędne nawyki higieniczne. Bardzo ważne jest także wykonywanie przez dziecko drobnych prac gospodarczych związanych z pełnieniem dyżurów. Kształtuje to w dziecku poczucie obowiązkowości, sumienności i uspołecznia je. Przy wykonywaniu różnych prac kształtuje się w dziecku nawyk doprowadzenia czynności do końca. Wyrabia to wytrwałość, systematyczność i obowiązkowość, które są niezbędne w późniejszym życiu ucznia. Przedszkole dostarcza okazji do współdziałania w grupie rówieśniczej, przez co dziecko uczy się dostrzegać i rozumieć potrzeby innych, kształtuje umiejętność zgodnego i kulturalnego współżycia w grupie , uczucie empatii, podporządkowania się wspólnym interesom, wdraża do przestrzegania dyscypliny.
W trakcie wycieczek, rozmów z nauczycielką, opowiadań, zabaw i zajęć dzieci pogłębiają swoją wiedzę o bliższym i dalszym otoczeniu, ludziach i świecie przyrody. Zdobywają nowe umiejętności, wiadomości, doświadczenia i przeżycia. Chęć dzielenia się nimi jest podstawą do rozwijania mowy. Duże znaczenie dla późniejszej nauki w szkole ma duży zasób słownictwa, pojęć, umiejętności, swobodnego i zrozumiałego dla otoczenia wypowiadania się, opowiadania wrażeń, wyrażanie swych pragnień i ocen.
Przygotowanie dziecka sześcioletniego do roli ucznia obejmuje także wstępną naukę czytania i pisania. Bardzo ważne w tej dziedzinie jest rozwijanie procesów analizy i syntezy wzrokowej i słuchowej, umiejętności wyodrębniania szczegółów z całości oraz scalania wyodrębnionych elementów. Przy obu tych czynnościach ważna jest dobra koordynacja wzrokowo- ruchowa. Program wychowania w przedszkolu obejmuje elementarną naukę czytania, a więc rozumienie symboliki liter i pisma oraz prawidłową analizę i syntezę wzrokową i słuchową wyrazów i słuch fonematyczny.
Aby ułatwić dziecku przyszłą naukę pisania prowadzi się w przedszkolu zajęcia i zabawy mające na celu usprawnianie ręki. Sprawność manualną rozwija się poprzez wszelką działalność plastyczną, konstrukcyjną i czynności graficzne, które kształtują także koordynację wzrokowo- ruchową i utrwalają kierunek działania.
W przygotowaniu dziecka do podjęcia nauki w szkole ważne jest stymulowanie rozwoju poznawczego, emocjonalnego, społecznego i fizycznego oraz dawanie dziecku podstaw do własnej aktywności. Aby to osiągnąć konieczna jest właściwa organizacja środowiska do działania obfitującego w różne zdarzenia, osoby, przedmioty, kontakt z książkami, symbolami, napisami itp. Nauczyciel powinien uwrażliwiać dziecko na odpowiednie bodźce, tłumaczyć, wyjaśniać, zachęcać, ale głównie kształtować emocje, pobudzać ciekawość, zainteresowania i motywacje. [ A. Brzezińska 1987, s.9]
W procesie przygotowania dziecka do szkoły koniecznym elementem jest współpraca przedszkola z rodziną.
Przedszkole musi zaspakajać potrzeby dzieci, które rozwijają się w różnym tempie, pochodzą z różnych środowisk, różnych kulturowo rodzin. O poziomie rozwoju poszczególnych dzieci decydują w znacznym stopniu: stan ich zdrowia, warunki życia w rodzinie, kultura wychowawcza domu, sposób zaspakajania potrzeb dziecka, stwarzanie mu sytuacji wyzwalających aktywność oraz kontakty społeczne. [E. Capińska 1996, s. 39-47]
Dlatego do głównych zadań przedszkola należy wyrównywanie startu szkolnego, a więc takie przygotowanie do podjęcia obowiązków szkolnych, aby wszystkie dzieci w klasie I miały równe szanse. Zadaniem przedszkola jest niwelowanie istniejących braków środowiskowych i rozwojowych, korygowanie wad i nieprawidłowości rozwoju dziecka. Wymaga to indywidualnego spojrzenia na dziecko i bardzo dobrego poznania go, czemu służy diagnoza poziomu dojrzałości szkolnej. Nauczyciel musi stwarzać okazję do sprawdzenia możliwości dziecka, obserwować je w różnych sytuacjach, aby zaplanować pracę wyrównawczą w ciągu całego roku szkolnego. Pomocą służą mu poradnie Psychologiczno Pedagogiczne. Zabawy i zajęcia podczas pracy wyrównawczej powinny być dostosowane do możliwości dziecka tak, aby pozwalały osiągnąć mu sukces.
Stymulowanie rozwoju dzieci z dysharmoniami w rozwoju powinni przebiegać w toku kontaktów indywidualnych, podczas pracy w zespole, ale przede wszystkim w trakcie zabaw i zajęć z całą grupą poprzez indywidualizację zadań.
W niektórych przypadkach konieczne jest organizowanie zajęć indywidualnych lub w zespołach dzieci o podobnych niedoborach. Ważne jest aby zajęcia te były dla dzieci atrakcyjne i nie powodowały poczucia mniejszej wartości.
Systematyczne, przemyślane kierowanie dzieckiem, oddziaływania wychowawcze w przedszkolu mają decydujące znaczenie dla przygotowania dziecka do szkoły. Praca wychowawcza przedszkola wspomagana przez rodziców w domu, powinna zmierzać do jak najlepszego, wszechstronnego i harmonijnego rozwoju osobowości dziecka. Tak pojęty rozwój może być gwarancją powodzenia dziecka w szkole.
Opracowała:
mgr Katarzyna Kulesza
Przedszkole nr 9 w Tychach
BIBLIOGRAFIA:
1. Tyszkowa M.: Zachowanie się dzieci szkolnych w sytuacjach trudnych. PWN, Warszawa
1972.
2. Wilgucka- Okoń B.: Dojrzałość szkolna dzieci, a środowiska. PWN, Warszawa 1972.
3. Wołoszynowi L.(red.): Materiały do nauczania psychologii. PWN, Warszawa 1970.
4. Wołoszynowi L.: Psychologia pomaga wychowaniu. WP, Warszawa 1960.
5. Wygotski L.S.: Wybrane prace psychologiczne. PWN, Warszawa 1971.
6. Okoń W.: Zabawa, a rzeczywistość. WSiP, Warszawa 1987.
7. Brzezińska A.: Psychopedagogiczne problemy edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej.
WSiP, Warszawa 1987.
8. Capińska E.: Dziecko dobrze przygotowane do szkoły. „Edukacja i dialog” 1996, nr 1