ZADANIA POWIATU Z ZAKRESU AKTYWIZACJI RYNKU PRACY I PRZECIWDZIAŁANIU BEZROBOCIU
Powiat jest jednostką samorządu terytorialnego, a zarazem podziału administracyjnego. Swoim zasięgiem obejmuje część obszaru województwa, a jego funkcjonowanie reguluje ustawa z dnia 5 czerwca, 1998r. o samorządzie powiatowym. Powiaty tworzy, dzieli, łączy oraz znosi Rada Ministrów w drodze rozporządzenia. Powiat, podobnie jak gmina i województwo, realizuje zadania własne (wymienione w ustawie o samorządzie powiatowym) oraz zlecone z zakresu administracji państwowej. Jednym z zadań realizowanych w ramach zadań własnych jest: „przeciwdziałanie bezrobociu oraz aktywizacja lokalnego rynku pracy”·.
Zadania powiatu dotyczące polityki rynku pracy określa ustawa
z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. W myśl tej ustawy głównymi celami polityki rynku pracy są: osiągnięcie pełnego zatrudnienia oraz wysokiej jakości wykonywanej pracy, rozwój zasobów ludzkich, a także wzmacnianie solidarności społecznej. Wszystkie wymienione w tym akcie zadania obejmujące powiat realizowane są przez Powiatowe Urzędy Pracy, działające w ramach administracji zespolonej, jako odrębna jednostka organizacyjna. Są to instytucje wspierające bezrobotnych w aktywnym poszukiwaniu pracy, badające lokalny rynek pracy oraz zachęcające do tworzenia nowych miejsc pracy. Starosta powiatu powołuje dyrektora PUP, spośród kandydatów posiadających wyższe wykształcenie i minimum 3-letnie doświadczenie w publicznych instytucjach bądź, co najmniej 5-letnie w innych instytucjach runku pracy. Może on go także odwołać. Starosta ma także prawo upoważnić dyrektora urzędu pracy do wydawania w jego imieniu decyzji, postanowień i zaświadczeń. Decyzje te dotyczą:
- przyznawania i utraty statusu bezrobotnego,
- przyznawania, wstrzymania lub pozbawienia prawa do zasiłków, stypendiów, czy też innych świadczeń finansowanych z Funduszu Pracy, a także o obowiązku zwrotu świadczeń nienależnie pobranych
- odroczeniu terminu spłaty, częściowym lub całkowitym umorzeniu, bądź rozłożeniu na raty nienależnie pobranego świadczenia.
Zadaniem PUP jest ewidencja osób nie posiadających zatrudnienia i szukających pracy. Pracownicy w ramach tego zadania zajmują się prowadzeniem rejestracji bezrobotnych, sprawami dotyczącymi świadczeń pieniężnych oraz zgłaszaniem uprawnionych do ubezpieczenia społecznego i zdrowotnego.
Urzędy pracy udzielają pomocy zarówno bezrobotnym, jak i pracodawcom w kwestiach związanych z pośrednictwem oraz informacją zawodową. Wspomniana pomoc udzielana jest często nie tylko w ramach codziennych czynności pracowników PUP, ale także Klubów Pracy, które tworzą zarejestrowani bezrobotni oraz lider klubu, którym najczęściej jest osoba pracująca w urzędzie. Doradztwo ma charakter indywidualny i grupowy, jest ono realizowane przez doradcę zawodowego. Skupia się na przygotowywaniu bezrobotnych do rozmów kwalifikacyjnych, pomocy w tworzeniu biznesplanów, czy też redagowaniu CV oraz listów motywacyjnych. PUP koncentruje swoją uwagę także na pracodawcach pomagając im znaleźć pracowników o odpowiednich kwalifikacjach. Pracownicy urzędów pracy organizują w tym celu pośrednictwo półotwarte. Ponadto w ramach tego zadania organizowane są giełdy pracy, spotkania otwarte, targi dzięki czemu pracodawcy i osoby chętne do podjęcia/zmiany pracy mogą podczas takich spotkań znaleźć pracownika, bądź pracę. W ramach pośrednictwa urzędy pracy są zobowiązane do informowania zarówno poszukujących pracy, jak i pracodawców o sytuacji oraz przewidywanych zmianach na lokalnym rynku pracy. Informacje te powinny zawierać nie tylko możliwości zatrudnienia, czy rozwoju związane z terenem działania danego urzędy pracy, ale także okolicznych powiatów. W tym celu PUP powinny współdziałać między sobą w zakresie wymiany koniecznych informacji. PUP pomagają także w poszukiwaniu pracy osobom niepełnosprawnym. Poza działaniami skupiającymi się na poszukiwaniu odpowiednich ofert pracy urzędy pracy podejmują także inicjatywy zachęcające pracodawców do zatrudniania takich osób. Instrumentami zachęcającymi jest, np. pomoc finansowa zapewniana pracodawcy w wyposażeniu miejsca pracy osoby niepełnosprawnej. PUP współpracują również z organizacjami pozarządowymi oraz fundacjami działającymi na rzecz zatrudnienia osób, które nie są w pełni sprawne fizycznie. W ramach tej współpracy dbają m.in. o przestrzeganie praw osób niepełnosprawnych przez pracodawców.
Jednym z ważniejszych zadań jest „opracowanie i realizacja programu promocji zatrudnienia oraz aktywizacji lokalnego rynku pracy stanowiącego część powiatowej strategii rozwiązywania problemów społecznych, o której mowa w odrębnych przepisach”. Urzędy pracy tworzą okresowe plany zawierające cele oraz określone działania dążące do ich realizacji. Mogą one stanowić działania samodzielne tylko dla danego powiatu, bądź też być elementem programów regionalnego rozwoju. Na podstawie tych programów opiera się niemal cała praca PUP. Są one przygotowywane i realizowane na zasadzie partnerstwa. Oznacza to stworzenie odpowiednich warunków organizacyjnych oraz zapewnienie funduszy umożliwiających sprawną i efektowną realizację projektów przy udziale partnerów (którymi mogą być władze samorządowe, czy lokalni pracodawcy). PUP realizują projekty z zakresu promocji zatrudnienia, które wynikają z programów operacyjnych współfinansowanych ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego. Jednym z przykładów jest Program Operacyjny Kapitał Ludzki, którego celem jest pełne wykorzystanie potencjału zasobów ludzkich, realizowane m.in. przez wzrost zatrudnienia, podniesienie poziomu wykształcenia. Głównym priorytetem tego programu jest „Zatrudnienie i integracja społeczna”, którego urzeczywistnienie umożliwi lepsze przygotowanie PUP i innych jednostek działających w obszarze zatrudnienia do lepszego oraz efektywniejszego wykonywania powierzonych im zadań. Ponadto program Kapitał Ludzki stawia sobie za cel rozwój zasobów ludzkich i potencjału przedsiębiorstw. Realizacja tego celu ma polegać na przejściu od gospodarki pracy i kapitału do gospodarki opartej na wiedzy, gdzie istotna jest informacja oraz związane z nią technologie.
Można by rzec, że wszystkie „sukcesy” urzędów pracy, np. stworzenie nowych miejsc pracy, są właśnie efektem realizacji programów rozwijających lokalny rynek i wspierających zatrudnienie.
Kolejne zadanie to „pozyskiwanie i gospodarowanie środkami finansowymi na realizację zadań z zakresu aktywizacji lokalnego rynku pracy”. PUP wykorzystuje pozyskane fundusze na finansowanie tzw. aktywnych form przeciwdziałaniu bezrobociu: prac interwencyjnych, szkoleń, staży absolwentów, czy też finansowanie studiów podyplomowych. W ramach organizowanych szkoleń oraz staży przyznawane są różnego rodzaju dodatki i stypendia szkoleniowe. Poza dodatkami szkoleniowymi, urząd pracy wypłaca także zasiłki oraz inne świadczenia należne zarejestrowanym w PUP z tytułu bezrobocia. Urzędy pracy w zakresie wykorzystania środków finansowych współpracuje z powiatowymi radami zatrudnienia. Wspomniane rady są organami opiniodawczo-doradczymi starosty w zakresie polityki rynku pracy. Opiniują one przede wszystkim celowość realizacji programów w ramach funduszy pieniężnych otrzymanych z Funduszu Pracy. W ramach współpracy z radami urzędy pracy mają za zadanie opracowywać sprawozdania zawierające analizę oraz ocenę rynku pracy, a także organów zatrudnienia.
PUP współdziałają także z gminami oraz wojewódzkimi urzędami pracy. Współpraca z gminami polega przede wszystkim na upowszechnianiu ofert pracy oraz informacji o usługach urzędów tj. o szkoleniach, stażach, pracach interwencyjnych itp. Z kolei wspólne działanie powiatowych i wojewódzkich urzędów pracy dotyczy podstawowych usług rynku pracy, np. opracowywaniu informacji zawodowych przydatnych w skutecznym poszukiwaniu pracy.
Do zadań w zakresie rynku pracy należy również inicjowanie i organizowanie instrumentów rynku pracy. Do takich instrumentów należy:
- finansowanie odbywania staży, przygotowania zawodowego;
- dofinansowanie podjęcia działalności gospodarczej i wyposażenia miejsca pracy;
- przygotowywanie wszelkich umów oraz dokumentacji związanej z pracami interwencyjnymi, robotami publicznymi, stażami, czy przygotowaniem zawodowym, a także ich kontrola;
- przygotowywanie sprawozdań dot. udzielanej pomocy publicznej .
Zadania urzędów pracy w zakresie rynku pracy obejmują nie tylko działania zmierzające do zmniejszenia bezrobocia, ale także „prowadzenie monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych". Opracowanie zawiera analizę struktury bezrobocia w zawodach oraz popyt na pracę dla poszczególnych zawodów z punktu widzenia ofert zgłaszanych do PUP. Pozwala to na formułowanie wniosków wykorzystywanych do tworzenia systemu kształcenia bezrobotnych. Dzięki temu możliwe jest dopasowanie szkoleń kwalifikacyjnych osób poszukujących pracy do oczekiwań pracodawców.
Bardzo ważnym zadaniem jest podejmowanie przedsięwzięć dążących do złagodzenia skutków zwolnień grupowych z przyczyn związanych z zakładem pracy. Pracownicy urzędów pracy wspólnie z pracodawcą podejmują działania skierowane na zmianę kwalifikacji lub ich podniesieniu oraz znalezieniu pracy w jak najszybszym czasie, najlepiej jeszcze przed upływem okresu wypowiedzenia pracownika. W związku z tym pracownicy przewidziani do zwolnienia korzystają z usług rynku pracy, tj. pośrednictwa, doradztwa zawodowego, szkoleń w ramach realizowanego projektu. Zwolnienia monitorowane zobowiązują pracodawcę do wypłaty świadczenia szkoleniowego na wniosek zwalnianego pracownika, na czas szkolenia prowadzonego w ramach łagodzenia skutków zwolnień grupowych.
Aktywizacja rynku pracy i przeciwdziałanie bezrobociu nie ogranicza się tylko do terytorium lokalnego, ale ma także charakter międzynarodowy. Urzędy pracy realizują zadania wynikające ze swobodnego przepływu pracowników między państwami. Dotyczą one osób będących obywatelami:
- Unii Europejskiej
- państw Europejskiego Obszaru Gospodarczego
- państw, „które mogą korzystać ze swobody przepływu osób na podstawie umów zawartych przez te państwa ze Wspólnotą Europejską i jej państwami członkowskimi” Zadanie związane z międzynarodowym przepływem pracowników realizowane jest w ramach sieci EURES oraz partnerstwa trans granicznego. EURES (EURopean Employment Services) to sieć współpracy publicznych służb zatrudnienia i ich partnerów na rynku pracy, wspierającą mobilność w dziedzinie zatrudnienia na poziomie międzynarodowym, w krajach Europejskiego Obszaru Gospodarczego czyli w krajach Unii Europejskiej oraz Norwegii, Islandii, Liechtensteinie, a także w Szwajcarii. W praktyce EURES tworzą przedstawiciele ministerstw i urzędów pracy oraz organizacje działające w obszarze zatrudnienia. Działalność PUP w ramach sieci EURES koncentruje się na:
- udostępnianiu osobom poszukującym pracy ofert pracy z 30 państw Europejskiego Obszaru Gospodarczego
- informowaniu osób zainteresowanych pracą w ramach EURES o warunkach życia i pracy na terenie danego kraju, np. o obowiązującym tam prawie pracy, podatkach, ubezpieczeniach społecznych
- pomocy zainteresowanym w rejestracji w bazie EURES
- organizowaniu kontaktów bezrobotnych i osób poszukujących pracy z pracodawcami działającymi na terenie Unii Europejskiej oraz Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Zadania związane z EURES realizowane również w ramach partnerstw trans granicznych, powstających w rejonach przygranicznych. Działają one jako część sieci EURES i mają podobne cele. Trans graniczne partnerstwa rozwiązują problemy wynikające z różnych praktyk oraz systemów prawnych. EURES - T pracuje także nad organizacją szkoleń po obu stronach granicy i zwiększeniem możliwości lokalnych rynków pracy.
Działalność urzędów pracy o charakterze międzynarodowym nie skupia się jedynie na współpracy w ramach sieci EURES. Polska uczestniczy w następujących partnerstwach trans granicznych: TriREGIO, T-Beskydy.
Zadanie międzynarodowego przepływu pracowniku realizowane jest także w ramach porozumień z partnerami zagranicznymi powiatu. Samorządy korzystając z konstytucyjnego prawa do współpracy międzynarodowej zawierają ze społecznościami innych krajów (niekoniecznie należących do UE/EOG) porozumienia partnerskie, na mocy których możliwe jest współdziałanie urzędów pracy z organami owej społeczności zajmującymi się obszarem zatrudnienia. W ramach tej współpracy organizowana jest przede wszystkim wymiana ofert pracy. Niekiedy partnerzy podejmują także wspólne inicjatywy, których celem jest zwiększenie liczby miejsc pracy i niwelacja bezrobocia.
Innym zadaniem jest „badanie i analizowanie sytuacji na lokalnym rynku pracy w związku z postępowaniem o wydanie zezwolenia na pracę cudzoziemca”. Obowiązkiem posiadania zezwolenia objęci są tylko cudzoziemcy, którzy bez niego nie mogą być zatrudnieni w Polsce. Nie dotyczy to, np. obywateli UE. PUP uczestniczą we wstępnej fazie postępowania o wydanie takiego zezwolenia. Przedsiębiorca chcący zatrudnić cudzoziemca zgłasza do urzędu pracy zapotrzebowanie na pracownika. Wówczas urząd pracy poszukuje wśród lokalnych bezrobotnych osób spełniających wymagane kwalifikacje. Jeśli nie znajdzie, dopiero wtedy przedsiębiorca występuje o zgodę na zatrudnienie cudzoziemca do wojewody. Od tej chwili dalszy tok postępowania toczy się przed wojewodą.
Ponadto urzędy pracy mają za zadnie udostępnianie informacji o zarejestrowanych osobach innym instytucjom i podmiotom rynku pracy, jeśli jest to niezbędne do realizacji powierzonych im zadań. Informacje mogą być udostępniane, np. związkom zawodowym, organizacjom pracodawców, instytucjom szkoleniowym.
PUP współpracują z ministrem pracy w zakresie tworzenia rejestrów centralnych. Wspomniany rejestr zawiera dane o rynku pracy. Urzędy pracy poprzez określone przez ministra oprogramowanie wysyłają informacje o formach wsparcia udzielonego bezrobotnym, a także dane osób zarejestrowanych i poszukujących pracy.
Podsumowując praca PUP opiera sie na tworzonych przez ich pracowników lokalnych programów promocji zatrudnienia. To od nich zależy efektywność działania urzędów pracy. Jednak biorąc pod uwagę praktykę to mimo obligatoryjnego zadania tworzenia programów wiele urzędów nie wywiazuje się Ocena działania PUP nie może być oparta na analizie celowości wyznaczenia oraz zrealizowania zadań zidentyfikowanych i ustalonych na szczeblu lokalnym, gdyż pomimo obowiązku ustawowego nie wszystkie badane PUP opracowały lokalny program promocji zatrudnienia. Co więcej, nawet, jeśli program taki powstał, to na ogół jest on bardzo ogólny, co oznacza, że nie precyzuje za pomocą jakich narzędzi stawiane cele maja być osiągnięte
Co więcej sami zainteresowani oceniają instytucję urzędu pracy jako „miejsca, w których otrzymuje się ubezpieczenie i zasiłek, ale bardzo rzadko ową pracę”. Osoby poszukujące pracy zauważyły, że w PUP brak ofert dla osób z wyższym wykształceniem, a jeśli już takowe są to najczęściej nieaktualne. Ponadto wiele bezrobotnych twierdzi, iż pracownicy źle wypełniają swoje obowiązki, gdyż nie informują o ofertach pracy odpowiadających kwalifikacjom osoby zarejestrowanej. Podobne odczucia mają pracodawcy poszukujący pracownika poprzez urząd pracy. Według tej grupy funkcja pośrednictwa między szukającym, a oferującym prace nie jest efektywnie prowadzona. Większość pracodawców przyznaje, że korzysta z usług PUP tylko z powodu refundacji kosztów zatrudnienia pracownika w ramach stażu. Dzięki instytucji urzędów pracy mają „darmowego pracownika”, którego po odbyciu stażu nie muszą zatrudniać. Dlatego mimo szczytnych zadań
BIBLIOGRAFIA
USTAWA
Z dnia 13 października 1998 r.
Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną
Dz. U. 1998 Nr 133 poz. 872
ROZPORZĄDZENIE
MINISTRA GOSPODARKI I PRACY1)
Z dnia 6 października 2004 r.
W sprawie rad zatrudnienia
(Dz. U. Z dnia 15 października 2004 r.)
Art. 9 ust. 1. Ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. 2008 nr 69 poz. 415)
Art. 9 ust. 1. Ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. 2008 nr 69 poz. 415)
Art. 9 ust. 1. Ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. 2008 nr 69 poz. 415)
Art. 1 ust. 3 pkt. 2 lit. a - c Ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. 2008 nr 69 poz.415)
EURES Informacje ogólne [online] [dostęp 19 maja 2010] Dostępny w Internecie: http://www.eures.praca.gov.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=2:info-ogolne&catid=1:siec-eures&Itemid=1
Art. 9 ust. 1. Ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. 2008 nr 69 poz. 415)
Badania Mazowsze [online] [dostęp 20 maja 2010r.] Dostępny w Internecie:
http://www.bezrobocie.org.pl/files/1bezrobocie.org.pl/public/badania/badaniaMazowsze.pdf