33. Forma małżeństwa według prawa kanonicznego. Przeszkody małżeńskie.
Początkowo prawo małżeńskie osobowe miało charakter świecki. Po przyjęciu chrześcijaństwa Kościół, podporządkowując sobie instytucję małżeństwa spowodował, że nabrało ono charakteru wyznaniowego. Takim pozostawało ono od XIII do końca XVIIIw. Do XIIIw. zawarcie małżeństwa było umową formalną, aktem świeckim obejmującym dwa stadia = zmówiny i zdawiny. Wraz z przyjęciem chrześcijaństwa prawo małżeńskie osobowe stopniowo zaczął podporządkowywać sobie Kościół. Poczatkowo sprowadzało się do błogosławienia małżeństwa świeckiego przez kapłana, zazwyczaj nazajutrz po ślubie. Stopniowo zaczęło się przyjmować zawieranie małżeństwa zgodnie z zasadami prawa kanonicznego. Wymagało ono:
-złożenia stosownego oświadczenia woli,
-braku przeszkód,
-zawarcia go w obliczu Kościoła.
Formę kościelną nakazał stosować w Polsce od 1197r. Piotr z Kapui, legat papieski. Jednak nie od poczatku jej przestrzegano, zwłaszcza na wsi. Zmuszało to kościół do uznania formy świeckiej choć uważano ją za tajemną i wymagał uzupełnienia ją formą kościelną. Wpływ prawa kanonicznego doprowadził w XIIIw. do upowszechnienia zaręczyn, które zastąpiły zmówiny oraz trzykrotnych zapowiedzi w kościele parafialnym, które ujawniały ewentualne przeszkody. Ostatecznie forma kościelna małżeństwa zapanowała w Polsce od soboru trydenckiego (1545-1563) gdy w Polsce przyjęto przepisy dekretu Tametsi (1563) przewidującego pod rygorem nieważności, zawarcie małżeństwa przez złożenie stosownego oświadczenia woli przed proboszczem i świadkami. Kościół nie znał rozwodów. Dowodem do ustania małżeństwa była śmierć małżonka. Prawo kanoniczne uznające małżeństwo za sakrament zezwalało jedynie na unieważnienie małżeństwa:
-stwierdzenie wad w oświadczeniu woli lub formie jego zawarcia
-ujawnienia się przeszkód zrywających,
-niedopełnienie w sensie fizycznym,
-wstąpienie małżonka do klasztoru
Prawo kanoniczne dopuszczało do przerwania wspólności życia małżeńskiego, za wzajemną zgodę albo na mocy sądu. Zwane to było „separacją od stołu i łoża”. Mogła być czasowa lub stała. Oznaczała rozdzielenie małżonków ale bez możliwości zawarcia przez nią innego małżeństwa.
Istniały przeszkody zrywające i wzbraniające.
Według prawa kanonicznego małżeństwo było nieważne jeżeli zachodziła przeszkoda zrywająca. Do tego zalicza się zrywające:
-brak świadomej woli (przymus, błąd)
-brak świadomej woli (choroba umysłowa)
-wg praktyki sądów duchownych także nierówność stanowa gdy druga strona nie wiedziała o tym.
-pominięcie oświadczenia woli lub formy samego aktu.
-impotencja
-poprzednie małżeństwo
-brak chrztu,
-śluby zakonne
-uprawnienia kobiety by zmusić do małżeństwa
-pokrewieństwa w linni prostej a w linii bocznej do 4 stopnia
-pokrewieństwo sztuczne
Przeszkody wzbraniające - zabraniały małżeństwa ale zawartego mimo przeszkody nie czyniło nieważnym
-odmienność wyznania
-wiek
-choroba psychiczna
-dalsze pokrewieństwo w braku dyspensy.