1.GENEZA NAUKI ADMINISTRACJI - WPŁYWY KRĘGU KULTURY NIEMIECKIEJ, FRANCUSKIEJ I AMERYKAŃSKIEJ.

Nauka o adm. jest dyscypliną dość nową. Rożnie określano zakres jakim zajmuje się ta nauka. Mówi się o „teorii organizacji pracy w adm.”, o „teorii organizacji zarządzania:, o „organizacji zespołów ludzkich”. Jej powstanie jako odrębnej nauki było uwarunkowane splotem różnorodnych przyczyn, zależna jest do wielu przyczyn. Można przypuszczać, że powstała już w starożytności ponieważ już wtedy istniała wiedza dotycząca rożnych działalności państwa, a tym także działalności administracji publicznej. Nie była ona jednak wyodrębniona i nazwana. Istnienie dobrze zorganizowanych zespołów administracji było wówczas raczej wynikiem umiejętności czy „sztuki”, bądź tez naśladowania wzorców które się okazały przydatne i praktyczne. Praktyka dostarczała wiele przykładów dobrze zorganizowanych zespołów, które stały się podstawą zastosowań w adm. publ.

Kultura austro-niemiecka

Badacze określani jako kameraliści lub policyści opisywali ówczesna policję lub dawali wskazania panującemu jak zarządzać państwem. Rozważania kameralistów dotyczyły zarządzania przede wszystkim państwem absolutnym (XVII-XIX)

Kultura amerykańska

W USA nauka adm ujmowana jest jako nauka o zarządzaniu, sprowadza się do problemów naukowej organizacji pracy w różnych jednostkach organizacyjnych wyrosła na gruncie zarządzania prywatnym przedsiębiorstwem, następnie została zastosowana w dziedzinie adm publicznej. Początek tej nauce dała wiedza ekonomiczna i doświadczenie praktyki w zakresie zarządzania przedsiębiorstwem. Nie jest to zatem dyscyplina zajmująca się wyłącznie adm publ lecz nauką o zarządzaniu. Na gruncie amerykańskim brak było tradycji w zakresie prawniczego podejścia do kształcenia funkcjonariuszy adm. Problem adm zawodowej wypłynął tu dopiero na przełomie XIX i XX wieku (uprzednio byli wybierani funkcjonariusze bez specjalnego wykształcenia w ramach wpływów panującej partii polit). Charakterystycznym rysem nauki adm USA było, iż powstała ona w izolacji od europejskich doświadczeń i teoretycznych rozważań. Badania na potrzeby adm publ były tu wynikiem przede wszystkim wysiłkiem nad reformami adm publ. W powstaniu wiedzy na użytek adm publ szczególną rolę odegrali liderzy adm. Kierownictwo przedsiębiorstw stawiało się jako wzór do adm publ. Nauka adm osiągnęła znaczny rozwój. Świadczą oo tym nie tylko liczne publikacje lecz również rozwój szkolnictwa adm i towarzystw zajmujących się problematyką adm. Duże znaczenie miała założona w 1933r. Służba Administracji Publicznej, Amerykańskie Stowarzyszenie Nauk Politycznych, Amerykańskie Stowarzyszenie Publicznej Administracji.

2.POCZĄTKI I ROZWÓJ NAUKI ADMINISTRACJI W POLSCE.

Niemniej ani w okresie zaborów ani w okresie XX-lecia międzywojennego nie było poważniejszych ośrodków badawczych w interesującym nas zakresie. Wzmianki w podręcznikach lub innych opracowaniach ogólnych na ten temat sprowadziły się do powtarzania sformułowań nauki obcej. Najczęstsze wypowiedzi dotyczyły zagadnień kadr adm, a zwłaszcza kształcenia kadr na potrzeby adm. Pewne znaczenie miały tu prace podejmowane w ramach bliskiej nauce adm dyscyplinarny - organizacji pracy. W tym okresie nie obserwowaliśmy rozwoju myśli twórczej na odcinku nauki adm. Przyczyna tego leżała w koncepcjach, które stanowiły punkt wyjścia dla kształtowania się administracji w tzn. państwie prawnym gdzie centralnym punktem zainteresowań jest norma prawna, wyznaczająca działanie. Nie interesuje się takie państwo problematyką adm rzeczywistej, siłą i elementami, które poza prawem kształtują działanie adm. W państwie prawnym zanikają żywe uprzednio zainteresowania nauką adm, a rozwija się nauka prawa adm. Okres II WŚ nie sprzyjał rozwojowi nauki adm. Pierwszą syntezę problematyki nauki adm danej w literaturze S. Starościanka, w 1964r. Elementach nauki adm, w 1966 w Zarysie nauki adm. Pojawiły się też inne Loeńskiego, Wołocha. Warto też zwrócić uwagę na czasopisma z zakresu nauki adm np. „Przegląd organizacji” czy też „Organizacja-Metody-Technika”. Dopuszczono się również dyskusji na łamach prasy. Jedna z nich wskazała na najbardziej istotne zagadnienia którymi powinna zająć się nauka adm. Dominowały problemy czy naukę adm potraktować jako odrębną dyscyplinę czy też przyjąć kompetencje szerokiego frontu nauk badających adm państwową. Lata 80-te i 90-te nie sprzyjały rozwojowi nauk adm. Na niektórych uniwersytetach likwidowano studia adm lub je ograniczano. W 1991r. Powołano w W-wie Krajową Szkołę Adm Publ. Zatem chodzi tu o pytanie jak zmienić obowiązujące prawo, by adm mogła realizować skutecznie nałożone na nią zadania. W tych ujęciach polityka adm będzie się łączyć z nauką prawa adm. Badanie adm jako pewnego faktu społecznego może być przedmiotem badań socjologicznych w ramach socjologii organizacji czy socjologii instytucji prawnych. Administrator stosując jako narzędzie poznania wyniki badań socjologicznych łatwiej i lepiej realizować będzie nałożone zadania w zakresie oddziaływania na różne grupy społeczne. Adm publ można badać także za pomocą innych metod. Szczególności gdy badamy sprawność czy skuteczność jej działania sięgnąć możemy do aparatu pojęciowego i zasad postępowania wypracowanych przez teorię organizacji. Adm publ może by przedmiotem zainteresowań różnych nauk.

3.ADMINISTRACJA PUBLICZNA JAKO PRZEDMIOT BADAŃ RÓŻNYCH DYSCYPLIN NAUKI.

Adm jest przedmiotem badań UPA. Przedmiotem są tu obowiązujące przepisy dotyczące zadań, struktury i form działania adm publ oraz treść prawa i obowiązków adresatów nie podporządkowanych organizacyjnie organom adm, a wynikających z zakresu prawa adm. Adm jako przedmiot badań występuje też w polityce adm: określona wiedza i umiejętność dotyczy ustalania dla adm programów działania, ich ocenę oraz weryfikację w toku realizacji przez adm. Program jest ustalony poza organizacją adm, zakłada realizację określonych celów za pomocą prawnych i pozaprawnych środków jakimi dysponuje adm. Badanie adm może być przedmiotem badań socjologii w ramach socjologii organizacji czy socjologii instytucji prawnych. Stosując wyniki badań adm lepiej i łatwiej realizować będzie zadania w zakresie oddziaływania na różne grupy społeczne. Nadto, uważa się że inne dyscypliny jak nauki polityczne, ekonomia, teoria organizacji wnoszą swój wkład w poznawanie adm. Do nauki adm oprócz prawa adm i polityki adm zalicza się też historię adm i informatykę adm.

4.PRZEDMIOT ZAINTERESOWANIA NAUKI ADMINISTRACJI.

• otoczenie, czyli środowisko, w którym działa administracja oraz wzajemne związki, jakie zachodzą między nimi

• sprawy struktur organów administracji i wzajemnego powiązania aparatu administracyjnego

• problem kadr w administracji

• funkcjonowanie aparatu administracyjnego

• problematyka kontroli funkcjonowania administracji

sprawy techniki w administracji

5.NAUKA ADMINISTRACJI JAKO NAUKA KOMPLEKSOWA.

Przedmiotem zainteresowania są problemy wpływu społ-ekonomicznego na kształt adm, sprawy środowiska w którym działa adm i wzajemnego uwarunkowania tych czynników (tj. adm i środowiska jej działania). Sprawy struktur adm i wzajemnego powiązania aparatu adm. Z jednej strony chodzi tu o najkorzystniejsze rozwiązania z punktu widzenia racjonalnej organizacji pracy, z drugiej o takie kształtowanie aparatu adm, które by odpowiadało założeniom ustroju polit państwa, spełniało wymagania stawiane przez prawo itd. Łączy się tu problem kadr w adm sprawy doboru kadr, przygotowania i dokształcenia, również problematykę funkcjonowania adm. Zwraca się uwagę na czynniki które w praktyce kształtują pewne rozstrzygnięcia, na kulturę adm, planowanie działalności adm, porusza się tu pozaprawne problemy kontroli, koordynacji i współdziałania, stosowania rozwiązań technicznych w adm, wyposażenia biur itp. Z powyższych wyliczeń wynika jednocześnie że nauka adm zajmuje się całym splotem zagadnień. Korzysta ona z doświadczeń i metod badawczych takich dyscyplin jak socjologia, prawo adm, statystykę itp. Prowadzi to niektórych autorów do wyrażania poglądów, iż nauka adm jest nauką kompleksową lub nawet zespołem wiadomości z różnych dyscyplin.

6.METODY BADAWCZE NAUKI ADMINISTRACJI.

Metody badawcze stosowane w administracji to:

• metoda dogmatyczna: bada się działalność administracji pod względem jej zgodności z obowiązującymi przepisami prawa,

• polityka administracji: bada administrację przy wykorzystaniu samej nauki administracji w celu sformułowania postulatów jak należy administrację usprawniać i zmieniać. Ostatecznie wnioski z badań tej dyscypliny powinny przyjmować postać delege lata (dotyczy obecnie obowiązującego prawa, jak je stosować i interpretować) oraz delege ferenda (dotyczy przyszłych uregulowań, jakie prawo ustanowić).

• metoda empiryczna: w swoich badaniach poszukuje się uzasadnienia w zjawiskach występujących w odcinkach badanej rzeczywistości

• ograniczone stosowanie eksperymentu ze względu na skrępowanie administracji przepisami prawa.

Nauka adm nie posiada jakiś specyficznych jej tylko właściwych metod badawczych. Różnorodność zjawisk jakimi zajmuje się nauka adm wystarcz do pewnego stopnia różnorodność technik i metod badawczych, jakimi należy się posłużyć w badaniu adm publ. Stosowane metody zalicza się do tego co jest przedmiotem badań, stąd też wypada sięgnąć do rozmaitych metod. Określone zjawisko można badać za pomocą jednocześnie kilku metod np. układu stosunków petent - urzędników można badać za pomocą obserwacji, wywiadów lub ankiet. W nauce adm nie można mówić o jakiejś jednej metodzie lecz o ich wielości. Nauka adm zajmuje się adm rzeczywistą, eksponuje to w jej badaniach techniki badawcze charakterystyczne dla socjologii. Możemy tu mieć doczynienia z różnego rodzaju technikami obserwacji np. obserwacja uczestnicząca (dokonywana przez uczestnika grupy) lub nie uczestniczącą (dokonywaną przez kogoś z zewnątrz). Warto zwrócić uwagę że metody socjologiczne są niekiedy konkretyzowane dla potrzeb badań adm i tak konkretyzacja metody obserwacji jest tzw. Metoda obserwacji migawkowej stosowana przy badaniu czasu pracy i czynności wykonywanych przez pracowników adm. Swego rodzaju konkretyzacja badania określonej „próby” będzie tzw. Technika analizy konkretnych przypadków, które stosujemy dla badania zjawisk występujących masowo lub wartych przebadania z innych potrzeb. Gdy chodzi o badanie dokumentów urzędowych stosuje się technikę „dodatkowej kopii” która polega na sporządzeniu dodatkowej kopii pism, zestawień, sprawozdań itp. W określonym czasie, aby dokonać analizy pracy określonej komórki organizacyjnej organu. Powyższe techniki służą zbieraniu informacji o adm. W tych technikach chodzi o to by nie wpływać na te informacje by nie zniekształcać ich. Kiedy jednak stosujemy eksperyment świadomie wpływamy lub staramy się wpłynąć na dane zjawiska. W badaniu adm eksperyment może mieć zastosowanie, jeżeli nie naruszy się obowiązujących przepisów. Niekiedy swego rodzaju eksperyment przeprowadzony przed dokonaniem dużych reform. Tu badamy czy nowe rozwiązania zdają egzamin w jakimś ograniczonym zakresie, nim zostaną zastosowane na globalną skalę. Zbieranie informacji o adm to dopiero etap początkowy badań. Kolejną fazą jest ich opracowanie, analiza i wyciąganie wniosków. Sięgamy tu do różnych metod np. do metod statystycznych, jeżeli badamy zjawiska, które dadzą się ująć cyfrowo. Stosujemy niekiedy metodę porównawczą gdy musimy porównać dane z innych obszarów lub w skali kraju lub w skali innych państw. Niekiedy można porównać dane zjawisko w czasie (metoda historyczna) sięgamy wówczas do danych z przeszłości. Elementem badań nad adm publ jest ocena. Dla oceny danego zjawiska bardzo często wypadnie się odwołać do norm prawnych a w szczególności norm prawa adm. Chcąc ocenić czy badane zjawisko jest prawidłowe trzeba będzie sięgnąć do elementów normatywnych, określających to, jak być powinno. Dla oceny i odpowiedniej klasyfikacji zjawiska będzie trzeba sięgać też do ustaleń ustrojowych państwa, pewnych założeń ideologicznych gdyż zjawiska adm publ pozostają w ścisłym związku z danym ustrojem państwa.

7.OKREŚLENIE ADMINISTRACJI.

Określenie nauki adm jako dyscypliny naukowej.

Przemawiają za tym aktualne potrzeby społ. Tradycyjne dyscypliny nie są w stanie dać wystarczającego zasobu wiadomości, potrzebnych osobom sprawującym odpowiedzialne funkcje w adm publ. Prowadzenie fragmentarycznych badań nad adm w różnych innych dyscyplinach powoduje rozproszenie wysiłków badawczych i nie pozwoli na uchwycenie całości skomplikowanej wiedzy o współczesnej adm publ. Przyswajanie wiedzy o współczesnej adm w ramach jednej dziedziny wiedzy przynosi większe efekty dydaktyczne niż wykładanie w sposób fragmentaryczny pewnych wiadomości o adm w ramach różnych dyscyplin.

8.PODMIOTY ADMINISTRUJĄCE - ADMINISTRACJA RZĄDOWA I SAMORZĄDOWA.

Administracja rządowa - organami administracji rządowej w Polsce są: Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów i jej wiceprezesi ministrowie oraz obecnie także przewodniczący Komitetu Badań Naukowych i Komitetu Integracji Europejskiej, a ponadto centralne organy administracji rządowej podległe premierowi i Radzie Ministrów.

Administracja samorządowa (terenowa) - występuje na szczeblu lokalnym i regionalnym (wojewódzkim), składa się z kolegialnych i jednoosobowych organów wykonawczych powoływanych przez radę gminy (powiatu). Ciałem kolegialnym jest zarząd, organem jednoosobowym natomiast wójt (w gminach wiejskich), burmistrz (w gminach z siedzibą w miastach), prezydent miasta (w miastach wojewódzkich i w gminach miejskich liczących 100 tys. mieszkańców) lub starosta (w powiatach). Na poziomie regionalnym organem wykonawczym sejmiku samorządowego jest zarząd, którym kieruje marszałek wojewódzki.

Do elementów wspólnych administracji rządowej i samorządowej należą;

• funkcjonują w ramach państwa

• funkcjonują i działają na podstawach prawa

• powołane są dopełniania zadań publicznych( funkcja służebna)

• działają w ramach władzy wykonawczej

• mogą korzystać z władczości (podporządkowanie, nadrzędność).

Do elementów różniących administrację rządową od samorządowej należą: adm. rządowa ma charakter schierarchizowany (pionowy układ- wertykalny), scentralizowany (organy najwyższe podejmują decyzje i są na samej górze)
adm. samorządowa ma charakter zdecentralizowany, istnienie samorządu terytorialnego, działanie na podstawie ustaw samodzielnie

9.PODMIOTY ADMINISTRUJĄCE - ZAKŁAD ADMINISTRACYJNY, AGENCJA I INNE.

ZAKŁAD ADMINISTRACYJNY
PODOBNIE JAK URZĄD, POJECIE ZAKŁADU JEST POJĘCIEM WIELOZNACZNYM. W sferze prawa pracy mówimy o zakładzie pracy, w prawie finansowym mamy do czynienia z zakładem budżetowym, a w zakresie organizacji jednostek gospodarczych często pojawia się zakład jako część składowa przedsiębiorstwa. W praktyce mianem zakładu określane są często jednostki o różnym charakterze prawnym (często przedsiębiorstwo określane jest poprzez nazwę zakład).
ZAKŁAD ADMINISTRACYJNY - jest swoistym podmiotem, zaangażowanym w realizację funkcji administracji publicznej. Zakład administracyjny stanowi formę organizacyjną związaną z realizacją zadań ze sfery administracji świadczącej. Tam gdzie chodzi o wykonywanie zadań administracji reglamentacyjnej formą dogodniejszą, o pierwszoplanowym znaczeniu jest organ administracyjny.
ZAKŁAD ADMINISTRACYJNY można określić jako względnie samodzielną jednostkę organizacyjną obejmującą trwale wyodrębniony zespół środków rzeczowych i osobowych (tworzących jedność techniczno-organizacyjną), powołaną w celu ciągłego, bezpośredniego świadczenia usług o szczególnym znaczeniu społecznym i upoważnioną w trakcie realizowania zadań do nawiązywania stosunków administracyjno-prawnych (szkoła, uniwersytet, szpital, teatr, zakład karny itd.).

FUNDACJE I FUNDUSZE SPECJALNE
DO REALIZACJI ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ MOŻE BYĆ ZAANGAŻOWANA INSTYTUCJA POD NAZWĄ FUNDACJA.
FUNDACJE l ZAKŁADY tworzą wspólny typ podmiotu administrującego, którego istotą jest WYODRĘBNIENIE OSÓB l ŚRODKÓW RZECZOWYCH (majątkowych) w jedną całość organizacyjno-techniczną.
Ten typ odróżnia się od organu, którego treścią jest wyodrębnienie praw oraz od podmiotów typu korporacyjnego (samorząd, organizacja społeczna itd.), których istota polega na tym, iż stanowią one zrzeszenia osób.
Fundacja z kolei różni się od zakładu tym, że cel jest ustalony na trwałe w akcie fundacyjnym przez fundatora oraz tym, że fundacja obejmować może majątek w postaci środków finansowych (kapitału) i do tego się ograniczać, natomiast zakład musi obejmować majątek rzeczowy (urządzenia materialne i techniczne), który stanowi podstawę wykonywania jego zadań.
Fundację można określić jako wyodrębniony (określony) zespół majątkowy ustanowiony przez osoby fizyczne lub prawne dla realizacji celów społecznie użytecznych (np. ochrona zdrowia, opieka i pomoc społeczna itp.), który to majątek zarządzany jest przez powołane do tego organy.
Cele fundacji i tryb ich ustanawiania wynikają generalnie z unormowań prawnych odnoszących się do fundacji jako określonej kategorii instytucji. Obecnie fundacje działają w oparciu o ustawę z 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach (tekst jedn. Dz.U. Nr 46 z 1991 r. z późn. zm.).
OBOWIĄZUJĄCE PRZEPISY NIE PRZEWIDUJĄ TEŻ FUNDACJI PRAWA PUBLICZNEGO. czyli fundacji utworzonych przez państwo w drodze ustawy lub aktu wykonawczego do ustawy.
Tego rodzaju fundacja polega na tym, że uzyskuje ona od państwa kapitał oraz inne środki majątkowe w celu wykonywania zadań publicznych i jest WYPOSAŻONA WE WŁADZTWO PAŃSTWOWE.

FUNKCJE ZBLIŻONE DO FUNKCJI FUNDACJI PRAWA PUBLICZNEGO pełnią w obecnym systemie prawnym TZW. FUNDUSZE SPECJALNE.
Są to instytucje tworzone najczęściej w drodze ustawy obejmujące określone środki finansowe pochodzące ze wskazanych źródeł (dochody funduszy), którymi to środkami zarządzają ustanowione w tym celu organy funduszy. Fundusze wyposażone są w osobowość prawną, a ich cele i zadania wyznaczone są przez przepisy prawne. Przykładem może być Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, Państwowy Fundusz Ziemi itp.

AGENCJE RZĄDOWE
W szerokim kręgu podmiotów występujących w sferze administracji publicznej znajdują się jednostki określane nazwą „agencje\\\", jak np. Państwowa Agencja Atomistyki, Agencja Rynku Rolnego, Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa itd.
Pojęcie agencji nie jest jednoznaczne, dlatego też pod nazwą agencji mogą kryć się różne podmioty.
l tak np. możemy mieć do czynienia z agencją bankową, agencją handlową oznaczającą przedsiębiorstwo działające w dziedzinie handlu czy spółkę funkcjonującą w tym obszarze, agencją konsularną, bliższą już agendzie administracyjnej itd.
Z PUNKTU WIDZENIA PRAWA ADMINISTRACYJNEGO ZNACZENIE POSIADAJĄ TE AGENCJE, KTÓRE WYSTĘPUJĄ JAKO PODMIOTY WYKONYWANIA ADMINISTRACJI - ALE l WŚRÓD TYCH JEDNOSTEK NIE MA JEDNOLITEGO TYPU:
agencie posiadające status prawny centralnych organów administracji (np. Państwowa Agencja Atomistyki),*
jednostki określone jako państwowe osoby prawne (np. Agencja Budowy i* Eksploatacji Autostrad, Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa, Agencja Rynku Rolnego)
agencje o charakterze spółek akcyjnych (np. Agencja Rozwoju Przemysłu czy Państwowa Agencja Inwestycji Zagranicznych).*
AGENCJA JEST JEDNOSTKĄ MOGĄCĄ POSIADAĆ RÓŻNY CHARAKTER I STATUS PRAWNY, KTÓRA ZOSTAŁA UTWORZONA DO WYKONYWANIA WYDZIELONYCH ZADAŃ ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ, CZĘSTO O GOSPODARCZEJ l FINANSOWEJ NATURZE ORAZ USYTUOWANA W STRUKTURZE APARATU CENTRALNEGO ADMINISTRACJI POPRZEZ PODPORZĄDKOWANIE NADZOROWI ORGANU NACZELNEGO
Innymi słowy, o agencjach można mówić w znaczeniu agend rządowych, które zaangażowane są do wykonywania funkcji i zadań leżących w obszarze zainteresowania rządu i organizacyjnie powiązanie z rządem poprzez podporządkowanie nadzorowi organów naczelnych.

SAMORZĄD
W UJĘCIU PRAWNYM SAMORZĄD STANOWI TYP DECENTRALIZACJI l SPECYFICZNĄ FORMĘ ADMINISTRACJI OPARTĄ NA ZASADZIE NIEZALEŻNOŚCI HIERARCHICZNEJ. ŹRÓDŁEM SAMORZĄDU JEST PRAWO POZYTYWNE.
SAMORZĄD TERYTORIALNY stanowi przymusowy, wynikający z ustawy związek osób typu korporacyjnego, powołany do realizacji zadań i funkcji administracyjnych na zasadzie pewnej (wynikającej z prawa) niezależności od państwa.
CECHY SAMORZĄDU:
przedmiotowo administracja samorządowa i rządowa nie różnią się,*
przeciwstawienie administracji rządowej i samorządowej ma charakter podmiotowy.*
Podmiotem administracji samorządowej nie jest państwo, lecz odrębne podmioty, osoby prawne. Jednostki samorządowe jako osoby prawne wyróżniają się tym, że mają obowiązki i prawa (publiczne) zapewniające im stanowisko równorzędne z władzami administracji rządowej, tj. władztwo administracyjne.
Osobowość prawna jednostek samorządowych indywidualizuje je i* wyodrębnia spośród administracji. Gmina, powiat, województwo mają kompleks praw i obowiązków we własnym imieniu (jako własne prawa i obowiązki), a nie w charakterze organu innej osoby prawnej,
Korporacyjność - wiąże się z autonomią organizacyjną i samodzielnością zarządu (możliwość powoływania swoich organów).

10.ZADANIA ADMINISTRACJI.

I. Zadania z zakresu klasycznej administracji porządkowo-reglamentacyjnej(tzw. policyjnej)

Klasyczna funkcja polityczna państwa;

Jest nią ochrona porządku publicznego i bezpieczeństwa zbiorowego, czyli funkcja ponadczasowa i ponadpaństwowa, będąca przymiotem każdego państwa. Dziś mieści się w niej stosowanie instrumentów władczych, czyli zakazów i nakazów policyjnych oraz zezwoleń administracyjnych i koncesji upoważniających zainteresowane podmioty do prowadzenia określonej działalności.

Reglamentacja - prawne wyłączenie pewnych dóbr ze sfery wolnych stosunków gospodarczych w zakresie np. produkcji, wymiany, posiadania, przechowywania. Wykonywanie tych czynności wymaga zezwolenia organów władzy. Dobra objęte reglamentacją są nazywane dobrami reglamentowanymi.

Nakazy i zakazy policyjne;

• indywidualne

• ogólne (erga omnes)

Ich zdaniem jest utrzymanie porządku publicznego. Nakazy i zakazy erga omnes to inaczej zarządzenia administracyjne. Jednostka ma przestrzegać obowiązującego prawa. Władza może użyć pewnego rodzaju przymusu wobec jednostki. Niekiedy to, co w danej sytuacji jest właściwe może zarządzić sam organ administracyjny.

Zezwolenia administracyjne - służą ochronie porządku publicznego i bezpieczeństwa zbiorowego. Formę zezwoleń przyjmują najczęściej kompetencje reglamentacyjne administracji. Zezwolenie to potwierdzenie spełnienia wymagań i dopuszczenie zainteresowanego do prowadzenia działalności.

Warunkiem prowadzenia działalności lub postępowania nie tylko jest spełnienie przez zainteresowanego konkretnych wymogów prawnych. Pozwolenie może mieć również charakter przywileju. Jest to rodzaj szczególnego uprawnienia dla wybranych osób. Zachodzi to zawsze w warunkach monopolu prawnego, kiedy państwo udziela przywileju dostępu do rynku reglamentowanego w postaci kontyngentu lub koncesji.

Koncesja - zezwolenie, akt administracyjny uprawniający do wykonywania działalności (zwykle gospodarczej) Rodzaje udzielanych koncesji:

• o charakterze publicznoprawnym; udzielane każdemu i bez ograniczeń

• o charakterze prawa specjalnego

• o charakterze prawa wyłącznego

Kontyngent - limit, określona ilość, kwota (maksymalna bądź minimalna), norma

Przywilej gospodarczy zazwyczaj nie przysługuje aparatowi administracyjnemu, tylko władzy państwowej oraz ustawie. Kompetencje do przyznania przywileju znajdują się również poza sferą zadań samorządu terytorialnego.

Bezpieczeństwo zbiorowe dotyczy zarówno sfery stosunków życia społecznego, jak i gospodarki. Ma to związek z szerokim pojęciem gospodarki globalnej, a co za tym idzie ochroną przed nadużyciami monopolistów oraz załamaniem koniunktury. Powstają tzw. organy regulacyjne.

Istota funkcji regulacyjnej nie sprowadza się tylko do ustalania standardów zachowania na danym rynku. Dotyczy ona również niezależnego, fachowego rozstrzygania sytuacji konfliktowych w danym segmencie rynku. Organy regulacyjne winny być niezależne i wolne od władzy politycznej.

Administracja porządkowa i reglamentacyjna powinna być prowadzona jak najbliżej podmiotu prawa bądź miejsca, którego dotyczy. Decyzja powinna być podejmowana w miarę możliwości „jak najniżej”.

Administracja reglamentacyjna musi odpowiednio zbudować rządowy aparat administracyjny w terenie bądź też wykorzystać w tym celu inne struktury.

Dekoncentracja zadań państwowych: wewnętrzna - w ramach własnego aparatu administracyjnego oraz zewnętrzna czyli zlecenie ich do wykonania samorządowi lub innym podmiotom.

Decentralizacja zadań publicznych - przekazanie ich samorządom różnego rodzaju jako zadań własnych

Instrumenty koordynacyjne w zakresie ochrony porządku publicznego i bezpieczeństwa zbiorowego:

• administracja zespolona

• administracja niezespolona (specjalna)

• władze samorządu terytorialnego

Działalność reglamentacyjna ma najwięcej wspólnego z działalnością orzeczniczą sądów - polega na wydawaniu aktów stosowania przepisów prawa.

37.ROZPIĘTOŚĆ KIEROWANIA A SPIĘTRZENIE FUNKCJI KIEROWNICZYCH.

Gdy mamy na myśli właściwą organizacje kierownika trzeba zwrócić uwagę na problem tzw. rozpiętość kierownictwa i „spiętrzanie” funkcji kierowniczych, układ między kierownikiem i podwładnymi, przestrzegania tzw. drogi służbowej oraz organizacji sekretariat.

Rozpiętość kierownictwa ( iloma podwładnymi może bezpośrednio kierować zwierzchnik) „spiętrzanie” funkcji kierowniczych ( jest to unikanie czynności zbędnych i nie wymagających jej osobistego działania) stosunki między kierownikiem i podwładnymi, sprawa sekretariatu jest to sprawa odciążenia kierownika od nadmiaru spraw, zwłaszcza tych czynności które może z powodzeniem zastąpić aparat pomocniczy.

Każdy z kierowników jest przełożonym określonej liczby osób, daje im polecenia, kontroluje ich pracę. Ważne jest jak ułożą się stosunki między kierownikiem, a jego podwładnymi. Kierownik musi zapewnić podwładnym warunki do właściwego wykonywania obowiązków, musi dokonywać okresowej oceny podległych pracowników. Wprowadza się obowiązek poleceń służbowych przełożonych, obowiązek pracy w rozkładzie czasu ustalonym przez kierownika urzędu. Istnieje obowiązek zachowania uprzejmości i życzliwości w kontaktach z zwierzchnikami, podwładnymi i współpracownikami, pracownik samorządowy ma obowiązek sumiennego i starannego wypełniania poleceń przełożonego. Istnieje szereg dyrektyw, trzeba surowo karać za naruszanie obowiązków, stosować system poleceń w szczegółach wyznaczających ich czynności czy też wyjść z założenia, że podwładny podchodzi do pracy sumiennie, że praca stanowi jego wewnętrzną potrzebę i pozostawić mu swobodę w pewnym zakresie przy wykonywaniu czynności. Ważne jest przestrzeganie tzw. drogi służbowej. Polega ona na tym, że polecenie dla podwładnych, jak też zwracanie się do wyższych przełożonych, powinny następować za pośrednictwem bezpośrednio przełożonego pracownika. Pomijanie drogi służbowej prowadzi do różnych szkodliwych następstw. Może być przyczyną wydania sprzecznych poleceń przez szefa bezpośredniego i szefa stojącego na wyższym szczeblu organizacyjnym. Pomijanie przez podwładnego swego bezpośredniego przełożonego jest przyczyną braku ładu i prowadzi do zatargów i nieporozumień. Wprowadzenie instytucji skarg, opartej na przepisach spowodowało, że w drodze ustawowej zniesiono w tych sytuacjach drogę służbową. Przełożony wprowadzał jawność ocen, stwarzał podwładnym odpowiednie warunki do wykonywania pracy, by korzystać z ich inicjatyw. Wprowadza zasadę jawności ocen kwalifikacyjnych.

17. ADMINISTRACJA A POSTĘP TECHNICZNY (NA WYBRANYCH PRZYKŁADACH).

Cecha charakterystyczną naszych czasów jest daleko idący postęp techniczny. W współczesnej administracji w Polsce nie jest on tak rozwinięty jak w innych działań czy odcinkach aktywności społecznej, nie mniej jednak należy się spodziewać większego jego wpływu na administrację. Wprowadzenie udogodnień technicznych w administracji jest możliwe i pożyteczne. Udogodnienia techniczne wynikające z postępu wiedzy i techniki wprowadzają pewne ułatwienia w zakresie kontaktowania się obywatela z organami administracji, pozwalają na łatwiejsze przekazywanie informacji płynących od organów do obywatela. Rysują się szerokie możliwości stosowania w zakresie funkcji ewidencyjnych i obliczeniowych w administracji. Do dziedzin, które najbardziej się nadają do zastosowania mechanicznych należy rejestrowanie i przechowywanie informacji.

18. BUDOWA STRUKTUR ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ Z PUNKTU WIDZENIA RACJONALIZACJI DZIAŁAŃ.

Strukturę, zadania czy sposoby działania administracji publicznej w poważanym stopniu wyznaczają wymogi racjonalnej organizacji pracy. Sprawność pracy administracji oznacza, że ma ona działać sprężyście i elastycznie, a zarazem odznaczać się dużą wydajnością pracy. Środkami, metodami zmierzającymi do zapewnienia sprawności zajmuje się naukowa organizacja pracy. Sprawność działania zależy od samej struktury organizacyjnej działającego zespołu. W rachubę wchodzi tu racjonalizacja samego procesu zarządzania ( odpowiednia informacja interesanta, odpowiedni obieg dokumentów) oraz zmechanizowanie i zautomatyzowanie pewnych procesów. Inny problem to racjonalizacja budownictwa na potrzeby administracji, sprawa wyposażenia biur w odpowiedni sprzęt, higiena pracy itp. Ważnym problemem to racjonalny dobór kadr, a zwłaszcza ich rozmieszczenie. Gorsze efekty działania administracji publicznej od administracji prawnej tłumaczą się różnymi przyczynami. Administracja publiczna nie ma konkurenta i jednostka nie może sobie wybierać organu, który będzie załatwiał jej sprawy. Administracja publiczna powinna działać zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa. Nie może stawiać znaku równości między wydajnością pracy w administracji publicznej i wydajnością np.: pracy w przedsiębiorstwie. Nie zawsze administracja publiczna dobrze pracuje ten, ten który wydał dużą liczbę decyzji.

11. ŚRODKI DZIAŁANIA ADMINISTRACJI.

Podział form działania administracji publicznej dzielimy na:
a) czynności prawne i
b) inne działania administracji, nie polegające na wydawaniu aktów prawnych, nie będące czynnościami prawnymi.

Czynności prawne (rodzaje). Polegają na objawieniu woli organu adm. publicznej celem wykonania określonych skutków prawnych takich jak powstanie, zmiana lub zniesienie stosunków prawnych. Mamy dwa rodzaje tych czynności prawnych:
1) czynności administracyjnoprawne- regulowane przez prawo administracyjne, gdy adm. działa władczo. Czynności administracyjno prawne mogą wywoływać skutki prawne w dziedzinie prawa cywilnego, ale nie jest to regułą. Regułą jest natomiast, że obowiązki ustanowione w drodze czynności administracyjnoprawnych mogą być egzekwowane w drodze egzekucji administracyjnej (bez potrzeby występowania do sądu). Adm. publiczna sama przeprowadza wykonanie aktów administracyjnych oraz gdy jest potrzeba stosuje przymus państwowy (środki egzekucyjne).
2) czynności prawa cywilnego- regulowane przez prawo cywilne, gdy adm. nie działa władczo. Stwarzają stosunki prawne, które dla wyegzekwowania w drodze przymusu państwowego wymagają orzeczenia Sądu Powszechnego.

Inne działania administracji publicznej nie będące czynnościami prawnymi - skutek prawny występuje tylko czasem ale nie jest to bezpośrednim celem takiego działania. Zaliczmy do nich:
a) działania społeczno - organizatorskie - są to takie działania jakie może dokonać również każda organizacja społeczna. Typ tych działań określany jest także mianem działań niewładczych, choć pojęcie to obejmuje również i pewne działania prawne np. czynności prawa cywilnego, organizowanie akcji społecznych nie popartych przymusem państwowym,
b) działania materialno - techniczne (faktyczne) - są to takie działania organów administracji, które , oparte są na wyraźnej podstawie prawnej i wywołują konkretne skutki prawne a zarazem są czynnościami faktycznymi, np. prowadzenie różnych rejestrów, ewidencji, kartotek oraz na zewnątrz urzędu, np. utrzymywanie czystości na ulicach. Istnieją dwa rodzaje czynności materialno - techniczne, wewnętrzne np. sporządzanie sprawozdań, statystyki, czynności kancelaryjne; i czynności materialno - techniczne zewnętrzne np. przymusowe doprowadzenie zwierzęcia do szczepienia, wyburzenie obiektu budowlanego, opróżnienie lokalu, zajęcie nieruchomości lub rzeczy ruchomej itp.
c) „zwykłe” poświadczenia- nie tworzą, nie zmieniają i nie znoszą stosunków prawnych. Ich znaczenie polega na tym, że służy im szczególna moc dowodowa.

12.POJĘCIE POLITYKI ADMINISTRACYJNEJ.

Polityka adm to określony program działania który zakłada realizację określonych celów za pomocą prawnych i pozaprawnych środków jakimi dysponuje adm. Program ten jest ustalony z reguły poza organizacją adm, co nie wyklucza jednak udziału adm w jego ustalaniu (jako konsultanta, wnioskodawcy) istotnym elementem polityki adm jest ocena (weryfikacja) zarówno ustalonego programu jak i sposobu realizacji. Polityka adm opierając się na dorobku nauki adm może ocenić różne zjawiska w obrębie adm i na tej podstawie wysunąć postulaty, jak należy adm zmieniać, usprawniać. Politykę adm można pojmować jako swego rodzaju politykę prawa dotyczącego adm. Chodzi tu o przenikanie za pomocą przepisów prawnych programów dla adm lub chodzi też o to, iż zasady polityki adm mogą być podstawą do interpretacji norm obowiązujących w adm. Również polityka adm może kierować wnioski do ustawodawcy - muszą mieć charakter wniosków de lege ferende jak zmieniać obowiązujące prawo, by adm mgła realizować skutecznie nałożone na nią prawa.

13.USTRÓJ PAŃSTWA A MODEL ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ - NA PRZYKŁADACH PAŃSTW RÓŻNEGO TYPU.

Rys administracji publicznych, które w rozwoju ustroju państwowego wykształciły współczesny obraz administracji:

• model administracji państwa absolutnego

Powstanie aparatu administracyjnego związane z tworzeniem się władzy absolutnej, czyli wzrostem władzy panującego oraz upadkiem znaczenia stanów. Działanie aparatu administracji przebiegało sprężyście i jednolicie, a sam aparat podlegał i zależał od panującego. Sam aparat charakteryzował się hierarchiczną organizacją, zależnością od panującego (in. płatnością), a także zawodową kadrą urzędniczą. Prawo administracyjne było wiążące dla obywatela, ale nie dla organu administracji. Władze administracji są niezależne od sądu, a działają w oparciu o „prawo administracyjne”. Administracja tworzy prawo sama dla siebie. Natomiast władza panującego i jego aparatu wkraczała we wszystkie dziedziny życia podwładnych, dla których było to uciążliwe; nie mogli się odwołać do sądu, a jedynie złożyć skargę (tzw. rekurs hierarchiczny) na niższy organ do organu wyższego rzędu, który danej skargi nie miał obowiązku rozpatrzyć.

• model liberalnego państwa prawnego

1.Wniosek o ograniczenie wpływu administracji na obywateli w stopniu maksymalnym. 2.Ochrona porządku prawnego.

W związku z powstaniem takiego modelu państwa, które gwarantuje jednostce jej naturalne prawa, działanie administracji zostało związane ustawą. Wykonuje ona prawa, jest podporządkowana parlamentowi, który to prawo stanowi i zarazem kontroluje on również działalność administracji. Parlament reprezentuje społeczeństwo. Administracja podporządkowuje się prawu powszechnie obowiązującemu i stanowionemu przez parlament. Administracja wkracza w sferę praw i obowiązków obywatela wyłącznie wtedy, kiedy ustawa na to wskazuje. Wytworzenie się instytucji aktu, postępowania administracyjnego, sądownictwa administracyjnego, przez co gwarantuje się realizację uprawnień obywateli wobec władz administracyjnych.

14.ADMINISTRACJA A POGLĄDY NA ŚWIAT I CZYNNIKI AKSJOLOGICZNE (NA WYBRANYCH PRZYKŁADACH).

Założenia wynikające z ustroju danego państwa (założenia aksjologiczne) dotyczą: przestrzegania praw jednostki i obywatela, ich swobód politycznych, uznania szczególnej roli własności prywatnej, liberalizmu w systemie gospodarczym (gospodarki rynkowej), przestrzegania przez administrację praw i zapewnienia jednostce „prawa do sądu”. Założenia te są wyprowadzone z zasad demokratycznego państwa prawa oraz paktów międzynarodowych.

15.ROLA PRAWA W ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ.

Jest czynnikiem kształtującym administrację publiczną, której działalność musi być uregulowana przepisami prawa. Prawo stanowi istotny element ustroju państwa. Wraz ze zmianą ustroju ulega ono przekształceniu, dostosowując istniejące instytucje prawne do potrzeb nowego ustroju społeczno-politycznego i ekonomicznego. Istotnym elementem ustroju państwa prawa jest nakaz działania administracji publicznej na podstawie prawa, które określa: zadania administracji, organizację aparatu administracji, formy czynności podejmowanych przez aparat administracyjny. Sama administracja nie tylko stosuje, ale i tworzy prawo. Zazwyczaj jest to prawo typu wykonawczego. Znajomość norm jak i terminów w nich stosowanych nabiera we współczesnej administracji szczególnego znaczenia. Powodem tego obywatel bierze udział w realizacji zadań administracji i styka się z normą prawną. W administracji publicznej osoby stosujące prawo nie zawsze mają prawnicze przygotowanie. Czynnikiem, który ułatwia stosowanie prawa jest jego upowszechnienie poprzez szkolenie.

16.ROLA NORM MORALNYCH, OBYCZAJOWYCH I TECHNICZNYCH W ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ.

Stosowanie przez administracje norm moralnych i obyczajowych łączy się z problematyką, która określa się często mianem kultury administracyjnej czy etyki administracji. Łączy się też zazwyczaj tę problematykę z pewnym stylem działania administracji, zwalczaniem biurokracji jako ujemnego polegającym na bezdusznym podchodzeniu do spraw obywatela, przewlekłości załatwiania spraw , zbytnim formalizowaniu spraw np.: problem spraw moralnych dla administracji państwowej może mieć jeszcze inne znaczenie. Chodzi nie tylko czy urzędnik kieruje się tymi normami, ale również o zagadnienia przestrzegania norm moralnych przez obywateli na których rozciąga się działalność administracji. Duże znaczenie ma tutaj związek pokrywania się obowiązującego prawa administracyjnego z normami moralnymi danego środowiska.

Normy techniczne to normy, które regulują stosunek człowieka do przyrody. Procesu korzystania z maszyn i urządzeń itd. Chodzi tu o racjonalne wykorzystywanie na podstawie istniejącego poziomu wiedzy i techniki sił przyrody i narzędzi pracy. Administracja styka się z problemem norm technicznych na rożnych płaszczyznach. Istnieją organy administracji, które same ustalają normy techniczne. W szczególności Polski Komitet Normalizacji ustala Polskie Normy. Normy te wprowadzają określone wymagania, sposoby wykonywania pewnych czynności z uwagi na bezpieczeństwo pracy, ochronę życia, zdrowia, środowiska itp. Niektóre organy administracji są powołane do przeprowadzania kontroli norm technicznych. Sama administracja musi przestrzegać norm technicznych. Normy te będą określały korzystanie z materiałów i urządzeń biurowych, ustalały organizację pracy w urzędzie, dotyczyć będą pomieszczeń biurowych i wymogów jakim powinny one odpowiadać z punktu widzenia bezpieczeństwa i higieny pracy.

35.ZASADY DOBORU I ROTACJI KADR KIEROWNICZYCH.

Sposób doboru kadr w aparacie administracji publicznej ma o tyle doniosłe znaczenie, że od jego przeprowadzenia zależeć będzie w przyszłości praca tego aparatu. W każdym dziale administracji stawia się przed kandydatami do służby publicznej pełne wymagania formalne. Te wymagania są mniejsze lub większe, w zależności od tego, o jaki dział administracji chodzi i o jakie stanowisko. Zazwyczaj stawia się ogólne wymagania, którym powinien odpowiadać każdy zatrudniony w danym resorcie a nadto różnicuje się je w zależności od tego na jakie stanowisko ma być on powołany. Do ogólnych wymagań zależy między innymi osiągnięcie określonego wieku, posiadanie pełnej zdolności do czynności prawnych, korzystanie z praw publicznych, czy posiadanie obywatelstwa polskiego. Nadto postuluje się by kandydat był nieskazitelnego charakteru, by wykazywał się odpowiednim stanem zdrowia, pozwalającym na zatrudnienie w służbie publicznej, by wreszcie posiadał odpowiednie kwalifikacje. Projekt ustawy o państwowej służbie cywilnej przewiduje powołanie Komisji Państwowej Służby cywilnej, do której należałaby troska o podnoszenie kwalifikacji kadry urzędniczej przez ustalenie zasad postępowania kwalifikacyjnego i jego przeprowadzenie do poszczególnych kategorii urzędników, rozpatrywanie odwołań w określonych sprawach, ustalenie zasad doskonalenia zawodowego urzędników itp. Proponuje się ustalenie jedenastu kategorii urzędniczych. Z reguły deklaruje się apolityczność zawodową kadry urzędniczej, ale często dobiera się kandydatów, którzy mają akceptację sił politycznych w danym okresie znajdujących się u władzy. Od osoby proponowanej na stanowisko kierownicze, należy wymagać obok odpowiednich kwalifikacji zawodowych, także szczególnych cech charakteru lub intelektu. Nie da się ustalić jakiegoś idealnego rozwiązania w tym zakresie dla każdego stanowiska kierowniczego w administracji publicznej. Samo określenie wymagań formalnych, jakim powinien odpowiadać kandydat do służby w administracji publicznej nie wystarczy. Trzeba sprawdzić przydatność kandydata. Nie wszystkie wymagania da się sprawdzić na podstawie dokumentów. Jednym ze sposobów poznania kandydata są wstępne staże i praktyki lub aplikacje. Mają one nie tylko na celu przystosowanie kandydata do pracy na danym stanowisku, ale jednocześnie ocenę jego przydatności w danym dziale. Podstawową formą naboru kadry do administracji powinny być konkursy, mimo stawianym im zarzutów. Poprzez podanie do publicznej wiadomości faktu, że poszukuje się odpowiednich kandydatów do obsadzenia określonych stanowisk, uzyskuje się kontrolę społeczną tej polityki. Po wtórne organ ma zazwyczaj większy wybór kandydatów i przez to korzystniejsze możliwości dokonania odpowiedniej selekcji. Niekiedy stanowiska administracji publicznej obsadza się drogą wyborów. Dotyczy to przede wszystkim organów samorządowych. Zaletą powoływania w drodze wyborów jest to, że w sprawie kandydata wypowiada się szczerze grono osób, można sprawdzić czy kandydat jest znany w środowisku, które go wybiera. Kandydat taki zna zazwyczaj potrzeby takiego środowiska i może reprezentować jego interesy. Wadą natomiast tego sposobu jest to, że kandydat dla przypodobania się wyborcom ubiega się o względy wyborców co może prowadzić do protekcji, wyborcy nie są w stanie ocenić przydatności kandydata do służby w administracji.

19. REGULAMINY, INSTRUKCJE I WZORCE I ICH ZNACZENIE W FORMALIZACJI ADMINISTRACJI.

Modele instytucji, aby miały bardziej trwały byt ulegają formalizacji. Należy bowiem zarejestrować istnienie danego modelu, jeśli ma być bardziej trwały, uchwytny. Model administracji publicznej zostały sformalizowane poprzez przepisy prawa. Przepisy prawa dotyczące tych zagadnień mają charakter norm ustrojowych. Zazwyczaj są to akty rangi ustawy. Sformalizowanie modelu organizacyjnego następuje w drodze aktów niższego rzędu. Podstawową rolę w tym zakresie spełnia statut danej jednostki organizacyjnej. Statut powinien rejestrować cel podstawowy instytucji, wszystkie istotne komórki organizacyjne, zasady więzi pomiędzy komórkami, zadania tych komórek. Wraz ze statutem opracowuje się schemat organizacyjny graficznie ujmujący istniejące komórki, ich zadania i zależności między nimi. Innym typem formalizowania danej jednostki są regulaminy. Regulamin zawiera normy postępowania obowiązujące w danej jednostce organizacyjnej. Instruktaże służbowe (okólniki, wytyczne, rozkazy, polecenia służbowe), wyjaśniają obowiązujące przepisy i stanowią rodzaj instruktażu, zawierają polecenia, lub ustalają w sposób ogólny pewne zadania dla całego zespołu lub jego części. Taryfikator płac, zawiera wskazówki dotyczące wynagrodzenia za daną pracę, zaszeregowanie do określonych stanowisk itp. Istnieją niekiedy wzorcowe statuty, regulaminy które mają ułatwić osobom tworzącym model danej instytucji poprawną jego budowę. Mogą to być wzorce ustalone przez przepis prawa lub stworzone przez instytucje naukowe, zawarte w publikacjach fachowych. Sformalizowanie określonego modelu nie powinno przekraczać pewnego stopnia i należy pozostawić pewne luzy. Sformalizowanie modelu utrudniałoby owe odchylenia lub nawet uniemożliwiało ich wprowadzenie.

20.WEWNĘTRZNY PODZIAŁ STRUKTUR ADMINISTRACYJNYCH - KOMÓRKI LINIOWE I SZTABOWE.

Każda większa jednostka organizacyjna ulega wewnętrznemu zróżnicowaniu. Wewnętrzne struktury organizacyjne dzieli się na jednostki liniowe i sztabowe. Komórki liniowe to podstawowe jednostki uczestniczące bezpośrednio w realizacji celu głównego instytucji. Komórki sztabowe to komórki spełniające funkcje usługową w stosunku do komórek liniowych. Pomagają dowództwu liniowemu w realizacji zadań. Sztaby maja przygotować dane do rozstrzygnięcia tylko w sprawach zasadniczych, wypracować koncepcje pewnych ogólnych założeń w działalności administracji. Sztaby powinny mieć zapewniony prawidłowy dopływ informacji. Powodzenie koncepcji wypracowanych przez sztab zależy bowiem w dużym stopniu od tego czy te koncepcje będą odpowiednio zrozumiałe w dołowych, wykonawczych ogniwach i czy ogniwa te mają faktycznie możliwość realizowania koncepcji. Stąd potrzeba kontaktów między sztabem a linią. Sztaby pracują na potrzeby kierownictwa, są jego doradcami. Opinii od sztabu kierownictwo zawsze zasięgało. Sztab powinien samodzielnie wypracować pewne powiązania bez względu na to jak je oceni kierownictwo i czy w ogóle będzie je realizować. Komórki sztabowe nie ponoszą odpowiedzialności za sposób realizacji ich koncepcji w praktyce. Inna koncepcją podziału wewnętrznego jest koncepcja podziału komórki ruchu i zarządu. Komórki ruchu to komórki wykonujące w danej instytucji zadania i działania o charakterze administracyjno-biurowym. Inna koncepcja to koncepcja pionów organizacyjnych. Polega ona na tym, że całą jednostkę organizacyjną dzieli się na pewne piony, sięgające od szczytu piramidy organizacyjnej do niższych jednostek.

21.ORGANY SKŁADAJĄCE SIĘ CZYNNIKA OBYWATELSKIEGO I ZAWODOWEGO - NA WYBRANYCH PRZYKŁADACH.

We współczesnej administracji publicznej występuje potrzeba tworzenia zarówno organów obywatelskich jak i składających się z czynnika zawodowego. Z dyrektywy demokratyzacji ustroju płynie wniosek o nasyceniu administracji organami reprezentującymi czynnik obywatelski. Szczególnie uwidacznia się to w administracji publicznej samorządu terytorialnego lub zawodowego, gdzie czynnik społeczny reprezentuje społeczność lokalną lub grupy zawodowe. Można przyjąć, że do organów składających się z czynnika obywatelskiego powinno należeć przede wszystkim wskazywanie zadań długofalowych dla aparatu zawodowego, wskazywanie celów, środków i form ich realizacji przez aparat zawodowy. Organy społeczne winny wywierać wpływ na tworzenie się aparatu zawodowego , kontrolować go. Aparat społeczny winien mieć na oku interes obywatela i punkt widzenia społeczny. Do organów składających się z czynnika zawodowego winno należeć wcielanie w życie celów ustalonych przez organy społeczne administracji. Chodzi tu o wcielanie w życie ogólnych dyrektyw za pomocą bardziej konkretnych rozstrzygnięć, wykonawstwo w sensie czynności techniczno-manipulacyjnych(czynności kancelaryjne wykonawcze przez urzędników). Wykonując te zadania aparat zawodowy bierze pod uwagę głównie punkt widzenia fachowy, techniczny. Do organów społecznych winny należeć czynności typu rządzenia, kierowania, do organów zawodowych czynności typu wykonawczego, technicznego. Organy składające się z czynnika społecznego winny mieć pozycję nadrzędną nad aparatem zawodowym. Wymagać to będzie nasycenia aparatu społecznego fachowcami, by być niezależnym od aparatów zawodowych.

22.ORGANY KOLEGIALNE I JEDNOOSOBOWE - NA WYBRANYCH PRZYKŁADACH.

Kolegialność pojmuje się jako cechę strukturalną organu. Chodzi o organ składający się z wielu osób. Kryterium składu osobowego pozwala na wyodrębnienie organów jednoosobowych i kolegialnych.
Kolegialność jako metoda działania-konieczności współpracy wielu ludzi, może być właściwa dla jednoosobowego organu gdy zasięga opinii organu doradczego.
Kolegialność jako cecha strukturalna organu składającego się z wielu osób powołanych do łącznego podejmowania decyzji czy innych czynności. Na łączne działanie całego zespołu(musi się zebrać określone quorum). Posiada przewodniczącego powołanego na całą kadencję organu, do którego zadań należy zwoływanie posiedzeń, przygotowywanie lub akceptowanie projektu obrad, przewodniczenie i kierowanie posiedzeniem, troska o wykonawstwo uchwał organów kolegialnych. Działają w krótkich lub długich odstępu czasu. Zasady działania określa regulamin obrad- organ jednoosobowy- jedna osoba upoważniona do podejmowania rozstrzygnięć, które zastępują osoby z aparatu tego organu na jego upoważnienie. Ich działanie liczy się na zewnątrz jako działanie organu jednoosobowego. Jedna osoba może występować w podwójnej sytuacji np.: Prezes RM

23.ORGANY O KOMPETENCJACH GENERALNYCH I SPECJALNYCH -PRZYKŁADY.

Specjalizacja przynosi wyodrębnienie organów o kompetencjach szczególnych co prowadzi do rozczłonkowania aparatu i wzrostu ilościowego: godzi w różność aparatu administracyjnego rodzi potrzebę osobnych organów koordynacji itp. Ideałem byłyby organy mające potrzebną specjalizację, co zapewni tworzenie odpowiednich komórek w urzędach tych organów np.: wojewoda- skupia kompetencje różnych resortów, specjalizację zapewnia mu struktura urzędu wojewody. Organom o kompetencji generalnej nie przekazuje się jednak wszystkich zadań administracji rezerwując pewne zadania dla organów administracji specjalnej. Łącznie bowiem do kompetencji organu wszystkich zadań prowadziłoby do tego, że aparat rozrósł by się do ogromnych rozmiarów. Bezpośrednie dowodzenie i kierowanie tak rozbudowanym mechanizmem wewnętrznym byłoby niemożliwe.

24.ZASADA PROWINCJONALNOŚCI I RESORTOWOŚCI.

Według zasady prowincjonalności na jednym terenie sprawy z różnych działów administracji należą do jednego organu. Nie ma tu podziału na organy centralne czy terenowe, gdyż centralny organ działa w terenie. Zasada ta zapewnia jednolitość działania organu administracji na danym terenie. Ten system zarządu stosowano dla szybszego scalania terenu wykazującego się znacznymi odrębnościami z pozostałą całością państwa. Uwzględniając zasadę resortowości funkcje administracji państwowej dzieli się według pokrewieństwa spraw. W jednym resorcie grupuje się sprawy rzeczowe pokrewne, a na czele resortu stoi minister, który posiada zazwyczaj swoje ogniwa terenowe załatwiające sprawy należące do danego resortu. System ten opiera się na specjalizacji zadań. System resortowy powstał we Francji w okresie panowania Ludwika XIV Kardynał Richekieu stojący na czele Rady Regencyjnej wprowadził zasadę resortowości, dzieląc wykonywanie administracji na pony organizacyjne- resorty. Aktualnie zasada resortowości jest stosowana powszechnie.

25.SZCZEBLOWA BUDOWA ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ.

W zależności od ilości szczebli mówi się o strukturach płaskich lub smukłych. Z punktu widzenia racjonalnej organizacji bardziej korzystne są struktury płaskie oznaczające się mniejszą liczbą szczebli o aparacie rozbudowanym w poziomie.
Pozwala to na lepsze manewrowanie ludźmi: organizowanie ustępstw, wykorzystanie specjalistów i zdobyczy techniki, lepszy podział zadań. Zasada struktury smukłej tj. wydłużonej budowie szczeblowej jest utrudniony przepływ informacji, który ulega zniekształceniu, czas przepływu i wydłużają się oto koszty.

26.BUDOWA ADMINISTRACJI A ZASADA POMOCNICZOŚCI (SUBSYDIALNOŚCI).

Zasada ta sprowadza się do uznania, że państwo i jego organy administracyjne mogą podejmować się realizacji określonych zadań publicznych dopiero i tylko wtedy, gdy jednostka lub wspólnota jednostek nie jest w stanie temu zadaniu podołać. Zasada subsydiarności to zasada pomocniczości.

27.CENTRALIZACJA I DECENTRALIZACJA W ADMINISTRACJI - PRZYKŁADY.

Zasada centralizacji - polega na tym, że system organów ad­ministracji jest tak zorganizowany, że podejmowanie decyzji należy do organów wyższych, a organy niższe przygotowują tylko rozstrzygnięcia. Inną odmianą systemu centralistycznego jest sytuacja gdzie organy niższe podejmują rozstrzygnię­cia, ale są w tym podporządkowane zaleceniom organów wyższych. Historycznie centralizacja dominowała w państwach absolut­nych. W miarę rozwoju demokracji pojawia się decentralizacja. Zalety centralizacji: zapewnia spójność aparatu administracji państwowej; wspomaga jednolitość działań administracji; jest korzystny dla administracji wojskowej i podobnych; sprawdza się w okresie wojen, odbudowy zniszczeń itd., bo pozwala na efektywne i równomierne do potrzeb rozprowadzenie środków ekonomicz­nych w kraju. Wady centralizacji: prowadzi do zaniku gospodarności i samodzielności ośrodków lokalnych; organy wyższe nie znają często potrzeb lokalnych, stąd ich polityka jest niewłaściwa. Zasada centralizacji wiąże się z zasadą,

Hierar­chicznego Podporządkowania - pełne podporząd­kowanie organów niższych szczebli jednostkom wyższym. Hierarchiczne podporządkowanie przejawia się w podwójnej zależności: zależność służbowa - nie ma prawnego ograniczenia w wydawaniu poleceń służbowych org. niższego przez org. wyższy; zależność osobowa - org. wyższy ma prawo do obsadzenia, awansu, zwolnień, nagradzanie, pociąga­nie do odpowiedzialności organów niższych. Organ wyższy zgodnie z zasadą hierarchicznego podporządkowania może żądać od organu niższego wypełnienia swoich zarządzeń, ma też prawo kontroli i prawo do informacji przez otrzymanie sprawozdań. Hierarchiczne podporządkowanie może wystąpić między organami oraz w strukturze wewnętrznej organów np. minister - dyrektorzy departamentów. Zalety hierarchicznego podporząd­ko­wania: jednolitość działania całej struktury; łatwe ustalenie, uzasadnienie i egzekwowanie odpowiedzialności; brak sporów kompetencyjnych, bo są one jasne. Zasada decentralizacji - to system, w którym podmioty administrujące mają prawnie zagwarantowaną samodzielność, nie są hierarchicznie podporządkowane organowi wyższemu. Konstytucja z 1997r. preferuje zasadę dekoncentracji, czego wyrazem jest wprowa­dzenie samorządu terytorialnych czy zawodowych. Decentrali­zacja może mieć zalety: bliskość podmiotów decydujących do załatwionych spraw, co wpływa na szybsze i lepsze poznanie źródeł ewentualnych wad decyzyjnych; zwiększenie odpowie­dzialności i gotowości jej ponoszenia przez zbliżenie do wydawa­nych decyzji; udział zainteresowanego czynnika społecznego we władzy (w samorządach). Administracja zdecentralizowana wiąże się z samodzielno­ścią w zakresie wykonywania prawa (tylko!). Musi działać ona zgodnie z prawem państwowym (zasada praworządności), dlatego organy administra­cji zdecentralizowanej poddane są nadzorowi.

28.PODZIAŁY ADMINISTRACYJNE.

Podział administracyjny (podział terytorialny) - podział terytorium państwa na mniejsze obszary, którego celem jest usprawnienie zarządzania krajem przez organy władzy centralnej i samorządowej.

Podział administracyjny jest rodzajem regionalizacji, tzn. podziału państwa na regiony (nazywane regionami administracyjnymi) uwzględniającego pewne kryteria geograficzne, historyczne, gospodarcze, społeczne oraz prawno-administracyjne. Wytyczenie jednostek podziału administracyjnego musi uwzględniać wykształcone już powiązania przestrzenne oraz przemieszczenia ludności. Trudność takiego podziału polega na tym, że granice regionów geograficznych tworzą strefy przejściowe, podczas gdy granice regionów administracyjnych muszą być jednoznaczne. Podział administracyjny jest zatem wynikiem pewnych kompromisów. Obecnie dużą wagę przywiązuje się do opinii społeczności lokalnych.

Podziały administracyjne odznaczają się także ciągłością przestrzenną i kompletnością, tzn. że całe terytorium kraju jest pokryte jednostkami tego samego poziomu, a żaden obszar nie jest pominięty. Podziały administracyjne są wielostopniowe i mają charakter hierarchiczny. Oznacza to, że jednostki niższego rzędu zawierają się w jednostkach wyższego rzędu, którym są także podporządkowane. Kompetencje poszczególnych jednostek, określane w ustawie, zależą od tego, na jakim poziomie organizacji państwowej realizacji danej funkcji będzie najbardziej efektywna z punktu widzenia ekonomicznego oraz społecznego.

W niektórych państwach obok podstawowego podziału kraju istnieją także jednostki pomocnicze. Mogą one istnieć na różnych poziomach - najniższym, np. sołectwa, dzielnice czy najwyższym np. makroregiony planistyczne w podziale na 16 województw.

Ponadto niezależnie od struktur administracyjnych istnieją tzw. podziały specjalne. Wyznaczają one przestrzenną organizację działań instytucji państwowych (np. wojska, kolei, sądownictwa, lasów państwowych - nadleśnictwa) czy niepaństwowych (np. związków wyznaniowych - diecezje, parafie, gminy wyznaniowe). Obecnie dąży się do tego, by granice podziałów specjalnych dla instytucji państwowych były, o ile to możliwe, zgodne z podziałem administracyjnym.

29.FUNKCJE ADMINISTRACJI - OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA.

Funkcje administracji to przede wszystkim sprawne zarządzanie państwem, ale i zapewnienie bezpieczeństwa społeczeństwu. Wszystkie jednostki wykonujące funkcje administracji publicznej, niezależnie od tego, czy są one państwowe, samorządowe czy też nie, tworzą tzw. aparat administracyjny. Podział administracji publicznej:

• policyjno-reglamentacyjna - utrzymywanie porządku publicznego, ochrona środowiska, normy sanitarne, reglamentacja dóbr (zasiłki, pozwolenia budowlane, częstotliwości radiowe)

• świadcząca - „państwo opiekuńcze”, służba zdrowia, oświata

• wykonawcza - wykonuje ustawy parlamentu

34.POJĘCIE FUNKCJI KIEROWNICZYCH W ADMINISTRACJI.

W języku polskim „kierownictwo” posiada następujące znaczenia:

1.rzeczowe, czyli zespół ludzi stojących na czele jakiejś instytucji (dyrekcja, zarząd)

2.czynnościowe, czyli zespół procesów oddziaływania a ludzi i elementy bazy technicznej, realizowanych w zakresie obowiązującego modelu instytucji dla osiągnięcia ustalonej wiązki celów.

Kierowanie - działanie zmierzające do spowodowania działania innych ludzi zgodnie z celami tego, kto nimi kieruje.

Na kierowanie składa się regulowanie splotu działań (kierowanie zespołem jako całością) oraz regulowanie poszczególnych pasm działania członków zespołu ze względu na ich splatanie się w całość, organizowanie i koordynowanie wewnętrznych stosunków w zespole.

Kierownicy winni wpływać na postępowanie innych, aby kierowanie całością (zespołu) było możliwe.

Czynności kierownicze polegają na wykonywaniu typowych funkcji kierowniczych. Są to przewidywanie, organizowanie, rozkazywanie, koordynowanie i kontrolowanie.

Nadrzędność w sprawowaniu funkcji kierowniczych to stan, w którym dysponuje się określoną możliwością stosowania środków władczych.

Kierowanie ma na celu zapewnienie sprawnego działania administracji jako systemu.

38.POJĘCIE DROGI SŁUŻBOWEJ.

„Droga służbowa” to obowiązujący sposób załatwiania spraw służbowych i osobistych. Polega ona na przekazywaniu rozkazów, decyzji itp. od wyższego przełożonego, przez niższego do wykonawcy oraz na przyjmowaniu meldunków, skarg, wniosków itp. od podwładnych przez wszystkich kolejnych przełożonych (zwierzchników) aż do tego, który rozstrzyga sprawę.

Ważne jest przestrzeganie tzw. drogi służbowej. Polega ona na tym, że polecenie dla podwładnych, jak też zwracanie się do wyższych przełożonych, powinny następować za pośrednictwem bezpośrednio przełożonego pracownika. Pomijanie drogi służbowej prowadzi do różnych szkodliwych następstw. Może być przyczyną wydania sprzecznych poleceń przez szefa bezpośredniego i szefa stojącego na wyższym szczeblu organizacyjnym. Pomijanie przez podwładnego swego bezpośredniego przełożonego jest przyczyną braku ładu i prowadzi do zatargów i nieporozumień. Wprowadzenie instytucji skarg, opartej na przepisach spowodowało, że w drodze ustawowej zniesiono w tych sytuacjach drogę służbową. Przełożony wprowadzał jawność ocen, stwarzał podwładnym odpowiednie warunki do wykonywania pracy, by korzystać z ich inicjatyw. Wprowadza zasadę jawności ocen kwalifikacyjnych.

39.LOBBING I METODY PRZECIWDZIAŁANIA TEMU ZJAWISKU.

Lobbing - wywieranie wpływu na opinię publiczną; oddziaływanie na decyzje podejmowane przez organy władzy publicznej oparte na strategii komunikacyjnej uwzględniającej:
* analizę procesu decyzyjnego
* politykę danego organu
* własne cele strategiczne
* własną analizę SWOT
* bieżący monitoring wydarzeń

40.STATUS PRAWNY I RZECZYWISTY URZĘDNIKA ADMINISTRACJI.

Biurokracja w państwie absolutnym, a następnie w ustroju kapitalistycznym kształtuje się jako osobny zawód urzędniczy. Wykonywanie funkcji administracji staje się podstawą ekonomiczną utrzymania tej grupy osób, a osobne przepisy prawne wyodrębniają tę grupę zawodową także pod względem prawnym. Naczelną regułą w działaniu zawodowej biurokracji powinno być przestrzeganie przepisów prawa. Z zasad ustrojowych naszego państwa płyną też pewne reguły dotyczące układu organ- obywatel. Urzędnik ma mieć na względzie interes społeczny i słuszny interes obywateli , powinien tak prowadzić postępowanie, aby pogłębić zaufanie obywateli do organów państwa i udzielić stronom wyjaśnień i wskazówek co do obowiązującego prawa, wyjaśnić stronom zasadności przesłanek, którymi kieruje się organ administracji przy załatwianiu spraw obywateli. Ważną rzeczą jest przestrzeganie przez urzędnika zasad etyki. Etykę urzędniczą ujmuje się zazwyczaj jako etykę profesjonalną zawodów urzędniczych. Urzędnik pełniąc swoje funkcje zawodowe popada w konflikt nie tylko z obowiązkami wynikającymi z prawa, ale także norm moralnych. Ważne jest to jak społeczeństwo ocenia pracownika oraz jaki jest jego prestiż społeczny. Prestiż społeczny w administracji pojawia się na co dzień. Jednostka kontaktuje się z aparatem administracji codziennie. Tu załatwia swoje nieraz drobne, nieraz urastające jednak do zasadniczego problemu życiowego sprawy. Stąd ważne jest by osoby, które załatwiają te codzienne sprawy obywatela, cieszyły się dobrą opinią społeczną. Ułatwi to nawiązywanie wzajemnych kontaktów, wyeliminowania zadrażnienia. Podniesie tego prestiżu jest bardzo ważne. Ułatwia bowiem jego pracę i podnosi autorytet. Odbudowa autorytetu aparatu administracji publicznej odbywać się może poprzez podnoszenie kwalifikacji zawodowych urzędników, zapewnienie względnej stabilizacji w zawodzie, dóbr kadr za pomocą obiektywnych kryteriów.

41.PRAGMATYKA SŁUŻBOWA A ZASADY ETYKI W ADMINISTRACJI.

Pragmatykami służbowymi są ustawy, które regulują kwestie związane ze stosunkiem pracy, ale czynią to w sposób szczególny i nie powszechnie, ale wobec pewnych grup zawodowych. Regulują one prawa i obowiązki określonych grup zawodowych. Szczególne cechy zawodów i funkcji osób je wykonujących w pragmatykach służbowych są przyczyną, dla której osoba nominowaną może być tylko taka osoba, która spełnia wymogi wskazane w poszczególnych pragmatykach. Obecnie obowiązują trzy podstawowe pragmatyki:

• zawarta w ustawie z 1982r. o pracownikach państwowych

• zawarta w ustawie z 1990r. o pracownikach samorządowych

• zawarta w ustawie z 1998r. o służbie publicznej.

---