MIĘDZYNARODOWA KARTA CHARAKTERYSTYKI ZAGROŻEŃ ZAWODOWYCH KIEROWCA SAMOCHODU CIĘŻAROWEGO

Kto to jest kierowca samochodu ciężarowego ?

Jest to pracownik, który prowadzi samochód ciężarowy, tj. pojazd samochodowy przeznaczony konstrukcyjnie do przewozu ładunków, w celu transportu materiałów do miejsca przeznaczenia, jak również wykonuje czynności mające na celu utrzymanie samochodu w dobrym stanie technicznym.

Jakie zagrożenia wiążą się z wykonywaniem tego zawodu?

Kierowca samochodu ciężarowego jest narażony na urazy spowodowane wypadkami drogowymi w wyniku długotrwałego prowadzenia samochodu, w szczególności przy złym oświetleniu oraz złych warunkach atmosferycznych i drogowych. [patrz: uwaga 1]. Kierowca samochodu ciężarowego może ulec urazom i obrażeniom w czasie wykonywania dodatkowych czynności, takich jak naprawy samochodu (np. wymiana kół), podczas wchodzenia i wychodzenia z kabiny. Kierowcy samochodu ciężarowego narażeni są na długotrwałe siedzenie w wymuszonej pozycji, wibracje siedziska kabiny oraz nadmierny wysiłek fizyczny towarzyszący podnoszeniu i przenoszeniu ciężkich ładunków co może być przyczyną bólów pleców, rąk i ramion. Kierowca samochodu ciężarowego może stać się ofiarą napaści w czasie postoju m. in. w związku z przewożeniem cennego ładunku.

Czynniki środowiska pracy związane z wykonywanym zawodem oraz ich możliwe skutki dla zdrowia

Czynniki mogące powodować wypadki	Przewrócenie się załadowanego pojazdu w wyniku defektu mechanicznego, trudnych warunków drogowych lub nadmiernej prędkości, zderzenia czołowego, itp. - możliwość urazów, w tym śmiertelnych
		Wchodzenie do kabiny kierowcy i wychodzenie z niej - możliwość urazów  w wyniku poślizgnięcia, potknięcia i upadku
		Wykonywanie takich funkcji kierowcy samochodu ciężarowego, jak naprawy w terenie, zmiana kół, luzowanie pasów i lin mocujących - możliwość urazów ciała, powstania przepukliny
		Wystające, nieosłonięte elementy pojazdu lub ładunku - możliwość urazów ciała w wyniku przypadkowego uderzenia o nie
		Długotrwałe prowadzenie pojazdu, szczególnie nocą, prowadzenie pojazdu w niesprzyjających warunkach atmosferycznych i drogowych, w ulicznych korkach - możliwość urazów  w wyniku wypadków drogowych (ryzyko wypadków zwiększone jest przez zmęczenie zależne od czasu prowadzenia pojazdu, braku lub krótkich przerw, głodu, pragnienia, spożytego alkoholu, jazdy ze zbyt dużą prędkością) [patrz: uwaga 1]
		Spaliny, w tym zawarty w nich tlenek węgla - możliwość ostrego zatrucia
		Materiały wybuchowe i łatwopalne, substancje bardzo toksyczne stanowiące ładunek - możliwość ostrego zatrucia oraz poparzeń na skutek pożaru
		Nadmiernie napompowane opony - możliwość urazów na skutek eksplozji
		Inne pojazdy lub urządzenia wspomagające operację załadunku lub rozładunku - możliwość urazów na skutek przygniecenia, uderzenia
	Czynniki fizyczne	Nadmierny hałas i/lub niskoczęstotliwościowy spowodowany pracą silnika - możliwość uszkodzenia słuchu
		Promieniowanie jonizujące stwarzające zagrożenie w czasie transportu m.in. radioizotopów - możliwość napromieniowania
		Bezpośrednie i odbite promieniowanie słoneczne (ultrafioletowe) - możliwość zmian skórnych i chorób oczu
		Zmienne warunki atmosferyczne niska lub wysoka temperatura, łączne działanie temperatury, wilgotności i wiatru oraz narażenie na nagłe zmiany temperatur po wyjściu z klimatyzowanej kabiny - możliwość udaru cieplnego, odmrożeń, chorób układu oddechowego i chorób reumatycznych
		Wibracje ogólne, których źródłem jest pojazd - możliwość zaburzeń w funkcjonowaniu narządów wewnętrznych klatki piersiowej i jamy brzusznej oraz dolegliwości ze strony układu mięśniowo-szkieletowego
	Czynniki chemiczne i pyły	Różnorodne substancje chemiczne w postaci stałej, ciekłej i gazowej stanowiące materiał przewozowy - możliwość ostrych i przewlekłych zatruć
		Różne substancje i preparaty chemiczne stosowane w związku z eksploatacją samochodu m. in. płyn hamulcowy, elektrolit, olej napędowy, benzyna, środki czyszczące, środki zapobiegające zamarzaniu - możliwość podrażnienia, zapalenia skóry, egzemy, przewlekłych zatruć
		Benzyna, ropa a także spaliny zawierające tlenek węgla, tlenki siarki, tlenki azotu, węglowodory, w tym rakotwórczy benzen i wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne - możliwość ostrego lub przewlekłego zatrucia
		Pył i kurz powstające podczas prowadzenia samochodu po nie asfaltowanych drogach - możliwość chorób układu oddechowego
Czynniki biologiczne	Mikroorganizmy chorobotwórcze obecne w przewożonym ładunku - możliwość chorób zakaźnych
Czynniki ergonomiczne, psychospołeczne i związane z organizacją pracy	Długotrwałe prowadzenie pojazdu, w wymuszonej pozycji ciała, na niewygodnym siedzisku, czasami po wyboistych drogach - możliwość dolegliwości bólowych wynikających z przeciążenia układu mięśniowo-szkieletowego
		Zwyczaj opierania łokcia o framugę okna podczas prowadzenia pojazdu - możliwość powstania dolegliwości reumatycznych, w tym zmian zwyrodnieniowych lub zapalenia stawu barkowego po lewej stronie ciała
		Nieregularne odżywianie się oraz złe nawyki żywieniowe a także stres - możliwość chorób przewodu pokarmowego
		Różne czynniki stresogenne, senność podczas długotrwałego prowadzenie pojazdu - możliwość wystąpienia zaburzeń psychicznych i halucynacji sennych
		Złe zawieszenie samochodu, niewygodne siedzisko - możliwość powstania rwy kulszowej
		Nadmierny wysiłek fizyczny towarzyszący przenoszeniu nieporęcznych i ciężkich ładunków - możliwość zmęczenia, wyczerpania
		Przewożenie wartościowego ładunku - możliwość urazów w wyniku napaści m. in. przez zorganizowane grupy przestępcze zwłaszcza na przydrożnych parkingach
		Palenie tytoniu w kabinie kierowcy - możliwość różnych negatywnych skutków zdrowotnych
		Niedostateczne oświetlenie (szczególne podczas jazdy o zmroku poza miastem), oślepiający efekt świateł innego pojazdu i reflektorów iluminacyjnych - możliwość uczucia dyskomfortu, zmęczenia wzroku i zaburzeń ostrości widzenia
		Stała kontrola telefoniczna lub radiowa- możliwość stresu psychicznego

Działania profilaktyczne

	Należy stosować bezpieczne metody podnoszenia i przenoszenia ciężkich lub nieporęcznych ładunków oraz stosować urządzenia mechaniczne ułatwiające podnoszenie i przenoszenie.
	Należy unikać wdychania spalin. Należy wyłączyć silnik, kiedy pojazd jest zaparkowany pod dachem oraz zainstalować urządzenie kontrolujące emisję spalin (np. konwertor katalityczny).
	Należy stosować środki ochrony oczu przed promieniowaniem ultrafioletowym.
	Należy stosować rękawice chroniące przed czynnikami chemicznymi, a jeśli to nie jest możliwe, używać kremy ochronne.
	Należy zainstalować ergonomiczne siedzisko kierowcy. Należy przerywać okresowo jazdę w celu zjedzenia posiłku, odpoczynku, ćwiczeń oraz nauczyć się wykonywania ćwiczeń relaksacyjnych podczas długiego prowadzenia pojazdu.
	Należy unikać palenia tytoniu podczas prowadzenia  pojazdu  lub, jeśli to  nie  jest możliwe, wietrzyć kabinę podczas i po paleniu.
	Należy uczyć kierowców sposobów rozpoznawania i unikania napaści, zainstalować urządzenia alarmujące na wypadek ataku. W szczególnych przypadkach (cenny ładunek) niezbędna jest eskorta.

Informacje szczegółowe

Synonimy	Kierowca, przewoźnik, kierowca TIR-a.
Definicja i/lub opis zawodu	Kierowca samochodu ciężarowego prowadzi samochód ciężarowy w celu transportu ładunków z i do miejsca przeznaczenia. Sporządza protokoły dla odbiorców. Zabiera pieniądze za dostarczone towary i opłaty za dowóz. Może prowadzić książkę finansową. Może kontaktować się telefonicznie lub drogą radiową z bazą w celu otrzymania instrukcji. Może ładować i rozładowywać ciężarówkę. Może przeprowadzać przegląd wyposażenia ciężarówki m.in. stan ogumienia, oświetlenia, hamulców, poziom benzyny, oleju, wody. Może dokonywać napraw takich jak wymiana kół, żarówek, bezpieczników, zakładać łańcuchy, zmieniać paski klinowe. Może umocowywać ładunek dla zabezpieczenia go podczas jazdy, Zależnie od typu prowadzonej ciężarówki i rodzaju przewożonego towaru może przyjmować różne nazwy.
Zawody pokrewne	Kierowca samochodu dostawczego, dostawca żywności, kierowca betoniarki, śmieciarki, kierowca przewożący materiały niebezpieczne, w tym wybuchowe i łatwopalne m.in. paliwo, środki ochrony roślin, kierowca polewaczki, kierowca platformy przewożącej, traktorzysta, mleczarz, kierowca furgonetki, kierowca pojazdu z przyczepą lub naczepą, kierowca autobusu.
Wykonywane czynności	Asystowanie, czyszczenie (ciężarówki), doglądanie, dokumentowanie, dostarczanie, dystrybułowanie, dzielenie, kierowanie pojazdem, kolekcjonowanie, komunikowanie się (z bazą), kontrolowanie, lokalizowanie adresata, łączenie i rozłączanie, manewrowanie, mierzenie, mieszanie, monitorowanie, napełnianie, ochranianie (towaru), opróżnianie, pakowanie i rozpakowywanie, parkowanie, pchanie i ciągnięcie, pisanie, podnoszenie, pompowanie, przechowywanie, regulowanie, relacjonowanie, reperowanie, sprawdzanie, transportowanie, układanie i umocowywanie towaru, umawianie, wydawanie poleceń, wymienianie towaru, zbieranie.
Podstawowy stosowany sprzęt	Ciężarówka lub inny pojazd mechaniczny, podnośnik (lewarek lub inny sprzęt) służący do podnoszenia i wymiany kół, zestaw narzędzi do różnego rodzaju napraw, przenośne ostrzegawcze światła i znaki, linki holownicze i zabezpieczające towar, koła zapasowe, brezent lub inny impregnowany materiał, urządzenia samozaładowcze, telefon komórkowy lub sprzęt krótkofalowy, gaśnica, zestaw pierwszej pomocy.
Miejsca/obszary, gdzie zawód występuje powszechnie	Wszystkie gałęzie przemysłu, zwłaszcza przemysł ciężki m.in. górnictwo, przemysł petrochemiczny itp., rolnictwo, publiczne i prywatne firmy dostawcze, lokalne i międzynarodowe kompanie przewozowe.

Uwagi	Zwiększone ryzyko wypadków drogowych jest spowodowane utratą kontroli nad pojazdem podczas prowadzenia pojazdu na śliskiej i mokrej nawierzchni przy niedogodnych warunkach atmosferycznych, prowadzeniem pod wpływem środków uspokajających lub pobudzających, alkoholu czy też po zażyciu powszechnie stosowanych leków, które mogą wywoływać takie objawy uboczne jak senność, czy zaburzenia działania narządów zmysłów w postaci opóźnionej reakcji na bodźce, czy braku koordynacji ruchów.
Piśmiennictwo	Rozporządzenie MPiPS z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. (t.j. Dz. U. 2003 nr 169 poz. 1650). Rozporządzenie MPiPS z 14 marca 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych (Dz. U. nr 26, poz. 313), wraz z późniejszymi zmianami. (Dz. U. nr 82, poz. 930 - obowiązuje od 1 stycznia 2002 r.). Rozporządzenie MZiOS z 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy. (Dz. U. nr 69, poz. 332). Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o zmianie ustawy - Prawo o ruchu drogowym. (Dz.U. 2001 nr 129 poz. 1444) "Przewodnik po zawodach". Warszawa. KUP i MPiPS 1998. Informator - „Środki ochrony indywidualnej.”

---