MIĘDZYNARODOWA KARTA CHARAKTERYSTYKI ZAGROŻEŃ ZAWODOWYCH HODOWCA ZWIERZĄT

Kto to jest hodowca zwierząt?

Jest to pracownik zajmujący się hodowlą zwierząt (np. koni, psów, kotów, krów, owiec, trzody chlewnej, norek, nutrii, innych małych gryzoni itp.) na farmach oraz w schroniskach i laboratoriach zwierzęcych oraz w gospodarstwach indywidualnych. Wykonuje szeroki zakres prac w celu utrzymania zdrowia zwierząt oraz ich przydatności do celu, dla którego są hodowane - jak np. do doświadczeń medycznych lub w celu uboju (mięso, skóra). Poza pracą przy zwierzętach, zajmuje się również pomieszczeniami, w których się one znajdują a także wykonuje inne, związane z tym prace.

Jakie zagrożenia wiążą się z wykonywaniem tego zawodu?

Hodowcy zwierząt mogą ulec wypadkom spowodowanym przez zwierzęta (kopnięcie, ugryzienie, zadrapanie, przygniecenie, podeptanie, pobodzenie), które czasem mogą być groźne dla życia i zdrowia. Hodowcy zwierząt mogą zarazić się wieloma odzwierzęcymi chorobami zakaźnymi. Praca hodowcy zwierząt jest fizycznie ciężka. Wymaga przenoszenia ciężarów, czasem wykonywana jest w wymuszonej pozycji ciała. Może to powodować urazy oraz dolegliwości bólowe pleców, ramion, rąk i kręgosłupa.

Czynniki środowiska pracy związane z wykonywanym zawodem oraz ich możliwe skutki dla zdrowia

Czynniki mogące powodować wypadki	Hodowlane, domowe lub dzikie zwierzęta a także zwierzęta laboratoryjne - możliwość ugryzienia, kopnięcia, ubodzenia, zadrapania, ukąszenia, przygniecenia, podeptania
		Śliskie, nierówne nawierzchnie - możliwość urazów w wyniku poślizgnięcia i upadku
		Prąd elektryczny - możliwość porażenia w przypadku wadliwie działającego sprzętu elektrycznego
		Ostre przedmioty, stłuczone szkło lub strzykawkami - możliwość urazów w wyniku ukłucia, przecięcia, przekłucia
		Gorące przedmioty metalowe - możliwość poparzenia np. podczas znakowania zwierząt gospodarskich
		Materiały łatwopalne - możliwość poparzeń i zaczadzenia w razie pożaru
		Mieszanki pyłu z karmy dla zwierząt z powietrzem - możliwość urazów w wyniku wybuchu
	Czynniki fizyczne	Promieniowanie jonizujące emitowane przez weterynaryjny sprzęt rentgenowski oraz przez zwierzęta laboratoryjne poddawane badaniu lub leczeniu radioizotopami i ich wydaliny - możliwość uszkodzenia oczu, poparzenia skóry oraz rozwoju chorób nowotworowych
		Promieniowanie ultrafioletowe stosowane do sterylizacji i innych celów w laboratoriach i pomieszczeniach dla zwierząt - możliwość uszkodzenia skóry i oczu (rumień, poparzenia, uszkodzenia rogówki, zaćma fotochemiczna)
		Nadmierny hałas pochodzący od stosowanych maszyn i wibracje miejscowe podczas kucia i innych związanych z tym czynności (w stajni) - możliwość uszkodzenia słuchu i zespołu wibracyjnego
		Zmienne warunki atmosferyczne podczas pracy na zewnątrz - możliwość (w zależności od pory roku) udaru cieplnego, odmrożeń, ostrych i przewlekłych chorób układu oddechowego
		Specyficzne warunki panujące w pomieszczeniach dla zwierząt, takie jak duża wilgotność, wiatr, betonowe podłogi itd. - możliwość chorób reumatycznych
	Czynniki chemiczne i pyły	Środki ochrony roślin (np. środki owadobójcze, bakteriobójcze, chwastobójcze), środki do zwalczania gryzoni, rozpuszczalniki, mocne kwasy i zasady, detergenty - możliwość zatrucia i chorób skórnych
		Formaldehyd - możliwość podrażnienia błon śluzowych i skóry, astmy a także raka jamy nosowo - gardłowej
		Aflatoksyny w paszy dla zwierząt - możliwość raka wątroby
		Pył metali i pary rozpuszczalników podczas kucia, podkuwania i wykonywania innych czynności związanych z pielęgnacją kopyt - możliwość chorób układu oddechowego i zatruć
		Czynniki cytotoksyczne, kancerogenne, mutagenne i teratogenne (zwłaszcza u hodowców zwierząt laboratoryjnych) - możliwość chorób układowych (w tym nowotworowych), zaburzeń żołądkowo-jelitowych
		Lateks, z którego wykonane są rękawice stosowane przy pracy ze zwierzętami - możliwość zapalenia skóry i astmy w przypadku uczulenia
		Pyły, w tym pochodzenia roślinnego i zwierzęcego, pyły zawierające krzemionkę, pyły leków - możliwość chorób układu oddechowego w tym chorób o podłożu immunologicznym (katar sienny, astma, tzw. „płuco farmera”)
		Rakotwórcze aflatoksyny - możliwość raka wątroby
	Czynniki biologiczne	Chore lub będące nosicielami mikroorganizmów chorobotwórczych zwierzęta - możliwość chorób zakaźnych
		Pył z karmy dla zwierząt zawierający różne mikroorganizmy i ich zarodniki, sierść zwierząt, pozostałości odchodów (np. ptasich) - możliwość uczulenia prowadzącego do astmy zawodowej, alergicznego zapalenia pęcherzyków płucnych, zapalenia oskrzeli, zapalenia płuc, zapalenia śluzówek, wysypek skórnych
		Różne czynniki etiologiczne, w tym endotoksyny - możliwość chorób płuc, w tym zespołu toksyczności pyłu organicznego, astmy niealergicznej, zapalenia oskrzeli
		Wirusy chorobotwórcze pochodzące od hodowanych zwierząt - możliwość zwiększonego ryzyka przewlekłej białaczki limfatycznej i chłoniaka typu non-Hodgkin u hodowców
		Pył i endotoksyny - możliwość chorób dróg oddechowych u pracowników karmiących zwierzęta i pracowników ferm zwierząt futerkowych
		Zakażone szczury laboratoryjne - możliwość gorączki krwotocznej z objawami uszkodzenia nerek
	Czynniki ergonomiczne, psychospołeczne i związane z organizacją pracy	Nadmierny wysiłek fizyczny i wymuszona pozycja ciała podczas pracy - możliwość dolegliwości bólowych zwłaszcza pleców i kolan wynikających z przeciążenia układu mięśniowo szkieletowego
		Specyficzne środowisko pracy (brud, nieprzyjemne zapachy itd.) oraz głównie fizyczny charakter pracy - możliwość stresu psychicznego
		Ataki ze strony złodziei bydła i innych cennych zwierząt jak również grup ekstremistów walczących o prawa zwierząt - możliwość urazów
		Ułatwiony dostęp do leków - możliwość uzależnienia

Działania profilaktyczne

	Należy stosować odzież ochronną (obuwie, fartuch, czapka) i środki ochrony oczu chroniące przed promieniowaniem UV, kurzem, pyłem.
	Należy stosować ochronniki słuchu podczas prac wykonywanych przy nadmiernym hałasie.
	Należy stosować rękawice chroniące przed czynnikami chemicznymi, a jeśli to nie jest możliwe, używać kremy ochronne.
	W przypadku uczulenia na lateks należy stosować rękawice wykonane z innych materiałów, a także unikać kontaktu z innymi produktami zawierającymi lateks.
	Należy unikać kontaktu z chorymi zwierzętami. W razie potrzeby należy skonsultować się z weterynarzem i zastosować środki chroniące przed zagrożeniami biologicznymi.
	Należy stosować środki ochrony układu oddechowego przy pracy w obecności pyłów, gazów i aerozoli.
	Należy nauczyć pracowników sposobów rozpoznawania i unikania napaści oraz technik obronnych w przypadku ataku.
	Należy spożywać posiłek w miejscu do tego przeznaczonym po zmianie odzieży roboczej i dokładnym umyciu rąk i twarzy.
	Należy stosować bezpieczne metody podnoszenia i przenoszenia ciężkich lub nieporęcznych ładunków oraz stosować urządzenia mechaniczne ułatwiające podnoszenie i przenoszenie.
	Należy sprawdzić stan techniczny urządzeń elektrycznych przed pracą oraz zlecać uprawnionemu pracownikowi naprawę ewentualnych uszkodzeń i okresowy przegląd urządzeń.

Informacje szczegółowe

Synonimy
Definicja i/lub opis zawodu	Hodowca zwierząt wykonuje następujące czynności związane z chowem zwierząt: karmi i poi zwierzęta w określonych porach. Czyści i dezynfekuje klatki, kojce, zagrody i podwórza. Dokonuje sterylizacji sprzętu laboratoryjnego i narzędzi chirurgicznych. Obserwuje zwierzęta pod kątem objawów choroby, rui i leczy je zgodnie z zaleceniami. Wyprowadza na pastwisko, przenosi zwierzęta do innych pomieszczeń, reguluje temperaturę i wilgotność w pomieszczeniach dla zwierząt. Zgodnie z zaleceniami rejestruje informacje dotyczące genealogii, diety, wagi, zastosowanych leków, dawek pokarmowych i numeru rejestracyjnego. Znieczula, szczepi, kąpie, przycina sierść i oporządza zwierzęta. Naprawia klatki, kojce, zagrody i ogrodzone podwórza oraz wybiegi. Może dokonywać uboju i zdejmować skórę takich zwierząt, jak lisy, króliki, cielęta, owce itp. Soli, pakuje, sprzedaje surowe skóry.
Zawody pokrewne	Hodowca bydła, koni, kóz, owiec, królików mięsnych, trzody chlewnej, zwierząt futerkowych, inwentarza mieszanego, producent drobiu, hodowca ptaków, zwierząt domowych, laboratoryjnych, inseminator, masztelarz, koniuszy, opiekun zwierząt w cyrku, opiekun zwierząt w rezerwacie, zwierząt w ZOO, robotnik hodowli zwierząt, robotnik w wylęgarni, strzygacz owiec, pasterz, trener koni wyścigowych, sportowych, treser psów, lekarz weterynarii, zootechnik.
Wykonywane czynności	Badanie (zwierząt), budowanie (ogrodzeń i szop itd.), czesanie, czyszczenie, czyszczenie pomieszczeń, ćwiczenie (trenowanie i szkolenie), dezynfekowanie, dojenie, dosiadanie, dozorowanie, etykietowanie, golenie, gromadzenie zapasów, hodowanie, identyfikowanie, izolowanie, karmienie, kąpanie, kładzenie ściółki, kontrolowanie (sprawdzanie), kupowanie i sprzedawanie, ładowanie i rozładowywanie, łapanie (w siatkę), mielenie paszy oraz karmy, mierzenie, mieszanie karmy, mycie, naprawianie, natłuszczanie, noszenie karmy i zwierząt, obrządzanie, obserwowanie, obsługiwanie (urządzeń), odymianie, opatrywanie, oswajanie, podawanie leków, podawanie paszy, poddawanie kwarantannie, podkuwanie, pojenie, pomaganie np. przy porodach, popędzanie, prezentowanie na wystawach, prowadzenie (kierowanie), przechowywanie, przewożenie drogą lądową lub morską, przygotowywanie paszy, rejestrowanie np. miotów, rozdzielanie, rozprowadzanie sztuk hodowlanych, segregowanie, siodłanie, sortowanie, spryskiwanie, sterylizowanie, strzeżenie, strzyżenie, szczepienie, szczotkowanie, sztuczne zapładnianie, transportowanie, trenowanie (np. psów i koni policyjnych), tuczenie, ubijanie, udomowianie (zwierząt), udzielanie pomocy, ujeżdżanie (np. konia) zaganianie (spędzanie), umieszczanie w boksach oraz stanowiskach, uspokajanie, ważenie, wiązanie, wstrzykiwanie, wybieranie, wypasanie, wyprowadzanie (psów), zakładanie uzdy, zamykanie (np. w pomieszczeniu i w zagrodzie), zamykanie w klatce, zaprzęganie, zarządzanie, zbieranie (opłat oraz darowizn itd.), zbieranie odpadów, zdejmowanie skóry, zgłaszanie, znakowanie, zwalczanie (np. szkodników).
Podstawowy stosowany sprzęt	Rodzaj sprzętu zależy od rodzaju hodowanego zwierzęcia oraz rodzaju obiektu, w którym się znajduje. Do sprzętu ogólnego najczęściej stosowanego należy sprzęt do czyszczenia, dezynfekcji, spryskiwania lub sterylizowania, narzędzia gospodarskie, klatki, sprzęt służący do krępowania zwierząt, sprzęt udojowy, sprzęt budowlany i stolarski, sprzęt do golenia i strzyżenia, obcinania i obrządzania, sprzęt do pakowania i umieszczania w klatkach, w tym liny, pasy, uprząż, łańcuchy, itd. sprzęt do znakowania, narzędzia i maszyny do ładowania, sprzęt do transportowania, ogrodzenie elektryczne (np. pastuch elektryczny), itd.
Miejsca/obszary, gdzie zawód występuje powszechnie	Farmy i zagrody zwierzęce, gospodarstwa indywidualne, stadniny, laboratoria biologiczne, farmaceutyczne i medyczne, schroniska dla zwierząt, gospodarstwa rybne, farmy zwierząt futerkowych, sklepy z artykułami dla zwierząt, zwierzętarnie na wyższych uczelniach, szpitale dla zwierząt itd.

Uwagi	1. Przypadki wystąpienia choroby wściekłych krów oraz pryszczycy w Wielkiej Brytanii oraz w innych państwach Unii Europejskiej, wywołały panikę wśród ludności i w jej wyniku rozmaite ograniczenia importu mięsa z Wielkiej Brytanii. Hodowcy muszą mieć świadomość potencjalnego zagrożenia wystąpienia tych chorób u ich zwierząt oraz wystąpienia chorób odzwierzęcych.
Piśmiennictwo	Rozporządzenie MPiPS z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. (t.j. Dz. U. 2003 nr 169 poz. 1650). Rozporządzenie MZiOS z 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy. (Dz. U. nr 69, poz. 332). Rozporządzenie MPiPS z 14 marca 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych (Dz. U. nr 26, poz. 313), wraz z późniejszymi zmianami. (Dz. U. nr 82, poz. 930 - obowiązuje od 1 stycznia 2002 r.). Rozporządzenie RM z 10 września 1996 r. w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet (Dz. U. 1996 nr 114 poz. 545) ze zm. (Dz. U. 2002 nr 127 poz. 1092). Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 8 grudnia 2004 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy oraz zakresu jej stosowania (Dz.U. 2004 nr 265 poz. 2644) Informator - "Środki ochrony indywidualnej". INFOCHRON. Warszawa. CIOP 2000. "Zagrożenia biologiczne w rolnictwie". - praca zbiorowa pod red. prof. dr hab. Jacka Dutkiewicza IMW Lublin. 1998. "Zagrożenia fizyczne w rolnictwie". - praca zbiorowa pod red. dr Leszka Soleckiego IMW Lublin. 1999.

---