Literatura pozytywizmu
Sytuacja polityczna w trzech zaborach po upadku powstania styczniowego. Lojalizm polityczny a opór społeczeństwa. Społeczne warunki rozwoju literatury.
Literatura polska po 1863 roku. Granice czasowe okresu. Nazwa okresu i kłopoty terminologiczne. Filozoficzny pozytywizm na Zachodzie a pozytywizm w Polsce. Recepcja myśli zachodnioeuropejskiej. Pozytywizm Comte'a. Nauka Darwina. Buckle i naturalistyczna interpretacja historii i kultury. Spencer i myśl socjologiczno-ekonomiczna pozytywizmu. Mill i etyka utylitarna. Taine i humanistyka pozytywizmu. Laicka i antyklerykalna orientacja „młodych”.
Początki ruchu „młodych”. Pokolenie Szkoły Głównej. Rola publicystyki. Walka „młodej” i „starej” prasy. Pojęcie literatury tendencyjnej. Koncepcja zaangażowania twórcy, dominacja prozy nad poezją, nowy czytelnik. Powieść historyczna i jej rola w kształtowaniu świadomości narodowej. Pozytywistyczne „kwestie” - kobieca, chłopska, żydowska.
Przemiany prozy realistycznej. Dojrzała powieść realistyczna. Rozwój poszczególnych gatunków. Nurt psychologiczny w prozie. Powieść historyczna (Kraszewski, Sienkiewicz). Rozkwit małych form narracyjnych (nowela, opowiadanie) oraz gatunków publicystycznych (kronika, felieton). Rola pisarzy dziś zapomnianych: Sygietyński, Świętochowski. Recepcja literatury europejskiej.
Kryzys światopoglądowy pozytywizmu w drugiej połowie lat 80. Literacka diagnoza kryzysu.
Przejawy dekadentyzmu w literaturze schyłku dziesięciolecia.
Poezja epoki. Nawiązania do romantyków (Norwid, Lenartowicz). Twórczość Asnyka i Konopnickiej.
Dramaturgia epoki. Dramat obyczajowy. Życie teatralne w Galicji i w zaborze rosyjskim (na podstawie podręcznika H. Markiewicz Pozytywizm).
Najwybitniejsi przedstawiciele krytyki literackiej i historii literatury.
A. LEKTURY OBOWIĄZKOWE
I Literatura, krytyka, publicystyka
A. Asnyk, Poezje zebrane, Toruń 1995 (Wstęp Z. Mocarskiej-Tycowej)
P. Chmielowski, artykuły w antologiach (zob. niżej poz. A. II)
A. Dygasiński, Zając
F. Faleński, Wybór utworów, oprac. M. Grzędzielska, 1971, BN I, 202 [cykle poetyckie:
Melodie z domu niewoli, Sponad mogił, Meandry - 20 utworów]
M. Konopnicka, Nowele i opowiadania (Banasiowa, Józefowa, Józik Srokacz, Mendel
Gdański, U źródła, Urbanowa, W dolinie Skawy); Poezje, oprac. A. Brodzka, 1960.
J. I. Kraszewski, Dziecię Starego Miasta, BN I, 71.
E. Orzeszkowa, Nowele i opowiadania (Daj kwiatek, Dziwak, W zimowy wieczór); Marta;
Meir Ezofowicz; Dziurdziowie; Nad Niemnem, Cham, Melancholicy (Światło w ruinach,
Ogniwa); Gloria victis (Hekuba, Gloria victis); artykuły w antologiach (zob. poz. A. II)
B. Prus, Nowele i opowiadania (Grzechy dzieciństwa, Kamizelka,, Omyłka, Powracająca fala,
Przygoda Stasia, Z legend dawnego Egiptu); Kroniki. Wybór, oprac. J Bachórz, 1994, BN I, 285 (pięć kronik do wyboru); Placówka; Lalka, oprac. J. Bachórz, BN I, 262; Emancypantki, Faraon; artykuły w: Programy i dyskusje literackie…(zoc. Poz. A. II).
H. Sienkiewicz, Wybór nowel i opowiadań, oprac. T. Bujnicki, BN I, 231 (Szkice węglem,
Jamioł, Janko Muzykant, Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela, Niewola tatarska, Latarnik, Wspomnienia z Maripozy); Ogniem i mieczem ,Potop, Pan Wołodyjowski, Bez dogmatu, Quo vadis?, Krzyżacy; P artykuły w: Programy i dyskusje literackie…(zoc. Poz. A. II).
A. Sygietyński, Na skałach Calvados.
A. Szymański, Szkice, 1921, 1998 (tu: Dwie modlitwy).
A. Świętochowski, Liberum veto, t. 1-2, 1976 (5 felietonów), artykuły w: Programy i dyskusje
literackie…(zoc. Poz. A. II).
G. Zapolska, Menażeria ludzka [I, II], Dzieła wybrane, 1958, t. 12.
II Antologia
J. Kulczycka Saloni, Pozytywizm, 1971, (Biblioteka „Polonistyki”)
A. Comte, Prawo trzech stadiów; H. T. Buckle, Historia cywilizacji a Anglii; J. S. Mill, O zasadzie użyteczności; K. Darwin, Autobiografia; J. W. Draper, Dzieje stosunku wiary do rozumu; H. Spencer, Jednostka wobec państwa; H. A. Taine, Trzy siły pierwiastkowe; E. Zola, Powieść eksperymentalna.
Programy i dyskusje literackie okresu pozytywizmu, oprac. J. Kulczycka-Saloni, BN I, 249
J. Kulczycka-Saloni, Wstęp; P. Chmielowski, Niemoralność w literaturze, Utylitaryzm w literaturze; T. Jeske-Choiński, Człowiek współczesny w oświetleniu literatury prasy; F. Krupiński, Romantyzm i jego skutki; E. Orzeszkowa, Kilka uwag nad powieścią, Powieść a nowela; B. Prus, „Ogniem i mieczem” powieść z lat dawnych Henryka Sienkiewicza; H. Sienkiewicz, O naturalizmie w powieści, O powieści historycznej.
III Literatura powszechna
A. Daudet, Listy z mojego młyna
C. Dickens, Klub Pickwicka, Opowieść wigilijna, Opowieść o dwóch miastach (1 do wyboru)
F. Dostojewski, Zbrodnia i kara
G. Flaubert, Pani Bovary
H. Heine, Poezje (wybór)
G. Maupassant, Nowele (wybór)
L. Tołstoj, Anna Karenina, Śmierć Iwana Iljicza
I. Turgieniew, Ojcowie i dzieci
E. Zola, Brzuch Paryża, W matni, Bestia ludzka
IV Opracowania
Syntezy
Bibliografia literatury polskiej „Nowy Korbut”, t. 13-16, 17(cz. 1) [orientacja w zawartości]
J. Krzyżanowski, Wprowadzenie, [w:] Obraz literatury polskiej XIX wieku, seria IV:
Literatura polska w okresie realizmu i naturalizmu, t. 1, 1965
J. Kulczycka-Saloni, M. Straszewska, Literatura polska. Romantyzm. Pozytywizm, 1990
H. Markiewicz, Literatura pozytywizmu; Pozytywizm
Słownik literatury polskiej XIX wieku, pod. red. J. Bachórza i A. Kowalczykowej, 1991.
Monografie
A. Brodzka, Maria Konopnicka
J. Detko, Eliza Orzeszkowa
J. Krzyżanowski, Twórczość Henryka Sienkiewicza
Obraz literatury polskiej, seria IV, t. 1-4, zarysy monograficzne poszczególnych pisarzy i
krytyków wymienionych wyżej w punkcie A. I
Z. Szweykowski, Twórczość Bolesława Prusa (rozdziały V-XII)
Studia, artykuły
J. Maciejewski, Norwid a pozytywizm, Pamiętnik Literacki 1984, z. 3
H. Markiewicz, Młoda Polska a literackie dziedzictwo pozytywizmu, [w:] Stulecie Młodej
Polski. Studia, pod red. M. Podrazy-Kwiatkowskiej, 1995, s. 393-407.
I. Opacki, „Z legend dawnego Egiptu” B. Prusa, [w:] Nowela, opowiadanie, gawęda.
Interpretacje małych form narracyjnych, red. K. Bartoszyński, M. Jasińska-Wojtkowska, S. Sawicki, 1979
A. Stoff, Trylogia i sytuacje ludzkie. Między poetyką a wartością utworu, [w:] Trylogia -
Sobieski - Victoria wiedeńska, cz. 1, 1985, s. 63-76.
A. Witkowska, Wielkie stulecie Polaków, 1987 (tu: Po 1836)
Historiografia
S. Kieniewicz, Historyk a świadomość narodowa,1982 (tu: Wizerunek Polaka okresu niewoli)
S. Kieniewicz, Historia Polski 1795-1918
J. Pajewski, Historia powszechna 18571-1918, 1978 (rozdz. I-XV, XLII; przejrzeć)
Polska XIX wieku. Państwo - społeczeństwo - kultura, red. S. Kieniewicz, 1982 (tu: B.
Suchodolski, Nauka; J. Kulczycka-Saloni, Geografia literacka Polski pod zaborami; przejrzeć)
B. LEKTURY ZALECANE (5 pozycji do wyboru)
M. Bałucki, Pan burmistrz z Pipidówki
T. Jeske-Choiński, Gasnące słońce, Tiara i korona
W. Gomulicki, Poezje wybrane, wstęp. T. Jaroszewski, 1971
M. Konopnicka, Imagina [1 pieśń], Na normandzkim brzegu
E. Orzeszkowa, Argonauci, Australczyk
B. Prus, Anielka, Dzieci
M. Rodziewiczówna, Dewajtis
H. Sienkiewicz, Listy z podróży do Ameryki, Pójdźmy za Nim
A. Świętochowski, Piękna, [w:] Pisma wybrane, 1951, t.2, cz. 1
W. Zagórski, Król Salomon (I. Vanitas Vanitatum, II. Vae Soli)