WSP TWP w Warszawie
Adam Pisarek
Grupa Z-4
Specjalność: doradztwo pracy i bhp
Przedmiot: Regulacje prawne w zakresie BHP i ochrony pracy
Temat: Ustawa z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, (tekst jednolity Dz. U. z 2009 r. Nr 167, poz. 1322).
1. Istota ubezpieczeń społecznych.
Ubezpieczenia społeczne to system świadczeń zabezpieczający pracowników i ich rodziny przed negatywnymi następstwami utraty lub ograniczenia możliwości zarobkowania, utraty żywiciela lub zwiększenia obciążeń rodzinnych (choroba, macierzyństwo, inwalidztwo, starość, śmierć, powiększenie się rodziny, brak pracy) i zgodnie z obowiązującymi przepisami ubezpieczeniem musi być objęta większość osób czynnych zawodowo, przede wszystkim pracobiorców.
Ubezpieczenia społeczne - obowiązkowe, regulowane ustawą ubezpieczenia pracowników od pewnej kategorii ryzyka. Aby ubezpieczenie miało charakter społeczny, nie prywatny musi istnieć:
1) obowiązek przystąpienia do ubezpieczenia;
2) związek ubezpieczenia z pracą zawodową;
3) ustawowo określony system finansowania.
2. Geneza ubezpieczeń społecznych.
Form początkowych powstania ubezpieczenia społecznego należy szukać w różnego rodzaju kasach wzajemnej pomocy. Kasy takie powstawały w różnych epokach historycznych i spełniały swoje zadanie poprzez pomoc dla swych członków dzięki wspólnemu gromadzeniu środków. Było to najpierw pewną formą dobrowolnego ubezpieczenia. Rewolucja techniczna i wiążące się z tym powstanie nowych stosunków produkcji oraz powstanie nowej klasy społecznej - robotników rodziło nowe problemy. Płaca otrzymywana przez robotnika nie była w stanie zapewnić jemu i jego rodzinie warunków egzystencji w razie wypadków losowych, wskutek których tracił choćby przejściowo możliwość zarobkowania. Dla zabezpieczenia się przed takimi wypadkami w oparciu o więzy zawodowe powstały korporacyjne lub lokalne kasy wzajemnej pomocy.
3. Początki ubezpieczeń w Europie Zachodniej
W Anglii kasy wzajemnej pomocy zostały uznane przez państwo już w roku 1793, a w 1801 r. liczyły około 461 tysięcy członków. Rozwój ich był znaczny w XIX wieku, u jego schyłku w 1899 r. liczyły one blisko 11,4 miliona członków. We Francji zezwolono na tworzenie kas wzajemnej pomocy dopiero od 1834 r. Od 1850 r. ówczesne ustawodawstwo zaczęło sprzyjać ich rozwojowi. Rozwój dobrowolnych kas chorych był znaczny. W okresie bezpośrednio przed wybuchem pierwszej wojny światowej we Francji liczyły one około 3,5 mln, a w Belgii 0,5 mln, w Szwecji 0.6 mln, w Danii 0,7 mln członków. Dobrowolne ubezpieczenia na starość w tym okresie w podobnych kasach rozwinięte zostały również masowo w Belgii - 1,3 mln członków. W Niemczech tradycja kas cechowych na wypadek choroby była bardzo mocna. Prawo przemysłowe z 1845 r., po raz pierwszy dopuszczało tworzenie tego typu kas.
Cztery lata później zarządzono, aby składkę w 2/3 opłacali pracownicy, a w 1/3 pracodawcy. Ustawa z 1876 r. określiła zasady tworzenia kas lokalnych na wypadek choroby przez samorząd terytorialny, w stosunku do czeladników i robotników fabrycznych mógł być nałożony obowiązek przynależności do tych kas, podobnie do kas górniczych i fabrycznych. W Austrii natomiast obowiązek wprowadzenia kas brackich wprowadziła ustawa górnicza już w 1854 r. Działalność samopomocową rozwinął również tworzący się ruch związkowy. W tym czasie w Anglii wydatki 100 głównych związków zawodowych skupiających 60% zrzeszonych robotników przedstawiały się następująco:
10% - zasiłki strajkowe
18% - zasiłki dla bezrobotnych
47% - inne zasiłki
25% - pozostałe wydatki związane z działalnością związków.
Powstanie ubezpieczenia społecznego w Niemczech w drugiej połowie XIX wieku było oparte o wcześniejsze urządzenia socjalne i wynikało z ówczesnej wewnętrznej sytuacji politycznej kraju. Za pierwszy akt ustawodawstwa w dziedzinie ochrony pracowników uważa się ustawę pruską z 1839 roku o ochronie pracy dzieci. Inspekcja pracy została zorganizowana w 1854 roku, niemniej dopiero z powstaniem ubezpieczenia społecznego państwo zaczęło prowadzić aktywną politykę społeczną.
Nową politykę społeczną zainicjował kanclerz Bismarck, by przeciwdziałać coraz bardziej zwiększającym się wpływom socjalistów wśród niemieckich robotników. Drogą reform łagodzącą napięcia społeczne wynikające z szybkiego rozwoju gospodarczego Niemiec, Bismarck chciał pozyskać dla swej polityki rozrastającą się w szybkim tempie nową grupę społeczną - robotników i innych pracowników najemnych.
Miały tego dokonać ubezpieczenia ratujące robotników w przypadkach losowych, kiedy pozostawali wraz ze swymi rodzinami bez środków do życia, jednocześnie łagodziły napięcia społeczne i rozładowywały narastające konflikty. Stosownie do nowego programu cesarz Wilhelm I wygłosił w 1881 r. orędzie zapowiadające stworzenie ubezpieczenia społecznego. Tę datę uważa się za zwrotną tak w dziedzinie powstania ubezpieczenia społecznego, jak i w zakresie podjęcia przez państwo realizacji aktywnej polityki społecznej. W konsekwencji wprowadzono po raz pierwszy w Europie, a tym samym w ówczesnym świecie, ubezpieczenie społeczne oparte na przymusie uczestniczenia w nim i finansowania zarówno przez pracowników jak i pracodawców. Miało ono jednocześnie zmniejszyć obciążenie samorządu terytorialnego w zakresie opieki społecznej. Organizację prowadzenia ubezpieczenia pod nadzorem państwa powierzono specjalnym organom samorządu na podstawie prawa publicznego. Tym samym stworzono kompleksowy system realizujący przez państwo program społeczny. Dokonano tego w drodze trzech ustaw tworzących trzy piony ubezpieczenia. W 1883 roku wydano ustawę o ubezpieczeniu społecznym na wypadek choroby. Wprowadzała ona dwa zasadnicze rodzaje świadczeń:
- leczenie
- zasiłki pieniężne.
Świadczenia lecznicze polegały na pomocy w pokryciu kosztów leczenia, zasiłki natomiast miały rekompensować częściowo utracone zarobki. Ustawa ta, nawiązywała do organizowanych poprzednio robotniczych kas chorych opartych na zasadzie dobrowolności i wzajemności. Ubezpieczenie zostało oparte na przymusie. Składką na cele finansowania świadczeń obciążono nie tylko pracowników, ale również pracodawców. Zakres ubezpieczenia dotyczył jedynie samych pracowników bez rodzin, obejmując początkowo około 13 % ludności. W 1884 r. wprowadzono ubezpieczenie od wypadków przy pracy. Spełniało ono wielką rolę społeczną, ponieważ ofiary licznych wypadków pozostawały wraz ze swymi rodzinami bez środków do życia. Ubezpieczenie to zostało zorganizowane odrębnie do ubezpieczenia chorobowego i na odmiennych całkowicie zasadach. Ubezpieczenie to realizowały samorządowe kasy zawodowe pracodawców oparte na zasadzie wzajemności. Przymus należenia do nich obejmował pracodawców, którzy opłacali składki. W 1889 roku wydano ustawę dotyczącą rent na starość i na wypadek inwalidztwa z przyczyn innych niż wypadek przy pracy, tworząc trzeci z pionów ubezpieczenia społecznego wymagający jednocześnie największych środków finansowych. Dla uzyskania prawa do świadczeń ustalono wiek emerytalny - 70 lat, okres opłacania składek na 30 lat, a dla rent inwalidzkich na 5 lat. Ubezpieczenie to obejmowało robotników i niżej zarabiających pracowników umysłowych. W 1899 r. objęto nim pracowników zatrudnionych w rolnictwie. Odrębnie uregulowano ubezpieczenie górników specjalną ustawą w 1912 roku. Przodująca ówcześnie w Europie niemiecka myśl prawnicza tak w dziedzinie prawa cywilnego jak i administracyjnego doprowadziła w 1911 r. do wydania ustawy kodyfikującej prawo ubezpieczenia społecznego. Później wielokrotnie nowelizowana - obowiązuje w Niemczech do dziś. Niemcy stworzyły, zatem system zabezpieczenia społecznego opartego o technikę ubezpieczenia.
4. Początki ubezpieczeń społecznych w Polsce.
Przez 123 lata Polska znajdowała się pod zaborami. Powróciła na polityczną mapę świata w 1918 r. Dlatego też, po odzyskaniu niepodległości, należało scalić kraj jak również wprowadzić unifikację prawa i instytucji centralnych. Problem dotyczył również spraw związanych z ubezpieczeniami społecznymi. Najlepszy system ubezpieczeń społecznych na wypadek choroby i niezdolności do pracy, obowiązywał na ziemiach dawnego zaboru pruskiego. Ubezpieczenia miały już na tych ziemiach swoistą tradycję, ponieważ rozwinęły się tam już pod koniec XIX wieku. Niemcy pod rządami Ottona Bismarcka są do tej pory uważane za kolebkę ubezpieczeń społecznych.
W innych zaborach istniały tylko zalążki lub też pierwsze bardziej lub mniej udane systemy ubezpieczeń społecznych. Nie mniej jednak daleko było im do już rozwiniętych systemów ubezpieczeń na wzór niemiecki. Dlatego też przystępując do tworzenia polskich rozwiązań wzorowano się na tym modelu.
11 stycznia 1919 r. Naczelnik Państwa Józef Piłsudski wydał dekret o ubezpieczeniu na wypadek choroby. Nie został on jednak przedstawiony Sejmowi i zgodnie z istniejącym ówcześnie prawem nie miał mocy prawnej.
19 maja 1920 r. Sejm wydał ustawę o obowiązkowym ubezpieczeniu społecznym na wypadek choroby, i od tego momentu datuje się początek polskich ubezpieczeń społecznych. Ustawa z 1920 r. dawała prawa pracownikom i ich rodzinom do:
- pomocy lekarskiej;
- leczenia szpitalnego;
- zasiłek chorobowy.
Późniejsze lata 20 i lata 30, to krystalizowanie się systemu rentowo-emerytalnego nie tylko w Polsce lecz również w świecie. W tym okresie robotnicy domagali się od swoich rządów i pracodawców gwarancji na wypadek niezdolności do pracy. Nie mniej jednak w Polsce, w tym czasie, nie było jednolitej koncepcji rozwoju ubezpieczeń społecznych. Powstało wiele instytucji odpowiedzialnych za wypłatę tych świadczeń. Szybko rozrastała się biurokracja oraz szerzyła się niegospodarność. W latach 20 wprowadzono przepisy o ubezpieczeniu społecznym na wypadek braku pracy oraz jednolite przepisy o ubezpieczeniu pracowników umysłowych. U schyłku lat 20 i na początku lat 30 ubiegłego wieku, nastąpił tzw. „wielki kryzys”. Ujawnił on większość niedoskonałości systemu ubezpieczeniowego. Dlatego też władze podjęły decyzję o potrzebie i konieczności dokonania reform w tym sektorze. Dlatego też utworzono pięć centralnych instytucji odpowiedzialnych za wypłatę rent i emerytur:
Zakład Ubezpieczenia Chorobowego;
Zakład Ubezpieczenia od Wypadków;
Zakład Ubezpieczeń Pracowników Umysłowych;
Zakład Ubezpieczenia Emerytalnego Robotników;
Izbę Ubezpieczeń Społecznych.
5. Ubezpieczenia społeczne w Polsce do 1939 roku.
W 1933 r. na podstawie ustawy o ubezpieczeniu społecznym, tzw. „ustawy scaleniowej” - wprowadzono ubezpieczenia na wypadek choroby i macierzyństwa oraz na wypadek niezdolności do pracy lub śmierci w wyniku wypadku przy pracy lub choroby zawodowej.
Obecna nazwa Zakład Ubezpieczeń Społecznych powstała na mocy rozporządzenia Prezydenta z dnia 24 października 1934 r. ZUS miał być tym rozwiązaniem, który uzdrowi system ubezpieczeń. Rozporządzenie to doprowadziło do połączenia 5 w/w działających oddzielnie instytucji. Wszystkie uprawnienia skupiono w gestii jednego organu. Na siedzibę powstałego ZUS wybrano Warszawę. Na owe czasy było to w miarę skuteczne.
Przed wybuchem II wojny światowej ZUS zajmował się przede wszystkim:
- ustalaniem prawa do świadczeń długoterminowych i ich wypłatą;
- administrowanie majątkiem ubezpieczenia emerytalnego i wypadkowego;
- leczeniem i profilaktyką chorób zawodowych;
- popularyzacją wiedzy o ubezpieczeniach społecznych;
- promocją zdrowego stylu życia.
Wszystkie te zagadnienia poruszane były w wydawanym, w tym okresie biuletynie „Przegląd Ubezpieczeń Społecznych”.
Po wrześniowej klęsce 1939 r., zaczęto ewakuację majątków i dokumentów ZUS. Część z nich uległa bezpowrotnemu zniszczeniu lub też został przejęta przez armię radziecką. Ale część dokumentów i pieniędzy zdołano uratować i zostały one zdeponowane na Węgrzech.
Instytucja w czasie okupacji przeszła w ręce niemieckie i pod jego administrację. Powołano niemieckich komisarzy. Nie mniej jednak w Zakładzie zatrudniani byli również Polacy.
6. Ubezpieczenia społeczne w Polsce do 1955 roku.
Po wkroczeniu Armii Czerwonej na tereny Polski rozpoczęto odbudowę struktur ZUS. 12 stycznia 1945 roku utworzona została pierwsza tymczasowa dyrekcja ZUS. Przejęto struktury istniejące w Generalnym Gubernatorstwie oraz utworzono nowe jednostki na ziemiach odzyskanych.
Powstały nowe oddziały ZUS, utworzono je w Szczecinie, Gorzowie Wielkopolskim i Zielonej Górze. Odbudowa siedziby ZUS w Warszawie, stwarzała najwięcej problemów, gdyż była zniszczona całkowicie w wyniku działań wojennych. Udało się ją odbudować i rozpocząć działalność dopiero 17 września 1946 r.
Działalność ZUS-u, jego struktury i przyporządkowanie obejmowane były wielokrotnie reformami przez nowe władze. W latach 50 zlikwidowano jego niezależność.
W 1955 r. ZUS został całkowicie zlikwidowany, a jego funkcje przejęły związki zawodowe, Ministerstwo Pracy i Opieki Społecznej oraz rady narodowe. Rozwiązania administracyjne te jednak okazały się na tyle niewydolne i chybione, że już w pięć lat później w 1960 r. doszło do jego reaktywowania i od tego czasu nieprzerwanie funkcjonuje do dziś pod nazwą sprzed II wojny z okresu jego powołania Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Scalono i przywrócono powtórnie uprawnienia związane z wypłatą świadczeń emerytalnych i rentowych.
7. Ubezpieczenia społeczne w Polsce w okresie transformacji ustrojowej.
Stan ten trwał do 1999 roku. Dojście do władzy AWS (rząd pod przewodnictwem Jerzego Buzka) spowodowało wprowadzenie wielu reform. Objęły one również i ZUS.
Reformy spowodowały:
wyodrębnienie strukturalnych i finansowych ubezpieczeń emerytalnych, rentowych, wypadkowych i chorobowych;
utworzenie indywidualnych kont ubezpieczeniowych;
rejestrację przebiegu ubezpieczenia;
utworzenie trzech filarów.
Te reformy z czasów rządów AWS, do dziś uważa się za najbardziej rewolucyjną w 75-letniej historii ZUS.
Najważniejszymi przyjętymi i stawianymi zadaniami przed ZUS, to:
Realizacja przepisów o ubezpieczeniach społecznych;
Dochodzenie należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych w drodze egzekucji administracyjnej i sądowej;
Dysponowanie środkami finansowymi Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (FUS), Funduszu Rezerwy Demograficznej (środki FRD mogłyby być uruchomione najwcześniej w 2009 r.) oraz Funduszu Alimentacyjnego w stanie likwidacji;
Realizacja umów i porozumień międzynarodowych w dziedzinie ubezpieczeń społecznych oraz kontrola orzecznictwa o czasowej niezdolności do pracy.
Struktura organizacyjna ZUS:
Prezes ZUS - powoływany jest przez Prezesa Rady Ministrów;
Zarząd - liczy od 2 do 4 członków powoływanych przez Radę Nadzorczą na wniosek Prezesa ZUS;
Rada Nadzorcza (powoływana na pięcioletnią kadencję) w tym:
czterech członków Rady, w tym przewodniczącego, powołuje się na wniosek ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego, złożony w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw finansów publicznych, po jednym członku Rady powołuje się na wniosek każdej reprezentatywnej organizacji pracodawców, również po jednym członku Rady powołuje się na wniosek każdej reprezentatywnej organizacji związkowej, jednego członka Rady powołuje się na wniosek ogólnokrajowych organizacji emerytów i rencistów.
W skład ZUS wchodzi Centrala Zakładu oraz terenowe jednostki organizacyjne, którymi są oddziały oraz podlegające im inspektoraty i biura terenowe (oddziały wojewódzkie zostały zniesione 6 marca 2008 r.).
W 2008 r. ZUS ubezpieczał i rozliczał 24 miliony osób, zgromadził i wypłacił ponad 120 miliardów zł.
Stawki składek ubezpieczeniowych na rok 2008:
Ubezpieczenia emerytalne: 19,52% podstawy wymiaru składki (płatnik i ubezpieczony opłacają po połowie);
Ubezpieczenia rentowe: 6% przy czym ubezpieczony płaci 1,5%, płatnik 4,5% (obowiązuje od 2008 r.);
Ubezpieczenia chorobowe: 2,45% podstawy wymiaru składki (opłacane przez ubezpieczonego);
Ubezpieczenia wypadkowe: 0,40% do 8,12% (w zależności od PKD) podstawy wymiaru składki (w całości opłacana przez płatnika).
Inne ubezpieczenia:
Pozostałe ubezpieczenia pobierane przez ZUS, przekazywane innym instytucjom:
Zdrowotne - 9% podstawy wymiaru składki, przekazywane do NFZ;
Fundusz Pracy - 2,45%, przekazywane do instytucji rynku pracy (PUP, WUP);
Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych - 0,10%, przekazywane FGŚP;
Fundusz Emerytur Pomostowych (FEP) - obowiązuje od 01.01.2010 r. - pobierany za pracowników pracujących w szczególnych warunkach 1,5 %;
Ponadto planowane jest wprowadzenie nowego obciążenia, tzw. „składki pielęgnacyjnej”.
8. Ustawa o ubezpieczeniu społecznym - wypisy.
Ustawa z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, określa i definiuje wiele pojęć związanych z ubezpieczeniem społecznym. Wielokrotnie nowelizowana, uaktualniana i dostosowywana do stale zmieniających się warunków. Do właściwej interpretacji zapisów tej ustawy jest jeszcze wiele rozporządzeń tzw. około ustawowych. W bieżącej pracy służba BHP, najczęściej korzysta z zapisów ustawy związanej z wypadkami i chorobami zawodowymi.
W obecnej formie znajdujemy w niej n/w stwierdzenia, jak również określenia tych stwierdzeń - wypisy:
W Rozdziale 1, Przepisy ogólne
Art. 1. Ustawa określa:
rodzaje świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych oraz warunki nabywania prawa do tych świadczeń;
zasady i tryb przyznawania świadczeń, ustalania ich wysokości oraz zasady ich wypłaty;
zasady różnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w zależności od zagrożeń zawodowych i ich skutków;
zasady finansowania prewencji wypadkowej.
Ponadto, w Art. 2. Użyte w ustawie określenia oznaczają:
"fundusz wypadkowy" - fundusz wyodrębniony w ramach Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, o którym mowa w przepisach ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74, z późn. zm.1)), zwanych dalej "przepisami o systemie ubezpieczeń społecznych";
"lekarz orzecznik" - lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych;
2a) "komisja lekarska" - komisję lekarską Zakładu Ubezpieczeń Społecznych;
"okres ubezpieczenia wypadkowego" - okres podlegania ubezpieczeniu wypadkowemu, a także okres podlegania ubezpieczeniu społecznemu lub zaopatrzeniu emerytalnemu przed dniem 1 stycznia 1999 r.;
"płatnik składek" - płatnika składek na ubezpieczenie wypadkowe w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych;
"przeciętne wynagrodzenie" - przeciętne miesięczne wynagrodzenie w gospodarce narodowej w poprzednim roku, ogłaszane do celów emerytalnych w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, stosowane poczynając od drugiego kwartału każdego roku przez okres jednego roku;
"ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia chorobowego" - ustawę z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2005 r. Nr 31, poz. 267, z późn. zm.2));
"ustawa o emeryturach i rentach z FUS" - ustawę z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227);
"rok składkowy" - okres obowiązywania stopy procentowej składek na ubezpieczenie wypadkowe należnych za okres od dnia 1 kwietnia danego roku do dnia 31 marca następnego roku;
"rejestr REGON" - krajowy rejestr urzędowy podmiotów gospodarki narodowej;
"rodzaj działalności według PKD" - rodzaj przeważającej działalności zakodowanej według Polskiej Klasyfikacji Działalności w rejestrze REGON;
"ubezpieczony" - osobę fizyczną podlegającą ubezpieczeniu wypadkowemu, a także osobę, która przed dniem 1 stycznia 1999 r. podlegała ubezpieczeniu społecznemu lub zaopatrzeniu emerytalnemu, z wyłączeniem osób podlegających ubezpieczeniu społecznemu rolników;
"ubezpieczenie wypadkowe" - ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych;
"uraz" - uszkodzenie tkanek ciała lub narządów człowieka wskutek działania czynnika zewnętrznego;
"Zakład" - Zakład Ubezpieczeń Społecznych.
Bardzo istotnym jest (z punktu widzenia pracownika, nie rozważając jego sposobu i formy zatrudnienia), sposób w jaki ustawodawca określa i definiuje wypadki przy pracy oraz choroby zawodowe, a w ślad za tym przysługujące świadczenia z tego tytułu. I tak:
Art. 3. 1. Za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:
podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych;
podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia;
w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.
2. Na równi z wypadkiem przy pracy, w zakresie uprawnienia do świadczeń określonych w ustawie, traktuje się wypadek, któremu pracownik uległ:
w czasie podróży służbowej w okolicznościach innych niż określone w ust. 1, chyba że wypadek spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań;
podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony;
przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe.
3. Za wypadek przy pracy uważa się również nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w okresie ubezpieczenia wypadkowego z danego tytułu podczas:
uprawiania sportu w trakcie zawodów i treningów przez osobę pobierającą stypendium sportowe;
wykonywania odpłatnie pracy na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania;
pełnienia mandatu posła lub senatora, pobierającego uposażenie;
odbywania szkolenia, stażu, przygotowania zawodowego dorosłych lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy przez osobę pobierającą stypendium w okresie odbywania tego szkolenia, stażu, przygotowania zawodowego dorosłych lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy na podstawie skierowania wydanego przez powiatowy urząd pracy lub przez inny podmiot kierujący;
wykonywania przez członka rolniczej spółdzielni produkcyjnej, spółdzielni kółek rolniczych oraz przez inną osobę traktowaną na równi z członkiem spółdzielni w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych, pracy na rzecz tych spółdzielni;
wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia;
współpracy przy wykonywaniu pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia;
wykonywania zwykłych czynności związanych z prowadzeniem działalności pozarolniczej w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych;
wykonywania zwykłych czynności związanych ze współpracą przy prowadzeniu działalności pozarolniczej w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych;
wykonywania przez osobę duchowną czynności religijnych lub czynności związanych z powierzonymi funkcjami duszpasterskimi lub zakonnymi;
odbywania służby zastępczej;
nauki w Krajowej Szkole Administracji Publicznej przez słuchaczy pobierających stypendium;
wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowa taka została zawarta z pracodawcą, z którym osoba pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje ona pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy;
pełnienia przez funkcjonariusza celnego obowiązków służbowych.
4. Za śmiertelny wypadek przy pracy uważa się wypadek, w wyniku którego nastąpiła śmierć w okresie nieprzekraczającym 6 miesięcy od dnia wypadku.
5. Za ciężki wypadek przy pracy uważa się wypadek, w wyniku którego nastąpiło ciężkie uszkodzenie ciała, takie jak: utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej lub inne uszkodzenie ciała albo rozstrój zdrowia, naruszające podstawowe funkcje organizmu, a także choroba nieuleczalna lub zagrażająca życiu, trwała choroba psychiczna, całkowita lub częściowa niezdolność do pracy w zawodzie albo trwałe, istotne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała.
6. Za zbiorowy wypadek przy pracy uważa się wypadek, któremu w wyniku tego samego zdarzenia uległy co najmniej dwie osoby.
Art. 4. Za chorobę zawodową uważa się chorobę określoną w art. 2351 Kodeksu pracy.
W Kodeksie pracy natomiast znajdziemy suchy zapis, definicje, mówiącą o tym jaką chorobę należy uznać za chorobę zawodową. Natomiast wykaz tych chorób znajdujemy w odrębnych przepisach t.j.: rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 lipca 2002 r. w sprawie wykazu chorób zawodowych, szczególnych zasad postępowania w sprawach zgłaszania podejrzenia, rozpoznania i stwierdzenia chorób zawodowych oraz podmiotów właściwych w tych sprawach (Dz. U. Nr 132, poz.1115 z późn.zm.).
9. Krytyka ZUS.
Krytykowany jest sposób wdrożenia Kompleksowego Systemu Informatycznego (KSI), budowanego od 1996 roku przez firmę Prokom (obecnie Asseco), na podstawie umowy podpisanej przez Annę Bańkowską. Przede wszystkim zwracano uwagę na błędy funkcjonowania systemu i brak egzekwowania ich naprawy ze strony zamawiającego oraz zawyżone koszty budowy systemu. Według NIK, system został zamówiony przez ZUS, bez określenia podstawowych oczekiwań wobec systemu, ponieważ w momencie uruchomienia przetargu, nie były ustalone podstawy prawne jego działania. Wobec braku wymagań szczegółowych egzekwowanie postępu prac, było uzależnione od swobodnej interpretacji nieprecyzyjnie zdefiniowanych wymagań. W 1998 roku, nowy prezes Stanisław Alot podpisał aneks do umowy z Prokomem, który całkowicie zmieniał koncepcję systemu i według NIK wymagał rozpisania odrębnego przetargu.
Budowa KSI ZUS, trwała oficjalnie od 1997 roku, kiedy podpisano umowę z Prokomem, do 2010 roku kiedy umowa to wygasła i dokonano ostatecznego odbioru systemu, przejmując majątkowe prawa autorskie do kodu źródłowego i dokumentacji systemu, którymi wcześniej nie dysponował. Równocześnie ZUS podpisał nową, trzyletnią umowę z Asseco o wartości 249 mln zł, na utrzymanie systemu.
W 1999 w wyniku transakcji z firmą "Infolex", łódzki oddział ZUS kupił za 25 milionów złotych biurowiec i grunty, podczas gdy, jak się okazało, szacunkowa wartość nieruchomości wynosiła ok. 11 mln. Prokuratura wszczęła śledztwo i w wyniku procesu 11 lipca 2008 łódzki sąd rejonowy skazał byłego dyrektora oddziału łódzkiego ZUS Bolesława Parzyjagłę, na wyrok dwóch lat więzienia w zawieszeniu na pięć lat, za działanie na szkodę ZUS i narażenie go na stratę 14,5 mln zł.
Liczne kontrowersje wokół ZUS-u budzi fakt, iż zarządy niektórych oddziałów ZUS podejmowały się budowania nowych siedzib zakładu, których koszty pochłaniały wiele milionów złotych (tzw. "pałace ZUS"). W 2007 roku nauka języka angielskiego dla ówczesnej prezes Aleksandry Wiktorow i jej ówczesnego zastępcy Rypińskiego kosztowała 13 tys. zł miesięcznie.
W styczniu 2008 roku Gazeta Wyborcza poinformowała, że ZUS nie przelał na konta emerytalne milionów kobiet składek za urlopy macierzyńskie i wychowawcze, w latach 1999-2001, przez co mogą otrzymać one niższe emerytury. ZUS tłumaczy to błędem systemu komputerowego.
8 września 2009 roku funkcjonariusze Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, na zlecenie Prokuratury Okręgowej w Szczecinie, wkroczyli do warszawskiej siedziby ZUS i aresztowali pięć osób, w tym prezesa Sylwestra Rypińskiego, w związku z zarzutami o korupcję. Prezesowi ZUS postawiono 6 zarzutów korupcyjnych, za które grozi kara pozbawienia wolności do 10 lat.
W 2010 roku kontrowersje wzbudziła zmiana interpretacji przepisów o zawieszeniu działalności gospodarczej, która spowodowała ściąganie przez ZUS składek zaległych od 2008 roku z przedsiębiorców, którzy działalność tę zawieszali zgodnie z zaleceniami ZUS oraz otrzymywali zaświadczenia o niezaleganiu ze składkami.
Politycy i publicyści kojarzeni z prawicą krytykują także samo istnienie ZUS, jak i obowiązek odprowadzania do niego składek.
10. Wnioski własne.
Co do samego samej idei wprowadzenia systemu i procedury ubezpieczeń społecznych, to jest ona bardzo rozsądna, sensowna i potrzebna.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych dysponuje potężnym majątkiem, pochodzącym z obowiązkowych składek społecznych. Nie znam szczegółów w jaki sposób są one lokowane i jaki jest obrót tymi pieniędzmi (np.: lokaty bankowe, obligacje skarbu państwa, akcje giełdowe, itp.) - w związku z tym, nie będę zajmował stanowiska.
Wysokość obowiązkowych kładek, jak również i późniejszych wysokości wypłat ewentualnych poszczególnych świadczeń, budzi we mnie wiele zastrzeżeń.
Również mam wiele wątpliwości, w sprawie orzecznictwa, interpretacji i wykładni prawnych, które z reguły muszą być korzystne po stronie ZUS. Formułowanie stronniczych przepisów też daje wiele do życzenia.
Przeraża mnie natomiast ogrom biurokracji w tej instytucji, która ma jakoby zniechęcić petenta. Odnoszę wrażenie, że ZUS, to swoiste „państwo w państwie”.
Ponadto, mając na uwadze przerażającą niegospodarność, niskie wartości moralne, częste korupcje (dotyczy osób podejmujących kluczowe decyzje w ZUS, pod kątem których padają zarzuty), zupełne nieliczenie się z płatnikami składek, chęć szybkiego zysku kosztem społeczeństwa, skłania mnie do tego, by wyrazić swoje negatywne zdanie jak również swoją negatywną opinię na temat obecnie funkcjonującego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
Bibliografia:
Ustawa z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, (tekst jednolity Dz. U. z 2009 r. Nr 167, poz. 1322).
http://www.wypracowania24.net/HISTORIA-UBEZPIECZE-SPOECZNYCH-W-POLSCE-id-4296.html# z dnia 15.03.2011 r.