Zamek Książąt Pomorskich

Miejsce, na którym wznosi się zamek i pobliski teren, to najstarsza część Szczecina. Badania archeologiczne wykazały, ze około 2500 lat temu wybudowały tu gród plemiona kultury łużyckiej. Podczas prac wykopaliskowych znaleziono fragmenty wału grodowego.

Później w tym samym miejscu wznieśli gród Pomorzanie. Gdy w 967 roku Mieszko I włączył ujście Odry do państwa Piastów, ówczesny Szczecin składał się z obronnego grodu położonego na odrzańskim tarasie, podgrodzia rybacko-rzemieślniczo-handlowego, leżącego między tarasem i Odrą, portu oraz gródka w rejonie obecnego pl. Mariackiego. W głównym grodzie wznosiła się świątynia czczonego przez pogańską ludność Trzygłowa. Zarówno gród, jak i podgrodzie były ufortyfikowane.

W XII wieku w grodzie stała jeszcze świątynia Trzygłowa. Misja kierowana przez biskupa Ottona i kasztelana Pawlika, która przybyła do Szczecina, na miejscu pogańskiego chramu zbudowała prawdopodobnie kościół św. Wojciecha (1124 rok). Szczecin był wówczas "macierzą miast pomorskich", ale nie stolicą. Rezydował tu kasztelan, który dbał o właściwe umocnienie grodu i podgrodzia. O sile tych fortyfikacji świadczył fakt, iż Duńczycy nie mogli zdobyć miasta, mimo wielokrotnych prob.

W połowie XIII wieku, gdy Książe Barnim I nadał Szczecinowi prawa miejskie, tereny grodu zostały wcielone do miasta. Książe zobowiązał się, ze w promieniu 3 mil od Szczecina nie zbuduje swego zamku. Gdy w 1346 Barnim III przystąpił do remontu posiadanych na terenie grodu budynków, mieszczanie przegonili robotników Książe wytoczył mieszczanom proces, który wygrał i musieli oni na własny koszt wznieść dom książęcy (100 stop długości, 30 stop szerokości i 25 wysokości), kaplicę i mur cmentarny. Wszystko to rozebrano w 1575 roku. Od XIV wieku trwała stała rozbudowa i przebudowa zamku. Niszczyły go także pożary i wojny. Poszczególne partie starszych zabudowań były tez rozbierane przez kolejnych władców Pomorza Zachodniego, którzy osiedliwszy się w Szczecinie pragnęli, by ich rezydencja przedstawiała się jak najznakomiciej. Wielki był wkład Księcia Bogusława X w rozbudowę. Całości nadał jednolite formy renesansowe książę Jan Fryderyk w końcu XVI wieku, a w początkach XVII książęta Filip II i Franciszek I zbudowali piąte skrzydło Muzealne (1616-1619).

Po wymarciu linii książąt Pomorza Zachodniego (1637), a wiec już w czasach szwedzkich, zamek przestał być już rezydencją władców. Szwedzi mieli tu swoje urzędy i przebudowywali poszczególne skrzydła bez troski o ich wygląd architektoniczny. Jeszcze gorsza sytuacja wytworzyła się w czasach pruskich (1713-1945). Na zamku mieścił się arsenał, liczne urzędy, a nawet browar. Wyposażenie wywieziono do Berlina. Przebudowy w roku 1736 i latach 1872-1874 przyczyniły się do dalszego obniżenia wartości architektonicznej. Zamek został dookoła gęsto obudowany domami mieszkalnymi tak, iż był prawie niewidoczny.

W czasie II wojny światowej Niemcy na więzach zamku postawili działa przeciwlotnicze, toteż został on silnie zniszczony łącznie z portem i Starym Miastem. Z chwilą przybycia władz polskich rozpoczęły się prace zabezpieczające. W latach 1946-1949 położono prowizoryczne dachy, zabezpieczono kaplice, odszukano kryptę grobową książąt, a następnie rozpoczęto odbudowę. W 1958 roku oddano do użytku skrzydło Kapliczne, sukcesywnie odbudowując pozostałe skrzydła. Prace ukończono w 1976 roku.

W zamku mieści się obecnie m.in. Opera i Operetka oraz rektorat Uniwersytetu Szczecińskiego.

---