Tom pierwszy dzieł zebranych Słowackiego zawiera ok. 250 wierszy, poniżej opracowane jest - wg mnie - kilka najważniejszych, które teksty znajdziecie w załączniku do wiadomości.
Duma ukraińska
Duma opowiadająca losy kozaka Ruńka oraz młodej Hanki, obydwoje są nieszczęśliwi zawsze, gdy przychodzi pora ich rozstania. Złe przeczucia dziewczyny sprawdzają się, gdy ukraińskie, naddnieprzańskie (Zaporoże ukraińskie to ważna dla romantyzmu lokalizacja!) stepy najeżdżają Tatarzy. Palą chatkę Hanki, plądrują okolicę. Powracający z trwogą w sercu Ruńko zastaje po ukochanej już tylko mogiłę. Zrozpaczony topi swój bardon (instrument muzyczny) i... siebie samego w falach Dniepru. Samobójcza śmierć ma go połączyć z ukochaną.
Oda do wolności
Kontekst - Oda do radości Schillera i Oda do młodości Mickiewicza. Wiersz jest omówieniem historii powszechnej, nie tylko Europy, ale i Stanów Zjednoczonych. Wpleciona jest w niego refleksja nt. historii i wyczekiwanej wolności Polski.
Hymn (incipit: Bogarodzico, Dziewico!)
Kontekst - Bogurodzica. Wiersz o wolności narodu okupionego krwią jego wybawców. Maryja - tradycyjnie - jest pośrednikiem między stwórcą a ludem polskim.
Paryż
wiersz pisany na emigracji, Paryż - stolica artystów, miasto marzeń, nazwane w wierszu zostało nową Sodomą, którą dosięgnie boska sprawiedliwość - kule wroga, gromy dział, widmo ataku wroga. Bezduszność ludzi nieczułych na dole emigrantów, obojętność, brak współczucie i braterstwa, chęci pomocy w wyzwoleniu ojczyzny... to wszystko przeraża w bezdusznym, „marmurowym” Paryżu. „Wygnańcy” z ojczyzny tracą nadzieję na poprawę losu.
Szczególnie dotyka część opisującą cmentarz Montmartre, Sekwana porównana jest do Styksu, cały Paryż przenika marazm, martwota, widmo śmierci i nostalgii.
Rozłącznie
wiersz dedykowany kobiecie, której tożsamość przysporzyła badaczom wiele problemów. Nie wiadomo, czy była nim któraś z kochanych poety, czy matka, jednak teza o Salomei Becu przeważa i wydaje się bardziej prawdopodobna.
Hymn (incipit: Smutno mi Boże)
znany utwór o nostalgicznym nastroju. Żal za ojczyzną, niepewność tułaczego losu i przyszłego życia emigranta, tęsknota za życiem statecznym, spokojnym, to wszystko przyczynia się do smutku, na którego lekarstwo znaleźć można tylko w Bogu, wierze i modlitwie.
Na sprowadzenie prochów Napoleona
Elegia napisana w czasie sprowadzania prochów Napoleona do Francji w 1840 roku. Kiedyś narodowy bohater, z czasem, po śmierci, stał się tylko „prochem”, „zgnilizną”, pozbawioną szacunku i obdartą z należytej mu czci. Powrót do ojczyzny jest jednak „zwycięstwem Golgoty”, a pozorna przegrana i bezeceństwo - pośmiertnym zwycięstwem. W końcowej części charakter elegijny przechodzi zdecydowanie w odę.
Testament mój
charakter autotematyczny, refleksja na temat własnego życia i śmierci sprowadza się do smutnych wniosków - życie na emigracji, z dala od domu pełne było troski o rodzinę, po śmierci nie zostanie bo Słowackim żaden dziedzic, ani talentu, ani nazwiska, prawdziwa pamięć o nim jako o człowieku zaginie. Zwraca przy tym uwagę na potrzebę obrony ojczyzny, patriotyzm oraz... rolę edukacji i oświaty. Istotne jest też posłannictwo poety, który dysponuje „siłą fatalną” i wpływa na postawy ludzi, dla których tworzy.
Sowiński w okopach Woli
historia generała Sowińskiego, starca o drewnianej nodze, do końca życia broniącego się w starym kościółku na Woli przed agresorami. Wzgardziwszy ucieczką proponowaną przez adiutantów, (proszących go o złożenie szpady i obiecujących zaszczyty ze strony ich marszałka), i do ostatniej krwi walcząc z Rosjanami, chciał stary generał dać następnym pokoleniom przykład honoru i godny naśladowania wzór prawdziwego patrioty, walczącego za ojczyznę i nie bojącego się ginąć za jej dobre imię. W końcu ginie zabity bagnetem moskala.
Do matki (urywek)
Kolejne świadectwo kompleksu Edypa ;-)
Uspokojenie
wiersz jest opisem antropomorfizowanej Warszawy, wymieniane są w nim takie elementy stolicy jak: kolumna Zygmunta, Stare Miasto, kościół św Jana, ul. Świętojańska, Zamek Królewski. Warszawa żyje swoim życiem, nieustannie wisi nad nią nadzieja na powstanie. Wizyjnie opisany jest lud idący z Rynku i wiwatujący na cześć Polski, która została wyzwolona.
Tematyka refleksyjno - patriotyczna.