Wstęp
Instytucja klasy próżniaczej spotykana jest w wyższych stadiach rozwoju kultury barbarzyńskiej (feudalna Europa, feudalna Japonia) - od pierwotnego stadium dzikości do barbarzyństwa - od okresu pokojowego do wojennego trybu życia
Rygorystyczny podział zajęć i klas
Klasy wyższe - szlachta i duchowieństwo - prace godne, ważne, zaszczytne, szlachetne
Klasy niższe - niewolnicy, inne osoby zależne oraz na ogół wszystkie kobiety (wyrób broni i piecza nad nią, hodowla i opieka nad końmi, psami, przygotowanie sprzętu liturgicznego itd.) prace niegodne, nieważne, poniżające, nieszlachetne
Człowiek każdym czynem stara się osiągnąć jakiś konkretny cel, powoduje to iż ceni on sobie pracę skuteczną, efektywną, a negatywnie odnosi się do daremnego wysiłku (instynkt pracy)
Klasa próżniacza obejmuje szlachtę i duchowieństwo (klasy wyższe) do ich zajęć należy: rządzenie, prowadzenie wojny, służba Bogu i sport
Koczownicze plemiona myśliwskie - nie ma wyraźnie wyodrębnionej klasy próżniaczej natomiast występuje zróżnicowanie zawodowe na prace męskie i kobiece. Kobiety wykonują prace codzienne, pospolite; mężczyźni są od tego zwolnieni zajęcia produkcyjne i zajęcia nieprodukcyjne
Warunki konieczne do powstania klasy próżniaczej
Członkowie danej społeczności muszą trudnić się rozbojem (wojny lub polowania)
Środki utrzymania muszą być stosunkowo łatwo dostępne, aby możliwe było zwolnienie pokaźnej części członków społeczeństwa od stałej codziennej pracy
U podstaw dzisiejszego podziału zawodów leży założenie, że praca może być traktowana jako produkcyjna tylko wtedy, gdy jej istotą jest przekształcanie użyteczne przedmiotów martwych bądź zwierząt (zmierza do stworzenia nowego przedmiotu, mającego jakieś nowe zastosowanie). Ożywione - zmierzające do jakiegoś celu
Czyny bohaterskie przydzielone mężczyznom - ze względu na ich siłę fizyczną, zdolność do nagłego i większego wysiłku, dużą pewność siebie, agresywność, większą skłonność do rywalizacji. Ich praca polega na zdobywaniu dóbr przez zawłaszczenie
Łupy i trofea - istotne znaczenie dla ówczesnych ludzi, cenione są jako świadectwa zwycięskiej siły i górowania nad innymi
Zaszczytny dla pierwotnego barbarzyńcy - groźny, godny, silniejszy fizycznie - udany akt agresji - nadawano zaszczytne tytuły osobom honorowym
O przejściu jakiejś grupy do fazy łupieżczej można mówić wtedy, gdy postawa łupieżcy zostanie w tej grupie przyswojona, powszechnie uznana, gdy walka stanie się dominującym pojęciem i gdy naturalne stanie się ocenianie ludzi z punktu widzenia ich przydatności do walki
Różnica między fazą pokojową a łupieżczą - różnica postaw, rozwój produkcji - wew. Warunek powstania kultury łupieżczej; przejście z jednej fazy do drugiej zależne jest od umiejętności posługiwania się narzędziami i od rozwoju techniki
Współzawodnictwo majątkowe
Pojawienie się klasy próżniaczej zbiega się z powstaniem własności prywatnej
Posiadanie kobiet na własność - wiąże się z przywożeniem branek z wypraw wojennych i wywodzi się z niższej fazy barbarzyństwa - traktowane jako trofea wojenne rozszerzenie się niewolnictwa obok prawa posiadania ludzi powstaje prawo posiadania rzeczy
Obecnie walkę o bogactwo traktuje się jako współzawodnictwo w podnoszeniu poziomu życia (wygód życia)
Posiadanie bogactwa przynosi zaszczyt, wyróżnia człowieka w sposób budzący zazdrość
I własność - łup traktowany jako trofeum ze zwycięskiego najazdu własność ceniona jako świadectwo przewagi właściciela nad innymi członkami grupy bogactwo jako tytuł do szacunku i poważania konieczne do uzyskania przyzwoitej pozycji w społeczeństwie
W każdej społeczności dąży się do posiadania przynajmniej tyle co inni, posiadanie zaś nieco większej ilości dóbr jest niezwykle pożądane. Gdy ktoś zdobędzie więcej i przyzwyczai się do nowego, wyższego poziomu zamożności, to nowo uzyskany standard przestaje go cieszyć bardziej niż poprzedni, niższy
Sposób na osiągnięcie wyznaczonego celu - zdobywanie i gromadzenie dóbr, cel - sukces materialny
Próżnowanie na pokaz
Klasy niższe nie mogą w żaden sposób uniknąć pracy, więc fakt, iż pracują, nie jest dla nich poniżający
Barbarzyńskie stadium kultury - klasy wyższe są skłonne do oszczędności i pracowitości, ale realizacja jest ograniczona przez wymogi rywalizacji majątkowej (zakaz zajmowania się pracą produkcyjną)
Kultura łupieżcza - praca kojarzona ze słabością i podporządkowaniem - uważana za oznakę niższości
Po to by zachować poważanie wśród ludzi, trzeba składać widome powody bogactwa i władzy
Życie bezczynne - piękne i szlachetne, powstrzymywanie się od pracy - warunek przyzwoitości
Wczesne stadia quasi-pokojowe - próżniacze życie jest najlepszym i najpewniejszym świadectwem bogactwa. W tym okresie bogactwo stanowią głównie niewolnicy; możliwość korzystania ze służby i korzystania z bezpośrednich produktów jej trudu
Kultura pieniężna- od tego czasu klasa próżniacza istnieje zarówno faktycznie, jak i w teorii
W miarę wzrostu ludności zdobywanie bogactw na drodze grabieży staję się niemożliwe. Próżniacy mają do wyboru albo żebrać, albo żyć w nędzy. Tam gdzie próżniactwo się mocno zakorzeniło pojawia się odłam tej klasy - ludzie biedni, pędzący życie w wielkim niedostatku i okropnych warunkach, ale jednoczeń sie psychicznie niezdolni do pracy zarobkowej (przykład króla Francji - fotel) - tabu pracy
Próżnowanie - nieprodukcyjne użytkowanie czasu. Czas powinien być spędzony nieproduktywnie, ponieważ
Praca produkcyjna jest czymś niegodnym i hańbiącym
Świadczy o możliwościach finansowych pozwalających na bezczynne życie
Dowodem wykonanej pracy jest produkt materialny - artykuł konsumpcyjny. W przypadku czynów bohaterskich takimi dowodami mogą być łupy czy trofea noszenie odznak i insygniów władzy system rang, tytułów, stopni i odznaczeń (herby i medale) forma dóbr niematerialnych - quasi-naukowe i quasi-artystyczne osiągnięcia np. dzisiaj znajomość języków martwych
Przekonujące świadectwo spędzania życia na próżniactwie - zasady dotyczące zewnętrznych form zachowania i rytuałów (dobre maniery). U źródeł powstania zasad etykiety stoi chęć zjednania sobie kogoś lub okazania mu dobrej woli
Maniery - konwencjonalne gesty, których trzon stanowią przeżytki dawnych symbolicznych oznak dominacji, podporządkowania, gotowości do usług lub nawiązania kontaktu. Dzisiaj dobre maniery mają charakter sakramentalny. Odstępstwa od zasad dobrego wychowania stały się czymś odrażającym, a dobre wychowanie jest nie tylko zew. Oznaką doskonałości, ale także integralną cechą szlachectwa duszy
Przyczyna dobrego wychowania - nie tylko samoistna jej wartość, ale także prestiż, jaki zapewnia nieproduktywny wysiłek, bez którego nie można nabyć dobrych manier - dowód rzeczowej bezczynności. Podstawą kwalifikacji dobrego wychowania jest ilość bezczynnie spędzonego czasu
Pobudki do nabywania własności prywatnej (kobiet)
Skłonność do dominacji i stosowania przymusu
Wartość tych osób jako dowód dzielności ich właściciela
Pożytek ze świadczonych przez nie usług
Kobiety i inni niewolnicy SA wysoko cenieni zarówno jako dowody bogactwa, jak też jako środki jego gromadzenia
Kultura quasi-pokojowa - uznany dowód bogactwa - posiadanie wielu kobiet oraz innych niewolników, których zadaniem było obsługiwanie swego pana oraz produkowanie dóbr dla niego
Służba - I zwolniona osoba od pracy produkcyjnej - żona rozciąga się to z czasem na inne żony, a nawet na służbę mającą bezpośrednią styczność z panem. Wyspecjalizowana służba potrzebna jest bardziej na pokaz niż do wykonywania rzeczywistych usług. Im więcej służby, tym wyższy prestiż w oczach sąsiadów (pokazanie, że pan ma z czego ją opłacać)
Przedkładanie służących mężczyzn nad kobiety. Mężczyzna, zwłaszcza silny i przystojny np. lokaj, jest niewątpliwie lepszym i droższym służącym niż kobieta
Próżnowanie damy i lokaja - próżnowanie pozornie pracowite; gorliwa gotowość do usług na rzecz pana lub nieustannych zabiegów o przyozdobienie domu i życia codziennego
Próżnowanie za kogoś - wysiłek - jeśli wkłada go ktoś inny niż niezależny właściciel, głowa domu. Próżnowanie za kogoś praktykowane jest przez panią domu i służbę pod nazwą zajęć domowych (wtórna klasa próżniacza)
Potrzeba próżnowania zastępczego oraz konsumpcji usług na pokaz jest głównym motywem utrzymywania służby
Podział pracy między służących i osoby zależne - jedna część produkuje dla osoby pana dobra, druga zaś uprawia na jego rzecz próżniactwo na pokaz
Dzisiaj najczęstszą przyczyną zatrudniania służby domowej jest niemożność podołania pracy, której wymaga od członków rodziny prowadzenie dużego domu. Przyczyny niemożności
Wszyscy członkowie rodziny mają zbyt dużo obowiązków towarzyskich
Praca domowa jest zbyt ciężka i jest jej zbyt wiele
Próżniactwo na pokaz, wobec, którego dobre maniery są efektem wtórnym, zamienia się stopniowo w skomplikowaną tresurę i przyswajanie wiedzy o tym, które z przedmiotów konsumpcji godne są dżentelmena
Konsumpcja na pokaz
Służba, głównie ta , której zadaniem jest próżnowanie za pana, przejmuje na siebie dodatkowe obowiązki - zastępczego konsumowania. Przejaw - bogate liberie i obszerne mieszkania dla służby
Wczesna faza kultury łupieżczej - przywilejem mężczyzn jest konsumowanie tego, co kobiety produkują. Nieproduktywna konsumpcja dóbr przynosi zaszczyt
Okres quasi-pokojowy - nakaz, by niższa klasa konsumowała tylko to, co jest jej niezbędnie potrzebne do utrzymania się przy życiu. Luksus i komfort należy się tylko klasie próżniaczej
Celem konsumpcji dóbr luksusowych jest przyjemność i wygoda konsumującego, dlatego jest ona wyłącznym przywilejem pana
We wcześniejszych stadiach rozwoju ekonomicznego (quasi-pokojowa) konsumpcja bez ograniczeń, szczególnie dóbr wyższej jakości - wszelka konsumpcja przekraczająca konieczne minimum- jest atrybutem klasy próżniaczej. Konsumuje się nie tylko ponad normę, ale także specjalne gatunki dóbr - jest to dowód bogactwa, przynosi zaszczyt; niemożność konsumowania ich w odpowiedniej ilości i w odpowiednio wysoki gatunku - dowód niższości
Potlacz -podbój barbarzyńcy, świetny czy bohaterski czyn rycerza, wyczyn sportowca - zabarwienie łupieżcze
Urządzanie uroczystości - względy towarzyskie i religijne, jedna z form rywalizacji
Liberia - oznaka służalczości
Dzisiaj mężczyzna nie próżnuje - musi utrzymywać rodzinę, robi to za niego żona
Próżnowanie i konsumpcja na pokaz opierają się na marnotrawstwie - marnotrawienie czasu i wysiłku oraz marnotrawienie dóbr materialnych (marnotrawstwo, ponieważ nie służy ono podtrzymaniu ludzkiego życia i zapewnieniu ogółowi ludzi minimum dobrobytu
Wraz z zanikiem pracy przymusowej, pożyteczną pracę zaczęto traktować z mniejszą pogardą