SUROWIEC	ROŚLINA/RODZINA	ANATOMIA/CHEMIZM	DZIAŁANIE	ZASTOSOWANIE
LIPIDY
SUROWCE ZAWIERAJĄCE FITOSTEROLE I NIENASYCONE KWASY TŁUSZCZOWE
Sabal fructus Owoc palmy sabal	Serenoa repens Palma sabalowa Arecaceae Arekowate	Triglicerydy i kw. tłuszczowe (oleinowy, laurynowy mirystynowy, palmitynowy, linolowy, kapronowy, stearynowy, linolenowy oraz ich estry etylowe). Fitosterole (β-sitosterol, kampesterol, stigmasterol i ich pochodne). Linearne alkany. Alkeny. Alifatyczne alkohole (heksakosanol, oktakosanol, trikontanol). Polisacharydy. Flawonoidy (glikozydy kwercetyny i kemferolu).	- hamuje aktywność 5α-reduktazy oraz utrudniaja wiązanie testosteronu i DHT do rec. androgenowych w prostacie -↓ powstawanie prozapalnych metabolitów kw. arachidonowego→ zmniejsza się przekrwienie, obrzęk, wysięk - wykazuje aktywność spazmolityczną przez blokowanie kan. Ca i blokowanie α-adrenoreceptorów	-Antiprostaticum
Cucurbitae peponis semen/oleum Nasienie/olej z nasion dyni	Cucurbita pepo Dynia zwyczajna Cucurbitaceae Dyniowate	Olej tłusty zaw kw tłuszczowe, głównie nienasycone, β- i γ-tokoferole, karotenoidy (luteina, β-karoten), fitosterole (α-spinasterol). Aminokwasy (kukurbityna). Białko. Polisacharydy (pektyny). Subst. min. (sole Ca, K, Se)	- hamuje aktywność 5α-reduktazy - hamuje wiązanie testosteronu i DHT do rec. androgenowych - ↑ ilość wydalanego moczu - przeciwzapalne (hamuje syntezę prozapalnych prostaglandyn i wykazuje właść. antyoksydacyjne)	-Antiprostaticum
Maydis stigma/ embryonis oleum (Maydis oleum raffinatum FPVIII) Znamiona/ olej z zarodków kukurydzy	Zea mays Kukurydza zwyczajna Poaceae Wiechlinowate	Znamię: sole potasu, fitosterole (β-sitosterol, ergosterol, stigmasterol), proantocyjanidyny, saponiny, olejek eteryczny (karwakrol), olej tłusty. Olej: kw. linolowy, oleinowy, palmitynowy, tokoferole, fitosterole (α-, β-, γ-sitosterol, kampesterol)	- moczopędne związane z obecnością soli potasu	ZN: Diureticum OL:Antiprostaticum
Pruni africanae cortex Kora śliwy afrykańskiej	Prunus africana Śliwa afrykańska Rosaceae Różowate	Alkohole alifatatyczne linearne (dokosanol, tetrakosanol). Fitosterole (β-sitosterol, sitosterol, daukosterol, kampesterol). Triterpeny (kw. ursolowy, friedelina). Kw. tł. (mirystynowy, palmitynowy, linolowy, arachidonowy, stearynowy)	- przeciwzapalne (dokosanol, fitosterole) - regenerująco i przeciwobrzękowo (triterpeny) oraz rozkurczająco na m. gład. dróg moczowych. - ↓ poziom cholesterolu (estry alkoholi) - słabo blokuje 5α-reduktazę, aromatazę i wiązanie estrogenu do receptórów	-Antiprostaticum
Urticae radix Korzeń pokrzywy	Urtica dioica/ urens Pokrzywa zwyczajna/ żegawka Urticaceae Pokrzywowate	Kw. tłuszczowe. Lektyny (Urtice Dioica Agglutinin=UDA). Polisacharydy kwaśne i oboj. Fitosterole. Lignany (neooliwil). Ceramidy. Kumaryny (skopoletyna). Triterpeny (kw. oleanolowy, ursolowy). Monoterpeny. Fenyloetanoidy (alk. homowaniliowy). Zw. mineralne (rozpuszczalna krzemionka).	- ↓ poziom SHGB - przeciwzapalne przez inhibicję COX, 5-LOX i elastazy leukocytów - hamuje aromatazę - immunostymulująco	-Diureticum -Antiprostaticum
POLIACETYLENY
Bardanae radix Korzeń łopianu	Arctium lappa/ minus/ tomentosum Łopian większy/ mniejszy/ pajęczynowaty Asteraceae Astrowate	Poliacetyleny oraz poliacetyleny zaw. siarkę (arktinon, arktinol, arktinal, kwas aretykowy). Laktony seskwiterpenowe typu gwajanu. Olejek eteryczny. Kw. kostusowy. Lignany (arktyina). Kw. fenolowe (chlorogenowy, izochlorogen., kawowy). Fitosterole. Zw. min. Polisacharydy. Inulina. Śluz.	- bakteriobójcze, grzybobójcze, pzeciwzapalne (poliacetyleny, laktony seskwiterpenowe) - ↑ wydzielanie żółci, soku trzustkowego - ↑ wydalanie moczu i potu - ↓ stężenie glukozy we krwi i zwiększa tolerancję na glukozę (kw. γ-guanidynomasłowy)	-Diureticum -Metabolicum -Zewnętrznie w chorobach skóry
AMINY, AMINOKWASY, POCHODNE AMINOKWASÓW
SUROWCE ZAWIERAJĄCE AMINY, AMINOKWASY
Bursae pastoris herba Ziele tasznika	Capsella bursa pastoris Tasznik pospolity Brassicaceae Kapustowate	Aminy (cholina, acetylocholina, tyramina). Aminokwasy (walina, ornityna, prolina, GABA). Peptyd. Flawonoidy (flawonole - rutozyd, flawony - diosmina). Kw. organiczne (syryngynowy). Glukozynolaty (synigryna). Sole Ca i K. Witamina C.	- zmniejsza niewielkie krwawienia (peptyd) - wykazuje właściwości oksytocynopodobne	-Haemostaticum

SUROWCE ZAWIERAJĄCE AMINY, AMINOKWASY . cd
Phaseoli pericarpium Owocnia fasoli	Phaseolus vulgaris Fasola zwyczajna Fabaceae Bobowate		Aminy (cholina). Aminokwasy (arginina, asparagina, leucyna, lizyna, kw pipekolinowy). Trygonelina. Alantoina. Kwasy organiczne. (traumatynowy) Sole Si, K, Na, Cr. Glikoproteiny. Saponiny. Flawonoidy.		- usprawnia funkcje wydalnicze nerek - ↓ poziom cukru we krwi (arginina, kw. krzemowy, chrom)		-Diureticum -Antidiabeticum
Leonuri cardiacae herba Ziele serdecznika	Leonurus cardiaca Serdecznik pospolity Lamiaceae Jasnotowate		Alkaloidy pirolidynowe (stachydryna, betonicyna, turycyna). Leonuryna. Flawonoidy (flawony, flawonole). Irydoidy (ajugol=leonuryd). Garbniki. Diterpeny (leosibiryna). Ol. eter. Żywice. Triterpeny (kw. ursolowy)		- uspokajająco - przeciwskurczowo - hipotensyjnie		-{Cardiosedativum, Hypotonicum}
SUROWCE ZAWIERAJĄCE GLUKOZYNOLATY
Raphani sativi radix Korzeń rzodkwi czarnej	Raphanus sativus Rzodkiew czarna Brassicaceae Kapustowate		Glukozynolaty (glukobrassycyna, synigryna, glukorafanina). Wit. C, B1, B2, PP. Beta-karoten. Sole K, Ca, Mg, Fe, S, P. Fitosterole (β-sitosterol, kampesterol, brassikasterol) i ich estry. Węglowodany. Białko. Kw. fenolowe.		- żółciopędne i żółciotwórcze - przeciwbakteryjnie w obrębie p. pokarmowego dróg oddechowych i uk. moczowego.		-Cholagogum et cholereticum -Stomachicum et digestivum -Nieżyty górnych dróg oddechowych
SUROWCE ZAWIERAJĄCE SIARCZKI, DISIARCZKI, SULFOTLENKI ALKILOWE
Allii sativi bulbus Bulwa cebuli czosnku	Allium sativum Czosnek pospolity Alliaceae Czosnkowate		Związki siarki (alliina, metyloalliina, propyloalliina). Nielotne zw.(S-allilocysteina). Aminokwasy. Wit. A, B1, B2, C. Zwązki mineralne (Se). Polisacharydy (polifruktozany, śluz). Saponozydy steroidowe i triterpenowe.		- bakteriobójcze na bakterie Gram+ i Gram- - przeciwgrzybicze, przeciwrobacze - przeciwdziała agregacji płytek krwi - ↓ poziom cholesterolu i triglicerydów - ↓ ciśnienie krwi - hamuje LOX (ajoen) - wzmaga wydzielanie żółci i pobudza czynności trawienne - hamuje nadmierną fermentację w jelitach - obniża ryzyko raka żołądka		-Antisepticum (g. d. oddechowe, p. pokarmowy, uk. moczowy) -{Metabolicum Antiscleroticum, Hypotonicum} -Anthelminticum -Dermaticum (grzybice skóry)
Allii cepae bulbus Bulwa cebuli jadalnej	Allium cepa Cebula jadalna Alliaceae Czosnkowate		Związki siarki (pochodne cysteiny). Flawonoidy (kwerecetyna i jej glukozydy). Saponozydy typu furostanu. Polisacharydy.		- przeciwbakteryjnie - ↓ poziom lipidów i cisnienie krwi - hamuje agregacje płytek		-Antiscleroticum -Metabolicum (zmiany naczyniowe) -Antisepticum (g. d. oddech.) -Brak łaknienia
KWASY ORGANICZNE, WITAMINY, ZWIĄZKI MINERALNE
Rubi idaei fructus Owoc maliny	Rubus idaeus Malina właściwa Rosacea Różowate	Kw. organiczne (cytrynowy, jabłkowy). Wit. C, E, B1, B2, B6. Sole K, Mg, Ca, Fe. Polipeptydy. Flawonoidy (rutozyd). Antocyjany. Mono i polisacharydy (śluz).				- pobudzenie czynności gruczołów potowych → obniżenie temp. ciała		-Antipyreticum
Rosae fructus (Rosae pseudofructus FPVIII) Owoc róży	Rosa canina Róża dzika Rosaceae Różowate	Wit. C, A, E, K, B1, B2. Flawonoidy typu flawonolu (astragalina, izokwercytryna). Antocyjany. Karotenoidy (beta-karoten, likopen). Kw. organiczne (cytrynowy, jabłkowy). Garbniki. Ol. eter. Monosacharydy (sorbitol). Polisacharydy (pektyny). Galaktolipid (GOPO).				- wzmaga odporność organizmu (Vit C) - przeciwzapalne (galaktolipid)		-Vitaminum
Urticae folium/herba Liść/ziele pokrzywy	Urtica dioica Pokrzywa zwyczajna Urticaceae Pokrzywowate	ANATOMIA: - Kom. cystolitowe wypełnione kryszt. CaCO3 w miękiszu palisad. i gąbcz. - Włoski bezgłówkowe (1-kom., szczeciniaste). - Włoski główkowe (parzące, 1-kom., cienkościenne, kruche). - Gruzły CaC2O4 w kom. obok wiązek przewodzących - Szparki anomocytyczne (3-5 kom przyszparkowych).		Kw. org. (mrówkowy, octowy, glikolowy, cytrynowy, jabłkowy, szczawiowy, bursztynowy, chinowy, kawowy, chlorogenowy). Kw. nieorg. (fosforowy). Flawonoidy (kemferol, izoramnetyna, kwerecetyna). Wit. K1, B, C, E, kw. foliowy. Chlorofil. Karotenoidy. Zw. Mg, Ca, K, Na, sole Si. Aminy biogenne (acetylocholina, histamina, serotonina, tryptamina, betaina). Wolne aminokw. Kumaryna (skopoletyna). Garbniki. Triterpeny. Fitosterole. Lecytyna.		- słabo moczopędnie i saluretycznie - pobudza wydzelanie soku żołądkowego - ↓ stany zapalne p. pokarmowego - nieznacznie ↓ poziom cukru we krwi - przeciwkrwotocznie - ↑ poziom hemoglobiny i ilość erytocytów - wyciąg z surowca wzmacnia mieszki włosowe, działa przeciwpotnie i przeciwłojotokowo		-Diureticum -Vitaminum

---