1. POJĘCIE BEZROBOCIA

Bezrobocie (brak pracy/utrata pracy) - wymuszony brak aktywności zawodowej człowieka; stan zawodowej bezczynności jednostek zdolnych do pracy, zgłaszających gotowość jej podjęcia, dla których podstawą egzystencji są dochody uzyskiwane z pracy. Może wynikać z utraty pracy(dotyka osoby dorosłe i starsze), bądź braku pracy (np. pierwszej pracy, wówczas dotyczy młodzieży) Mlonek, 1996.

Bezrobocie jest przede wszystkim pojęciem ekonomicznym, które odnosi się do sfery zatrudnienia i rynku pracy, Puel, 2002.

2. RODZAJE BEZROBOCIA

Bezrobocie frykcyjne obejmuje osoby przejściowo pozbawione pracy ze względu na brak wzajemnego dopasowania w wyniku zmiany zawodu, miejsca zamieszkania itp.,

Bezrobocie strukturalne wynika ze strukturalnych zmian w gospodarce w wyniku kurczenia się niektórych dziedzin produkcji i zwalniania pracowników ze względu na wiek lub zbędne już kwalifikacje (w Polsce np. w hutnictwie i górnictwie),

Bezrobocie koniunkturalne (cykliczne), powstaje, gdy popyt globalny maleje a ceny i płace nie przystosowują się dostatecznie szybko, aby mogło być przywrócone pełne zatrudnienie. Wiąże się ono z cyklem koniunkturalnym rozwoju gospodarki i pojawia się szczególnie w fazie recesji,

Bezrobocie sezonowe będące wynikiem wahań zapotrzebowania na pracowników w następujących po sobie okresach (np. w cukrowniach),

Bezrobocie ukryte, czyli niewystępujące w statystykach, pojawia się

najczęściej na wsi, dlatego często zwane jest agrarnym.

Czasami wyróżnia się jeszcze pojęcie bezrobocia naturalnego. Jest to liczba

osób, które przy danym poziomie płacy realnej nie są zainteresowane podjęciem pracy czekając na wzrost oferowanego wynagrodzenia. Naturalna stopa bezrobocia oznacza taki jego poziom, przy którym rynek pracy jest zrównoważony. Celem polityki ekonomicznej w zakresie rynku pracy powinno być utrzymanie bezrobocia na poziomie naturalnej stopy bezrobocia.

Ponadto można wyróżnić bezrobocia masowe, lokalne, sezonowe oraz pozorne, czyli takie, gdy bezrobotny jest zarejestrowany jako osoba, niezatrudniona a pracuje nielegalnie, na „czarno”.

3. PRZYCZYNY BEZROBOCIA

Bezpośrednią przyczyną bezrobocia jest z reguły niewystarczająca liczba wolnych miejsc pracy dla ubiegających się o nie. Przyczynami mogą być również:

wadliwa organizacja pracy;

brak odpowiednich kwalifikacji bezrobotnych;

trudności mieszkaniowe uniemożliwiające przesuwanie nadwyżek siły roboczej do ośrodka wykazujących jej niedobór;

oferowanie zbyt niskich stawek płac (np. w porównaniu z zasiłkiem dla bezrobotnych).

sezonowe wahania poziomu zatrudnienia;

wprowadzenie osiągnięć techniki do procesów produkcyjnych(automatyzacja);

stopień wykorzystania zasobów siły roboczej w rolnictwie (przeludnienie agrarne).

4. FORMY PRZECIWDZIAŁANIA BEZROBOCIU

inicjowanie i finansowanie szkoleń

organizowanie dodatkowych miejsc pracy i udzielanie pracownikom pomocy finansowej

inicjowanie i finansowanie prac interwencyjnych i robót publicznych

udzielanie pożyczek z Funduszu Pracy na podjęcie działalności na własny rachunek

przyznawanie i wypłata zasiłków

aktywizowanie bezrobotnych w ramach programów specjalnych i zajęć w klubach pracy

5. POJĘCIE SUPERWIZJI

superwizja jest ważnym narzędziem zwiększania efektywności pracy i rozwoju zawodowego pracowników pomocy społecznej. Jest to zorganizowana działalność zmierzająca do oceny przydatności pracownika do organizacji oraz duża pomoc w wykonywanej przez niego pracy.
Superwizja to wzajemna wymiana doświadczeń, przemyśleń, wspólne zastanawianie się nad źródłami trudności, szukanie istoty problemu, dochodzenie do nowych rozwiązań. Często jest to także odkrywanie swoich nieuświadamianych wcześniej uczuć i przekonań. Uczestnicząc w superwizji, odkrywamy przed sobą nawzajem takie obszary własnego JA, które dla nas samych są nieraz nieznane. Doświadczamy wtedy bliskiego kontaktu ze sobą i z innymi, co początkowo może wydawać się zagrażające, ale w konsekwencji służy naszemu rozwojowi.
Podczas superwizji dzielimy się z fachowcami swoimi trudnościami, wątpliwościami i pomysłami, przyglądamy się ich pracy, oglądamy ich problemy, słuchamy stawianych przez nich pytań, a także skierowanych do nas informacji o naszej pracy.
Superwizja stanowi cenną i uznaną formę koleżeńskiej współpracy i pomocy profesjonalistom chcącym być bardziej świadomymi swego udziału w relacji terapeutycznej. W pracy superwizyjnej uwaga jest skoncentrowana na procesach intrapsychicznych superwizora, na aspekcie relacyjnym dotyczącym jego kontaktu z klientem, którym może być grupa, rodzina lub jedna osoba oraz na diagnozie.
Prowadzenie superwizji jest sprawą trudną, wymagającą profesjonalnego przygotowania, doświadczenia zawodowego oraz odpowiednich cech osobowościowych.
Superwizorem powinien być specjalista spoza organizacji pomocy społecznej, aby możliwe było zachowanie odpowiedniego obiektywizmu i dystansu wobec rozważanych sytuacji i decyzji.
6. MODELE SUPERWIZJI

Superwizja pasywna (wsteczna) dokonywana jest na podstawie dotychczasowej działalności trenera. Polega na tym, że superwizor wydaje opinię o danej osobie, ponieważ dobrze ją zna z różnych programów czy przedsięwzięć oraz widział kandydata podczas pracy trenerskiej. UWAGA: trener oraz superwizor nie mogą być członkami tego samego zespołu trenerskiego.

Superwizja aktywna polega na otwarciu przewodu superwizyjnego i jest skierowana do tych osób, które nie mogą skorzystać z superwizji pasywnej. Polega ona na tym, że kandydat już dziś nawiązuje kontakt z jednym z superwizorów, następnie razem określają i realizują ramy zaplanowanej współpracy. W trakcie całego przewodu superwizyjnego muszą się odbyć co najmniej dwie sesje ( superwizja powinna się odbywać w sytuacji bezpiecznej dla trenera; w jej trakcie superwizor musi nabrać wewnętrznego przekonania, że kandydat spełnia kryteria).

 7. METODY PRACY W PED. SPOŁ.:

Metoda indywidualnych przypadków- Jest to metoda bazująca na wiedzy, zrozumieniu i umiejętnym zastosowaniu właściwych technik pomocy ludziom w rozwiązywaniu ich problemów (...) Pomaga jednostkom w sprawach zarówno zewnętrznych i dotyczących otoczenia, jak i w indywidualnych, dotyczących wnętrza osoby. Koncentruje się na jednostce, nie ignorując jednak dobra społecznego. Nie zajmuje się ani manipulacją otoczenia, ani nie daje się pochłonąć subiektywnym rozważaniom - łączy w sobie elementy psychologiczne i społeczne, stając się metodą psychosocjalną. Jest więc metodą charakterystyczną i użyteczną przede wszystkim na gruncie pedagogiki społecznej i pedagogiki specjalnej, wszędzie tam, gdzie wymaga się od pedagoga diagnozy przypadku i podjęcia działań resocjalizacyjnych bądź rewalidacyjnych.

Metoda grupowa:

- rozwojowo- wychowawcza, grupy te mają na celu wspierać rozwój

osobowości jednostek, które mniej lub bardziej świadomie identyfikują

się stylami i wartościami grupy. Kształtowane są na gruncie pracy

kulturalno- oświatowej dorosłych, młodzieży (w domach kultury, klubach,

w związkach i stowarzyszeniach społecznych.

- rewalidacyjne, stosują one pracę rozwojowo-wychowawczą do oddziaływań

na jednostki społeczne lub fizycznie niedostosowane celem usprawnienia ich

społecznego funkcjonowania. Specjalną odmianą pracy grupowej jest

rozbijanie grupy uznanej za szkodliwą np, przestępczej..

- psychoterapeutyczne, ich zadaniem jest usprawnienie społecznego

i psychicznego funkcjonowania jednostki w oparciu o techniki z dziedziny

psychologii klinicznej w odniesieniu do lżejszych przypadków.

A więc pracownik socjalny zajmujący specjalizujący się w tej postaci metody

grupowej musie mieć pogłębioną znajomość psychologii oraz większą

praktykę z zakresy psychoterapii.

Metoda organizowania środowiska:

Trzecia z podstawowych metod pracy socjalnej. Według Kamińskiego organizowanie społeczności lokalnej dla zadań socjalnych( społeczno -wychowawczych), polega na ulepszaniu sytuacji społecznej, lokalnej zjednoczonymi wysiłkami i społecznych mobilizujących wszelkie siły społeczne do działań opartych na wspólnym planie wypracowanym za pomocą odpowiednich badań kompleksowych. Metoda organizowania środowiska stanowi swego rodzaju sztukę planowania stosunków społecznych w życiu społeczności lokalnej przy spożytkowaniu dorobku nauki Podstawowe zadania metody organizacji środowiska:

- wspomaganie rozwoju:

- opiekuńcze;

- wyrównywanie braków, kompensacja;

- tworzenie wspólnoty (zapobieganie izolacji, osamotnienia, rozwój więzi emocjonalnych, zmniejszanie anonimowości życia społecznego.);

- rozbudzanie sił społecznych.

8. SIEROCTWO (pojęcie, rodzaje, typy, stopnie)

Sieroctwo - stan, w którym dziecko jest pozbawione rodziców (Okoń, 2001).

sieroctwo naturalne (często nazywane biologicznym), utrata przez dziecko jednego (półsieroctwo) lub obojga rodziców (sieroctwo) z powodu ich śmierci. Ten typ sieroctwa jest, zdaniem A. Kelma (2000), stałym zjawiskiem w życiu społecznym, a jego rozmiary ulegają wahaniom zależnie od ogółu czynników kształtujących warunki bytu rodzin.

Sieroctwo społeczne - S. Badora (2006) określiła je jako szczególny psychologiczny i społeczny stan, w jakim znalazło się dziecko, który charakteryzuje się pozbawieniem go opieki rodziców i przejęciem jej przez inne osoby lub instytucje, przy czym kontakt z rodzicami jest niedostateczny lub nie ma go wcale. Pojęcie sieroctwa wiąże się tutaj ze stanem pozbawienia dzieci, trwale lub przejściowo, szans na wychowanie we własnej rodzinie, ze względu na brak odpowiednich warunków opiekuńczo wychowawczych. A zatem sierota społeczny to dziecko pozbawione opieki rodzicielskiej, choć oboje jego rodzice żyją.

Naturalne - występuje w przypadku śmierci jednego lub obojga rodziców;

Społeczne - występuje w przypadku demoralizacji środowiska rodzinnego i dezintegracji strukturalnej rodziny;

Duchowe - występuje w przypadku zawężenia opiekuńczej funkcji rodziny i rozbicia więzi uczuciowej

Stopnie sieroctwa:

Najwyższy - gdy kontakt między dzieckiem a rodzicami nie istnieje;

Średni - gdy kontakt między rodzicami a dzieckiem nie został całkowicie zerwany, jest on jednak rzadki i niesystematyczny, stąd niewystarczający; dziecko żyje w ciągłej niepewności, czy jeszcze kiedyś zobaczy rodziców;

Najniższy - gdy rodzice nie poprzestają na sporadycznych odwiedzinach dziecka, kontaktują się dość często, czasami kupują dziecku ubranie, interesują się jego zdrowiem, postępami w nauce, choć na co dzień nie ingerują w życie dziecka.

Sieroctwo społeczne prawne - które następuje na skutek orzeczenia sądu ograniczającego lub pozbawiającego rodziców władzy rodzicielskiej w sytuacji niezaspokojenia potrzeb dziecka lub jego demoralizacji;

Sieroctwo społeczne losowe - jest wynikiem przejściowej sytuacji, której przyczyną może być choroba, pobyt rodziców w szpitalu, sanatorium;

Sieroctwo społeczne - które jest efektem dezorganizacji rodziny, jej nieprawidłowego funkcjonowania, związanego z zaniedbywaniem lub nieuświadamianiem przez rodziców potrzeb opiekuńczych dziecka;

Sieroctwo społeczne emocjonalne - wynikające z odrzucenia dziecka - mieszka ono wspólnie z rodzicami, którzy mogą zaspokoić jego potrzeby materialne, ale nie zaspokajają potrzeb emocjonalnych; odrzuceniu dziecka przez rodziców może towarzyszyć maltretowanie go lub znęcanie się psychiczne.

9. SKUTKI SIEROCTWA SPOŁECZNEGO

Charakterystyczne konsekwencje sieroctwa u dzieci przedszkolnych to: ubóstwo pojęć, trudności skupienia na czymkolwiek uwagi, rozproszenie, porzucanie rozpoczętych zajęć i rozpoczynanie nowych, bezmyślne niszczenie przedmiotów, które znajdują się w zasięgu ich rąk, nadpobudliwość ruchowa, lepkość uczuciowa, uczucia tych dzieci są nietrwałe i zmienne.

Skutki sieroctwa u dzieci w wieku szkolnym to: niechętny i niedbały stosunek do nauki i obowiązków szkolnych, dzieci te często wagarują, uderzający jest brak koncentracji wewnętrznej podczas pracy umysłowej - rozproszenie i osłabienie uwagi, niechęć do wszelkich wysiłków intelektualnych, dzieci osierocone najczęściej nie mają żadnych trwałych zainteresowań intelektualnych - są umysłowo bierne albo też ustawicznie zmieniają swoje zainteresowania.

Jakie skutki niesie za sobą sieroctwo społeczne? Objawy te są różne w zależności od wieku dzieci. I tak u dzieci młodszych, w wieku od 0 ÷ 3 lat, w warunkach zakładowych, występują one w postaci "choroby sierocej" jako:

zaburzenia życia emocjonalnego,

opóźnienia w rozwoju motorycznym,

opóźnienia poziomu aktywności psychicznej,

zaburzenia nerwicowe, charakterologiczne.

U dzieci w wieku szkolnym pierwszym symptomem są systematyczne trudności w przystosowaniu się do wymagań środowiska szkolnego. Za wskaźnik trudności uznaje się niepowodzenia szkolne. Są one często zewnętrzną manifestacją głębokich zaburzeń zachowania, które nie rozpoznane w odpowiednim wieku mogą prowadzić do zachowań przestępczych.

Innym objawem są zachowania świadczące o nieprzystosowaniu społecznym dzieci i młodzieży, takie jak:

wagary,

ucieczki z domów,

włóczęgostwo,

picie alkoholu,

narkomania,

prostytucja.

10. Rodzina w ujęciu socjologicznym wg Szczepańskiego- grupa złożona z osób, które łączy stosunek małżeński i rodzicielski w szerokim społecznym i prawnym znaczeniu (prawnym bo są rodzice, społecznym bo małżeństwo), członkowie rodzin żyją zazwyczaj pod jednym dachem, tworzą jedno gospodarstwo domowe obejmujące 2 pokolenia (mała rodzina), 3 pokolenia (wielka rodzina);

Rodzina w ujęciu psychologicznym wg Przetacznikowej - rodzinę tworzą osoby, które wiążą związki małżeństwa, pokrewieństwa lub adopcji; członkowie rodziny nie tylko zamieszkują razem ale współdziałają ze sobą zgodnie z wewnętrznym podziałem ról; rodzina ma swój świat, stanowi zarazem grupę otwartą na wpływy zewnętrzne, kształtując system wartości i norm zachowania się społecznego;

Rodzina w ujęciu pedagogicznym wg Kawuli - rodzina jest grupą społeczną, w której następuje poznanie pierwszych form etyczno-moralnych, rozróżnianie dobra i zła, klasyfikowanie osób, przedmiotów i zjawisk (uznaje on także za rodzinę związki kohabitacyjne- wolne związki- konkubinat),

11. Funkcje rodziny wg Tyszki

1) BIOPSYCHICZNE

- prokreacyjna funkcja rodziny- zaspokojenie rodzicielskich, emocjonalnych potrzeb współmałżonków (potrzeb ojcostwa i macierzyństwa), jak i reprodukcyjnych potrzeb społeczeństwa

- seksualna funkcja rodziny- małżeństwo jako społecznie akceptowana forma współżycia płciowego

2) EKONOMICZNE

- materialno-ekonomiczna funkcja rodziny- zaspokojenie materialnych potrzeb członków rodziny

- opiekuńczo- zabezpieczająca funkcja rodziny- materialne i fizyczne zabezpieczenie członków małej (dwupokoleniowej) lub dużej rodziny, pozbawionych całkowicie lub częściowo środków do życia albo fizycznie niesprawnych, wymagających opieki

3) SPOŁECZNO-WYZNACZAJĄCE

- klasowa funkcja rodziny- pochodzenie z danej rodziny wstępnie określa pozycje społeczną członków w strukturze społeczeństwa

- bagalizacyjno- kontrolna funkcja rodziny- sankcjonowanie zachowań i działań uznanych za niewłaściwe poza rodziną

4)SOCJOPSYCHOLOGICZNE

- socjalizacyjna funkcja rodziny- wprowadzenie dziecka w świat kultury danego społeczeństwa

- kulturalna funkcja rodziny- zapoznanie młodego pokolenia z dziejami kultury danego społeczeństwa oraz jej trwałymi pomnikami

- rekreacyjno-ekspresyjna funkcja rodziny- najistotniejsze emocjonalne potrzeby członków rodziny oraz potrzeba wyrażania swojej osobowości

- religijna funkcja rodziny- obejmuje wychowanie potomstwa w duchu religijnym

Funkcje rodziny wg Ziemskiej:

- funkcja prokreacyjna- dzięki niej rodzina powiększa się, rozmnaża, dostarcza ona nowych członków nie tylko dla siebie lecz również dla całego społeczeństwa

-funkcja produkcyjna- dostarcza społeczeństwu pracowników i dzięki temu przyczynia się do rozwoju i zwiększania twórczych i wytwórczych sił

-funkcja usługowo-opiekuńcza- służy zapewnieniu wszystkim wyżywienia, czystości mieszkania, odzieży itp. Oraz opieki tym członkom, którzy nie są jeszcze samodzielni

-funkcja socjalizacyjna- rodzina przekazuje i uczy podstawowych wzorców zachowania, zwyczajów, tradycji które obowiązują w danym społeczeństwie

-funkcja psychohigieniczna- zaspokajane są potrzeby emocjonalne, bliskości, miłości i przynależności

Style wychowania

- styl niekonsekwentny- charakteryzuje go zmienność i przypadek oddziaływania na dziecko. Oddziaływania te są zależne od chwilowego samopoczucia rodzica

- styl autokratyczny ( autorytarny)-przeciwieństwo stylu demokratycznego, ma charakter konsekwentny i jest oparty na autorytecie przemocy i pedantyzmu. Od dzieci wymaga się bezwzględnej karności i posłuszeństwa, podporządkowaniu się wszelkim nakazom i poleceniom rodziców. Dzieci mają ograniczoną swobodę, rodzi się w nich bunt, niezadowolenie

- styl demokratyczny- główną jego zasadą jest wzajemne poszanowanie wszystkich członków rodziny. Dzieci wychowywane w ten sposób uczą się zasad współżycia społecznego nie na podstawie przymusu zewnętrznego i lęku przed karą lecz w oparciu o świadomy wybór

- styl liberalny- nie ustala się niczego ani wspólnie, ani oddzielnie. Rodzice rozpieszczają dzieci, pozostawiając im nadmierną swobodę. Ograniczają się do stworzenia dziecku warunków do nauki i zabaw, zaspakajając jego potrzeby materialne

12. Rodzina funkcjonalna- dorośli są w stanie rozpoznać zarówno swoje własne potrzeby i pragnienia, jak i pragnienia dziecka. Kiedy nie są w stanie zaspokoić jakiejś jego potrzeby zwracają się o pomoc do specjalistów- pedagogów, psychologów czy też właściwych instytucji.

Rodzina dysfunkcyjna- jest to taka rodzina, która nie spełnia swych zadań względem dzieci.

Rodzina dysfunkcyjna to (dysfunkcja ma źródło w zachowaniach rodzica):

- rodz. z problemem alkoholowym

- rodz. z problemem wykorzystywania seksualnego

- rodz. z problemem z terrorem psychicznym (przemoc emocjonalna)

- rodz. z przemocą fizyczną

- rodz. z przewlekłą chorobą, przy czym chory obarcza winą za swój stan domowników, staje się postacią centralną w rodzinie, terroryzuje ją, wymusza pewne zachowania

13. Kierunki przemian współczesnej rodziny:

- od rodziny dużej (wielopokoleniowej) do rodziny malej (podstawowej)

- od rodziny biologicznie zdeterminowanej do rodziny planowanej

- od rodziny produkcyjnej do rodziny nieprodukcyjnej

- od rodziny patriarchalnej do rodziny egalitarnej

- od rodziny zinstytucjonalizowanej do rodziny podporządkowanej treściom humanistycznym

- od rodziny „otwartej” do rodziny „zamkniętej”

14. POJĘCIE WSPARCIA SPOŁECZNEGO

Zdaniem Kawuli termin „wsparcie” posiada dwa znaczenia:

1.Pomoc dostępna jednostce lub grupie w sytuacjach trudnych, stresowych, przełomowych, a których bez wsparcia innych nie są w stanie przezwyciężyć.

2.Rodzaj interakcji społecznej podjętej przez jedną lub dwie strony w sytuacji problemowej, w której dochodzi do wymiany informacji, emocjonalnej lub instrumentalnej. Wymiana ta może być jednostronna lub dwustronna, może być stała lub zmieniać się.

Definicja wg Badury-Madej „wsparcie” jest to otrzymywanie pomocy ze strony znaczących a bliskich osób lub instytucji, w formie emocjonalnego oparcia, praktycznej pomocy, rady i informacji.

Sarason definiuje wsparcie społeczne jako pomoc dostępną dla jednostki w sytuacjach trudnych, stresowych.

Zdaniem A. Mroczek „wsparcie społeczne występuje, w co najmniej trzech różnych, chociaż wyraźnie ze sobą powiązanych perspektywach: jako cel działania socjopedagogicznego, jako forma, środek pracy edukacyjnej, a także jako tzw. zasób wychowania, czyli cześć potencjału, którym dysponują grupy społeczne, kulturalne oraz edukacyjne.

a. oblubińskiego Autor twierdzi, że bezpośrednim celem wsparcia byłoby dążenie do włączenia podopiecznego w proces rozwiązywania problemu. Natomiast trwałym efektem tych działań powinno być ukształtowanie postaw samodzielności, aktywności, a także wyposażenie podopiecznego w konkretne umiejętności pokonywania określonych trudności.

15. RODZAJE WSPARCIA SPOŁECZNEGO

Według H. Sęk możemy wyróżnić:

1. Wsparcie emocjonalne - polega na przekazywaniu w toku interakcji emocji, które podtrzymują, uspakajają, wyrażają troskę o osobę wspieraną. Może się ona dzięki temu pozbyć napięć i negatywnych uczuć. Wpływa to pozytywnie na samoocenę wspieranego i daje poczucie nadziei. Jest to najczęściej stosowany rodzaj wsparcia;

2. Wsparcie informacyjne - w toku wsparcia następuje wymiana informacji, które umożliwiają zrozumienie problemu, trudnego położenia, dzielenie się przez osoby własnymi doświadczeniami o podobnym kontekście sytuacyjnym;

3. Wsparcie instrumentalne - to rodzaj instruktażu o możliwościach i sposobach postępowania w danej sytuacji;

4. Wsparcie rzeczowe (materialne) - to świadczona pomoc rzeczowa, finansowa, materialna, a także działanie na rzecz osób potrzebujących, wyrażające się w: dożywianiu, udostępnianiu schronienia, mieszkania, lekarstw, itp. Ta pomoc wiąże się z działalnością charytatywną, a ten typ wsparcia jest najbardziej oczekiwany i pomocny w sytuacjach katastroficznych;

5. Wsparcie duchowe - dotyczy głównie pomocy w czasie cierpienia i bólu duchowego osoby hospitowanej, ma odniesienie do sfery duchowej.

Autorka wyróżnia jeszcze wsparcie społeczne zwane rzeczowym (materialnym). Definiuje je jako pomoc finansową, materialną, w formie przekazywania różnych środków potrzebnych do normalnego funkcjonowania takich jak: dożywianie, udostępnianie dachu nad głową, zaopatrzenie w odzież, leki, itp.

H. Sęk wprowadza też podział wsparcia ze względu na jego funkcjonalne właściwości. Jest to:

Wsparcie spostrzegane, - które jest odzwierciedleniem wiedzy człowieka dotyczące możliwych źródeł wsparcia w sytuacji kryzysowej;

Wsparcie otrzymywane - czyli faktycznie otrzymywane wsparcie oceniane indywidualnie przez każdego człowieka

16. POJĘCIE OPARCIA SPOŁECZNEGO I JEGO FUNKCJE

Oparcie społeczne wg. A. S. Rebera to dostarczanie tego, co jest potrzebne lub, czego brakuje, zapewnianie należytego stanu lub jego poprawy, zapewnienie pocieszenia, uznania, aprobaty drugiemu człowiekowi.

Według E. Aronsona przez oparcie rozumie się to, że człowiek odbiera komunikat, który informuje go, że darzony jest uczuciem, że jest kochany, ceniony i uważany za wartościową osobę oraz że jest współuczestnikiem komunikacji międzyludzkiej i wzajemnych zobowiązań.

Funkcje oparcia:

1. „Zaspokajanie podstawowych potrzeb społecznych.

2. Ochrona przed obciążeniami.

3. Przepracowywanie obciążeń.

4. Właściwe postępowanie z obciążeniami.

5. Zapewnienie różnorodności intensywnych doświadczeń społecznych.

6. Bezpośredni wpływ na procesy fizjologiczne.

7. Wpływ na zachowania istotne dla zdrowia.

17. POJĘCIE GRUPY RÓWIEŚNICZEJ

Grupa rówieśnicza jest to określona zbiorowość ludzi w tym samym lub bardzo zbliżonym wieku. Czynnikami wiążącymi w grupie rówieśniczej są oprócz wieku, przynależności do wspólnej struktury organizacyjnej, występowanie określonych kontaktów, brak istotnych różnic w poziomie wiedzy i rozwoju intelektualnym jej członków. Charakteryzuje się tym, iż przynależność do niej jest dobrowolna, tworzona jest spontanicznie. Istotna jest ze względu na proces socjalizacji jednostki.

18. PODZIAŁ GR RÓWIEŚNICZYCH I ICH CHARAKTER

Grupy formalne - za grupę formalną uważamy, grupę w której zasady organizacji wiadome są członkom z góry tzn. nie dopiero na podstawie interakcji w aktualnej jej działalności, lecz dzięki zapoznaniu się werbalnie (pisemnie lub ustnie) sformułowanymi normami czy zasadami dotyczącymi działalności grupy, sposobów postępowania, praw i obowiązków członków, ról, funkcji, stanowisk, pozycji społecznych.

Grupy nieformalne - w odróżnieniu od nieformalnych grup osób dorosłych (tworzących się w zakładach pracy) nieformalne grupy rówieśników kształtują się na swoistym podłożu niezaspokojenia potrzeb młodych pokoleń przechodzących proces uspołecznienia w warunkach ograniczeń i kontroli ze strony środowiska wychowawczego, w szczególnosci podstawowych instytucji wychowawczych (rodziny, szkoły).Powstanie grupy rówieśniczej pod wpływem dążenia do uniknięcia kontroli wychowawczej lub przeciwstawienia się jej celom zaspokajania potrzeb nie uwzględnianych lub nie uznawanych w środowisku wychowawczym.

Nieformalna gr. rówieśnicza jest wytworem szczególnej selekcji, dokonywanej samorzutnie przez młodocianych, bez wpływu dorosłych. Może to się odbywać w reakcji negatywnej w stosunku do dorosłych jak i wobec nich pozytywnie - nawet w kierunku obcowania z dorosłymi o podobnych zainteresowaniach.

- są to grupy małe - liczą zwykle po kilku (rzadko ponad 10 i tylko w przypadku luźnych band do kilkudziesięciu) członków - mają charakter spontaniczny, to przesądza o ich krótkotrwałości - odznaczają się one niskim stopniem organizacji - niewielkie jest w nich zróżnicowanie ról i pozycji społecznych - dochodzi w nich do identyfikacji jej członka z grupą

Trzy kategorie nieformalnych grup rówieśniczych:

Grupy zabawowe

grupy typowo dziecięce

umożliwiają zaspokojenie potrzeby zabawy z zespole (3-4 rok życia)

W miarę gromadzenia doświadczeń związanych z zabawą, kształtują się grupy względnie stałe i trwałe

Są to grupy nieformalne i przelotne

Są to typowe grupy uczenia się ról społecznych przez naśladownictwo i wyobraźnię

Specyfika ról chłopców i dziewcząt

Nie posiadają norm własnych

Nie są pod kontrolą dorosłych co grozi przerodzeniem się ich w grupy dewiacyjne.

Paczki

niewielkie grupy

rekrutują się spośród młodzieży szkolnej

grupy te cechuje względna trwałość

silna więź między członkami

wysoki stopień solidarności

słaba organizacja grupy

często wchodzą w konflikt z normami ogólnospołecznymi

Grupy dewiacyjne (gangi i bandy)

grupy młodzieżowe w wieku dojrzewania lub w wieku młodzieńczym

wyższy stopień organizacji

wyraźnie określone role

autokratyczny przywódca

rozwijają i przechowują własną subkulturę, tradycje i morale

negują obowiązujące ogólnie wartości kulturowe i normy społeczne

uczestnictwo w tych grupach nieformalnych wynika z cech osobowości charakterystycznych dla wieku młodzieńczego mającego również podłoże biologiczne, a uwarunkowane są czynnikami społecznymi, kulturowymi i błędami procesu wychowawczego.

19. Według K. Czajkowskiego „Czas wolny dziecka to ten okres dnia, po uwzględnieniu czasu przeznaczonego na naukę szkolną, posiłki, sen, odrabianie lekcji i niezbędne zajęcia domowe. Wolny czas dziecka obejmuje także dobrowolnie przyjęte obowiązki społeczne ( np. spełnianie jakiś funkcji w organizacji harcerskiej, samorządzie szkolnym, świetlicy, domu kultury itp.). Czas wolny dzieci to czas, który może być przeznaczony na jego odpoczynek, rozrywkę i zaspokojenie osobistych zainteresowań.'' Czas wolny według Czajkowskiego ma właściwości środka wychowawczego, jest zjawiskiem

o charakterze społecznym.

T. Wujek stwierdza: "Za czas wolny ucznia należy uważać taki czas, który pozostaje mu po zaspokojeniu potrzeb organizmu, wypełnieniu obowiązków szkolnych i domowych, w których może on wykonywać czynności według własnego upodobania, związane z wypoczynkiem, rozrywką i zaspokajaniem własnych zainteresowań."

KAMIŃSKI- czas wolny to ta część budżetu czasu, która nie jest zajęta przez prace zarobkową normalną i dodatkową ani przez systematyczne kształcenie się, ani przez zaspokajanie potrzeb elementarnych, fizjologicznych, ani przez stałe obowiązki domowe.

20. ROLA I FUNKCJE CZASU WOLNEGO:

1) Przywrócenie sił fizycznych i psychicznych (odpoczynek)-odreagowanie zmęczenia, odnowieni sil psychicznych i fizycznych;

2) Zaspokajanie potrzeby rozrywki/zabawy- wypoczynek czynny, realizuje się w działaniu, nasyca wyobraźnie, uwalnia od stresu;

3) Rozwój zainteresowań i uzdolnień - praca nad sobą, twórczość, rozwijanie swojej osobowości, rozwijanie potrzeb kulturalnych, rozwijanie zainteresowań

21. Cztery aspekty czasu wolnego:

I. Aspekt socjologiczno - ekonomiczny: czas wolny ułatwia kontakty i przeżycia społeczne. W dziecku budzą się potrzeby współdziałania z innymi, organizowania wspólnej zabawy i wypoczynku. Trzeba rezygnować z postaw egocentrycznych na rzecz wspólnego działania, poświęcenia, radości i wspólnych zainteresowań. Dziecko czasu wolnego nie powinno spędzać w samotności, co przeciwdziała uspołecznieniu ; uniemożliwiałoby to porównania własnego postępowania, własnych czynów z postępowaniem i czynami innych.

Ekonomiczny aspekt czasu wolnego w życiu najmłodszej grupy społecznej jest bardzo ważny. Dla dzieci i młodzieży nauka i czas wolny stanowią swoistą jedność ekonomiczną. Szkoła za mało liczy się z ekonomicznymi przesłankami nauki. Psychofizyczne potrzeby organizmu dziecka wymagają odpowiedniego dawkowania wysiłku intelektualno - fizycznego, jaki nakłada szkoła.

Młody rozwijający się organizm musi otrzymywać odpowiednie dawki odpoczynku, odprężenia, nieliczenie się z siłami ucznia może przynieść fatalne skutki.

II. Aspekt higieniczno - zdrowotny : czas wolny jest niezbędny jako zabezpieczenie młodego organizmu przed nadmiernym obciążeniem obowiązkami i zadaniami szkolnymi, spełnia profilaktyczną rolę ochrony zdrowia dzieci i młodzieży.

Podczas pracy umysłowej w tkankach zachodzą złożone procesy biologiczne, powodujące intensywne zużywanie składników odżywczych, niezbędnych przy wytwarzaniu energii w ustroju. Zmęczenie atakuje ośrodki nerwowe, regulujące funkcje organizmu.

III. Aspekt pedagogiczny : wartość pedagogiczna czasu wolnego polega na tym, że istnieją sytuacje gdzie inicjatywę przejawiają dzieci. Aktywność i umiejętność organizowania sobie zajęć poza program, możliwość przejawiania własnej inicjatywy, samodzielności. Dobrze jak projektantami czasu wolnego są dzieci i młodzież. Dodatnim elementem czasu wolnego jest samowychowanie, stałe podnoszenie swoich umiejętności i doskonalenie ich. Samodzielne wykorzystanie czasu wolnego daje poczucie swobody, uczy techniki gospodarowania czasem wolnym.

IV. Aspekt psychologiczny: bogate i bardzo żywe jest życie psychiczne dzieci. Poszukują one ciągle nowych wrażeń; odkrywają, rozbudzają i rozwijają swoje zainteresowania, uzdolnienia, chłoną i są wrażliwe na wszystko co nowe. Otoczenie musi zapewnić dzieciom odpowiednie warunki rozwoju życia wewnętrznego.

22. ŚRODOWISKO WYCHOWAWCZE

Wg Radlińskiej - Środowisko to „zespół warunków, w których bytuje jednostka, i czynników przekształcających jej osobowość, oddziałujących stale lub przez czas dłuższy”.

Wg Wroczyńskiego - Środowiskiem nazywać będziemy składniki struktury otaczającej osobnika, które działają jako system bodźców i wywołują określone reakcje (przeżycia) psychiczne.

Wg Kamińskiego - Środowiskiem nazywamy te elementy otaczającej struktury przyrodniczej, społecznej i kulturalnej, które działają na jednostkę stale lub przez czas dłuższy, albo krótko, lecz ze znaczną siłą, jako samorzutny lub zorganizowany system kształtujących ją podniet.

23. Wypalenie zawodowe - występuje, gdy praca przestaje dawać satysfakcję, pracownik przestaje się rozwijać zawodowo, czuje się przepracowany i niezadowolony z wykonywanego zajęcia, które niegdyś sprawiało mu przyjemność. Duży wpływ na „wypalenie” ma stres, który występuje najczęściej w zawodach wymagających intensywnych kontaktów z ludźmi np. lekarzy, pedagogów, pracowników socjalnych jak i psychologów.

24. Składniki syndromu Według Christiny Maslach istnieją 3 składniki zawodowego wypalania się:

emocjonalne wyczerpanie - uczucie pustki i odpływu sił wywołane nadmiernymi wymaganiami psychologicznymi i emocjonalnymi jakie stawiała przed pracownikiem praca (bądź sam stawiał sobie takie nierealistyczne wymagania wobec własnych możliwości)

depersonalizacja - poczucie bezduszności, bezosobowości, cyniczne patrzenie na innych ludzi, obniżenie wrażliwości wobec innych

obniżenie oceny własnych dokonań - poczucie marnowania czasu i wysiłku na swoim stanowisku pracy.

Syndrom wypalenia zawodowego. Według Herberta J. Freudenberg'a.

Jest to stan, który krystalizuje się powoli, przez dłuższy okres przeżywania ciągłego stresu, angażowania całej energii życiowej a w końcowym efekcie wywiera negatywny wpływ na motywacje, przekonania i zachowanie.

25. MARGINALIZACJA, WYKLUCZENIE, OSOBA WYKLUCZONA

Marginalizację społeczną definiuje się najczęściej jako wykluczenie jednostek lub grup społecznych z jednego lub większej liczby ważnych wymiarów życia społecznego. Jak podaje Grotowska-Leder (1999) za Germanim (1980), marginalizacja rozumiana wieloaspektowo przyjmuje różne formy:

- w sferze pracy - ograniczony do niej dostęp i bezrobocie,

- w sferze spożycia - nierówny dostęp do dóbr i usług,

- w sferze oświaty - utrudniony dostęp do instytucji kształcenia, do literatury i sztuki,

- w sferze kultury - ograniczenia w pełnieniu ról społecznych,

- w sferze socjalnej - nierówny dostęp do instytucji zdrowia i zabezpieczenie społecznego,

- w sferze polityki - ograniczony udział jednostki i grupy w podejmowaniu decyzji i wyrażaniu opinii.

Wykluczenie społeczne, które - najprościej ujmując - polega na niepodejmowaniu zwyczajowej i społecznie akceptowanej drogi życiowej lub wypadaniu z niej, dotyczy osób, rodzin lub grup ludności, które:

- Żyją w niekorzystnych warunkach ekonomicznych (ubóstwo materialne),

- Zostają dotknięte niekorzystnymi procesami społecznymi, wynikającymi z masowych i dynamicznych zmian rozwojowych, np. dezindustrializacji, kryzysów, gwałtownego upadku branż czy regionów,

- Nie zostały wyposażone w kapitał życiowy umożliwiający im: normalną pozycję społeczną, odpowiedni poziom kwalifikacji, wejście na rynek pracy lub założenie rodziny, co dodatkowo utrudnia dostosowywanie się do zmieniających się warunków społecznych i ekonomicznych,

- Nie posiadają dostępu do odpowiednich instytucji pozwalających na wyposażenie w kapitał życiowy, jego rozwój i pomnażanie, co ma miejsce w wyniku niedorozwoju tych instytucji spowodowanego brakiem priorytetów, brakiem środków publicznych, niską efektywnością funkcjonowania,

- Doświadczają przejawów dyskryminacji, zarówno wskutek niedorozwoju właściwego ustawodawstwa, jak i kulturowych uprzedzeń oraz stereotypów,

- Posiadają cechy utrudniające im korzystanie z powszechnych zasobów społecznych ze względu na zaistnienie: niesprawności, uzależnienia, długotrwałej choroby albo innych cech indywidualnych,

- Są przedmiotem niszczącego działania innych osób, np.: przemocy, szantażu, indoktrynacji.

Wykluczenie społeczne to brak lub ograniczenie możliwości uczestnictwa, wpływania i korzystania z podstawowych instytucji publicznych i rynków, które powinny być dostępne dla wszystkich, a w szczególności dla osób ubogich.

26. DEPRYWACJA

Deprywacja- jest to zjawisko pozbawienia możliwości jakiegokolwiek działania (bezsilność) w kierunku zaspokojenia silnie odczuwanej potrzeby. Deprywacja (łac. deprivare - pozbawiać) to stan psychiczny wynikający z braku zaspokojenia jakiejś istotnej potrzeby człowieka - biologicznej, sensorycznej, emocjonalnej, kulturowej czy społecznej.

Deprywacja może dotyczyć potrzeb fizjologicznych (np. pokarmu, pragnienia, snu), społecznych (np. sytuacja izolacji, osamotnienia), emocjonalnych (np. braku kontaktu z kolegami, rodzicami), psychicznych (np. sytuacja niepowodzenia, rozczarowania). Niezaspokojenie którejś z nich może spowodować stres, a w sytuacjach skrajnych nawet śmierć.

27. PREKURSORZY PED. SPOŁ.

Helena Radlińska

Ryszard Wroczyński

Aleksander Kamiński

Stanisław Kowalski

---