PI
Ć ŚCIEŻEK I DZIESI
Ć
STOPNI
Nauki zaczerpnięte z  The Graduated Path to Liberation
Geshe Rabten Rinpocze
Dla dobra wszystkich istot z języka angielskiego przetłumaczyła Dolkar Yeshe.
Oby to było pomyślne. Pokłon Dakiniom.
Istnieje pięć następujących po sobie ścieżek, na których rozwija się bodhisattwa:
1) ścieżka nagromadzenia (sambharamarga)
2) ścieżka uczenia się, bądz
przygotowania (prayogamarga)
3) ścieżka widzenia (darshanamarga)
4) ścieżka intensywnej kontemplacji (bhavanamarga)
5) ścieżka wyzwolenia, bądz
nie uczenia się więcej (vimuktimarga)
Kiedy bodhicitta zostanie rozwinięta do momentu, w którym staje się naturalna i wro-
dzona, bodhisattwa w pełni osiągnął sambharamarga (ścieżkę nagromadzenia, która po-
siada również niższe poziomy). Osiąga się wtedy wiele duchowych mocy (rddhi), takich
jak na przykład moc psychiczna (mahabhijna), która umożliwia bodhisattwie czytanie
w myślach innych ludzi, obdarza go wiedzą o przeszłych i przyszłych wydarzeniach w ży-
ciu innych istot, zdolnością latania, posiadania wielu ciał, i tak dalej. Bodhisattwa nie
koncentruje się na poszczególnych technikach w celu osiągnięcia jakiejś mocy; moce te
pojawiają się naturalnie. Bodhisattwa jednak posiada zdolność wykorzystania ich w do-
brym celu, ponieważ moce te pomagają mu bardzo w widzeniu karmy, ocenianiu rozwoju
i potencjału duchowego innych istot, czy są one, czy też nie, w stanie, w którym moż-
na im pomóc w ucieczce z samsary. Bodhisattwa może zobaczyć, w jakim miejscu istoty
mogą otrzymać nauki od buddów i bodhisattwów w różnych czystych krainach (buddha
kshetra; sangs.rgyas kyi zhing, sang.gye kye zhing). Wiele innych cnót również rozwija się
u bodhisattwy.
W tym czasie najważniejszą rzeczą dla bodhisattwów jest medytowanie na pustkę,
której wciąż nie postrzegają jasno i klarownie. Kiedy pustka staje się bardziej zrozumiała,
oczywista, osiągana jest druga ścieżka, ścieżka uczenia się; etap ten poprzedza bezpośred-
nio osiągnięcie stanu arya-bodhisattwy (wzniosłego bodhisattwy).
Następnie, po długiej praktyce medytacji, w umyśle bodhisattwy narasta poczucie, że
medytujący umysł i pustka są jednym, jak woda wlewana do wody (uczucie to może jednak
1
być mylące). Oznacza to osiągnięcie ścieżki widzenia, i stanu arya-bodhisattwy.
Chociaż arya-bodhisattwa nadal posiada starą karmę, jak również pewne splamienia, od
tego momentu nie stworzy już żadnej nowej karmy, następuje też u niego ogromny wzrost
mocy psychicznych. Na przykład arya-bodhisattwa zaczyna zyskiwać moc pozwalającą
mu na wykorzenianie przeszłej karmy, a nawet głębszych splamień. Ponieważ istnieje wiele
różnych warstw avarana (zaciemnień), muszą one być usuwane kolejno, jedna po drugiej.
Wraz ze wzrostem mocy psychicznych bodhisattwa usuwa kolejne warstwy.
Dzięki bezpośredniemu doświadczeniu pustki na ścieżce widzenia, bodhisattwa usuwa
pierwszą warstwę zaciemnień, bądz
splamień (kleshavarana). Bodhisattwa posiada teraz
większą mądrość, ponieważ mniej jest warstw splamień, zakrywających, czy też ukrywa-
jących rzeczywistość. Na pierwszych dwóch ścieżkach zaciemnienia są tłumione, ale nie
w pełni wykorzenione, mogą więc ponownie się pojawić. Na ścieżce widzenia jednak jedna
z nich zostaje usunięta na zawsze.
Istnieje dziesięć warstw zaciemnień splamień. Są one jak dziesięć warstw tkaniny, ukry-
wających rzeczywistość, i muszą zostać starte, lub zmyte. Praktykujący usuwa zasłony
pokrywające rzeczywistość, w ten sam sposób, w jaki pierze się tkaninę  uży-
wając mydła w ilości proporcjonalnej do ilości pokrywającego ją brudu.
Istnieje dziesięć poziomów arya-bodhisattwy (dashabhumi; sa.bcu, sa.chu):
1) Stan Wielkiej Radości (pramudita)
2) Stan Nieskazitelnej Czystości (vimala)
3) Stan Iluminacji (prabhakari)
4) Stan Promiennej Mądrości (arcishmati)
5) Stan Niezwyciężonej Mocy (sudurjaya)
6) Stan Bezpośredniej Obecności (abhimukhi)
7) Stan Daleko Sięgający (durangama)
8) Stan Niezachwianej Stałości (acala)
9) Stan Chwalebnej Mądrości (sadhumati)
10) Stan Nagromadzenia Chmur Dharmy (dharmamegha)
Stan Wielkiej Radości, pramudita, osiągany jest na ścieżce widzenia, a wszystkie pozo-
stałe dziewięć osiąganych jest na ścieżce intensywnej kontemplacji. Na każdym z kolejnych
dziesięciu poziomów bodhisattwa powiększa swoje cnoty i pokonuje coraz więcej zaciem-
nień.
W pewnych tekstach istnieją opisy zwiększania się cnót na każdym poziomie, w in-
nych cnoty osiągane na poziomach są niezliczone. Wszystkie te poziomy są połączonym
wzajemnie strumieniem.
Na każdym z pierwszych siedmiu poziomów oczyszczana jest jedna warstwa zaciemnień
splamień. Na poziomie ósmym, Stanie Niezachwianej Stałości, usuwane są pozostałe trzy
2
warstwy, tak więc bodhisattwa staje się wtedy całkowicie wolny od kleshavarana. W od-
niesieniu do stopnia usunięcia splamień, bodhisattwa uznawany jest za równego niższemu
poziomowi arhatów, ale w kontekście nagromadzonych przez niego cnót, bodhisattwa jest
na poziomie znacznie od nich wyższym. Splamienia te zostają całkowicie usunięte dzięki
medytacji na pustkę; na poziomie ósmym następuje szczególnie silny wzrost mocy medy-
tacji na pustkę.
Na poziomie dziewiątym, Stanu Chwalebnej Mądrości, bodhisattwa zaczyna nareszcie
usuwać zaciemnienie-mądrości  jneyavarana. Jest ono bardzo subtelne i trudno je zauwa-
żyć. Jeśli do garnka włożymy trochę czosnku, albo cebuli, a następnie usuniemy je, zapach
pozostanie. W ten sam sposób, chociaż splamienie zostało usunięte, zaciemnienie to wciąż
pozostaje. Na poziomie Stanu Chwalebnej Mądrości bodhisattwa znajduje się już poza
samsarą, ale jego mądrość nie jest jeszcze w pełni doskonała. W tym punkcie bodhisattwa
może rozpoznać i zacząć usuwać ostatni pozostały czynnik zaciemniający rzeczywistość:
zaciemnienie mądrości. Bez usunięcia zaciemnienia mądrości bodhisattwa nie jest w sta-
nie pomagać istotom w stopniu, w jakim pomaga im w pełni oświecony budda. Stopień,
w jakim jesteś w stanie pomagać innym zależy od głębi twojej własnej mądrości.
Jeśli zaciemnienie splamienia jest jak skaleczenie, które natychmiast owocuje cierpie-
niem, zaciemnienie mądrości jest jak bezbolesna blizna pozostająca po zaleczonym ska-
leczeniu. Skaleczenie zostało uleczone, ale jednak w postaci blizny pozostaje.
Poziom Stanu Nagromadzenia Chmur Dharmy jest poziomem bezpośrednio poprze-
dzającym Stan Buddy, na którym ostatnie ślady zaciemnienia mądrości zostają usunięte.
Usuwanie zaciemnień przypomina usuwanie coraz bardziej delikatnych i przejrzystych we-
lonów. Rozwijanie duchowych mocy jest natomiast jak noszenie coraz silniejszych szkieł
okularów, umożliwiających coraz wyraz
niejsze widzenie. Na poziomie buddy, wszystkie za-
ciemnienia są usunięte. Nawet niewielka część umysłu buddy postrzega wszystkie rzeczy
jasno i wyraz
nie w tym samym czasie. Nawet, jeśli na niebie jest niewielka chmurka, wciąż
powoduje powstanie niewielkiego cienia na ziemi. Ale z chwilą zniknięcia chmury, słońce
może oświetlić wszystko. Na poziomie Stanu Nagromadzenia Chmur Dharmy bodhisattwa
medytuje na pustkę z doskonałą koncentracją. Chociaż pustka może być postrzegana przez
bodhisattwę na dziesiątym poziomie wyraz
nie i kompletnie, nie jest on jeszcze w stanie
postrzegać pustki i zjawisk symultanicznie. Budda jednakże postrzega zjawiska i pustkę
tym samym czasie. Rzeczy są pozbawione niezależnego samo-istnienia, ale same w sobie
nie są pustką. W momencie zniknięcia ostatniego śladu zaciemnienia mądrości, istnienie
zjawisk i pustka nagle pojawiają się razem. W tym momencie budda widzi zjawiskowość
i pustkę symultanicznie, nie tylko za pomocą percepcji oka, ale również za pomocą po-
zostałych rodzajów percepcji zmysłowych. Z chwilą osiągnięcia stanu buddy, zyskuje się
nie tylko wiedzę o najgłębszej naturze wszystkiego, ale również ostateczne doskonałe ce-
chy ciała  jak na przykład zdolność do łatwego powielania ciała, w nieskończonej liczbie
w tym samym czasie  a również i mowy  tak, że jest się w stanie dawać nauki dowolnej
istocie bez żadnego wysiłku.
Doskonałość mowy buddy jest nieograniczona. Jeśli, na przykład, tysiąc ludzi zada
każdy inne pytanie, w innym języku, ale w tym samym czasie, budda, wypowiadając
3
tylko jedno słowo, jest w stanie odpowiedzieć na wszystkie te pytania. My nie posia-
damy wewnętrznej mocy pozwalającej nam na wykonywanie takiego rodzaju działania,
z powodu naszych avarana (zaciemnień). Mowa buddy ma razem 64 doskonałe właści-
wości: słodycz, delikatność, zdolność przyciągania, która sprawia, że ludzie pragną jej
słuchać, właściwość obdarzania spokojem każdego, kto jej słucha, i tak dalej. Doskonałe
właściwości ciała, mowy i umysłu buddy zostały opisane w wielu sutrach, a wszystkie
razem zaprezentowane zostały w dziele Lamy Tsong Khapy ( Oceany Chmur Modlitw ;
stod.sprin rgya.mtsho do.trin gya.tso. Jest to modlitwa do bodhisattwy Mandziuśriego,
zawierająca opisy właściwości ciała, mowy i umysłu buddy).
Istnieje sto dwanaście różnych doskonałych właściwości ciała buddy. Zadaniem bud-
dy jest pomaganie czującym istotom; jeśli okaże się to pomocne, w jednej se-
kundzie może wyemanować tyle ciał, ile jest czujących istot, lub też pojawić
się w dowolnej postaci, jako istota lub obiekt taki jak drzewa, woda, i tak
dalej. Budda prezentuje ten rodzaj cudownego działania tylko i wyłącznie, aby pomagać
istotom w znalezieniu wyjścia z samsary.
Aby otrzymać taką pomoc, musimy z własnej strony nawiązać kontakt z buddą. W no-
cy światło księżyca odbija się każdym fragmencie czystej i gładkiej powierzchni jeziora,
ale jeśli powierzchnia jest zmącona, czy wzburzona, światło nie może oświetlić jej cał-
kowicie, ani się od niej odbić. Kiedy powierzchnia jest gładka i czysta, odbicie księżyca
wygląda dokładnie tak, jak księżyc na niebie. W ten sam sposób pomoc buddy dosięga
wszystkich istot w równym stopniu, różni się jedynie stopień przyjmowania jej przez sa-
me istoty. Z naszej strony musimy nawiązać kontakt z buddą. Jeśli nie byłoby potrzeby
działania z naszej własnej strony, budda już dawno wyciągnąłby nas z samsary. Bud-
da posiada ostateczną mahakarunika (doskonałe współczucie), tak więc nie pozostawiłby
istot samym sobie w cierpieniu, jeśli dzięki własnym tylko wysiłkom byłby w stanie je
z niego wyzwolić. Jeśli uderzysz w swoją lewą dłoń prawą, lewa dłoń musi być obecna,
aby otrzymać uderzenie, inaczej nie wytworzy się żaden dz
więk, nie będzie klaśnięcia.
Z chwilą, kiedy ostatnie zaciemnienia zostaną usunięte, a doskonałość osiągnie naj-
wyższy poziom, nie istnieje nic, czego nie bylibyśmy w stanie dokonać. Możemy powielać
nasze ciała w nieskończoność, udzielać nauk na wszystkich poziomach, poczynając od po-
czątku ścieżki, aż do jej owocu. Doskonałość umysłu buddy przejawia się w tym, że nawet
niewielka jego część wie wszystko o naturze wszystkiego. Stan buddy jest skutkiem wielu
przyczyn, osiągniętym poprzez niewiarygodną wprost ilość i czas poświęcony praktyce
Dharmy.
Po tym jak historyczny Budda Śakjamuni zakończył swoje nauczanie na ziemi,
a wszystkie istoty, które mając karmę umożliwiającą zobaczenie Go, i słuchanie Jego
nauk, skorzystały z tej możliwości, odszedł, aby kontynuować swą pracę w innych wy-
miarach. Chociaż jego forma zniknęła, wciąż może pomagać istotom w innych formach.
Buddowie mogą przyjmować zwyczajne formy, takie jak przyjaciel, guru i tak dalej.
4