Ewolucjonizm Dyfuzjonizm Funkcjonalizm Amerykańska szkoła kultury i Struktualizm
osobowości
PRZEDSTAWICIELE PRZEDSTAWICIELE PRZEDSTAWICIELE PRZEDSTAWICIELE PRZEDSTAWICIELE
E.B. Tylor , L.H. Morgan W. Schmidt, W.H. Rivers B. K. Malinowski E. Sapir, R. Linton C. Levi  Strauss
Lubbach G.E. Smith, W.J. Perry A.F. Radcliffe  Brown M. Mead, F. Boas Ferdynand De Saussure
F. Ratzel, L. Frobenius
Kluczowe pojęcia Kluczowe pojęcia Kluczowe pojęcia Kluczowe pojęcia Kluczowe pojęcia
Tezy rozwoju kultury: Dyfuzja kulturowa oznacza Funkcja wg. Malinowskiego Determinizm kulturowy  Struktura trwałe
Kultury rozwijają się poprzez przestrzenne rozchodzenie się jest to zaspokajanie potrzeb wpływ kulturowy jest jedyną i uporządkowanie osób w obrębie
następujące po sobie stadia takie lub przenoszenie się elementów sprowadzonych do 3 kategorii, bezpośrednią determinantą sieci stosunków społecznych,
same dla wszystkich kultury (cech, instytucji, poprzez działanie, w których kształtującą osobowość; określonych i kontrolowanych
społeczeństw. wzorów, wątków, tematów) w ludzie współpracują używając Kultura  syntetyczna i przez instytucje, tj. społecznie
Każda kultura istnieje dzięki drodze zapożyczania. Jest dziś faktów, dóbr wytworzonych zintegrowana konfiguracja ustanowione normy i wzory
swojemu rozwojowi, każdą pojmowane jako zjawisko oraz je konsumują. wzorów zachowania i myślenia postępowania.
kulturę można wynikające z faktu uczenia się System- według Malinowskiego o jednolitym charakterze, owa
scharakteryzować przez jej kultury i przekazywania jej na kultura jest systemem rzeczy, konfiguracja jest swoistą
U podstaw podejścia
rozwój. drodze pozabiologicznej działań i postaw, w którym całością zorganizowaną wokół
strukturalizmu leży idea, że
Rozwój każdej z kultur każdy element ma swoją wzoru dominującego i określa
poza często płynnymi i
Kręgi kulturowe
uwarunkowany jest jej stanem funkcję, którą można zrozumieć zasadnicze cechy osobowości
zmiennymi przejawami
konkurencyjne ośrodki
wcześniejszym (teza o tylko i wyłącznie w kontekście jednostek uczestniczących w
rzeczywistości społecznej
rozmieszczone w różnych
genetycznym rozwoju kultur) kulturowym, w jakim się ów danej kulturze;
możemy stwierdzić istnienie
punktach globu i promieniujÄ…ce
Teza o progresywnym rozwoju element pojawia. Każdy element
struktur, stanowiÄ…cych ich
i oddziaływujące na ludy żyjące
 rozwój w postępach kultur kultury istnieje, więc w
Wzór dominujący fundament. Właściwym
między nimi, ograniczone
przebiega od form niższych do rozumieniu jako środek do
(podstawowy)  wzór przedmiotem badań
liczebnie  kultury zasadnicze .
wyższych. realizacji określonego celu -
zachowania, który przesądza o strukturalnych są szczególne
Schemat rozwoju religii:
Każda z kultur rozwija się zaspokojenia konkretnej
charakterze danej kultury i modele stosunków społecznych,
Monoteizm  najstarsza forma
równolegle do innych, potrzeby.
nadaje jej swoisty styl, a przez
zwanych właśnie strukturami.
religii, wiara w jednÄ… istotÄ™
niezależnie od różnic Instytucja Malinowski- grupa
to odgrywa zasadniczą rolę w Szczegółowość ta polega na na
najwyższą, kult twórcy świata i
czasowych. ludzi zjednoczonych wspólnym
kształtowaniu tym, że spełniają one
prawodawcy moralnego
Tylor przeżytki kulturowe  zadaniem lub zadaniami,
charakterystycznego dla danego następujące kryteria:
czynności, zwyczaje, pojęcia, związana określonym
społeczeństwa typu osobowości.
Pramonoteizm  teoria
które siłą przyzwyczajenia wycinkiem środowiska,
Relatywizm  kulturę należy
Struktura ma charakter
mówiąca iż prareligia
funkcjonują w obrębie nowego rozporządzającą wspólnie
mierzyć jej własną miarą, należy
uporzÄ…dkowanego systemu tzn.,
wszystkich kręgów kulturowych
stanu społeczeństwa. Przeżytki pewnym wyposażeniem
ją badać od wewnątrz, wniknąć
że składa się z takich
jest monoteizm, Schmidt
umożliwiają rekonstrukcję materialnym i rządząca się
w jej specyfikÄ™ i nie
elementów, że modyfikacja
wyodrębnił wspólne elementy
przeszłości kultury, pomagają pewnym zespołem reguł.
wartościować przez pryzmat
jednego elementu powoduje
religii różnych kręgów
przewidywać przyszłość. INSTYTUCJA  to jednostka
kultury własnej;
modyfikacje pozostałych
prakultury i wskazał na
Schemat rozwoju ludzkości wg składowa kultury
podobieństwa najstarszych
Tylora: Praktycznie instytucja to grupa
Dzikość  od początku istnienia wierzeń do kultur istniejących ludzi podejmujących wspólne Osobowość statusowa - Można przewidzieć w jaki
człowieka do rolnictwa, obecnie. działania. Cechy tej grupy to: Istnieje także pewna sposób dana struktura będzie
- personel, musi posiadać kartę, konfiguracja zachowań reagowała w przypadku
Barbarzyństwo  od rolnictwa
Kryteria wędrówki elementów
Określone normy związana z przynależnością do modyfikacji któregoś z
osiadłego do rozwoju
kulturowych lub ich
Funkcja to całościowy wynik danej grupy społecznej  elementów
zbiorowości terytorialnych,
kompleksów:
zorganizowanej działalnosci nazywamy ją osobowością
Cywilizacja  od momentu
instytucji, który może statusową, gdyż wiąże się ze
Struktura należy zawsze do
pojawienia siÄ™ pisma.
Formy  podobieństwo
obejmować cały szereg statusem społecznym jednostki.
pewnej grupy struktur o
Schemat rozwoju religii wg
drugorzędnych (zewnętrznych)
niezamierzonych i często Osobowość podstawowa -
podobnych zależnościach
Tylora:
cech wytworów kulturowych
nieuświadamianych skutków tej elementy osobowości
Animizm  najpierwotniejsza
wskazuje na ich wspólne
działalności występujące u przedstawiciela
Skonstruowana jest w ten
forma wyobrażeń religijnych,
pochodzenie, jeśli wytwory w
Potrzeby: określonej kultury,
sposób, że jej funkcjonowanie
wiara w dusze, duchy i inne
kulturach sÄ… do siebie podobne,
3 rzędy, kultura pomaga w ich zharmonizowane z jej
pozwala wyjaśnić wszystkie
byty nadprzyrodzone. Pojawia
możemy założyć, że mają
zaspokajaniu. Każdej potrzebie instytucjami. Jest to podłoże
obserwowane fakty
się w związku z próbami
wspólne pochodzenie.
odpowiada jakaÅ› regulacja postaw uczuciowych i systemu
zbiorowości, do której jest
wyjaśnienia snów, i odmiennych
kulturowa: wartości właściwemu
adresowana.
stanów świadomości. Wraz z Ilości  podobieństwo wielu
Podstawowe: biologiczne, zbiorowości, w której
rozwojem kultury animizm wytworów kulturowych
jedzenie, spanie, picie itp. wychowany został człowiek.
przekształca się w wiarę w funkcjonujących w
Struktura ma potrójny
Pochodne: ułatwiające Osobowość modalna - to typ
zwierzęta czy rośliny porównywalnych kulturach charakter: całości,
spełnienie potrzeb osobowości najczęściej
(totemizm), ewoluuje w wskazuje na ich wspólne przekształceń i samosterowania
podstawowych, produkcja, występujący w danej populacji.
fetyszyzm (obiekty pochodzenie, wzrost liczby
(trwałość i niezmienność),
system gospodarczy Wg Sapira kultura to
nieożywione) i w końcu podobnych cech kulturowych człowiek istnieje w
Integratywne: trzymajÄ…ce  systematyczna lista wszystkich
manizm (zmarli przodkowie) zwiększa prawdopodobieństwo ugrupowaniach społecznych,
jedność grupy, religia, wiedza, społecznie dziedziczonych
wybitne jednostki otrzymują pokrewieństwa obiektów które są całościami; całości te
wartości itp wzorów zachowań .
cechy boskie, co prowadzi do: noszących te cechy. ulegają przekształceniom, czyli
Zmiana kulturowa to Właściwym polem procesów
Ciągłości mówi, że jeśli mogą transformacjom, a istnienie
Politeizm  zakłada, że dusze
zastÄ…pienie jednych instytucji konstytuujÄ…cych kulturÄ™, nie jest
być wskazane podobne
norm i sankcji społecznych to
stają się bóstwami; a jako wynik
innymi, a także zmiana układu wcale teoretyczna wspólnota
elementy usytuowane między zapewnienie samoregulacji
integracji wierzeń
powiązań między instytucjami. ludzi zwana społeczeństwem.
odseparowanymi podobnymi systemu społecznego;
politeistycznych:
Teoria kontaktu kulturowego Sam termin  społeczeństwo
kompleksami kulturowymi, to
- stwierdzenie , że zmiana jest tylko pewnym konstruktem
Monoteizm  zakłada, że
powiÄ…zania historyczne sÄ…
Kształt stosunków
polega na tworzeniu siÄ™ nowych kulturowym stosowanym przez
stopniowa hierarchizacja bóstw
jeszcze pewniejsze.
społecznych i kultury tj.
instytucji w wyniku procesu jednostki interpretujące niektóre
prowadzi do idei Boga
Stopnia pokrewieństwa mówi,
obserwowalna rzeczywistość
interakcji wywołanej sytuacją aspekty swoich zachowań.
Najwyższego.
że jeśli odseparowane podobne
społeczna i kulturowa jest
kontaktu. W sytuacji owego osobowości, która zostaje
Ewolucjoniści pragnęli
kompleksy kulturowe wskazujÄ…
zewnętrznym wyrazem,
kontaktu można ujawniana jako kumulatywna
zrekonstruować schemat
najwięcej podobnych cech na
znakiem nieuświadamianych
Antropologia jest nauką o całość, obejmująca te aspekty
rozwoju kultury ludzkości, o
obszarach sobie najbliższych, to
przez ludzi struktur. Struktury te
strukturze społecznej  zachowania, które są
którym sadzili, ze jest
dodatkowo wzmacnia to
są odnajdywane dzięki
Radcliffe-Brown rezygnuje z uściśleniem różnorodnych
uniwersalny dla
wszystkich kultur, bez względu ustalone przez kryteria jakości i pojęcia kultury, według niego wzorów kulturowych, transformacyjnej analizie
na ich lokalizacje w czasie czy ilości powiązania historyczne. kultura jest jedynie własnością nadających sens jednostce, a to strukturalnej.
w przestrzeni. Najbardziej Teza o monogenezie systemu. pozwala odróżnić ją od innych Struktury:
pasjonującym zadaniem było dla (jednorodność pochodzenia) Aspekty systemu społecznego: Sapir zajmuje się zwyczajem, 1) reguły zawierania
ewolucjonistów poszukiwanie człowieka i kultury - kolebką Struktura społeczna  układ definiując go, jako całość małżeństw  krążenie kobiet i
genezy instytucji kulturowych, całej cywilizacji jest Azja, stąd osób o zinstytucjonalizowanych wzorów zachowania wymiana ekonomiczna,
początków i najwcześniejszych ludzkość wraz z jej rolach i stosunkach. przekazywanych przez tradycję i 2) mit  mit jest słowem, czyli
etapów ich rozwoju. charakterystycznymi kulturami Organizacja społeczna jest to przestrzeganych przez grupę. całością znaczącą  nie jest tym
zaczęła się rozprzestrzeniać we układ czynności dwóch lub co zawiera przekaz, ale
wszystkich kierunkach, młod- więcej osób, które są sposobem znaczenia, formą, -
sze nawarstwienie kulturowe przystosowane do połączonej jest wtórnym elementem
spychało najpierwotniejsze działalności; semiologicznym, tworzącą znak
kręgi kulturowe Te 3 aspekty tworzą ramy całość
społeczeństwa, jako systemu.
Podejście metodologicze Podejście metodologicze Podejście metodologicze Podejście metodologicze Podejście metodologicze
genetyzm  antropologia Metoda kulturowohistoryczna Podejście systemowe: Kultura Międzykulturowe badania Podejście metodologiczne
ewolucji ma badać następstwa 1. ustalenie za pomocą widziana, jako zespół porównawcze polegające na w najogólniejszym sensie
dokonanych zmian, analizować kryteriów formy i ilości powiązanych ze sobą zbieraniu danych dotyczących głoszące że dla zrozumienia
rzeczywistość, poszukiwać wzajemnych relacji i powiązań elementów. Do znaczeń, różnych kultur świata celem pewnych zjawisk niezbędne jest
genezy zjawisk kulturowych; elementów kulturowych w wartości i postaw można dotrzeć sprawdzenia bądz
udowodnienia uchwycenie struktury w której
metoda porównawcza  polega przestrzeni, umożliwiających tylko dzięki badaniu całych hipotez dotyczących ludzkiego one występują, lub budowa
na zestawieniu maksymalnej wyodrębnienie kręgów kompleksów elementów kultury zachowania takiego modelu, który wyjaśnia
liczby przykładów z różnych kulturowych i związków miedzy nimi. wymaga badań terenowych ich rolę w ich środowisku.
kultur świata po to, aby 2. Ustalenie za pomocą Synchronicznie badanie (konieczność znajomości języka
·ð Obserwacja
odtworzyć drogę już przebytą określonych mierników kultur, wzorów zachowań, badanych kultur), przedmiotem
·ð Historia
przez kulturę w procesie jej czasowych (wynikających z zainteresowania: wytwory badań powinno być całościowe
·ð Zapożyczenie z innych
rozwoju, opiera się na badaniach położenia przestrzennego, kultury. ( w danym momencie ujmowanie kultur, ujmowanie
nauk
społeczeństw pierwotnych; mieszania, krzyżowania, tak jak teraz istnieje). Jest społeczności, jako systemów na
Dyrektywy badawcze nakładania i kierunku wędrówek ahistoryczna /antyhistoryczna tle ich historii;
ewolucjonistów: większych kompleksów Badania empiryczne Założenia metodologiczne:
Porównywanie wielkiej ilości kulturowych) czasowego systematyczne badania Strategia indukcyjna  od
różnorodnych elementów następstwa zjawisk terenowe są podstawą do szczegółu do ogółu;
kulturowych z różnych stron kulturowych, a w efekcie tych formułowania zagadnień,
świata; zabiegów ustalanie tzw. Warstw umożliwiają dostarczanie
Atomizm  do zrozumienia
Badanie przeżytków jako kulturowych wiarygodnych generalizacji i
kultury potrzebna jest
swoistych  atawizmów 3. Wyjaśnienie zewnętrznych i ustalenie praw, zrozumienia
skompletowana lista jej cech,
kulturowych występujących w wewnętrznych przyczyn istoty danej kultury poprzez
konieczność badania genezy
obecnych kulturach; rozwoju kultury uczestnictwo i obserwacje danej
poszczególnych cech kultury;
4. Badanie problemu kultury.
pochodzenia poszczególnych
elementów składowych kultur,
np. narzędzi, instytucji, rodziny,
państwa, religii.
Główne tezy Główne tezy Główne tezy Główne tezy Główne tezy
Człowiek wykazuje zawsze te Ludzka psychika jest tak Kultura służy zaspokajaniu Skupienie na psychologicznej Główne tezy
same cechy psychiczne, specyficzna, że poszczególne potrzeb ludzi. charakterystyce konfiguracji  Zarówno język, jak kultura
niezależnie od rasy, epoki wynalazki nie mogły zostać Żeby kultura działała musi być kulturowych i identyfikacji zbudowane są z opozycji i
historycznej czy środowiska, a wynalezione więcej niż raz bodziec zderzenie z inną typów osobowości z nimi korelacji, inaczej mówiąc  ze
doświadczenie ludzkie Ludzkość ma jedno z
ródło kulturą. związanych, stosunków logicznych. Można
postępuje tymi samymi pochodzenia, z którego Założenie o swoistości Wyjaśnianie typów zatem rozpatrywać język jako
drogami. (zasada o jedności rozprzestrzeniła się na cały systemów społecznych  wiążę osobowości, jako produktów fundament; na nim mogą być
rozumu ludzkiego  Adolfa świat (E. Smith) się z tym, że skoro ukształtowanych kulturowo nadbudowywane struktury,
Bastiana). Rozwój dokonuje się przez społeczeństwo nie jest prostym niekiedy bardziej złożone, ale
Paralelizm rozwojowy  powielanie wzorów kultury, o agregatem przypadkowych tego samego typu co te, które są
Odrzucenie determinizmu
wszystkie kultury przechodzą dynamice zmian decyduje składników, to posiadać musi mu właściwe; odpowiadają one
biologicznego i psychicznego
przez podobne stadia przede wszystkim intensywność właściwości nieredukowalne do pod wieloma względami
zakładającego jedność natury
rozwojowe; kontaktów międzykulturowych, poszczególnych elementów; rozpatrywanej kulturze
ludzkiej,
Unilinearność to koncepcja , kultury izolowane skazane są na Założenie o Język stanowi bowiem
która postuluje istnienie jednej stagnację; samoregulacyjnym specyficzny kod umożliwiający
Podejście empiryczne w
dominującej linii ewolucji i w Przedmiotem badań charakterze  kultura jako przekazywanie informacji i
badaniu kultury ludzkiej oparte
myśl którego wszystkie antropologii jest wędrówka system odrębnych części zostaje komunikowanie. Język
na materiale badawczym
społeczeństwa ( w różnym elementów kulturowych w w stanie równowagi  jest jednym z wielu kodów,
pochodzÄ…cym z terenu,
tempie) przechodzą przez te czasie i przestrzeni  homeostazy. Elementy systemu kultura jest  całością znaczącą
same stadia rozwoju. podobieństwo kultur jest działają na rzecz utrzymywania i może być interpretowana jako
Podstawowa metoda
Psychiczna jedność natury dowodem nie powszechności równowagi w obrębie tego system kodów komunikacji
badawcza: międzykulturowe
ludzkiej  jeżeli umysł ludzki praw ewolucji lecz migracji systemu. międzyludzkiej.
badania porównawcze
zawsze funkcjonuje w ten sam elementów kultury, im częściej Kultura ma charakter
Istnienie wymogów
polegajÄ…ce na zbieraniu danych
sposób, to zawsze i w każdej konwencjonalny  jest
funkcjonalnych  aby była
dotyczących różnych kultur
kulturze będą podobieństwa. zestawem sygnałów społecznie
Drugorzędna rola naturalnej
równowaga muszą być
świata
Podstawowym mechanizmem zaakceptowanych i
wynalazczości człowieka w
spełnione określone warunki;
rozwoju jest ludzka zobiektywizowanych.
procesie przeobrażeń
Funkcjonalność podsystemów
Całościowe ujmowanie kultury
wynalazczość, która prowadzi Kultura jest systemem i tylko
kulturowych
społecznych  aby realizować
do podobnych rezultatów; jako system może być badana,
zadania wymogów
RzeczywistÄ… jednostkÄ… analizy
nie można analizować żadnych
Odstąpienie od całościowego
Jedność świata przyrody i funkcjonalnych, to poszczególne
są wzory kultury, wartości,
faktów oderwaniu od kontekstu.
ujmowania kultury 
świata ludzkiego  podsystemy muszą działać w
motywy, normy, role społeczne,
Kultura jest systemem znaków
przeniesienie uwagi ze
rzeczywistość ludzka podlega tym kierunku;
zwyczaje.
opartych na opozycjach
społecznych całości na ich
tym samym prawom co świat poszczególne elementy, kultura Egzogenny charakter zmiany (przeciwnościach) podstawowa
przyrody (determinizm); jest zbiorem elementów, a nie społecznej  jeśli system opozycja  obecność i
wewnętrznie powiązanym społeczny jest zorganizowaną nieobecność czegoś.
Szeroka kategoria zmienności
systemem; całością, to zmiana społeczna Zasady rządzące kulturą nie
Endogenna  jest wywoływana
może mieć tylko charakter musza i nie są w większości
przez czynniki wewnętrzne (np.
zewnętrzny. Żaden podsystem przypadków uświadamiane
Dystrybutywne rozumienie
ludzka wynalazczość),
nie jest zainteresowany zmianÄ…. przez ludzi.
kultury  kultura jest nie tylko
Powszechna  zmiana w jednej Ewolucja w kulturze, a jej stan
atrybutem ludzkości, ale
dziedzinie pociąga za sobą obecny, to zupełnie inne
stanowi własność zbiorowości
zmiany w innych dziedzinach, zjawiska i w zwiÄ…zku z tym nie
określonych czasowo i
można badać kultury
przestrzennie i różniących się od
Tożsama z postępem  ma
współczesnej w odniesieniu do
siebie;
charakter jednokierunkowy oraz
jej przeszłości.
progresywny (od form niższych
Antropologia jest naukÄ…
do złożonych,)
idiograficzną  nauki społeczne
Ciągła  wszystkie elementy
zajmujÄ… siÄ™ nie wykrywaniem
Å‚agodnie przechodzÄ… przez
ogólnych praw rozwoju
kolejne stadia, ale zmiana jest
kulturowego, lecz poznawaniem
nieustająca, pomiędzy każdym
konkretnych procesów i
ze stadiów istnieje wiele
zdarzeń, stąd nastawienie na
momentów pośrednich,
badania empiryczne i przejście
gradualna  tempo zmian jest
od przyrodniczej nauki o
zróżnicowane w różnych
kulturze do humanistycznej
społeczeństwach, wszędzie
historii kultury.
proces zmian przebiega
Negacja tezy o istnieniu
jednakowo, ale
uniwersalnych praw rozwoju
nierównomiernie, dzięki czemu
kulturowego, warunkujÄ…cych
powstają przeżytki kulturowe 
paralelizm rozwojowy.
niefunkcjonalne elementy
starszej kultury, które
przetrwały w młodszej warstwie
kulturowej i umożliwiają
rekonstrukcję minionych etapów
rozwoju;