Film amerykański
1
Film amerykański
Początek kina
to prototypy urządzeń kinematograficznych
takich jak camera obscura i laterna magica
zwana też latarnią czarodziejską. Istniały też
różnego rodzaju aparaty optyczne do
pokazywania ruchomych obrazków 
zoetrop, stroboskop, praksinoskop,
fenakistiskop. Właściwa ewolucja kina
rozpoczęła się jednak z chwilą wynalezienia
fotografii i projekcji kinematograficznej.
W 1891 Thomas Edison opatentował
kamerę kinetoskop opracowaną wg pomysłu
Williama Kennedy Laurie Dicksona.
Wkrótce pojawiły się miejsca, gdzie
ustawiono pudła, w których można było
oglądać ruchome obrazki przez wizjer,
obrazki wyświetlane z taśmy filmowej. Na
początku nazywano je "arcade peepshows",
a póz
niej nickelodeonami (nazwa od
drobnych niklowych monet stanowiących
zapłatę za pokaz). Pierwszy materiał do
kinetoskopu powstał w 1894, był to Fred
Ott's sneeze (Kichanie Freda Ott) znany też
pod tytułem Edison Kinetoscopic Record of Pierwszy kinetoskop Edisona - film oglądany przez wizjer przez
jednego widza
a Sneeze (Kamera Edisona rejestruje
kichnięcie). Miał 5 sekund i był chroniony
patentem Edisona.
W 1893 Edison Laboratories zbudowało
pierwsze studio filmowe w West Orange w
New Jersey.
W 1894 we Francji skonstruowano
urządzenie znacznie lepsze niż kinetoskop 
Bracia Auguste i Louis LumiŁre
skonstruowali kinematograf. Pozwalał on na
wyświetlanie filmu na ekranie, w związku z
czym jednocześnie mogło oglądać film
wielu widzów. Upowszechnił się on na
początku XX w. na całym świecie.
William Dickson odszedł od Edisona i z
kilkoma inwestorami założył firmę
Pierwszy film Edisona - Fred Ott's sneeze
Film amerykański
2
American Mutoscope Company. Wytwarzał w niej mutoskop  urządzenie konkurencyjne wobec kinetoskopu i jak
Edison, produkował do niego filmy. Rozwijając ideę braci LumiŁre, American Mutoscope opracował "biograph" 
projektor, który pozwalał na pokazywanie filmów na ekranie dla wielkiej publiczności, co zaczęło stanowić potężną
konkurencję dla nickelodeonów. Edison odpowiedział wielkim projektorem nazwanym Vitascope. Jednocześnie
uważając, że to on ma wyłączność patentową na film w Ameryce, rozpoczął ostrą walkę z wszelką konkurencją.
Pierwsze studia filmowe
" American Mutoscope and Biograph Company
" Christie Film Company
" The Edison Manufacturing Co.
" Essanay Film Manufacturing Co.
" Goldwyn Picture Corporation
" Kalem Company
" Keystone Studios
" Lubin Film Company
" Nestor Motion Picture Company
" Selig Polyscope Company
" Thanhouser Film Corporation
" The Vitagraph Company
Kino nieme
to masowa produkcja krótkich jedno-, dwuaktowych komedii i melodramatów na początku XX w. Tanie kina, do
których bilet kosztował 5 centów (nickel) zwano nickelodeonami. Pokaz odbywał się zwykle z podkładem muzyki
granej na żywo na pianinie. Rozgrywki między rosnącymi jak grzyby po deszczu wytwórniami sprawiły, że część z
nich przeniosła się na wybrzeże zachodnie, gdzie zresztą warunki do filmowania (a więc np. oświetlenie i pogoda)
były lepsze.
Głównie była to ucieczka przed agentami Motion Picture Patents Company Edisona, który miał patenty filmowe na
USA i bezlitośnie ścigał wszystkich, którzy chcieli złamać jego monopol na kręcenie filmów. Odległość od New
Jersey, gdzie była siedziba The Edison Manufacturing Co., do Kalifornii była tak duża, że niezależni filmowcy czuli
się tu bezpiecznie.
Pierwsze studio filmowe w Hollywood to Nestor Studio założone w 1911 przez producentów Ala Christie i Davida
Horsley. W tym samym roku pojawili się tu inni niezależni producenci.
Wkrótce najważniejszym ośrodkiem amerykańskiej sztuki filmowej stała się dzielnica Los Angeles  Hollywood. W
latach 20. powstał tu system pięciu wielkich wytwórni: Fox (póz
niej 20th Century Fox), Loew's Incorporated
(póz
niej Metro-Goldwyn-Mayer), Paramount Pictures, RKO (Radio-Keith-Orpheum) i Warner Bros., działające
zarówno jako producenci filmów, jak i dystrybutorzy i właściciele kin. Zatrudniały też własne gwiazdy aktorskie.
Znaczenie trzech następnych wytwórni Universal Studios, Columbia Pictures i United Artists było też duże, ale nie
posiadały one własnych kin i własnych gwiazd aktorskich. W opozycji do "wielkiej piątki" było ośmiu niezależnych
producentów wśród których byli: Samuel Goldwyn, David O. Selznick, Walt Disney i Walter Wanger.
Stany Zjednoczone szybko uległy magii kinematografii. Kino pozwalało oderwać się od niełatwej codzienności, a
dużej części społeczeństwa umożliwiało obcowanie z dotychczas dość hermetyczną sztuką. Olbrzymie studia
filmowe tworzyły dekoracje, na tle których rozgrywały się wielkie sceny historyczne, ekranizacje wielkich powieści.
Rozwijała się technika filmowania, operatorzy zaczęli wykorzystywać grę światła i cienia, a także różne ujęcia
kamery.
Film amerykański
3
Niestety nowinkom technicznym nie zawsze wtórowała jakość artystyczna. Znakomici komicy, jak Buster Keaton,
Lon Cheney i Charlie Chaplin byli oczywiście wielkim magnesem, ale równie wielkie rzesze szły do kin, by oglądać
dość mierne artystycznie produkcje, łzawe melodramaty z nieodłącznie szczęśliwym
happy-endemWikipedia:Weryfikowalność.
W 1919 powstała wytwórnia United Artists Corporation założona przez filmowców Charlie Chaplina, D. W.
Griffitha, Douglas Fairbanksa, i Mary Pickford, którzy chcieli tworzyć filmy artystyczne.
Ważne filmy kina niemego
powstałe przed filmem dz
więkowym,
zaliczane obecnie do wielkich osiągnięć
kinematografii:
" 1903 - The Great Train Robbery (Napad
na ekspres), pierwszy western
" 1910 - Frankenstein, pierwsza
ekranizacja powieści
" 1915 - Narodziny narodu reż. D. W.
Griffith
" 1916 - Nietolerancja reż. D. W. Griffith
" 1919 - Złamana lilia reż. D. W. Griffith
" 1920 - Męczennica miłości reż. D. W.
Griffith
" 1922 - Nanook of the North (Nanook z
północy), wybitny film dokumentalny
reż. Robert J. Flaherty
" 1923 - Karawana reż. James Cruze,
najwybitniejszy western kina niemego
" komedie slapstickowe Macka Sennetta
" filmy Charlie Chaplina m.in.: Charlie
włóczęga (1916), Imigrant (1917),
Pieskie życie (1918), Brzdąc (1921),
Chaplin i Jackie Coogan w filmie Brzdąc (1921)
Paryżanka (1923), Pielgrzym (1923),
Gorączka złota (1925), Cyrk (1928),
Światła wielkiego miasta  film z muzyką ale bez dialogów (1931);
" komedie Bustera Keatona z najwybitniejszym  Generałem (1926), a także: Rozkosze gościnności (1923), Młody
Sherlock Holmes (1924), Marynarz na dnie morza (1924), Marynarz słodkich wód (1928), Człowiek z kamerą
(1928).
" komedie Harolda Lloyda m.in. Jeszcze wyżej (1923), Niech żyje sport (1925).
Od samego początku kino amerykańskie nastawione było na lansowanie gwiazd aktorskich. Oprócz ww. komików
wielkimi gwiazdami amerykańskiego kina niemego byli także: Mary Pickford, Lillian Gish, Pola Negri, Douglas
Fairbanks, Theda Bara, Barbara La Marr, Rudolph Valentino, Gloria Swanson, Ramón Novarro, John Barrymore i
in.
Film amerykański
4
Kino dz
więkowe
Nastało w paz
dzierniku 1900, na Wystawie Światowej w Paryżu, kiedy publiczność po raz pierwszy miała okazję
obejrzeć film dz
więkowy z wielką Sarah Bernhardt. Dz
więk odtwarzano z płyty gramofonowej. Efekt był mizerny,
bo asynchron dz
więku z obrazem był duży. Nowy etap w historii kinematografii rozpoczął się w 1927, gdy na
ekranach ukazał się pierwszy prawdziwy film dz
więkowy Śpiewak jazzbandu z gwiazdą Al Jolsonem. Wynalazek
został przyjęty entuzjastycznie przez widzów, a z konsternacją przez twórców kina niemego. Charlie Chaplin
twierdził, że jest to sezonowa nowinka techniczna i sam swoje filmy Światła wielkiego miasta (City Lights) (1931) i
Dzisiejsze czasy (Modern Times) (1936) nakręcił bez dialogów, chociaż była w tych filmach muzyka i efekty.
Główny zarzut dotyczył problemów technicznych z nagrywaniem dz
więku na planie i związanymi z tym wielkimi
ograniczeniami w ruchu kamery. Problemy te znakomicie zostały pokazane w dużo póz
niejszym filmie Deszczowa
piosenka. W 1929 King Vidor zrealizował Dusze czarnych (Hallelujah!), obraz uważany za pierwsze arcydzieło kina
dz
więkowego.
Lata 30. i 40. ("złote lata Hollywood")
to okres produkcji ponad 400 filmów rocznie, a 90 milionów widzów co tydzień było w amerykańskich kinach.
Wtedy też ukształtowały się najbardziej typowe gatunki kina amerykańskiego: western, komedie slapstickowe, film
noir (czarny film gangsterski), musical, rysunkowy film animowany (Walt Disney), film biograficzny, melodramat
itp.
Produkcja filmów stała się biznesem skoncentrowanym w wytwórniach zatrudniających setki producentów,
reżyserów, scenarzystów, aktorów, kaskaderów, techników kina przybyłych po I wojnie światowej z Europy do
Stanów Zjednoczonych, zachęconych lepszymi warunkami pracy i wyższymi zarobkami, którzy przyczynili się do
powstania wielkiej gałęzi przemysłu filmowego. Oprócz dużej ilości filmów miałkich powstało w tym okresie wiele
znakomitych dzieł z Obywatelem Kane w reż. Orsona Wellesa na czele (premiera 1 maja 1941). Najbardziej znani z
nich:
" reżyserzy - Ernst Lubitsch, Alfred Hitchcock, Fritz Lang i Jean Renoir
" aktorzy - Greta Garbo, Rudolph Valentino, Marlene Dietrich, Pola Negri, Ronald Colman, Charles Boyer
Filmy "wielkiego kryzysu"
miały się całkiem dobrze. O dziwo, kina były odwiedzane i filmy produkowane. Powstało wtedy wiele znakomitych
obrazów kina popularnego. Na ekrany weszły klasyczne dziś horrory z Draculą i Frankensteinem (1931). W 1933
miał premierę King Kong. Howard Hughes zrealizował film wojenny Aniołowie piekieł (Hell's Angels) (1930). Walt
Disney wyprodukował swoje pierwsze krótkie filmy animowane w na taśmie kolorowej (Technicolor). Karierę
rozpoczęli bracia Marx ze swoimi zwariowanymi komediami  Małpi interes, Końskie pióra, i Kacza zupa. Powstały
znakomite filmy gangsterskie, prekursorskie dla gatunku noir  Mały Cezar w reż. Merwyna LeRoya z Edwardem
G. Robinsonem, Wróg publiczny Williama Wellmana z Jamesem Cagneyem i Człowiek z blizną Howarda Hawksa.
Film amerykański
5
Gwiazdy lat 30. i 40.
umocniły swe pozycje w kinematografii po wielkim kryzysie gospodarczym. W największych wytwórniach
zawierano długoletnie kontrakty z reżyserami i aktorami:
" 20th Century Fox:
" reżyserzy - Ernst Lubitsch, Otto Preminger, Henry Hathaway i Elia Kazan
" aktorzy - Shirley Temple, Loretta Young, Betty Grable, Marilyn Monroe, Tyrone Power, Don Ameche, Henry
Fonda i Gregory Peck
" Paramount:
" aktorzy - Mary Pickford, Mae West, W. C. Fields, Bing Crosby, Bob Hope, Gary Cooper, Claudette Colbert,
Alan Ladd, Burt Lancaster, Kirk Douglas
" Metro-Goldwyn Mayer (MGM):
" reżyserzy - Erich von Stroheim, Fritz Lang, George Cukor, Victor Fleming
" aktorzy - Greta Garbo, Clark Gable, Joan Crawford, Spencer Tracy, James Stewart, Mickey Rooney, Judy
Garland, Elizabeth Taylor
" Warner Brothers:
" aktorzy - Humphrey Bogart, Edward G. Robinson, Jimmy Cagney, Bette Davis, Errol Flynn, Peter Lorre.
Aktorzy byli czasami "wypożyczani" do innych wytwórni. Grali jednocześnie w czterech czy nawet pięciu filmach.
Humphrey Bogart wystąpił w 36 filmach pomiędzy 1934 a 1942. Casablanca była jednym z pięciu jego filmów
realizowanych w 1943.
Filmy lat 1934-1949 (klasyka)Wikipedia:Weryfikowalność
" 1934 - Ich noce (It Happened One Night) reż. Frank Capra  główne role  Clark Gable i Claudette Colbert,
" 1935 - Bracia Marx: Noc w operze (Night at the opera) reż. Sam Wood  występują bracia Marx,
" 1935 - Kapitan Blood (Captain Blood) reż. Michael Curtiz  gwiazdy  Errol Flynn, Olivia de Havilland,
" 1936 - Pan z milionami (Mr. Deeds Goes to Town) reż. Frank Capra  gwiazda  Gary Cooper,
" 1936 - Jestem niewinny (Fury) reż. Fritz Lang  gwiazda  Spencer Tracy,
" 1937 - Bohaterowie morza (Captains Courageous) reż. Victor Fleming,
" 1937 - Królewna Śnieżka (The Snow White) Walt Disney,
" 1938 - Jezebel reż. Wiliam Wyller, gwiazdy  Bette Davis, Henry Fonda,
" 1938 - Pieniądze to nie wszystko (You Can't Take It With You)  reż. Frank Capra, gwiazdy  James Stewart,
Lionel Barrymore, Jean Arthur,
" 1939 - Dyliżans (Stagecoach) reż. John Ford  gwiazda  John Wayne  jeden z najlepszech westernów wszech
czasów,
" 1939 - Czarnoksiężnik z Oz (The Wizard of Oz) reż. Victor Fleming  musical z Judy Garland,
" 1939 - Pan Smith jedzie do Waszyngtonu (Mr. Smith Goes to Washington)  reż. Frank Capra  główne role 
Jean Arthur, James Stewart,
" 1939 - Przeminęło z wiatrem (Gone With the Wind) reż. Victor Fleming  gwiazdy  Clark Gable, Vivien Leigh,
Leslie Howard, Olivia de Havilland, Hattie McDaniel  film będący jedną z największych produkcji Hollywood,
na podstawie powieści Margaret Mitchell, zdobył w 1940 roku 8 Oscarów i do dziś cieszy się ogromną
popularnością; jest także pierwszym filmem aktorskim wykonanym w technikolorze.
" 1939 - Ninoczka (Ninotchka) reż. Ernst Lubitsch  gwiazda  Greta Garbo,
" 1939 - Flip i Flap w Legii Cudzoziemskiej (Flying Deuces) reż. A. Edward Sutherland  jeden z wielu filmów ze
znakomitą parą komików Flipem i Flapem czyli Stanem Laurelem i Oliverem Hardy,
" 1940 - Grona gniewu (The Grapes of Wrath) reż. John Ford  gwiazda  Henry Fonda,
" 1940 - Dziewczyna Piętaszek (His Girl Friday) reż. Howard Hawks  gwiazda  Cary Grant,
Film amerykański
6
" 1940 - Opowieść Filadelfijska (The Philadelphia Story) reż. George Cukor  gwiazdy  Katharine Hepburn, Cary
Grant, James Stewart,
" 1940 - Rebecca reż. Alfred Hitchcock  grają  Laurence Olivier, Joan Fontaine,
" 1940 - Fantazja (Fantasia) reż. Walt Disney,
" 1940 - Dyktator (The Great Dictator) reż. Charlie Chaplin,
" 1941 - Obywatel Kane (Citizen Kane) reż. Orson Welles, film uważany przez krytyków za najwybitniejsze dzieło
w historii kina,
" 1941 - Sokół maltański (Maltese Falcon) reż. John Huston, uważany za pierwszy w historii film-noir ,
" 1941 - Poznajcie Johna Doe (Meet John Doe) reż. Frank Capra  gwiazdy  Gary Cooper, Barbara Stanwyck,
" 1941 - Zielona dolina (How Green Was My Valley) reż. John Ford,
" 1941 - Sierżant York (Sergrant York) reż. Howard Hawks  gwiazda  Gary Cooper,
" 1941 - Pasterz z gór (Shepherd of the Hills) reż. Henry Hathaway  gwiazda  John Wayne,
" 1941 - Podejrzenie (Suspicion) reż. Alfred Hitchcock  gwiazda  Cary Grant, Joan Fontaine,
" 1942 - Casablanca reż. Michael Curtiz  gwiazdy  Humphrey Bogart, Ingrid Bergman,
" 1942 - Wspaniałość Ambersonów (The Magnificent Ambersons) reż. Orson Welles,
" 1942 - Ożeniłem się z czarownicą (I Merried A Witch) reż. Ren� Clair,
" 1942 - Być albo nie być (To Be or Not to Be) reż. Ernst Lubitsch  komedia, której akcja toczy się w okupowanej
Polsce,
" 1943 - Mściwy jastrząb (Air Force) reż. Howard Hawks,
" 1943 - Konwój (Action In The North Atlantic) reż. Lloyd Bacoin  gwiazda  Humphrey Bogart,
" 1944 - Arszenik i stare koronki (Arsenic And Old Lace) reż. Frank Capra  gwiazda  Cary Grant,
" 1944 - Podwójne ubezpieczenie (Double Indemnity) reż. Billy Wilder  grają  Barbara Stanwyck, Edward G.
Robinson,
" 1944 - Zdarzyło się jutro (It Happened Tomorrow) reż. Ren� Clair,
" 1944 - Gasnący płomień (Gaslight) reż. George Cukor  gwiazda  Ingrid Bergman,
" 1945 - To wspaniałe życie (It's a Wonderful Life) reż. Frank Capra  gwiazda  James Stewart,
" 1945 - Stracony weekend (The Lost Weekend) reż. Billy Wilder
" 1946 - Osławiona (Notorious) reż. Alfred Hitchcock  gwiazdy  Cary Grant, Ingrid Bergman,
" 1946 - Wielki sen (The Big Sleep) reż. Howard Hawks  gwiazdy  Humphrey Bogart, Lauren Bacall,
" 1946 - Miasto bezprawia (My Darling Clementine) reż. John Ford  gwiazda  Henry Fonda,
" 1947 - Pan Verdoux (Monsieur Verdoux) reż. Charlie Chaplin,
" 1948 - Dzwonić Northside 777 (;;Call Northside 777) reż. Henry Hathaway  gwiazda  James Stewart,
" 1948 - Rzeka Czerwona (Red River) reż. Howard Hawks  grają  John Wayne, Montgomery Clift,
" 1948 - Nagie miasto (Naked City) reż. Jules Dassin,
" 1948 - Skarb Sierra Madre (The Treasure Of The Sierra Madre) reż. John Huston  gwiazda  Humphrey Bogart,
" 1948 - Przepraszam pomyłka (Sorry, Wrong Number) reż. Anatole Litwak  grają  Barbara Stanwyck, Burt
Lancaster,
" 1949 - Kopciuszek (Cinderella) prod. Walt Disney,
" 1949 - Dziedziczka (The Heiress) reż. Wiliam Wyller  grają  Olivia de Havilland, Montgomery Clift.
Film amerykański
7
Film noir
jest uważany przez jednych za nurt w kinie amerykańskim, przez drugich za gatunek filmowy. Zaliczane są do niego
zarówno filmy detektywistyczne jak i mroczne romanse (np. Rebeka (Rebecca) Hitchcocka (1940) czy Casablanca
Michaela Curtiza (1942)Wikipedia:Weryfikowalność. Największą gwiazdą, grającą role zarówno detektywów jak i
gangsterów był Humphrey Bogart.
Europejscy krytycy bardzo lubią klasyfikowanie filmów nie wg gatunków lecz wg kierunków, nurtów i szkół
filmowych. Termin film noir (czarny film) wymyślony został po II wojnie światowej przez francuskiego krytyka
filmowego Nino Franka. W 1946 we Francji można było jednocześnie obejrzeć Sokoła maltańskiego (The Maltese
Falcon), Johna Hustona (1941), High Sierra Raoula Walsha (1941), Laurę Otto Premingera (1944), Żegnaj laleczko
(Murder, My Sweet) Edwarda Dmytryka (1944), Podwójne ubezpieczenie (Double Indemnity) Billy Wildera (1944) i
Kobietę w oknie (Woman in the Window), Fritza Langa (1945)Wikipedia:Weryfikowalność. Filmy powstałe w
pierwszej poł. lat 40., niezależnie od siebie, niewyświetlane w Europie ze względu na wojnę, oglądane w jednym
momencie ukazały wiele wspólnych, nowych jakości formalnych i treściowych, pozwalających na wyodrębnienie
nowego zjawiska, które w równym stopniu jak neorealizm włoski wywarło wpływ na powojenne kino. Nino Frank 
pisał, że obrazy te określane zwykle mianem "filmu detektywistycznego" lub "gangsterskiego", bardziej zasługują na
określenie "przygoda kryminalna" lub "psychologia zbrodni".
Wielki wpływ na twórców filmowych wywarli pisarze tzw. czarnych kryminałów, których powieści i opowiadania
były często tworzywem literackim filmów: Raymond Chandler (Żegnaj laleczko, Wielki sen, Dama z jeziora), James
Cain (Podwójne ubezpieczenie, Listonosz dzwoni zawsze dwa razy) i Dashiel Hammett (Sokół maltański).
Filmy tego nurtu realizowane były w latach 40. i w I poł. lat 50. Niektórzy krytycy uznający "czarny film" nie za
nurt lecz za gatunek filmu amerykańskiego zaliczają do niego także póz
niejsze filmy
detektywistyczno-gangsterskieWikipedia:Weryfikowalność.
System wielkich wytwórni Hollywood zaczął się chwiać pod koniec lat 40. Złożyły się na to dwie przyczyny 
rządowa  federalna akcja antytrustowa wymuszająca oddzielenie produkcji filmów od rozpowszechniania oraz
gwałtowny rozwój telewizji po II wojnie światowej.
Lata 50. - epoka telewizji ("srebrne lata Hollywood")
to okres, kiedy masowo pojawiały się telewizory i jednocześnie pustoszały kina. Rozpoczęła się dramatyczna walka
o widza, wytwórnie postanowiły wprowadzić do kin szeroki ekran.
W 1952 opracowano technikę cineramy (projekcja z trzech taśm).
W 1953 przypomniano francuski wynalazek sprzed lat CinemaScope (tzw "panorama" z zastosowaniem obiektywu
anamorficznego).
W 1954 opracowano format vistavision z klatką umieszczoną poziomo na taśmie filmowej. Póz
niej zaczęto stosować
taśmę 70 mm. Takich filmów nie można było obejrzeć w telewizji. W USA powstawały też nowe kina pod gołym
niebem  kina samochodowe.
To również szczyt zimnej wojny pomiędzy światem zachodnim a Związkiem Radzieckim. W Hollywood działała
kongresowa komisja do spraw działalności antyamerykańskiej tzw. komisja McCarthy'ego szukająca szpiegów
sowieckich i sympatyków partii komunistycznej. Część filmowców straciła pracę, niektórzy jak Charlie Chaplin
emigrują do Europy.
Reżyserzy, którzy zdobyli sławę w latach 40., tacy jak Billy Wilder, John Huston, Elia Kazan, Alfred Hitchcock czy
John Ford dalej tworzyli dobre filmy. Pojawiały się także nowe twarze. Do grona wielkich gwiazd dołączyły m.in.
Marilyn Monroe, Marlon Brando, Natalie Wood, James Dean, Burt Lancaster, Debbie Reynolds, Frank Sinatra, Kirk
Douglas, Gene Kelly, Steve McQueen, Grace Kelly, Shirley MacLaine.
Film amerykański
8
Ważne filmy lat 50.
" 1950 - Wszystko o Ewie (All About Eve) reż. Joseph Mankiewicz  występują  Bette Davis, Marilyn Monroe.
" 1950 - Bulwar Zachodzącego Słońca (Sunset Boulevard) reż. Billy Wilder  występują  William Holden, Gloria
Swanson, Erich von Stroheim, Buster Keaton.
" 1951 - Amerykanin w Paryżu (An American in Paris) reż. Vincente Minnelli  występują  Gene Kelly, Leslie
Caron.
" 1952 - Deszczowa piosenka (Singin' in the Rain) reż. Stanley Donen  występują  Gene Kelly, Donald
O'Connor, Debbie Reynolds.
" 1952 - Afrykańska królowa (The African Queen) reż. John Huston  występują  Katharine Hepburn, Humphrey
Bogart.
" 1952 - W samo południe (High Noon) reż. Fred Zinnemann  występują  Gary Cooper, Grace Kelly, Katy
Jurado, Lloyd Bridges, Lee Van Cleef.
" 1953 - Stąd do wieczności (From Here to Eternity) reż. Fred Zinnemann  występują  Burt Lancaster,
Montgomery Clift, Deborah Kerr, Donna Reed, Frank Sinatra, Ernest Borgnine, Jack Warden,
" 1953 - Jez
dziec znikąd (Shane) reż. George Stevens  klasyka westernu
" 1953 - Mężczyz
ni wolą blondynki (Gentlemen Prefer Blondes) reż. Howard Hawks  występują  Marilyn
Monroe, Jane Russe.
" 1953 - Niagara reż. Henry Hathaway  występuje  Marilyn Monroe.
" 1954 - Na nabrzeżach (On the Waterfront) reż. Elia Kazan  występują  Marlon Brando, Karl Malden, Rod
Steiger.
" 1954 - Okno na podwórze (Rear Window) reż. Alfred Hitchcock  występują  James Stewart, Grace Kelly.
" 1954 - Narodziny gwiazdy (A Star is Born) reż. George Cukor  występują  Judy Garland, James Mason.
" 1954 - Rzeka bez powrotu (River of No Return) reż. Otto Preminger  występują  Marilyn Monroe, Robert
Mitchum.
" 1955 - Marty reż. Delbert Mann  występuje  Ernest Borgnine.
" 1955 - Buntownik bez powodu (Rebel Without a Cause) reż. Nicholas Ray  występują  James Dean, Natalie
Wood, Dennis Hopper.
" 1955 - Na wschód od Edenu (East Of Eden) reż. Elia Kazan  występuje  James Dean,
" 1956 - Poszukiwacze (The Searchers) reż. John Ford  występują  John Wayne, Vera Miles, Natalie Wood.
" 1957 - Most na rzece Kwai (The Bridge on the River Kwai) reż. David Lean  występują  Alec Guinness,
William Holden.
" 1957 - Ścieżki chwały (Paths of Glory) reż. Stanley Kubrick  występuje  Kirk Douglas.
" 1957 - Dwunastu gniewnych ludzi (12 Angry Men) reż. Sidney Lumet  występują  Henry Fonda, Jack Warden.
" 1958 - Osobne stoliki (Separate Tables) reż. Delbert Mann  występują  David Niven, Rita Hayworth, Burt
Lancaster, Deborah Kerr.
" 1958 - Zawrót głowy (Vertigo) reż. Alfred Hitchcock  występują  James Stewart, Kim Novak.
" 1958 - Świadek oskarżenia (Witness for the Prosecution) reż. Billy Wilder  występują  Marlene Dietrich,
Tyrone Power.
" 1959 - Północ, północny zachód (North by Northwest) reż. Alfred Hitchcock  występują  Cary Grant, James
Mason.
" 1959 - Pół żartem, pół serio (Some Like It Hot) reż. Billy Wilder  występują  Marilyn Monroe, Tony Curtis,
Jack Lemmon.
" 1960 - Garsoniera (The Apartment) reż. Billy Wilder  występują  Jack Lemmon, Shirley MacLaine.
" 1960 - Psychoza (Psycho) reż. Alfred Hitchcock  występują  Anthony Perkins, Vera Miles.
" 1960 - Dzika rzeka (Wild River) reż. Elia Kazan  występują  Bruce Dern, Montgomery Clift, Lee Remick.
" 1960 - Siedmiu wspaniałych (The Magnificent Seven) reż. John Sturges  występują  Yul Brynner, Steve
McQueen, Horst Buchholz, Charles Bronson, Robert Vaughn, Eli Wallach, James Coburn.
Film amerykański
9
Lata 60. - czas dorastającego pokolenia powojennego ("brązowe lata
Hollywood")
to okres, kiedy do kin zaczyna przychodzić młodzież wychowana po wojnie, mająca w domach telewizory,
szukająca w kinach nie tylko rozrywki. To właśnie młodzi ludzie stanowią większość widowni kinowej. W filmie
amerykańskim, podobnie jak to się dzieje w Europie, pojawia się kino autorskie  reżyserów takich jak Mike
Nichols, Sidney Lumet, John Cassavetes, Blake Edwards, Stanley Kubrick, John Schlesinger, Paul Mazursky, Sam
Peckinpah, Woody Allen, Dennis Hopper, Roman Polański...
Ważne filmy lat 60.
" 1960 - Kto sieje wiatr (Inherit the Wind) reż. Stanley Kramer  występuje  Spencer Tracy
" 1961 - West Side Story reż. Jerome Robbins, Robert Wise  nowe spojrzenie na musical
" 1961 - Śniadanie u Tiffany'ego (Breakfast at Tiffany's) reż. Blake Edwards  występuje  Audrey Hepburn
" 1961 - Skłóceni z życiem (The Misfits) reż. John Huston  występują  Clark Gable, Marilyn Monroe,
Montgomery Clift, Thelma Ritter, Eli Wallach
" 1962 - The Man Who Shot Liberty Valance reż. John Ford  występują  John Wayne, James Stewart, Vera
Miles, Lee Marvin
" 1962 - Ostatni kowboj (Lonely Are the Brave) reż. David Miller  występują  Kirk Douglas, Gena Rowlands,
Walter Matthau
" 1962 - Przeżyliśmy wojnę (Manchurian Candidate) reż. John Frankenheimer
" 1962 - Zabić drozda (To Kill a Mockingbird) reż. Robert Mulligan  występują  Gregory Peck, Robert Duvall
" 1963 - Polne lilie (Lilies of the Field) reż. Ralph Nelson  występuje  Sidney Poitier
" 1963 - Ptaki (The Birds) reż. Alfred Hitchcock  występują  Tippi Hedren, Rod Taylor, Jessica Tandy, Annie
Hayworth
" 1965 - Major Dundee reż. Sam Peckinpah  występują  Charlton Heston, James Coburn, Richard Harris
" 1966 - Kto się boi Virginii Woolf? (Who's Afraid of Virginia Woolf?) reż. Mike Nichols  występują  Elizabeth
Taylor, Richard Burton, George Segal
" 1967 - W upalną noc (In the Heat of the Night) reż. Norman Jewison  występują  Sidney Poitier, Rod Steiger
" 1967 - Absolwent (The Graduate) reż. Mike Nichols  występują  Anne Bancroft, Dustin Hoffman, Katharine
Ross  muzyka w wykonaniu duetu Simon and Garfunkel
" 1967 - Bonnie i Clyde (Bonnie and Clyde) reż. Arthur Penn  występują  Faye Dunaway, Warren Beatty, Gene
Hackman
" 1968 - 2001: Odyseja kosmiczna (2001: A Space Odyssey) reż. Stanley Kubrick  jeden z najwybitniejszych
filmów fantastycznych w historii kina
" 1968 - Dziecko Rosemary (Rosemary Child) reż. Roman Polański
" 1968 - Noc żywych trupów (Night Of The Living Deads) reż. George A. Romero  film klasy B, który z czasem
stał się klasykiem gatunku
" 1969 - Dzika banda (The Wild bunch) reż. Sam Peckinpah  występują  William Holden, Ernest Borgnine
" 1969 - Swobodny jez
dziec (Easy Rider) reż. Dennis Hopper  występują  Peter Fonda, Dennis Hopper, Jack
Nicholson  film o ideologii hippisowskiej
" 1969 - Bob i Carol i Ted i Alice (Bob and Ted and Carol and Alice) reż. Paul Mazursky
" 1969 - Bierz forsę i w nogi (Take the Money and Run) reż. Woody Allen
" 1969 - Nocny kowboj (Midnight Cowboy) reż. John Schlesinger  występują  Jon Voight, Dustin Hoffman
Film amerykański
10
Lata 70.
to okres zdominowany przez nowe pokolenie filmowców, zwanych Movie Brats. Wielu krytyków jest zdania, że
wówczas kręcono najlepsze filmy w dziejach amerykańskiego kina. Wysokobudżetowe produkcje przyciągały do
kina zarówno młodzież jak i starszych widzow. Pełne żywej akcji, a także o bardzo wysokich walorach
artystycznych filmy trafiały do wszystkich krajów świata, a reklama zapewniała i wielki sukces kasowy.
Najsłynniejszymi przedstawicielami grupy są Stanley Kubrick, Francis Ford Coppola, Martin Scorsese i dwaj
emigranci z Europy Wschodniej - Miloa
Forman i Roman Polański. Nową epokę wielkich kinowych hitów otworzył
Ojciec chrzestny (The Godfather) Coppoli czy Chinatown Polańskiego.
Najważniejsze filmy Movie Brats
" 1971 - Mechaniczna pomarańcza (A Clockwork Orange), reż. Stanley Kubrick, wyk. Malcolm McDowell
" 1972 - Ojciec chrzestny (The Godfather), reż. Francis Ford Coppola, wyk. Marlon Brando, Al Pacino
" 1974 - Chinatown, reż. Roman Polański, wyk. Jack Nicholson, Faye Dunaway
" 1974 - Ojciec chrzestny II (The Godfather: Part II), reż. Francis Ford Coppola, wyk. Al Pacino, Robert de Niro
" 1975 - Lot nad kukułczym gniazdem (One Flew Over the Cuckoo's Nest), reż. Miloa
Forman, wyk. Jack
Nicholson, Louise Fletcher
" 1976 - Taksówkarz (Taxi Driver), reż. Martin Scorsese, wyk. Robert de Niro, Jodie Foster, Harvey Keitel
" 1977 - Annie Hall, reżyseria i główna rola: Woody Allen
" 1978 - A
owca jeleni (Deer Hunter) , reż. Michael Cimino, wyk. Robert de Niro
" 1979 - Czas Apokalipsy (Apocalypse Now) , reż. Francis Ford Coppola, wyk. Marlon Brando, Robert Duvall,
Martin Sheen
" 1979 - Hair, reż. Miloa
Forman, wyk. John Savage
" 1980 - Lśnienie (The Shining), reż. Stanley Kubrick, wyk. Jack Nicholson
" 1980 - Wściekły byk (Raging Bull), reż. Martin Scorsese, wyk. Robert de Niro
" 1980 - Człowiek słoń (Elephant man), reż. David Lynch, wyk. Anthony Hopkins, John Hurt
" 1983 - Człowiek z blizną (ScarFace), reż. Brian de Palma, wyk. Al Pacino
" 1984 - Amadeusz (Amadeus), reż. Miloa
Forman, wyk. F. Murray Abraham, Tom Hulce
W dalszej kolejności swoją pozycję ugruntowywali tacy reżyserzy jak George Lucas czy Steven Spielberg. Do
największych sukcesów należał cykl Gwiezdnych Wojen (star Wars) Lucasa i trylogia o Indiana Jonesie Spielberga.
Zastosowano w nich na szeroką skale efekty techniczne, ale były to wersje seriali filmowych z lat trzydziestych i
czterdziestych.  Nie wymagały od widzów wysiłku intelektualnego, nie zawierały pogłębionego wizerunku
bohaterów, bazując jedynie na spektakularnej scenerii. Sam Spielberg kwestionował jakość takich
produkcji Wikipedia:Weryfikowalność .
Najważniejsze filmy Spielberga, Lucasa i naśladowców
" 1975 - Szczęki (Jaws), reż. Steven Spielberg, wyk. Roy Scheider, Robert Shaw, Richard Dreyfuss
" 1977 - Gwiezdne wojny: część IV - Nowa nadzieja (Star Wars), reż. George Lucas, wyk. Harrison Ford, Mark
Hamill, Carrie Fisher
" 1977 - Bliskie spotkania trzeciego stopnia (Close Encounters of the Third Kind), reż. Steven Spielberg, wyk.
Richard Dreyfuss
" 1979 - Obcy - ósmy pasażer Nostromo (Alien), reż. Ridley Scott, wyk. Sigourney Weaver
" 1980 - Gwiezdne wojny: część V - Imperium kontratakuje (Star Wars - Empire Strickes Back), reż. Irvin Kershner,
wyk. Harrison Ford, Mark Hamill, Carrie Fisher
" 1981 - Ucieczka z Nowego Jorku (Escape from New York), reż. John Carpenter, wyk. Kurt Russell
" 1981 - Poszukiwacze zaginionej arki (Raiders of the Lost Ark), rez. Steven Spielberg, wyk. Harrison Ford
" 1982 - E.T. (E.T. the Extra-Terrestrial), reż. Steven Spielberg
Film amerykański
11
" 1982 - Coś (The Thing), reż. John Carpenter, wyk. Kurt Russell
" 1982 - A
owca androidów (Blade Runner), reż. Ridley Scott, wyk. Harrison Ford, Rutger Hauer
" 1983 - Gwiezdne wojny: część VI - Powrót Jedi (Star Wars - Return of the Jedi), reż. Richard Marquand, wyk.
Harrison Ford, Mark Hamill, Carrie Fisher
" 1984 - Terminator, reż. James Cameron, wyk. Arnold Schwarzenegger, Linda Hamilton
" 1984 - Indiana Jones i Świątynia Zagłady (Indiana Jones and the Temple of Doom), reż. Steven Spielberg, wyk.
Harrison Ford
" 1986 - Obcy - decydujące starcie (Aliens), reż. James Cameron, wyk. Sigourney Weaver
" 1987 - Powrót do przyszłości (Back to the future), reż. Robert Zemeckis, wyk. Christopher Lloyd, Michael J. Fox
" 1989 - Indiana Jones i ostatnia krucjata (Indiana Jones and the Last Crusade), rez. Steven Spielberg, wyk.
Harrison Ford, Sean Connery
Lata najnowsze
spowodowała, że światowa publiczność lepiej niż kiedykolwiek przedtem zna filmy i nazwiska i reżyserów takich
jak Oliver Stone, Jonathan Demme, John Hughes, Ivan Reitman, Robert Zemeckis, James Cameron, Ridley Scott czy
Quentin Tarantino.
W każdym okresie rozwoju filmu pojawiały się gwiazdy ekranu. W dzisiejszych czasach można wymienić takie
nazwiska aktorów jak: Daniel Day-Lewis, Sean Penn, Clint Eastwood, Arnold Schwarzenegger, Sylvester Stallone,
Harrison Ford, Mel Gibson, Robert De Niro, Al Pacino, Michael Douglas, Jack Nicholson, Gene Hackman, Dustin
Hoffman, Morgan Freeman, Tom Hanks, Kevin Costner, Brad Pitt, Tom Cruise. Spośród aktorek: Julia Roberts,
Sharon Stone, Demi Moore, Jodie Foster, Michelle Pfeiffer, Meryl Streep, Jessica Lange, Winona Ryder, Angelina
Jolie czy Susan Sarandon.
Najważniejsze amerykańskie filmy lat 90.
" 1990 - Chłopcy z ferajny (Goodfellas), reż. Martin Scorsese, wyk. Robert De Niro, Joe Pesci, Ray Liotta
" 1990 - Tańczący z wilkami (Dances with Wolves), reżyseria i główna rola: Kevin Costner
" 1990 - Edward Nożycoręki (Edward Scissorhands), reż. Tim Burton, wyk. Johnny Depp, Winona Ryder
" 1991 - Milczenie owiec (Silence of the lambs), reż. Jonathan Demme, wyk. Anthony Hopkins, Jodie Foster
" 1991 - Thelma i Louise (Thelma & Louise), reż. Ridley Scott, wyk. Susan Sarandon, Geena Davis
" 1991 - Terminator 2: Dzień sądu (Terminator 2: Judgment day), reż. James Cameron, wyk. Arnold
Schwarzenegger, Linda Hamilton, Robert Patrick
" 1992 - Wściekłe psy (Reservoir dogs), reż. Quentin Tarantino, wyk. Harvey Keitel, Steve Buscemi
" 1992 - Bez przebaczenia (Unforgiven), reż. Clint Eastwood, wyk. Clint Eastwood, Gene Hackman, Morgan
Freeman
" 1993 - Lista Schindlera (Schindler's List) , reż. Steven Spielberg, wyk. Liam Neeson
" 1994 - Urodzeni mordercy (Natural Born Killers), reż. Oliver Stone
" 1994 - Forrest Gump, reż. Robert Zemeckis, wyk. Tom Hanks
" 1994 - Pulp Fiction, reż. Quentin Tarantino, wyk. John Travolta, Samuel L. Jackson, Bruce Willis, Uma Thurman
" 1994 - Skazani na Shawshank (Shawshank redemption), reż. Frank Darabont, wyk. Morgan Freeman, Tim
Robbins
" 1994 - Leon zawodowiec (Leon), reż. Luc Besson, wyk. Jean Reno, Gary Oldman, Natalie Portman
" 1995 - Braveheart. Waleczne serce (Braveheart), reżyseria i główna rola: Mel Gibson
" 1995 - Siedem (Se7en), reż. David Fincher, wyk. Morgan Freeman, Brad Pitt, Kevin Spacey, Gwyneth Paltrow
" 1995 - 12 małp (12 monkeys), reż. Terry Gilliam, wyk. Brad Pitt, Bruce Willis
" 1996 - Fargo, reż. Joel Coen, Ethan Coen
" 1997 - Titanic (Titanic), reż. James Cameron, wyk. Leonardo DiCaprio, Kate Winslet
Film amerykański
12
" 1997 - Zagubiona autostrada (Lost Highway), reż. David Lynch
" 1998 - Szeregowiec Ryan (Saving Private Ryan), reż. Steven Spielberg, wyk. Tom Hanks, Matt Damon
" 1998 - Więzień nienawiści (American History X), reż. Tony Kae, wyk. Edward Norton, Edward Furlong
" 1999 - American Beauty, reż. Sam Mendes, wyk. Kevin Spacey
" 1999 - Matrix, reż. Andy Wachowski, Larry Wachowski, wyk. Keanu Reeves, Laurence Fishburne
" 1999 - Szósty zmysł (Sixth sense), reż. M. Night Shyamalan, wyk. Bruce Willis, Haley Joel Osment
" 1999 - Podziemny krąg (Fight Club), reż. David Fincher, wyk. Brad Pitt, Edward Norton
" 1999 - Zielona mila (The Green mile), reż. Frank Darabont, wyk. Tom Hanks
Pod koniec XX wieku, wielkie wytwórnie filmowe w Stanach Zjednoczonych nastawione są głównie na produkcję
ekranizacji, adaptacji, sequeli, prequeli i remake'ów.  W pogoni za sukcesem kasowym Hollywood woli zachować
ostrożność, dostarczając widzom kolejne odcinki popularnych filmów, takich jak Batman czy Zabójcza broń (Lethal
Weapon)Wikipedia:Weryfikowalność. Czerpie także z własnej przeszłości, produkując nowe wersje dawnych hitów
kinowych, na przykład "Przylądek strachu (Cape Fear") lub "Cud na 34. ulicy (Miracle on 34th Street)". Powstają
również adaptacje słynnych filmów nakręconych w innych krajach, takie jak "Trzech mężczyzn i dziecko (Three
Man and a Baby)" czy "Sommersby", a także coraz więcej filmów pełnometrażowych, tworzonych na podstawie
popularnych seriali telewizyjnych, na przykład "Ścigany (The Fugitive)" i "Flintstonowie (The Flintstones)" .
Najważniejsze amerykańskie filmy XXI wieku
" 2000 - Gladiator, reż. Ridley Scott, wyk. Russell Crowe
" 2000 - Requiem dla snu (Requiem for a Dream), reż. Darren Aronofsky, wyk. Jennifer Connelly, Ellen Burstyn,
Jared Leto, Marlon Wayans
" 2001, 2002, 2003 - Władca Pierścieni (The Lord of the Rings) - obsypana nagrodami adaptacja powieści J. R. R.
Tolkiena, reż. Peter Jackson
" 2001 - Helikopter w ogniu (Black Hawk Down), reż. Ridley Scott
" 2001 - A.I. Sztuczna inteligencja (A. I.), reż. Steven Spielberg, wyk. Haley Joel Osment
" 2002 - Mulholland Drive, reż. David Lynch, wyk. Naomi Watts, Laura Harring
" 2003, 2004 - Kill Bill 2 części, reż. Quentin Tarantino, wyk. Uma Thurman
" 2003, 2006, 2007 - Piraci z Karaibów (Pirates of the Caraibben) - trylogia filmowa, reż. Gore Verbinski, wyk.
Johnny Depp, Keira Knightley
" 2003 - Za wszelką cenę (Million Dollar Baby), reż. Clint Eastwood, wyk. Hilary Swank, Clint Eastwood, Morgan
Freeman
" 2005 - Sin City: Miasto Grzechu, reż. Robert Rodriguez
" 2007 - To nie jest kraj dla starych ludzi (No Country for Old Men), reż. Ethan Coen, Joel Coen, wyk. Tommy Lee
Jones, Josh Brolin, Javier Bardem
" 2007 - Aż poleje się krew (There We Will Bee Blood), reż. Paul Thomas Anderson, wyk. Daniel Day-Lewis
" 2008 - Gran Torino, reżyseria i główna rola: Clint Eastwood
" 2009 - Bękarty wojny (Inglorious Basterds), reż. Quentin Tarantino, wyk. Brad Pitt, Diane Kruger, Christoph
Waltz
" 2009 - Avatar, reż. James Cameron
" 2009 - The Hurt Locker. W pułapce wojny, reż. Kathryn Bigelow, wyk. Jeremy Renner
" 2010 - Wyspa tajemnic (Shutter Island), reż. Martin Scorsese, wyk. Leonardo DiCaprio, Mark Ruffalo, Ben
Kingsley, Max von Sydow
" 2010 - Incepcja (Inception), reż. Christopher Nolan, Leonardo DiCaprio, Ellen Page, Joseph Gordon-Levitt
Film amerykański
13
Zobacz też
" Hollywood
y
ródła i autorzy artykułu
14
y
ródła i autorzy artykułu
Film amerykański y
ródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=25043411 Autorzy: Adziura, Aradek, Bartekfm, Beno, Brandon, Buldożer, CiaPan, Ciacho5, Czupirek, Dixi, E2rd,
EMeczKa, El Matador, Equadus, FJ 1, Farary, Galileo01, Gbylski, Geophagus, Gregok, Grzegorz Wysocki, Gytha, Ingene, Jarekt, Jerry, Jersz, Kazik, Kociak, Kocio, Kondziu15, Kpjas,
Lajsikonik, Lukasz Lukomski, Margoz, Mariusz76, Markotek, Mathiasrex, Mzopw, Nikolaus, OTB, Panterka, Pasażer, Pojdulos, Polimerek, Qbaland, Radvid, Refycul, Rogra, Semafor, Sewar,
Silthor, Sophia Kinski, Szumyk, Taw, Template namespace initialisation script, ToJaKazik, Wacław, Warionm, Zalążek, Zero, Zorro2212, conversion script, 49 anonimowych edycji
y
ródła, licencje i autorzy grafik
Plik:Kinetoscope.jpg y
ródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Kinetoscope.jpg Licencja: Public Domain Autorzy: Andibrunt, Conscious, PeterSymonds, Stef48, Stunteltje, 1
anonimowych edycji
Plik:Fredott.jpg y
ródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Fredott.jpg Licencja: Public Domain Autorzy: Original uploader was Seth Ilys at en.wikipedia
Plik:Chaplin The Kid.jpg y
ródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Chaplin_The_Kid.jpg Licencja: Public Domain Autorzy: Akumiszcza, Damiens.rf, Infrogmation, PMG, Red
devil 666, Responsible?, Wolfmann, Zaphod, 4 anonimowych edycji
Licencja
Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported
http:/ / creativecommons. org/ licenses/ by-sa/ 3. 0/