INTERSEKCJA
GEOLOGICZNA
Ćwiczenie nr 1
Pojęcia podstawowe
Materiały
2 ekierki;
linijka;
kątomierz;
gumka;
ołówek automatyczny;
kredki: żółta, zielona, niebieska;
arkusz papieru milimetrowego.
Pojęcia wstępne
Mapa (z łac. mappa = 'obrus') - model powierzchni Ziemi (także nieba lub planety czy innego
ciała niebieskiego). Występuje w postaci analogowej (obraz na płaszczyz
nie) lub (coraz
częściej) cyfrowej - zobrazowanie zbioru danych o obiektach oryginału (Ziemi, Marsa itp.) i ich
wzajemnym usytuowaniu. Mapa stanowi podstawowe narzędzie badań i prezentacji wyników w
geografii i geodezji.
Przeniesienie powierzchni ze sfery (Ziemia nie jest idealną kulą, ma nieregularny kształt geoidy,
ale przy sporządzaniu mapy przyjmuje się założenie o jej kulistości) na płaską powierzchnię
mapy wymaga:
 zastosowania odpowiedniego rzutu, czyli odwzorowania kartograficznego,
 zmniejszenia obrazu do żądanej skali,
 zastosowania przyjętych znaków umownych (zobacz: legenda mapy),
 uogólnienia przedstawionego obrazu.
Pojęcia wstępne
Skala mapy - stosunek pewnego odcinka na mapie do odpowiadającej mu odległości w terenie
(do rzutu tego odcinka na płaszczyznę lub powierzchnię kuli).
Rodzaje skal:
 skala liczbowa (np. 1:100 000),
 skala mianowana (np. 1 cm - 1 km),
 skala liniowa - w postaci podziałki graficznej,
Warstwica  linia na mapie łącząca punkty leżące na tej samej wysokości.
0
0
2
0
Horyzontalny układ odniesienia
Jest to układ lokalny, związany z danym punktem powierzchni Ziemi. Trzy, wzajemnie prostopadłe
osie układu wyznaczone są przez sześć kierunków. Kierunki te nazywamy głównymi
(kardynalnymi) układu horyzontalnego. Płaszczyzna horyzontu podzielona jest przez osie
poziome na cztery kwadranty: NE, SE, SW, NW. Dany kwadrant obejmuje wszystkie kierunki
pośrednie między kierunkami skrajnymi, od których bierze nazwę. Wszystkie kierunki główne
dzielą przestrzeń na osiem oktantów: NEZ, SEZ, SWZ, NWZ  dla półprzestrzeni górnej oraz
NED, SED, SWD, NWD  dla półprzestrzeni dolnej. Orientacja osi układu zmienia się przy
przejściu do innego punktu powierzchni Ziemi. Nie ma dwóch punktów, w których układ ten
miałby identyczna orientację. Niemniej jednak w praktyce, przy rozpatrywaniu niewielkich
obszarów Ziemi przyjmujemy, że układ horyzontalny jest w ich obrębie stały.
Z
Układ horyzontalny służy do określania orientacji:
prostych,
kierunków,
W
płaszczyzn. N
S
E
D
Azymut
Azymut jest to kąt zawarty między kierunkiem północy a wybranym kierunkiem w przestrzeni. Kąt
ten mierzy się zgodnie z kierunkiem ruchu wskazówek zegara. Zatem azymut prostej poziomej to
jeden z dwóch kątów jakie tworzy ta prosta z kierunkiem północy (oczywiście kąt ten jest liczony
zgodnie z ruchem wskazówek zegara).
N
Ukształtowanie powierzchni
terenu
szczyt - najwyższy punkt wypukłej formy terenu - góry, grani lub grzbietu górskiego, pagórka,
wzgórza itp.
wierzchołek - najwyższa część góry, wzgórza, pagórka, wydmy lub innej wypukłej formy terenu.
3
0
0
4
0
5
0
0
6
0
0
0
7
0
0
8
0
0
9
7
0
8
0
6
0
0
0
0
5
0
0
0
2
0
0
4
0
0
0
3
0
0
1
0
0
0
0
2
0
0
1
0
0
Ukształtowanie powierzchni
terenu
przełęcz - obniżenie w przebiegu grzbietu górskiego, położone pomiędzy dwoma szczytami
górskimi.
siodło - rodzaj szerokiej, zwykle trawiastej przełęczy, oddzielającej dwa szczyty.
3
0
0
4
0
5
0
0
6
0
0
0
7
0
0
8
0
0
9
7
0
8
0
6
0
0
0
0
5
0
0
0
2
0
0
4
0
0
0
3
0
0
1
0
0
0
0
2
0
0
1
0
0
Ukształtowanie powierzchni
terenu
dolina - wklęsła forma rzez
by terenu, o wydłużonym zarysie poziomym i wyraz
nie
wykształconym dnie, charakteryzującym się spadkiem w jednym kierunku.
grzbiet  wypukła forma rzez
by terenu o wydłużonym zarysie poziomym.
zbocze - rodzaj stoku stanowiący boczne ograniczenie doliny. Zbocze rozpoczyna się na dole
załomem wklęsłym, który oddziela je od dna doliny, i kończy u góry załomem wypukłym, który
oddziela je od wierzchowiny lub stoku, nie mającego genetycznego związku z doliną.
kotlina - forma terenu zwykle o owalnym kształcie, otoczona wyżej położonymi wzniesieniami.
3
0
0
4
0
5
0
0
6
0
0
0
7
0
0
8
0
0
9
7
0
8
0
6
0
0
0
0
5
0
0
0
2
0
0
4
0
0
0
3
0
0
1
0
0
0
0
2
0
0
1
0
0
Ukształtowanie powierzchni
terenu
linia grzbietowa - linia poprowadzona wzdłuż grzbietu górskiego, łącząca wierzchołki, będąca
zarazem linią wododziału.
linia denna  linia poprowadzona osiami dolin.
linie szkieletowe - umowne linie, wykreślane na mapie, pokrywające się z osiami form
wypukłych (linie grzbietowe) i wklęsłych (linie denne). Wytycza się je na podstawie układu
poziomic, które w miejscu przecięcia z linią szkieletową wyraz
nie zmieniają swój kierunek. linie
szkieletowe służą do prawidłowej interpretacji ukształtowania terenu.
3
0
0
4
0
5
0
0
6
0
0
0
7
0
0
8
0
0
9
7
0
8
0
6
0
0
0
0
5
0
0
0
2
0
0
4
0
0
0
3
0
0
1
0
0
0
0
2
0
0
1
0
0
Interpolacja poziomic
Interpolację poziomic przeprowadzamy na podstawie szeregu punktów wysokościowych,
rozmieszczonych na mapie lub planie. Najpierw należy określić pionową odległość
pomiędzy poziomicami (cięcie poziomicowe) oraz wysokości, na których te
poziomice mają być poprowadzone. Następnie łączymy kolejno po dwa najbliższe
punkty wysokościowe, a odcinki między nimi dzielimy proporcjonalnie, tak by uzyskać
punkty, na których mają być poprowadzone poziomice (np. 20 m, 40 m, 80 m itd.).
Punkty o tych samych wysokościach łączymy krzywymi i opisujemy według
wysokości. Są to poziomice.
180
150
140
200
170
160
150
Interpolacja poziomic
Harfa
Interpolacja poziomic
150
160
170
180
200
190
Ćwiczenie nr 1
Na dostarczonej mapce proszę zaznaczyć:
Szczyty
Wierzchołki
Przełęcze
Zbocza (za pomocą strzałek z grotem skierowanym w kierunku maksymalnego spadku zbocza)
Linie grzbietowe
Linie denne.
Wykonać interpolację poziomic i sporządzić mapę poziomicową.