Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej

Wersja I z 4 czerwca 2003 r.

Założenia do

ustawy o promocji zatrudnienia

i instytucjach rynku pracy

_____________________________________________________________________

Warszawa, czerwiec 2003 r.

SPIS TREŚCI

1. Cele zmian w systemie instytucji i instrumentów rynku pracy....................................................................................... 3

2. Stan służb zatrudnienia......................................................... 5

3. Stan instrumentów i usług na rynku pracy........................... 7

4. Reformy systemu służb zatrudnienia i instrumentów rynku pracy proponowane w nowej ustawie....................................10

IV.1. Zasady funkcjonowania służb zatrudnienia......................10

IV.2. Zasady odciążenia systemu publicznych służb zatrudnienia od działań stricte zabezpieczeniowych......................................12

IV.3. Struktura publicznych służb zatrudnienia i instytucji rynku pracy........................................................................................13

IV.4. Finansowanie służb zatrudnienia.....................................19

IV. 5. Instrumenty i usługi rynku pracy....................................20

IV.6. Świadczenia na rzecz bezrobotnych..................................23

IV.7. Partnerzy na rynku pracy.................................................24

IV.8. Fundusz Pracy i udział Europejskiego Funduszu Społecznego.............................................................................25

IV.9. Cudzoziemcy....................................................................27

I. Cele zmian w systemie instytucji i instrumentów rynku pracy

Potrzeba zmian w funkcjonowaniu instytucji i instrumentów rynku pracy wynika z konieczności:

• usprawnienia funkcjonowania systemu publicznych służb zatrudnienia, które zostały rozproszone po reformie samorządowej w 1999 r.

• dostosowania tego systemu do efektywniejszego i kompleksowego rozwiązywania problemów społecznych wymagających interwencji państwa, zwłaszcza takich, jak bezrobocie, ubóstwo i wykluczenie społeczne, również w związku z reformą systemu zabezpieczenia społecznego;

• ukierunkowania działań instytucji i instrumentów rynku pracy na rzecz promocji zatrudnienia a nie łagodzenia skutków bezrobocia - w szczególności na rzecz rozwoju zasobów ludzkich poprzez poszerzanie rozwój systemu kształcenia ustawicznego;

• dostosowania systemu instytucji i instrumentów rynku pracy do wymogów i standardów Unii Europejskiej w celu efektywnego włączenia się w realizację Europejskiej Strategii Zatrudnienia, europejskich instytucji rynku pracy oraz skutecznej absorpcji środków Europejskiego Funduszu Społecznego.

Realizacja zmian w funkcjonowaniu instytucji i instrumentów rynku pracy uwzględnia następujące przesłanki:

• polityka rynku pracy obowiązana jest gwarantować zapisane w art. 65, ust. 5 Konstytucji RP obowiązki państwa, określające, iż władze publiczne prowadzą politykę zmierzającą do pełnego, produktywnego zatrudnienia poprzez realizowanie programów zwalczania bezrobocia, w tym organizowanie i wspieranie poradnictwa i szkolenia zawodowego oraz robót publicznych i prac interwencyjnych;

• polityka rynku pracy obowiązana jest gwarantować zapisane w art. 67, ust. 2 Konstytucji RP prawa socjalne, określające iż obywatel pozostający bez pracy nie z własnej woli i nie mający innych środków utrzymania ma prawo do zabezpieczenia społecznego, którego zakres i formy określa ustawa;

• polityka rynku pracy, jak cała polityka społeczna państwa, opiera się na zasadzie pomocniczości umacniającej uprawnienia obywateli i ich wspólnot, co oznacza znaczące wzmocnienie sektora społecznego i dialogu obywatelskiego oraz przeciwdziałanie dyskryminacji;

• kontynuowana będzie reforma samorządowa, która jednocześnie musi gwarantować sprawność polityki rynku pracy, działań gwarantowanych ustawowo i koordynowanych przez rząd, w tym, skoordynowania działalności służb społecznych różnego typu i szczebla;

Działania na rynku pracy muszą również uwzględniać następujące wyzwania:

• w końcu kwietnia 2003 r. bezrobocie rejestrowane w Polsce obejmowało 3.246 tys. osób, stanowiąc 18,4% ogółu osób aktywnych zawodowo;

• średni wskaźnik zatrudnienia dla Unii Europejskiej wynosi obecnie ok. 64%, a według Agendy Lizbońskiej ma ulec zwiększeniu do 70% w roku 2010. Dane te wskazują na ogromne wyzwanie, jakie stoi przed polską gospodarką i konieczność prozatrudnieniowego rozwoju gospodarczego kraju w najbliższych latach. Spadkowi liczby pracujących w gospodarce narodowej w 2002 r. towarzyszył wzrost poziomu i natężenia bezrobocia, podczas gdy wskaźnik zatrudnienia - na podstawie Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności, zdefiniowany jako udział ludności pracującej w ogólnej liczbie ludności w wieku 15-64 lata, dla IV kwartału 2002 r. - wyniósł 51,2% wobec 52,7% za IV kwartał 2001 r.;

• wejście Polski do Unii Europejskiej oznacza potrzebę wdrożenia wszystkich działań i instrumentów związanych z realizacją Europejskiej Strategii Zatrudnienia, włączenia w sieć Europejskich Służb Zatrudnienia oraz realizacji działań wynikających z Sektorowego Programu Operacyjnego „Rozwój Zasobów Ludzkich”, Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego i Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL. Na działania w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego - Rozwój Zasobów Ludzkich programowanego na lata 2004 - 2006 zaplanowana została kwota 1.782 milionów euro, z czego 1.270,4 miliona europ pochodzić będzie z Europejskiego Funduszu Społecznego.

II. Stan służb zatrudnienia

Reforma samorządowa w 2000 r. spowodowała stworzenie, unikatowej w skali Europy, struktury administracyjnej do realizacji zadań związanych z łagodzeniem skutków bezrobocia i przeciwdziałaniem jego wzrostowi - 338 niezależnych samorządowych jednostek powiatowych, 16 niezależnych samorządowych jednostek wojewódzkich, 16 jednostek w ramach administracji rządowej w województwie oraz Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej.

Trzy lata funkcjonowania obecnej struktury, w tym ponad rok - bez Krajowego Urzędu Pracy, wykazało liczne jej wady i słabości.

System urzędów pracy funkcjonuje coraz gorzej. Według danych ministerstwa, w powiatowych urzędach pracy w 2002 r. zatrudnionych było 14.747 pracowników, w stosunku do 16.061 w 2000 r. (spadek o 8,7%).

Liczba pośredników pracy w powiatowych urzędach pracy w 2002 r. wyniosła 1.349, wobec 1.651 w 2000 r. (spadek o 8,3%), zaś liczba doradców zawodowych w tym samym okresie wzrosła z 477 do 482 (wzrost o 1%). Liczba osób bezrobotnych w tym samym okresie znacznie wzrosła (o 19%), co spowodowało znaczące zwiększenie liczby bezrobotnych przypadających na jednego pośrednika i jednego doradcę zawodowego.

Wyszczególnienie	Rok 2000	Rok 2002
Liczba bezrobotnych przypadająca na 1 pośrednika pracy w powiatowych urzędach pracy	1.637	2.385
Liczba bezrobotnych przypadająca na 1 doradcę zawodowego w powiatowych urzędach pracy	5.665	7.101

Źródło: Departament Rynku Pracy MGPiPS

Tak znaczna liczba bezrobotnych przypadająca na 1 pośrednika czy doradcę zawodowego w porównaniu z sytuacją w europejskich służbach zatrudnienia, gdzie na 1 pośrednika przypada ok. 300 bezrobotnych, oznacza potrzebę znacznego zwiększenia tej grupy pracowników.

Według raportu Związku Powiatów Polskich z 2001 r. w ankietowanych powiatowych urzędach pracy, wśród zatrudnionych w powiatowych urzędach pracy w styczniu 2002 r., ok. 18% (2.350 osób) stanowili zatrudnieni w ramach robót publicznych i innych form finansowanych z Funduszu Pracy.

Jest to powszechnie znana praktyka, której zakres prawdopodobnie zwiększa się. Efektem będzie coraz większa grupa pracowników „okresowych” w urzędach pracy i przenoszenie na Fundusz Pracy kosztów uzupełnienia zatrudnienia w urzędach pracy. W zasadzie dotyczy to zwiększenia liczby osób wykonujących głównie prace biurowe.

Dane ministerstwa wskazują, iż w 2002 r. w powiatowych urzędach pracy zwolniono 6.991 pracowników i jednocześnie przyjęto 6.947, co oznacza, iż płynność zatrudnienia dotyczy ponad 47% zatrudnionych.

Pogarszanie jakości usług przy braku wpływu na działania prowadzi wprost do całkowitej inercji systemu. Według raportu Związku Powiatów Polskich są urzędy pracy, które zatrudniają w tej formie w urzędach 83% zatrudnionych pracowników. Najbardziej niepokojące są cztery tendencje:

• obciążenie systemu służb zatrudnienia szeregiem usług o charakterze czysto socjalnym;

• brak stabilizacji i pogarszanie jakości świadczonych usług zatrudnieniowych;

• autonomizacja służb zatrudnienia w wymiarze poziomym i pionowym oraz izolacja względem innych instytucji rynku pracy oraz służb społecznych;

• brak stymulatorów wobec samorządów na rzecz ich starań o zmniejszenie bezrobocia.

W projektowanej reformie publicznych służb zatrudnienia nie należy jednak dokonywać zmian o charakterze rewolucyjnym, zwłaszcza, że mogłoby to spowodować paraliż w funkcjonowaniu obecnego systemu. Nie należy też oczekiwać, w okresie działań na rzecz „oszczędnego państwa” możliwości radykalnego wzrostu zatrudnienia w publicznych służbach zatrudnienia. Działania muszą być skupione na takiej reformie, która wykorzysta i wzmocni istniejący potencjał i obecne dostępne środki budżetu państwa w tym zakresie.

III. Stan instrumentów i usług na rynku pracy

Usługi i instrumenty rynku pracy rozbudowywane są od 1990 r. obecnie część z nich uregulowana jest ustawą z 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu. Część odrębnych usług i instrumentów regulują dodatkowo:

• rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 10 grudnia 1998 r. w sprawie programów specjalnych przeciwdziałania bezrobociu;

• rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 maja 2003 r. w sprawie szczegółowych warunków, zakresu i trybu wspierania środkami Funduszu Pracy programów inicjowanych przez organy samorządu województwa.

Ponadto funkcjonuje szereg ustaw regulujących specyficzne usługi i instrumenty rynku pracy adresowane dla poszczególnych grup zawodowych lub określonych podmiotów. Dotyczy to przede wszystkim:

• ustawy z dnia 18 września 2001 r. o ułatwieniu zatrudnienia absolwentom szkół;

• ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r. o utworzeniu Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa;

• ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych;

• ustawy z dnia 26 listopada 1998 r. o dostosowaniu górnictwa węgla kamiennego do funkcjonowania w warunkach gospodarki rynkowej oraz szczególnych uprawnieniach i zadaniach gmin górniczych (przestała obowiązywać 31 grudnia 2002 r.);

• ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. o restrukturyzacji hutnictwa żelaza i stali (przestanie obowiązywać 31 grudnia 2003 r.);

• ustawy z dnia 9 listopada 2000 r. o utworzeniu Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości;

• ustawy o zatrudnieniu socjalnym, nad którą trwają prace parlamentarne.

O ile podstawowe usługi i instrumenty rynku pracy wynikające z przepisów ustawy o zatrudnieniu są monitorowane na bieżąco, o tyle brak jest kompleksowych informacji o całościowym wysiłku państwa na rynku pracy oraz skuteczności form aktywizujących. Brak jest również kompleksowej oceny wszystkich stosowanych form aktywizacji osób bezrobotnych, poszukujących pracy lub zagrożonych jej utratą. Brak jest również mechanizmów stymulujących do tworzenia całościowych projektów obejmujących lokalne i regionalne rynki pracy.

Jednym z podstawowych instrumentów rynku pracy i rozwoju zasobów ludzkich powinno być kształcenie ustawiczne. Szacuje się, iż w edukacji ustawicznej w Polsce uczestniczy 13% dorosłych, podczas gdy w krajach OECD - 31%. W Polsce 39% firm współfinansuje kształcenie i doskonalenie kwalifikacji pracowników. Jest to wynik poniżej przeciętnej wśród krajów kandydujących do Unii (np. w Republice Czeskiej wskaźnik ten wynosi 69%, w Estonii 63%). W 11 krajach Unii Europejskiej (na 15) systematycznie inwestuje w szkolenie pracowników od 70% do 96% firm. Udział kosztów szkolenia w strukturze kosztów pracy w Polsce kształtuje się na poziomie 0,8%; wśród krajów kandydujących do Unii gorszy wskaźnik ma tylko Rumunia, natomiast w krajach Unii wskaźnik ten wynosi od 0,9% w Grecji do 3,6% w Wielkiej Brytanii (w 7 krajach na 15 wskaźnik ten przekracza 2%).

Nie ulega wątpliwości, że nadal podstawowym instrumentem rynku pracy są działania osłonowe, które stanowią większość środków przeznaczonych na działania na rynku pracy. Szczególną rolę spełniały od ponad sześciu lat zasiłki i świadczenia przedemerytalne, które zamiast tworzenia nowych miejsc pracy lub ograniczania skali zwolnień, zaczęły spełniać rolę podstawowego instrumentu działań restrukturyzacyjnych.

Wydatki na zasiłki i świadczenia w latach 1997-2003 (w mln zł.)

Wyszczególnienie	1997	1998	1999	2000	2001	2002	2003 plan
1	2	3	4	5	6	7	8
Wydatki Funduszu Pracy - ogółem	6.799,6	5.215,0	5.712,1	6.945,9	8.597,2	9.972,6	11.744,8
z tego:
Zasiłki i Świadczenia	5.278,0	3.060,3	3.953,9	5.749,9	7.293,8	8.879,2	10.063,7
zasiłki dla bezrobotnych	4.844,2	2.374,2	2.795,8	3.528,0	3.910,4	4.285,1	5.007,0
zasiłki przedemerytalne	427,5	671,2	1.014,1	1.577,4	2.196,1	2.760,1	2.706,7*
świadczenia przedemerytalne	6,3	14,9	144,0	644,5	1.187,3	1.834,0	2350,0*

*) plan na 2003 r. przewiduje wypłacenie (średniorocznie) - 330 tys. zasiłków przedemerytalnych oraz 170 tys. świadczeń przedemerytalnych.

Źródło: Departament Funduszy MGPiPS

Sytuacja ta spowodowała, iż obok ponad 3 milionów bezrobotnych, powstała blisko 500 tysięczna grupa społeczna, która została świadomie wycofana z rynku pracy. Do tego dochodzą instrumenty osłonowe w restrukturyzowanych branżach przemysłowych.

Duża liczba bezrobotnych oraz pobierających zasiłki i świadczenia przedemerytalne, jak również duży wysiłek finansowy państwa, przy niskiej efektywności wykorzystania środków powoduje sytuację, która wymaga uelastycznienia wydatków budżetowych i zwiększenia bezpieczeństwa socjalnego.

Pilna potrzeba zmian w systemie usług i instrumentów rynku pracy, powinna, przede wszystkim uwzględniać:

• zdecydowaną poprawę działań pośrednictwa pracy i usług doradczych;

• wprowadzenie mechanizmów na rzecz radykalnego zwiększenia udziału pracowników i bezrobotnych w edukacji ustawicznej;

• ograniczenie działań wyprowadzających osoby aktywne poza rynek pracy;

• reformę na rzecz zwiększenia efektywności usług i instrumentów polityki rynku pracy i ich komplementarnego stosowania wobec osób poszukujących pracy.

IV. Reformy systemu służb zatrudnienia i instrumentów rynku pracy proponowane w nowej ustawie

IV.1. Zasady funkcjonowania służb zatrudnienia

1. uporządkowanie definicyjne w zakresie funkcjonowania służb zatrudnienia

Ustawa wyraźnie określi definicję publicznych służb zatrudnienia, jako systemu powiatowych i wojewódzkich urzędów pracy powoływanych przez władze samorządowe odpowiedniego szczebla i funkcjonujących w ramach samorządów oraz struktur ministra właściwego do spraw pracy, realizujących zadania związane bezpośrednio z rynkiem pracy. Nadzór w zakresie metod działania, wykorzystania instrumentów polityki rynku pracy i efektywności podjętych działań wykonuje minister właściwy do spraw pracy. Usługi rynku pracy świadczone przez publiczne służby zatrudnienia są finansowane z budżetu państwa oraz Funduszu Pracy.

Powołana zostanie instytucja przełożonego publicznych służb zatrudnienia, który reprezentuje służby zatrudnienia wobec partnerów zagranicznych równorzędnego szczebla, jak również odpowiada za koordynację działań krajowych publicznych służb zatrudnienia.

Powołany zostanie komitet koordynacyjny publicznych służb zatrudnienia - stanowiący konwent przedstawicieli ministerstwa, kierowników powiatowych i wojewódzkich urzędów pracy przy przełożonym służb zatrudnienia. Komitet realizuje swoje zadania w trakcie sesji w celu: opracowania planu działania publicznych służb zatrudnienia na dany rok, opracowania krajowego budżetu służb zatrudnienia w oparciu o plany samorządowe, skoordynowania działań służb i opiniowania podstawowych dla nich dokumentów.

Określona zostanie definicja koordynatora EURES realizującego zadania związane ze współpracą służb zatrudnienia w zakresie międzynarodowego pośrednictwa pracy w Europejskim Obszarze Ekonomicznym. Określone zostaną również procedury zakresu działania EURES-doradców wraz z wymogami kwalifikacyjnymi oraz formy współpracy pomiędzy wojewódzkimi i powiatowymi urzędami pracy w tym zakresie.

Ponadto nastąpi zdefiniowanie agencji zatrudnienia, czyli wszystkich instytucji niepublicznych służących kojarzeniu pracowników i pracodawców. W tej materii zostaną zachowane dotychczasowe uregulowania dotyczące rejestru - agencji pośrednictwa pracy, agencji pracy czasowej i agencji doradztwa personalnego, czyli wyraźnie zostaną wskazane instytucje rynku pracy, które będą wspierały publiczne służby zatrudnienia.

2. uporządkowanie standardów kwalifikacji zawodowych pracowników publicznych służb zatrudnienia

Celem podniesienia kwalifikacji służb zatrudnienia, ustawa zdefiniuje pojęcia i standardy kwalifikacji zawodowych kluczowych zawodów - pośrednika pracy, doradcy zawodowego i EURES-doradcy. W aktach wykonawczych określone zostaną ponadto ścieżki uzyskiwania oczekiwanych kwalifikacji, programy kształcenia i szkolenia oraz instytucje uprawnione do ich realizacji.

Osoby pracujące w służbach zatrudnienia (zarówno publicznych jak i agencjach zatrudnienia) będą musiały posiadać certyfikat wydany przez uprawnione instytucje. Osoby pracujące, co najmniej dwanaście miesięcy, na stanowiskach pośrednika pracy lub doradcy zawodowego w publicznych służbach zatrudnienia przed dniem wejścia w życie ustawy, otrzymywałyby certyfikat na wniosek kierownika urzędu pracy.

Działania te muszą być skorelowane z właściwą polityką kształcenia pośredników i doradców zawodowych - należy doprowadzić do wspólnego systemu kształcenia pracowników socjalnych, pośredników, doradców zawodowych i osób działających na rzecz niepełnosprawnych w nowo tworzonych Kolegiach Służb Społecznych (licencjaty) co umożliwi również integrację służb społecznych. W odniesieniu do szkół wyższych, kształcących doradców zawodowych (zgodnie z opracowywanym przez MGPiPS programem) minister właściwy do spraw pracy będzie wydawał zgody na kształcenie w tym zakresie.

Regulacji wymaga również zatrudnienie kadr kierowniczych powiatowych i wojewódzkich urzędów pracy. Nie ulega wątpliwości, że prawidłowa i kompetentna polityka rynku pracy wymaga stabilizacji w zatrudnieniu kadr. Dlatego też ustawa określi wymogi kwalifikacyjne kadr kierowniczych urzędów pracy (m.in. wymóg kilkuletniej pracy w publicznych służbach zatrudnienia) oraz wprowadzi system wyłaniania kierowników w systemie konkursów na okres 6 lat. Powinno to doprowadzić do stabilizacji działań publicznych służb zatrudnienia.

IV.2. Zasady odciążenia systemu publicznych służb zatrudnienia od działań stricte zabezpieczeniowych

1. wypłacanie zasiłków i świadczeń przedemerytalnych

Zasiłki i świadczenia przedemerytalne, do których prawo powstanie przed dniem wejścia w życie ustawy, zostaną przeniesione do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. W tym celu przyjęta zostanie odrębna ustawa o świadczeniach przedemerytalnych. Oznacza to zmniejszenie liczby osób obsługiwanych przez powiatowe urzędy pracy o ok. 500 tys. osób uprawnionych do tych zasiłków i świadczeń. System świadczeń przedemerytalnych nabywanych po dniu wejścia w życie ustawy powinien pozostać w dotychczasowym kształcie (przy zaostrzonych kryteriach ich nabycia) i realizowany przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

2. wypłacanie świadczeń rodzinnych

Świadczenia rodzinne dla wszystkich bezrobotnych przeniesione zostaną odrębnie w ramach ustawy o świadczeniach rodzinnych do gmin jako zadanie zlecone. Jest to pierwszy duży krok na rzecz porządkowania systemu zabezpieczenia społecznego.

3. Opłacanie ubezpieczenia zdrowotnego dla bezrobotnych bez prawa do zasiłku

Ubezpieczenie zdrowotne nie będzie uzależnione od rejestracji w urzędzie pracy. Ubezpieczenie zdrowotne otrzyma każdy obywatel, którego dochody są niższe od progu interwencji socjalnej, określonego w ustawie o pomocy społecznej, oraz nie jest ubezpieczony z innego tytułu. Rejestracja uprawnienia odbywać się będzie poprzez ośrodek pomocy społecznej lub wydział świadczeń rodzinnych.

Pomoc społeczna jest instytucją właściwą z uwagi na fakt, iż większość osób bezrobotnych bez prawa do zasiłku trafia do ośrodka pomocy społecznej. Środki na ubezpieczenie będą przekazywane z budżetu państwa bezpośrednio do Narodowego Funduszu Zdrowia ryczałtowo, według przewidywanej liczby osób i korygowane w następnym roku budżetowym.

IV.3. Struktura publicznych służb zatrudnienia i instytucji rynku pracy

1. rola gmin samorządowych

Niezależnie od tego, jak będzie w przyszłości ewoluował model instytucjonalny publicznych służb zatrudnienia, na poziomie gminy musi nastąpić wzmocnienie usług prozatrudnieniowych.

Ze względu na bliskość do obywatela oraz istniejący i funkcjonujący system pomocy społecznej najistotniejsze są dwie kwestie:

• problem aktywizacji zawodowej osób zagrożonych wykluczeniem społecznym,

• problem informacji obywatelskiej o usługach służb społecznych.

Aktywizacja zawodowa osób zagrożonych wykluczeniem społecznym może być realizowana w ramach pracy socjalnej poprzez:

• zatrudnienie socjalne - regulowane ustawą o zatrudnieniu socjalnym oraz

• przeniesienie do dyspozycji ośrodków pomocy społecznej dotychczasowych robót publicznych, które będą zapewniać krótkookresowe (do 3 miesięcy) prace aktywizujące osoby w najtrudniejszej sytuacji (redystrybucję środków prowadzić będzie dalej powiatowy urząd pracy).

• Problem informacji powinien zostać rozwiązany poprzez tworzenie sieci Gminnych Centrów Informacji, które mają udzielać obywatelom informacji o przysługujących uprawnieniach w zakresie polityki społecznej oraz stwarzać możliwość napisania podania, przejrzenia internetowej oferty zatrudnienia, pomocy doradczej - do działań tych można zaadoptować dotychczasową idee tworzenia Gminnych Centrów Informacji. Charakter konsultacyjny Centrów, będzie rozszerzony o działania filtracyjne na rzecz właściwego kierowania osób po świadczenie - zasiłek - aktywizację - zatrudnienie socjalne. Centra powinny być prowadzone przez organizacje pozarządowe lub samodzielnie przez gminy. Wskazane też będzie aby przy Centrach powstawały Kluby Pracy i Kluby Integracji Społecznej.

• Ponadto, zaproponowana zostanie instytucja umożliwiająca realizację niektórych usług służb zatrudnienia na poziomie gminnym (rejestracja, wypłacanie zasiłków itp.) na zasadzie porozumienia.

2. rola powiatów samorządowych

Do zadań samorządów powiatowych będzie należała realizacja zadań w zakresie:

• rejestracji osób bezrobotnych i osób poszukujących pracy,

• przyznawania i wypłacania zasiłków dla bezrobotnych,

• pośrednictwa pracy i poradnictwa zawodowego,

• prowadzenia klubów pracy,

• organizowania i finansowania szkoleń i wspierania kształcenia (stypendium dla absolwentów),

• organizowania i finansowania zatrudnienia subsydiowanego (prace interwencyjne, staże absolwenckie, refundacja składek na ubezpieczenia, refundacja wynagrodzeń i składek za młodocianych),

• pomocy dla bezrobotnych za pomocą innych instrumentów o charakterze wspierającym,

• udzielania wsparcia pracodawcom zamierzającym tworzyć dodatkowe miejsca pracy,

• prowadzenia monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych,

• wspierania pracodawców w realizacji strategii rozwoju kadr i rozwoju szkoleń,

• programów zwolnień monitorowanych (outplacement) - działania na rzecz osób zwalnianych w ramach zwolnień grupowych.

3. rola województw samorządowych

Do samorządu wojewódzkiego będzie należała realizacja zadań w zakresie:

• określania regionalnej polityki rynku pracy i rozwoju zasobów ludzkich w odniesieniu do polityki krajowej,

• rozdziału środków na działania aktywizujące i stymulujące rozwój zasobów ludzkich (tzn. określanie preferowanych programów, priorytetowych grup klientów oraz priorytetowych obszarów geograficznych),

• prowadzenia analiz rynku pracy i badania popytu na pracę,

• badania efektywności programów rynku pracy,

• realizacji zadań z obszaru koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (instytucja właściwa),

• świadczenia usług poradnictwa zawodowego i psychologicznego oraz wspierania działalności klubów pracy,

• opracowywania, gromadzenia i aktualizowania informacji zawodowych oraz doskonalenia i adaptacji metod i technik poradnictwa zawodowego.

Za szczególnie istotne należy uznać zadania w zakresie:

• na rzecz programowania i wykonywania działań realizowanych przy wsparciu Europejskiego Funduszu Społecznego poprzez:

• projektowanie, realizację i finansowanie programów regionalnych (lokalnych) - we współpracy z powiatami i gminami,

• realizację działań 1.2. - Perspektywy dla młodzieży i 1.3. -Przeciwdziałanie i zwalczanie długotrwałego bezrobocia, wynikających z Sektorowego Programu Operacyjnego - Rozwój Zasobów Ludzkich i Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego,

• obowiązkowe prowadzenie Regionalnych Ośrodków Szkoleniowych Europejskiego Funduszu Społecznego,

• organizowania i koordynowania rozwoju usług poradnictwa zawodowego i informacji zawodowej na terenie województwa - w tym obowiązkowe prowadzenie Centrów Informacji i Planowania Kariery Zawodowej,

• realizacji zadań z obszaru swobody przepływu osób (instytucja właściwa oraz EURES-doradztwo),

• koordynowania działań w zakresie kształcenia ustawicznego pracowników i bezrobotnych a w szczególności:

• diagnozowania potrzeb rynku pracy w zakresie kształcenia i szkolenia zawodowego,

• określania i wdrażania instrumentów służących dostosowaniu kierunków kształcenia i szkolenia zawodowego do potrzeb rynku pracy,

• prowadzenia wojewódzkiego rejestru (docelowo akredytacji) instytucji szkoleniowych ubiegających się o środki publiczne na szkolenia osób poszukujących pracy,

• prowadzenia dialogu społecznego w kwestiach polityki zatrudnienia i kształcenia ustawicznego pracowników i poszukujących pracy,

• organizowania, prowadzenia i finansowania szkolenia kadry organów zatrudnienia - w tym poprzez Kolegia Pracowników Służb Społecznych oraz poprzez formy kształcenia ustawicznego.

Ponadto, przewiduje się możliwość tworzenia, przez wojewódzkie urzędy pracy, agencji pracy tymczasowej lub agencji doradztwa personalnego jako wyodrębnionych jednostek działających na zasadach komercyjnych lub niekomercyjnych.

4. rola administracji wojewódzkiej

W ustawie o pomocy społecznej zaproponowano powstanie wojewódzkiej inspekcji socjalnej, która będzie sprawowała nadzór nad realizacją usług socjalnych w zakresie pomocy społecznej (w tym w zakresie standardów usług). Wydaje się zasadne zintegrowanie służb polityki społecznej wojewody (pomoc społeczna, rynek pracy, niepełnosprawni). Powinno to usprawnić funkcjonowanie kontrolnych działań wojewody.

Rolą wojewody w zakresie rynku pracy będzie:

• nadzór nad przyjętymi standardami usług zatrudnieniowych realizowanych przez powiaty i województwa samorządowe oraz inne instytucje rynku pracy,

• merytoryczny nadzór nad standardami kwalifikacji zawodowych kadry urzędów pracy,

• wykonywanie kontroli w zakresie przestrzegania przepisów ustawy,

• wykonywanie kontroli legalności zatrudnienia,

• wykonywanie kontroli programów regionalnych,

• wydawanie zezwoleń na zatrudnienie cudzoziemców,

• realizacja zadań organu wyższego stopnia w postępowaniu administracyjnym w sprawach dotyczących świadczeń z tytułu pozostawania bez pracy.

5. integracja służb społecznych w wymiarze poziomym i pionowym

Istotnym problemem jest doprowadzenie do zintegrowania działań różnych służb społecznych na tym samym szczeblu samorządowym, jak również skoordynowanie działań pomiędzy poszczególnymi szczeblami samorządu.

Koordynacja ta będzie realizowana poprzez:

• integrację programową - ustawa o zatrudnieniu socjalnym nakłada na gminy, powiaty i województwa opracowanie i realizację gminnej strategii integracji i polityki społecznej obejmujących konstytucyjne zadania poszczególnych szczebli samorządowych, oraz zasady konsultowania programów powiatowych z gminami, zaś wojewódzkich z powiatami. Zapisy te muszą znaleźć również odzwierciedlenie w nowej ustawie;

• integrację projektową - poprzez wbudowanie mechanizmów stymulujących uzgadnianie projektowe i finansowanie programów regionalnych i lokalnych pomiędzy województwami i powiatami;

• integrację informacyjną - poprzez zbudowanie zintegrowanego systemu informatycznego pomiędzy gminą (pomoc społeczna) a powiatem (urząd pracy) umożliwiającego skuteczny przepływ informacji o beneficjentach pomocy społecznej i instytucji rynku pracy. Działanie to będzie realizowane w ramach projektu SYRIUSZ, który zintegruje systemy PULS i POMOST. Działanie to również służy odbiurokratyzowaniu działań systemu rzędów pracy i ośrodków pomocy społecznej (ograniczy wystawianie kilkuset tysięcy zaświadczeń).

6. rola Ochotniczych Hufców Pracy

Ochotnicze Hufce Pracy specjalizując się w działaniach na rzecz młodych osób zagrożonych marginalizacją, realizują działania w zakresie kształcenia, szkoleń, wychowania przez pracę, pośrednictwa pracy, poradnictwa zawodowe. Stanowić to będzie istotne uzupełnienie systemu usług publicznych służb zatrudnienia w zakresie aktywizacji zawodowej.

Ustawa będzie przewidywała przenoszenie działań na rzecz aktywizacji młodzieży zagrożonej wykluczeniem społecznym oraz wspierania młodocianych - na struktury organizacyjne OHP jako wyspecjalizowaną jednostkę rynku pracy w tym zakresie.

7) rola ministra właściwego do spraw pracy

Do zadań ministra właściwego do spraw pracy, zgodnie z ustawą będzie należeć:

• kreowanie polityki w zakresie Europejskiej Strategii Zatrudnienia - ustalanie celów i priorytetów w sposób wiążący dla wszystkich publicznych służb zatrudnienia (Narodowy Plan Działań na rzecz Zatrudnienia); określanie narzędzi i wytyczanie wskaźników wykonania. Uprawnienia do ustalania celów, priorytetów itp. zostaną określone na podstawie delegacji ustawowej w drodze rozporządzenia;

• pełnienie funkcji przełożonego służb zatrudnienia;

• programowanie i wnioskowanie wielkości środków po konsultacji z Komitetem Koordynacyjnym, niezbędnych dla realizacji zadań państwa w zakresie aktywnej polityki zapobiegania i zwalczania bezrobocia;

• programowanie absorpcji środków Europejskiego Funduszu Społecznego, pełnienie funkcji jednostki zarządzającej i monitorującej Europejski Fundusz Społeczny;

• prowadzenie badań i analiz rynku pracy;

• określanie standardów usług zatrudnienia (pośrednictwo pracy, poradnictwo zawodowe, kluby pracy);

• określanie standardów kwalifikacji zawodowych pracowników, programów kształcenia i doskonalenia zawodowego;

• ustalanie wskaźników do planowania i podziału środków na pokrywanie kosztów administracyjnych;

• nadzór nad systemem informatycznym publicznych służb zatrudnienia i rozwój jednolitego systemu informatycznego;

• zapewnianie jednolitości stosowania prawa przez organy zatrudnienia poprzez przygotowywanie wyjaśnień o charakterze interpretacyjnym;

• realizacja zadań z obszaru koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (instytucja łącznikowa);

• realizacja zadań z obszaru swobody przepływu osób (Koordynator EURES);

• prowadzenie centralnego rejestru instytucji szkoleniowych ubiegających się o środki publiczne na szkolenie poszukujących pracy (akredytacja);

• koordynacja w zakresie opracowywania modułowych programów szkoleń zawodowych finansowanych (refundowanych) ze środków publicznych;

• prowadzenie dialogu społecznego w kwestiach zatrudnienia i szkoleń;

• prowadzenie rejestru agencji zatrudnienia;

• ustalanie klasyfikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy;

• ustalanie standardów kwalifikacji zawodowych dla zawodów występujących w Klasyfikacji Zawodów i prowadzenie baz danych o standardach;

• określanie instrumentów stymulujących rozwój kształcenia ustawicznego w odniesieniu do poszukujących pracy, pracowników i pracodawców;

• tworzenie centralnej bazy informacji zawodowej;

• tworzenie i upowszechnianie narzędzi i metod dla potrzeb poradnictwa zawodowego i klubów pracy (w tym metod diagnostyki psychologicznej).

IV.4. Finansowanie służb zatrudnienia

1. Przeniesienie finansowania powiatowych i wojewódzkich urzędów pracy do samorządów

W budżecie państwa na rok 2003 przewidziano na funkcjonowanie urzędów pracy 377,5 mln. zł. Środki te zgodnie z projektowaną reformą finansów samorządowych zostaną przeniesione do dochodów własnych samorządów powiatowych i wojewódzkich. Nie ulega wątpliwości, że kierunek ten jest konsekwencją zmian ustrojowych po 1999 r.

Należy doprowadzić do sytuacji aby w momencie przekazania zadań w zakresie utrzymania i finansowania urzędów pracy zwiększyć tę kwotę o ok. 20%.

2. Stymulowanie odpowiedniego ilościowo i jakościowo, zatrudnienia pośredników pracy i doradców zawodowych przez powiaty

Ustawa powinna zakończyć praktykę zatrudniania pracowników w powiatowych urzędach pracy poprzez subsydiowane formy Funduszu Pracy.

W zamian określone zostaną zasady wynagradzania i refundowania wynagrodzeń (ze środków Funduszu Pracy) pośredników pracy, doradców zawodowych i EURES-doradców.

Działanie to w połączeniu z nałożonymi standardami kwalifikacyjnymi, powinno stymulować napływ do urzędów pracy odpowiedniej i pożądanej kadry pracowników, którzy zajmują się promocją zatrudnienia. Będzie też stymulowało powiaty do zwiększania zatrudnienia tych pracowników, co powinno doprowadzić do poprawy efektywności funkcjonowania urzędów pracy.

Jednocześnie powinien zostać wprowadzony od 2005 r. zakaz zatrudnienia w urzędach pracy pracowników w ramach prac interwencyjnych i robót publicznych.

• finansowanie specjalistycznych instytucji wojewódzkich ze środków Funduszu Pracy

Przewiduje się finansowanie ze środków Funduszu Pracy istotnych dla rynku pracy kosztów osobowych (całości lub części) funkcjonowania:

• Centrów Informacji i Planowania Kariery Zawodowej (doradcy zawodowi),

• Regionalnych Ośrodków Szkoleniowych Europejskiego Funduszu Społecznego (osoby zajmujące się przygotowaniem programów i trenerzy- to zadanie przy merytorycznym wsparciu Krajowego Ośrodka Szkoleniowego Europejskiego Funduszu Szkoleniowego.

IV.5. Instrumenty i usługi rynku pracy

Ustawa powinna jasno określać preferencje ustawodawcy w kreowaniu aktywności na rynku pracy. Ustawa podzieli formy wsparcia na:

1) Podstawowe usługi rynku pracy

Do podstawowych usług na rynku pracy należy zaliczyć:

• pośrednictwo pracy - rozumiane jako pomoc w podjęciu zatrudnienia w oparciu o umowę o pracę, umowy o pracę nakładczą, umowę cywilno-prawną;

• poradnictwo zawodowe, informację zawodową i prowadzenie klubów pracy;

• organizowanie i finansowanie szkoleń oraz wspierania kształcenia bezrobotnych, poszukujących pracy i zagrożonych utratą pracy;

• organizowanie i finansowanie zatrudnienia wspieranego (prace interwencyjne, staże absolwenckie, refundacja składki ubezpieczeniowej);

• zatrudnienie socjalne (uczestnictwo w Centrum Integracji Społecznej, roboty publiczne);

• pożyczki na rozpoczęcie własnej działalności gospodarczej w tym na tworzenie spółdzielni pracy.

2) Instrumenty wspierające korzystanie z usług

• wspieranie mobilności (pokrywanie przez pewien okres części kosztów np. przejazdów dla bezrobotnych podejmujących zatrudnienie poza miejscem stałego zamieszkania - dotyczyć to może także osób decydujących się na podjęcie pracy wymagającej dojazdów codziennych do pracy na znaczne odległości, a tym samym ponoszących znaczne wydatki na przejazd);

• rotacyjne mieszkania socjalne dla poszukujących pracy - przy zmianie miejsca zamieszkania (stworzenie przez gminy puli mieszkań socjalnych, gdzie koszty czynszu i część kosztów eksploatacji refundowałaby jednostka kierująca do nowej pracy - w przypadku skierowania do pracy poza miejscem stałego zamieszkania; np. przez 12 miesięcy);

• pokrywanie części kosztów z tytułu opłat ponoszonych za korzystanie z placówek opiekuńczych dla osób samotnie wychowujących dzieci przez okres pierwszych 12 miesięcy trwania zatrudnienia (100% kosztów - w przypadku podjęcia pracy poza miejscem stałego zamieszkania);

• pomoc w podejmowaniu działalności na własny rachunek (zwłaszcza refundacje części kosztów poniesionych na konsultacje i doradztwo dotyczące podejmowanej działalności);

• koszty dojazdu na zajęcia szkoleniowe i z zakresu poszukiwania pracy oraz w celu uzyskania porady u doradcy zawodowego w Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej;

• koszty badań psychologicznych w przypadku, gdy zatrudnienie wymaga specjalistycznej opinii ze względu na szczególne wymagania zawodowe.

3. Projekty lokalne

Projekty lokalne tworzone przez powiatowe urzędy pracy samodzielnie lub we współpracy z gminami, mogą stanowić działania autonomiczne lub element programów regionalnych. Stanowią one zespół działań łączących podstawowe usługi rynku pracy oraz instrumenty wspierające korzystanie z usług.

4. Programy regionalne

Programy regionalne będą realizowane przez wojewódzkie urzędy pracy samodzielnie lub we współpracy z powiatami. Programy (na podstawie delegacji ustawowych) tworzone jak montaż specjalnych usług i instrumentów określonych dla województw w drodze rozporządzenia, oraz podstawowych usług oraz instrumentów rynku pracy realizowanych przez powiatowe urzędy pracy. Programy realizowane będą przy zasadzie partnerstwa, czyli jak najszerszego udziału partnerów społecznych w przygotowaniu programu oraz udziału w jego realizacji.

Programy będą podstawą do absorpcji środków Europejskiego Funduszu Społecznego będą programy realizowane w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich oraz Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego.

Tworzenie programów regionalnych, procedury ich przygotowania, oraz procedury przeznaczania środków, w tym, w systemie przetargów i konkursów zostaną określone w drodze rozporządzenia.

5. Gminy zagrożone szczególnie wysokim bezrobociem strukturalnym

Ustawa zlikwiduje pojęcie gmin szczególnie zagrożonych wysokim bezrobociem strukturalnym. Wykaz gmin obejmuje obecnie 1/3 powiatów. Instrumenty funkcjonujące w gminach zostaną rozszerzone na cały kraj lub ulegną likwidacji.

6. Formy wsparcia ukierunkowane na tworzenie, utrzymanie i rozwój miejsc pracy przez pracodawców

Celem ograniczenia zwolnień pracowników oraz pomocy pracownikom w trakcie zwalniania z przyczyn ekonomicznych realizowane będą usługi:

• szkolenie pracowników - zmiana kwalifikacji celem niedopuszczenia do zwolnień i szkolenia w okresie wypowiedzenia oraz przewidzianych do zwolnień grupowych,

• programy zwolnień monitorowanych (outplacement) (działania w przypadku dokonywania zwolnień grupowych),

• refundowanie części kosztów poniesionych na wyposażenie (doposażenie) stanowiska pracy dla osób skierowanych, pod warunkiem ich zatrudniania przez określony czas,

• programy prac rotacyjnych,

• szkolenie osób poszukujących pracy pod potrzeby inwestora.

Szczególnym instrumentem ukierunkowanym na tworzenie, utrzymanie i rozwój miejsc pracy przez pracodawców jest instytucja Pracowniczego Funduszu Szkoleniowego.

W tym celu ustawa określi zasady tworzenia i funkcjonowania Pracowniczego Funduszu Szkoleniowego jako instrumentu zwiększania udziału pracowników w kształceniu i doskonaleniu ustawicznym, w szczególności sprzyjającemu:

• podnoszeniu poziomu wykształcenia ogólnego i zawodowego pracowników,

• uzyskaniu lub doskonaleniu kwalifikacji pracowników, przydatnych w pracy zawodowej, w tym kwalifikacji językowych oraz związanych z zastosowaniem nowoczesnych technologii informacji i telekomunikacji.

Pracowniczy Fundusz Szkoleniowy będzie tworzony fakultatywnie ze środków pracodawcy, pracownika. W określonych przypadkach wspierany byłby ze środków Funduszu Pracy.

Dodatkowo pracownik może wpłacić własną składkę na Indywidualne Konto Szkoleniowe, wydzielone w ramach tego Funduszu, w wysokości ustalanej w regulaminie Konta. O kwotę wniesioną przez pracownika zmniejszy się jego podatek dochodowy.

Szkolenia realizowane ze środków Pracowniczego Funduszu Szkoleniowego realizowane są według Zakładowego Planu Szkoleń uzgadnianego z pracownikami.

Dodatkowym instrumentem wspierającym szkolenie ustawiczne jest wprowadzenie możliwości udzielenia przez pracodawcę dodatkowego 10 dniowego płatnego urlopu szkoleniowego realizowanego w okresie 3 lat, o ile szkolenie jest zgodne z potrzebami firmy. W przypadku gdy pracodawca przyzna urlop szkoleniowy pracownikowi w wymiarze co najmniej 20 dni, ma prawo zatrudnić pracownika na zastępstwo finansowanego ze środków Funduszu Pracy.

7. Zasady finansowania aktywizacji zawodowej

Ustawa określi zasady finansowania (maksymalne kwoty) poszczególnych usług i instrumentów zgodnie z zasadami przepisów o pomocy publicznej umożliwiając jednak urzędom pracy elastyczne finansowanie działań aktywizujących na rynku pracy.

IV.6. Świadczenia na rzecz bezrobotnych

Ustawa nie dokona istotnych zmian w zakresie definicji bezrobotnego. Zasiłek dla bezrobotnych powinien nadal przysługiwać po udokumentowaniu 365 dni zatrudnienia w okresie ostatnich 18 miesięcy.

Status bezrobotnego otrzymuje się po 30 dniach od dnia zarejestrowania. Do tego czasu osoba zarejestrowana posiada status osoby poszukującej pracy.

W celu wzmocnienia motywacyjnej funkcji zasiłku bezrobotnych proponuje się:

• W pierwszych 30 dniach po rejestracji osoby, która zgłosiła się do urzędu pracy będzie przysługiwało świadczenie aktywizujące. Świadczenie to będzie przysługiwało w wysokości 50% najniższego wynagrodzenia i nie będzie zaliczane do uprawnień pracowniczych. W okresie wypłacania świadczenia, urząd pracy ma obowiązek przedstawić bezrobotnemu co najmniej jedną ofertę pracy lub zaproponować inną formę aktywizacji zawodowej, zaś bezrobotny musi wykazać swoją aktywność w poszukiwaniu pracy.

Status bezrobotnego i zasiłek dla bezrobotnych przysługiwać będzie po 30 dniu od dnia zarejestrowania.

Proponuje się ponadto:

• wprowadzenie zależności pomiędzy długością stażu pracy poprzedzającego utratę pracy a okresem pobierania zasiłku: od 1 roku do 10 lat - 6 miesięcy, powyżej 10 lat - 12 miesięcy (stosowana dotychczas zależność pomiędzy stopą bezrobocia a okresem pobierania zasiłku nie znajduje uzasadnienia; proponowana zasada wynika z uzależnienia czasu pobierania świadczenia od czasu, za który odprowadzana była składka na Fundusz Pracy - analogicznie do systemu ubezpieczeniowego),

• wprowadzenie zależności pomiędzy czasem pobierania zasiłku a jego wysokością - malejąca wysokość zasiłku: 70% minimalnego wynagrodzenia przez pierwsze trzy miesiące, 60% - następne trzy i 50% do końca okresu pobierania,

W celu zaktywizowania bezrobotnych przewiduje się możliwość połączenia pracy i zasiłku w taki sposób, że bezrobotny podejmujący zatrudnienie na okres nie krótszy niż 6 miesięcy będzie miał prawo do świadczenia wyrównawczego w wysokości 50% zasiłku przez okres 3 miesięcy. Bezrobotny podejmujący zatrudnienie na okres nie krótszy niż 12 miesięcy będzie miał prawo do świadczenia wyrównawczego w wysokości 50% zasiłku przez okres 6 miesięcy. W tym przypadku ważniejszy niż wydatkowana kwota jest efekt zatrudnieniowy.

W ustawie zostanie zaproponowana będzie również poszerzona definicja „odpowiedniego zatrudnienia”, która powinna obejmować nie tylko zatrudnienie na podstawie stosunku pracy (stosunku służbowego, pracy nakładczej) ale również zatrudnienie na podstawie umów cywilno-prawnych, o ile umowy te będą objęte ubezpieczeniem społecznym.

IV.7. Partnerzy na rynku pracy

Proponuje się aby współpraca partnerów na rynku pracy przy zachowaniu procedur konsultacyjnych ukierunkowana była w stronę aktywnego udziału partnerów społecznym w działaniach państwa na rynku pracy.

1. Poszerzenie możliwości wykonywania usług zatrudnieniowych poprzez sektor pozarządowy i organizacje partnerów społecznych

System publicznych służb zatrudnienia powinien zostać wsparty poprzez możliwość zlecania usług zatrudnieniowych realizowanych przez publiczne służby zatrudnienia - organizacjom pożytku publicznego oraz organizacjom związków zawodowych, na podobnych zasadach jak w ustawie o działalności pożytku publicznego i wolontariacie. Organizacje związków zawodowych w przypadku realizowania usług zatrudnieniowych mogłyby otrzymać uprawnienia podobne do organizacji pożytku publicznego.

Oznaczałoby to możliwość poszerzenia społecznej bazy instytucji rynku pracy - współodpowiedzialność partnerów społecznych jak również obniżanie kosztów.

2) Dialog społeczny na rynku pracy

W ustawie przyjmuje się częściowe utrzymanie osobnych instytucji dialogu społecznego dla rynku pracy, częściowe zaś wkomponowanie w inne struktury dialogu społecznego.

Na poziomie krajowym przewiduje się utrzymanie Naczelnej Rady Zatrudnienia funkcjonującej przy przełożonym służb zatrudnienia. Rada byłaby ciałem konsultacyjno - doradczym w zakresie polityki zatrudnienia i edukacji ustawicznej.

Na poziomie wojewódzkim przewiduje się aby dotychczasowe kompetencje wojewódzkich rad zatrudnienia otrzymały wojewódzkie komisje dialogu społecznego. Propozycja ta uwarunkowana jest potrzebą wzmocnienia roli wojewódzkich komisji dialogu społecznego w działaniach na regionalnym rynku pracy.

W stosunku do powiatowych rad zatrudnienia, proponowane jest wkomponowanie ich dotychczasowych działań w odpowiednie instytucje organów samorządu powiatowego (komisje rady powiatu) przy ustawowym zagwarantowaniu udziału partnerów społecznych i przedstawicieli gmin.

IV.8. Fundusz Pracy i udział Europejskiego Funduszu Społecznego

1. zadłużenie Funduszu Pracy

Według stanu na dzień 1.01.2004 r. Fundusz Pracy posiadał będzie zadłużenie wobec banków z tytułu zaciągniętych kredytów w kwocie ok. 3,1 mld zł. Nie ulega wątpliwości, że kredyt, który zbliża się do poziomu wysokości dotacji budżetowej stanowi olbrzymie obciążenie dla funkcjonowania Funduszu Pracy. Należy zatem doprowadzić do sytuacji, w której Fundusz przy zaangażowaniu budżetu państwa zostanie oddłużony do 2007 r.

2. stymulowanie zachowań powiatów przez premiowanie większymi środkami na aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu za większą aktywność i płynność na rynku pracy

Środki na aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu dzielone są obecnie na powiaty według kryteriów preferujących poziom i stopę bezrobocia. Sytuacja ta powoduje, iż nie tworzy to bodźców do weryfikowania gotowości bezrobotnych do podjęcia pracy i bieżącej liczby osób poszukujących pracy.

Należy od 2004 r. zdecydowanie przesunąć ciężar na wskaźnik płynności bezrobotnych. Ten wskaźnik jest już przewidziany ustawą, ale powinien być wzmocniony w taki sposób aby promował aktywność służb zatrudnienia na rzecz płynności a nie utrzymywania stanu bezrobocia.

3. reforma podziału Funduszu Pracy na powiaty i województwa w związku z udziałem Europejskiego Funduszu Społecznego

W związku z wejściem Polski w struktury Unii Europejskiej, absorpcją Europejskiego Funduszu Społecznego i roli wojewódzkich urzędów pracy przewiduje się następujące zasady finansowania aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu:

• 30% środków na aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu otrzymają wojewódzkie urzędy pracy na realizację programów regionalnych rynku pracy związane z dofinansowaniem ze środków EFS.

• 60% środków na aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu otrzymają powiatowe urzędy pracy na aktywizację zawodową bezrobotnych, poszukujących pracy i młodocianych - z czego część na programy w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego - Rozwój Zasobów Ludzkich.

• 10% środków na aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu zatrzyma minister właściwy do spraw pracy jako rezerwę na nieprzewidziane działania lub udział ministra w programach regionalnych w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich.

Programy regionalne (lokalne) realizowane przez wojewódzkie urzędy pracy powinny być współfinansowane ze środków powiatowych. Przewiduje się, że co najmniej 30% środków powiatowych przeznaczonych zostanie na udział powiatów w programach regionalnych dofinansowanych z Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego - Rozwój Zasobów Ludzkich. Samorząd powiatowy współpracując z samorządem wojewódzkim przygotowuje wspólnie program regionalny (lokalny).

W przypadku gdy samorząd powiatowy nie zechce wziąć udziału w programach realizowanych przez wojewódzki urząd pracy, limit dla powiatu zostanie zmniejszony o 20% a kwota pomniejszenia zostaje przekazana do dyspozycji wojewódzkiego urzędu pracy. Decyzja o przystąpieniu do programu zostanie zadeklarowany przez podziałem limitu na powiaty i województwa.

W przypadku gdy w programie samorządu wojewódzkiego nie bierze udziału co najmniej 50% powiatów z terenu objętego zakresem działania programu regionalnego (lokalnego), program nie otrzyma wsparcia z rezerwy ministra właściwego do spraw pracy.

IV.9. Cudzoziemcy

Proponuje się pozostawienie konieczności uzyskania zezwolenia na zatrudnienie cudzoziemca. Oczywiście zasady te nie będą stosowane w stosunku do obywateli państwo członkowskich Unii Europejskiej od dnia przystąpienia Polski do UE, w związku z czym będzie istniała konieczność odpowiedniego odmiennego ujęcia sytuacji niektórych cudzoziemców od dnia wstąpienia do UE . Ponadto w ustawie nastąpi:

• dookreślenie wskazanego w art. 50 ust. 8 kryterium oceny rynku pracy, zwłaszcza iż nowelizowana obecnie ustawa o cudzoziemcach zakłada obligatoryjnie przyznanie zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony każdemu cudzoziemcowi posiadającemu przyrzeczenie wydania zezwolenia na pracę. Uszczegółowienie to powinno odnosić się np. do weryfikacji podmiotu w zakresie jego przydatności na rynku pracy (zwłaszcza podmiotów zagranicznych), tak aby tworzyć bariery tworzenia firm mających na celu jedynie przesłankę otrzymania przez cudzoziemca zezwolenia na pobyt;

• wprowadzenie przepisów umożliwiających cofnięcie wydanych decyzji w przypadku stwierdzenia przez organ nowych okoliczności, np. braku podmiotu pod wskazanym adresem, stwierdzenia przedstawienia fałszywych załączników do wniosku itp. Unieważnienie decyzji jest obecnie możliwe na gruncie przepisów kpa, jednak wskazane jest określenie ich także w przepisach o zatrudnieniu;

• określenie podstawy upoważnienia do wydania przez wojewodę kryteriów wydawania przyrzeczeń i zezwoleń na pracę cudzoziemców. Obecny brak takiego upoważnienia powoduje, iż kryteria te wydawane są w różnych formach prawnych co kwestionowane jest niekiedy w trybie odwoławczym od decyzji.

Koszty dla budżetu państwa

Wprowadzenie ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy nie powoduje dodatkowych kosztów dla budżetu państwa poza instytucją prowadzenia Pracowniczego Funduszu Szkoleniowego. Jednak mechanizm wpłat na Fundusz przy jednoczesnym odejściu od dotychczasowej ulgi na dokształcanie w wysokości 19% nie zwiększą wydatków budżetu państwa.

Dodatkowych nakładów wymagają:

• zwiększenie kwoty bazowej dla urzędów pracy w związku z nową ustawą o dochodach jednostek samorządu terytorialnego,

• oddłużenie Funduszu Pracy.

Harmonogram prac nad ustawą

• 3 czerwca 2003 r. - skierowanie założeń ustawy do konsultacji z partnerami społecznymi, samorządami terytorialnymi oraz urzędami pracy.

• 3 czerwca 2003 r. - skierowanie założeń ustawy do konsultacji wewnątrzresortowej.

• 30 czerwiec 2003 r. - zakończenie konsultacji założeń projektu ustawy

• 30 sierpnia 2003 r. - przygotowanie projektu ustawy i skierowanie do konsultacji

• 30 września 2003 r.- zakończenie konsultacji i skierowanie projektu ustawy pod obrady rządu a następnie parlamentu.

• Październik - grudzień 2003 r. - prace parlamentarne nad ustawą.

• 1 stycznia 2004 r. wejście ustawy w życie.

Wszystkie dane pochodzą z: Departament Rynku Pracy MGPiPS, Instytucjonalna obsługa rynku pracy w 2002 r., Warszawa, kwiecień 2003 r.

Związek Powiatów Polskich, Raport dotyczący warunków funkcjonowania powiatowych urzędów pracy w 2001 r., marzec 2002 r.

20

27

---