Botanika leśna z dendrologią

WYKŁAD 1

Lasy to 1/3 powierzchni lądu.

Najbardziej lesiste kraje Europy : Finlandia, Szwecja, Słowienia, Estonia

Najmniej lesiste kraje Europy: Islandia, Irlandia, Wielka Brytania, Holandia

Polska:

Najbardziej lesiste województwa to : lubuskie, podkarpackie, pomorskie

Najmniej lesiste: łódzkie, mazowieckie, lubelskie

Istnieje ustawa o lasach pochodząca z 1991 roku.

Biel - przewodzi wodę z solami Twardziel- zaczopowany nie przewodzi

Specyfika roślin drzewiastych :

Wyniesienie aparatu asymilacyjnego

- genetyczny przymus do pięcia się w górę

- gdy są w zwarciu są strzeliste, a gdy są swobodne są rozłożyste o obfitej koronie

Relacje allometryczne (wyprzedzanie lub nienadążanie narządu za wzrostem reszty ciała)

- allometria wyraża ilościowe związki między poszczególnymi częściami żywych organizmów

- poszczególne części drzewa są powiązane ze sobą w sposób funkcjonalny

Wzrost drzewa

- polega na dobudowywaniu segmentów

- wzrost na wysokość : potrzeba uzyskania odpowiedniej ilości światła, ograniczenia wzrostu

- transport wodny : im wyższe drzewo tym trudniej wynieść mu wodę do korony, prawdopodobnie maxiumum wysokości to 120 metrów

- susza : mała ilość opadów lub utrudnienia w pobieraniu wody

Największe drzewa ( gatunki) świata:

- największe osiągnęło 117, 5 m

- korona chroni je przed częstymi pożarami

- rosną max 50 km od oceanu

- do rozwoju potrzeba jest dużo wody którą otrzymają również z częstych lokalnych mgieł

- endemit

Eucalyptus vegnans : 90 m wysokości

Sequoiadendron giganeum ( mamutowiec olbrzymi) en. Sequoia

- najpotężniejsze pod względem masy

- 80 m wysokości

- kiełkuje dobrze tylko na pogorzelisku ( zgliszcze; miejsce po pożarze, resztki spalonego terenu lub budynku)

Populus tremuloides

- przeżywają pożar dzięki odroślą, które są głębokie w gruncie, po pożarze odbijają się z ziemi

- jeden osobnik może zająć powierzchnie kilkuset hektarów

- wyglądają jak różne drzewa ale genetycznie to jeden osobnik

Najstarsze ( długowieczne) gatunki drzew :

Pinus longera

- duże temperatury latem i bardzo niskie zimą to jej środowisko

- suchy teren

- może być częściowo obumarłe

- nawet 4600 lat

- brak patogenów ( grzybów, owadów) ze względu na surowy dla nich klimat

Fitzroya cupressoides

- 3622 lat

Seqroiadendron gigantem

- 3220 lat

Botanika leśna z dendrologią

Wykład II

Czas utrzymania aparatu asymilacyjnego

Rozmieszczenie listowia w koronie drzewa

Autonomia gałęzi

Architektura koron i drzew

Wskaźnik powierzchni liściowej (LAI)

Dynamika

1. Czas utrzymania aparatu asymilacyjnego

Jedne drzewa utrzymują aparat asymilacyjny inne je zrzucają (liście, igły)

Okresem spoczynkowym jest zima. Jedne rośliny potrafią w zimie utrzymać swój aparat inne nie. Na początku się rozkłada chlorofil, barwnik który widać jako kolor zielony. Czynniki które ograniczają fotosyntezę to : niska temperatura, mała długość dnia oraz małe natężenie promieniowanie słoneczne. W okolicach Krakowa okres wegetacyjny wynosi : 220 dni. Jodła 9 lat utrzymuje aparat asymilacyjny. Igły które żyją w cieniu żyją dłużej niż te które żyją w słońcu. Na początku liście pojawiają się na dolnych gałęziach i te też szybciej spadają. Liście na wierzchołku wyrastają później i też później spadają. Słońce jest szkodliwe dla wszystkich organizmów żywych.

2. Rozmieszczenie listowia w koronie drzewa

Udział igliwia z poszczególnych lat : Na wierzchołku jest najwięcej tegorocznych, im niżej schodząc ku ziemi jest więcej igieł z poprzednich lat. Im więcej wody tym igły są dłuższe. Im są większe tym więcej tracą wody. Młody aparat asymilacyjny jest bardziej wydajny, wytwarza więcej igieł, jest o wiele bardziej wydajny. Najbardziej jest wydajny gdy na żyzne i sprzyjające środowisko.

Igły tegoroczne 40 % całego igliwia. Jednoroczne wzrosły, dwu i trzyletnie zmalały. ( sosna zwyczajna rosnąca w Skandynawii)

Jesienią jest wycofywanie chlorofilu i dlatego tez tracą swój kolor.

3. Autonomia gałęzi

Gałęzie podcina się na dole bo są w cieniu, są traktowane jako pasożytnicze. Pobierają one czynniki asymilacyjne. Okazuje się, że jest to nie prawda. Z dobrze oświetlonych gałęzi asymilaty są przekazywane do gałęzi znajdujących się w cieniu. Drzewo jest układem hydraulicznym. Naczynia i cewki mają przekrój bardzo mały. Drzewa muszą mieć określoną powierzchnią do przewodzenia wody. Drzewa dobudowuje dlatego nowe słoje. Korzenie pobierają wodę i naczyniem czyli układem przewodzącym woda dostaje się do liści.

Gdy liście lub igły obumierają naczynia nie mają połączenia z żadnym liściem lecz nie obumierają, są one nieczynne. Tzw. Pipe model.

Model Leonarda da Vinci : G=g1+g2+g3…

Drzewa reagują na nacisk w zimę. Mechanizm reakcji który był podjęty kilka miesięcy wcześniej. Np. w zimie wygięto niektórym drzewom gałęzie co wpłynęło na ich wzrost chociaż w sezonie zimowych drzewa nie rosną.

Gatunki różną się pod względem rozmieszczenia układu asymilacyjnego. W warunkach silnego oświetlenia liście lub igły u wszystkich gatunków częściowo się zacienają.

Tylko niektóre gatunki mają zdolność całkowitego unikania samo zacieniania w małej intensywności światła. Gatunki te nazywamy cieni wytrzymałymi albo cienioznośnymi. Gatunki, które nie mają takiej zdolności to rośliny światłożądne.

Koncepcja H.Horna - zajmował się rozmieszczeniem liści drzew. Klasa pierwsza to wielowarstwowe a druga jednowarstwowe. ( gdy przez okap lasu przechodzi światło)

Fagus grandifolia ( góra więcej warstw, gdzie jest pełne nasłonecznienie zaś w cieniu jest mało warstw)

4. Architektura koron i drzew

Kształt liści jest również zmienny w różnych warunkach świetlnych. Liście w cieniu przyjmują bardziej kształty geometryczne niż liście znajdujące się w słońcu. Liście duże tracą więcej wody, dlatego te u samej góry korony liście mają mała powierzchnię bo nie mają w ten sposób problemów z przegrzewaniem.

Sekwoja ma bardzo dużą zmienność aparatu asymilacyjnego.

Drzewa iglaste mają węższe korony i krótsze gałęzie. Wykształcają wyrażany pień.

Korona się rozrasta a potem przestaje. W przypadku liściastych ciągle korona się rozrasta.

Drzewa liściaste mają potężne korony i bardzo grube konary.

5. Wskaźnik powierzchni listowia LAI

LEAF AREA INDEX

Wartość LAI to suma wszystkich liści w zbiorowisku czyli drzewostanie podzielona przez powierzchnię zajmowaną przez zbiorowisko czyli drzewostan.

W przypadku roślin iglastych LAI określany jest jako sumę igieł lub łusek podzieloną przez dwie.

6. Dynamika

Wskaźnik LAI zmienia się w ciągu sezonu. Zmiany wskaźnika LAI u drzew o liściach sezonowych są bardzo gwałtowne a u drzew o stałych aparacie jest płynne. Igły od maja do sierpnia rosną, aż osiągną swoje maksimum. Wahania mieszczą się w w 25-30 %.

Model Kikuzawy

Rośliny wielosezonowe i jednosezonowe.

Botanika wykład III

Temperatura:

Drzewa liściaste nie tolerują temperatury poniżej 40 stopni (zazwyczaj, bo są wyjątki). Generalnie drzewa liściaste wykorzystują wyższe temperatury. Iglaste rozwijają się lepiej w temperaturach niskich i tolerują większe opady. Mniej wykorzystują temperatury optymalne. Liście duże muszą marnować dużo wody do transpiracji. Drzewa które tracą liście nie tolerują miesięcy zimowych, tracą on dużą część sezonu.

Lasy liściaste zrzucające liście na zimę : Europa w tym Polska, większa część Chin, Japonia, Mandżuria, wschodnia część USA. W Polsce mamy 40 gatunków rodzimych drzew ( lista gatunków drzew rodzimych dla Polski). Zdecydowanie więcej jest drzew liściastych. Liść im starszy jest coraz mniej wydajny.

1. Lasy tropikalne- liście w porze suchej obumierają lub zmniejszają wydajność fotosyntezy

2. Klimat Polski - na Suwałkach okres wegetacyjny trwa 250 dni, w porze chłodnej fotosynteza jest niemożliwa

3. Klimat syberyjski - przewaga sezonu gdzie liście są niezdolne do fotosyntezy

Skład gatunkowy lasów w Polsce w 1995 roku:

Sosna pospolita, świerk pospolity, dąb szypułkowy, brzoza.

Za takie rozłożenie lasów odpowiada człowiek. W Polsce i w Czechach lasy są bardzo podobne w Czechach jednak dominuje świerk w Polsce sosna. Diagramy składu gatunkowego w warunkach gospodarczych i w warunkach naturalnych znacznie różnią się od siebie. Jeśli Czechy były nie zamieszkałe najwięcej byłoby gatunku Fagus. Większość lasów jednak zostało wykorzystane pod teren na siedliska ludzi. Zostawiono lasy iglaste bo były one w surowym klimacie, czy też były trudno dostępne, rosnące na piaskach. W Polsce sosna i świerk są sadzone bo stosunkowo szybko uzyskuje się z nich drewno. W przypadku Słowacji nie ma przewagi gatunków iglastych.

ŚWIERKI :

Zasięg rodzaju picea : jest rozmieszczony na półkuli północnej, na południ nie ma nic. Azja, Europa i Ameryka Północna. Ma określone wymagania klimatyczne.

Picea abies w Europie : granica urywa się na Uralu, północnej granicy lasu oraz w środkowej Europie. W Czechach ponad 50 %, część Słowacji ( Karpaty). Na Kaszubach świerk posadzono i świetnie tam rośnie. Widocznie samoistnie tam nie dotarł, na pewno nie jest to wina klimatu.

Picea obovata, picea glaca ( zlokalizowany w USA, Kanadzie i na Alasce, czyli lasy borealne Ameryki Północnej), Picea engelmannii ( jest to gatunek górski, występuje w górach Skalistych, na południu klimat jest cieplejszy niż na północy więc na południu występuje znacznie mniej tego gatunku ponieważ świerk ten pojawia się w wyższych partiach gór).

Świerk sitkajski jest to największy ze świerków - wybrzeże Kanady, łagodzący wpływ oceanu. Wielka Brytania i Irlandia.

Picea sitchenisis - drzewo rośnie w warunkach przy morzu lub oceanie, te drzewa są zasolone.

JODŁY :

Są mało rozprzestrzenione w Europie, bardzo dobrze znosi zacienienie. Dochodzi do bardzo dużych wyrskości, lecz zajmuje pas środkowy - jodła pospolita.

Abies grandis, abies condolor. Grandis ma bardzo długie igły.

Abies alba- wierzchołek jest spłaszczony, tzw. Bocianie gniazdo. U jodły szyszki są skierowane ku górze nie tak jak u świerka ku dołowi. Po dojrzeniu rozpadają się i pozostaje trzpień. Igły z reguły są płaskie, tępo zakończone. W górnej części pędów zaostrzone. W Polsce jodła ta występuje w szczególności na południu. Na Pomorzu rośnie ale została tam posadzona, nie rosła tam wcześniej ponieważ nie była prawdopodobnie przejść przez pas niziny. W Polsce wyjątkowo jodła występuje na niżu, zawsze występuje w górach lub na terenach wyżynnych. Bardzo szybko się odnawia. Nie ma w Europie miejsca gdzie jodła występuje w ponad 50 %. Inaczej jest w przypadku świerku.

SOSNY :

Pinus bank siana

Pinus lambertiana- sosna cukrowa, największa spośród sosen, szyszka do 30 cm długości, jest pięcioigielna.

Pinus ponderosa -sosna żółta, zachowuje dominację wierzchołkową nawet jeśli rośnie sama.

Pinus aristata- najstarsze drzewo

Pinus coulteri - ma największe szyszki, ma wyrostki kolczaste, są bardzo niebiespieczne.

Pinus palustris - jedne z najdłuższych igieł

Pinus sylvestris- królowa lasów Polski, jej zasięg to cała Euro-Azja. Najwięcej sosen występuje : ziemia lubuska, kujawsko pomorskie, północne Mazowsze, najmniej góry. Na Warmii również jest bardzo mało.

Pinus cembra- występuje w naturze w Polsce, występuje w rejonie Morskiego Oka. Ma optimum fotosyntezy przy +10 stopniach. Szyszka jest prawie kulista i ma duże masywne nasiona, łuski.

BOTANIKA WYKŁAD 4

Globalny zasięg rodzaju taxus.

Daleko na północy, południowa Skandynawia, półwysep Labrador, Japonia, Europa ( taxus baccata).

Taxus canadensis - nie wysoki krzew, podobny do naszego cisa, występuje w Ameryce Północnej. Taxus brevifolia- rozmieszczenie - Kolumbia Brytyjska, Kalifornia, przerwa na suchych terenach.

Cisy są cieniolubne, nie lubią dużych temperatur, woli chłodniejsze środowisko.

Taxus baccata - cis pospolity , wcale nie występuje często, jest bardzo chroniony, cis podobno był kiedyś wykorzystany na łuki, świetnie rośnie w cieniu , jednak, żeby zakwitnąć i zaowocować potrzebuje światła. W lasach państwowych cis jest ostatnio często wprowadzany. Cis jest drzewem długowiecznym ( jeden z najstarszych występuje w Anglii). Trudno jest określić wiek cisa, ponieważ w korze robi się dziupla. Jest jednym z gatunków który przekracza 1000 lat. Cis jest trujący ( owoce, drzewo). Nasiona są w osnówkach. Cis jest rozdzielnopłciowy. W Polsce najczęściej występuje : południowa część kraju, na wschodzie niewiele, w Puszczy Białowieskiej jest stanowisko, środkowa Polska mało.

Larix - modrzewie.

Gubią aparat asymilacyjny. Półkula północna, wyspy zasięgowe : w Himalajach, w Alpach, Góry Skaliste. Modrzewie na polarnej granicy lasu : Półwysep Tajmir, Syberia.

Modrzew syberyjski, modrzew dahurica ( Chiny, Mongolia).

Larix decidua - modrzew europejski , duże drzewo, większe niż azjatyckie, może przekraczać 40 m, szybko rośnie, bardzo gruba kora, odporny na niskie temperatury, zrzucają igły. Naturalne środowisko : Alpy. W Europie występuje w Alpach, Karpaty, Sudety. Jest to naturalny składnik naszych lasów. W Polsce występuje : południowa Polska ( Góry świętokrzyskie, wyżyna krakowsko- częstochowska). Modrzew potrzebuje otwartej powierzchni. Pyłki kiedyś : Karpaty. Teraz : wyżyna małopolska.

Larix kaempferi - modrzew japoński, ma szerszą koronę niż modrzew europejski.

Larix Laricina - Ameryka Północna, Kanada, 10-20 m, najmniejsze szyszki od 1-2,3 cm.

Larix occidentalis - gatunek górski, występuje tylko i wyłącznie w górach.

Larix lyalii - występuje w górach ( góry Skaliste).

Pseudotsuga menziesii - daglezja zielona, długie, delikatne, charakterystyczne szyszki, trójdzielne, kora , prawie po środkowy Meksyk, zachodnia część Ameryki Północnej, występuje w sposób ciągły na pacyficznym wybrzeżu. Jest najgrubsza, średnica 485 cm, ma do 61 metrów długości.

Choina zachodnia - gatunek występuje w Pacyfiku, trochę w górach Skalistych, jest to największa z choin, choina tworzy dolne piętro, rośnie wolniej niż daglezja, później się pojawia, obsiew się pod okapem, z czasem choina dociera do górnego piętra.

Choina kanadyjska - wschód Ameryki Północnej, trochę przypomina jodłę, cienio wytrzymały, wolno rosnący, ukrywający się pod okapem.

Żywotnik olbrzymi - tuja plichta , bardzo wrażliwy, występuje na wybrzeżu Pacyfiku, lecz wytrzymuje zimy w Polsce, w Polsce jest niewiele tego gatunku, drewno odporne na rozkład.

Thuja occidentalis .

Juniperus communis - jałowiec pospolity : zazwyczaj krzew, rzadko przyjmę formę drzewa. Ładnie pachnie. Na ternie całej Polski prawie. Podłoże piaszczyste, na madach rośnie bardzo rzadko.

Botanika wykład V:

Występują wszędzie wliczając lasy borealne, większa część Europy, wschód Ameryki Północnej.

Większość gatunków liściastych to gatunki wiecznie zielone, głównie dzięki ogromnemu bogactwu dendroflory tropikalnych lasów deszczowych, ale także dzięki bogatym dendroflorom obszarów o klimacie śródziemnomorskim.

Pozostałe gatunki liściaste to drzewa o liściach sezonowych, większość z nich traci liście w porze suchej. U nas gatunki zrzucają liście na zimę.

Pokrój : drzewa liściaste są zwykle niższe niż iglaste, w prawdzie wśród liściastych są również gatunki osiągające znaczne wysokości np. eukaliptus. Większość najwyższych drzew to jednak gatunki iglaste. Większość gatunków liściastych ma bardzo słabo zaznaczoną dominację wierzchołkową, przez co rosnąc na otwartej powierzchni drzewa te wytwarzają szerokie korony bez wyraźnego wierzchołka.

Rodzime drzewa liściaste w Europie : dendroflora Europy jest bardzo uboga w porównaniu z innymi florami. W Europie jest około 150 rodzimych gatunków drzew, z czego ponad 120 to drzewa liściaste. Najczęściej reprezentowanym rodzajem wśród drzew Europy jest rodzaj Quercus ( 24 gatunki).

Polska : ok. 40 gatunków rodzimych, z tego ok. 30 gatunków to drzewa liściaste. Żadny rodzaj nie dominuje ilościowo wśród drzew liściastych, Jeden rodzaj ma cztery rodzime gatunki drzew (Populus) z tego jeden gatunek tzw. Utrwalony mieszakniec, pięć rodzajów ma po trzy rodzime gatunki drzew w dendroflorze Polski, cztery rodzaje mają po dwa rodzime gatunki drzew ( Alnus, Betula, Prunus, Tilia)

Spośród 15 rodzajów drzew liściastych występujących w lasach polski tylko 4 rodzaje mają znaczący udział powierzchniowy : Fagus, Quercus, Betula, Alnus. W przypadku Fagus jest tylko i wyłącznie F.sylvatica.

Najwięcej : sosna pospolita, świerk pospolity, dąb szypułkowy, olsza czarna, brzoza brodawkowata.

Buk zwyczajny- północno-zachodnia część Polski, 5 % lasów, Karpaty, Góry świętokrzyskie, wysoczyzna elbląska, Roztocze. Jest bardzo cieniowy trzymały, można go porównać z jodłą. Jest prawie na pewno najwyższym drzewem liściastym w Polsce do 50 m. Nie wiadomo czy są długowieczne, zazwyczaj osiągają wiek 200-250 lat maksymalnie do 300. Słoje na starych drzewach są mało czytelne. Gładka, cienka, jasnoszara kora. Mamy 10 gatunków. Zlokalizowany w : wschodnia Ameryka Północna, Europa ( aż po Azje Mniejszą), Japonia, mała część Chin. Gęsto ulistnione, bardzo cienka blaszka liścia, nie jest on gatunkiem wysokogórskim. Średnia lub duża żyzność gleby jest wymagana. Środkowa Europa, ponad 50 % : środkowe Niemcy, Słowacja ( zachodnia część Karpat), Polska ( Bieszczady). Buk tworzy często drzewostany lite, Dzieje się tak ponieważ jako gatunek łatwo eliminuje inne gatunki z drzewostanu, masowe obradzanie i dobre kiełkowanie pod drzewostanem siewki buka pojawiają się czasem masowo na znacznych obszarach. Jedyny większy obszar lasów w Polsce, który nie jest zdominowane przez gatunki iglaste, to Bieszczady.

Grab pospolity - jest jednym z dwóch gatunków grabów występujących w Europie. Jest zlokalizowany na żyznych glebach. Jest średniej wielkości, jest gatunkiem niżowych, bardzo rzadko występuje w górach. Występuje tam gdzie człowiek wkroczył z gospodarką rolną. Nie jest gatunkiem zbytnio długowiecznym, ale wykazuje duże zdolności do regeneracji. Jest cienowytrzymały. Grab nie jest lubiany przez leśników, ponieważ produkuje pnie bardzo nieregularne, krzywe, bardzo rozgałęzione. Drewno graba jest najcięższe, są dobre jako opał, ale ciężkie do pocięcia. Grab wykorzystuje słabości buka. Ma liście które mają dużą zawartość składników odżywczych, pokarmowych. Rozkłada się wolno. Ściółka grabowa szybko zwraca pierwiastki. Wzmaga on żyzność gleby w lesie.

Lipy - drobnolistna, szerokolistna, są cieniowytrzymałe, osiągają duże rozmiary, sędziwy wiek (300-400 lat), występują na żyznych gleba bach i w siedliskach umiarkowanie wilgotnych. Pień podatny na spulchnianie od zewnątrz. Drobnolistna często rośnie z grabem, tworząc lasy grądy. Lipa szerokolistna szczególnie na podłożu skał wapiennych ( Jura, Pieniny). Łączny udział lip w lasach Polski jest niewielki, a większość przypada na lipę szerokolistną. Większa część Europy, sięga w głąb Rosji, Korea, Chiny, Japonia. Polska : cały niż, góry, wschód trochę mniej. Lipa drobnolistna ( lipiec), szerokolistna ( koniec czerwca). Z lipy pozyskiwano łyko. Robiono z tego koszyki, kobiałki oraz buty. Lipa ma duże wymagania termiczne. Lipa ma zdolności do tworzenia odrośli : tworzy dwa typy wąski i rozszerzony.

Wykład 6

Wykład 7

Brzozy sięgają daleko w Arktykę, w Alaskę, południowa wschodnia Azja, Tajwan. Na półkuli południowej wzdłuż Andów. Brzoza omszona : Europa po basen morza śródziemnego, Azja, jest to gatunek niżowy.

Oba gatunki brzóz mają bardzo rozległe zasięgi w Euroazji, omszona jest bardziej rozpowszechniona w północnej części Skandynawii, oraz na pn. Syberii, występuje nawet w Islandii. W obrębie brzozy omszonej wyróżniamy wiele podgatunków. W Polsce oba gatunki różnią się znacznie od siebie względem wymagań siedliskowych. Pendula występuje na szerszym środowisku niż brzoza omszona. Pubescens lubi lasy podmokłe i bagienne. Powyżej górnego poziomu lasu, występuje brzoza karpacka, występuje np. w rejonach Morskiego Oka. Pubescens lubi lasy podmokłe. Brzoza karpacka występuje w górach. Brzoza ojcowska ( plantacja założona w Ojcowie), góry świętokrzyskie, Karkonosze. Brzoza brodawkowata występuje praktycznie na terenie całej Polski. Były często tępione, jednak utrzymują swój udział. Jej zwisłe gałęzie były uważane za bicze, które szkodzą np. sosną podczas wiatru.

Olsze - zasięgi geograficzne i udział w drzewostanach obu olsz różnią się znacznie. Olsza czarna występuje praktycznie w całej Polsce, występuje na środowisku bagiennym, ols ( las olchowy), Olsza nie tkwi pniem w wodzie, ale jej część systemu korzeniowego. Większość drzew nie daje sobie rady w takim środowisku. Rośnie szybko, krótko żyje. Dorasta do sporych rozmiarów 39 metrów wysokości. Posiada dużą siłę odrośli. Występuje na całym terenie Polski. Olsza czarna i szara występują zazwyczaj na tych samych wysokościach i w podobnych środowiskach. Nie ma granicy zasięgowej w Polsce. W Skandynawii sięga daleko na północ. Olsza szara rośnie do 50 lat, rośnie głównie nad rzekami, jest niszczona przez wylewy. Rośnie bardzo szybko za młodu. Posiada bardzo dużą liczbą odrośli. Pnie zamierają ale odrośle znów tworzą nowe drzewa. Karpaty z Pogórzem, Góry Śląsk, Dolina Wisły. Nie jest to gatunek produkcyjny. Olsza czerwona bardzo podobna do olszy szarej, ale jest większa, rośnie do rozmiarów olszy czarnej. Pojawia się od Alaski do Kalifornii.

Liście olszy bardzo szybko ulegają rozłożeniu. Wydzielają dużo pierwiastków, głównie azot. Azot ten na wiosnę pojawia się w glebie.

Topole - należą do grupy drzew szybko rosnących, na ogół wymagających co do jakości siedliska i jego wilgotności oraz klimatu. Wyjątkiem jest osika, która często rośnie na siedliskach raczej ubogich, w zdecydowanie chłodnym klimacie. Większość rodzimych topól rośnie na żyznych i wilgotnych siedliskach lasów lęgowych w dolinach większych rzek na niżu. Osiągają one bardzo duże rozmiar, ale nie są długowieczne. Topole są obecnie rzadko sadzone w aglomeracjach miejskich ponieważ ich gałęzie często powodują wypadki samochodowe, pył często przeszkadza alergikom. Topola biała ( lasy łęgowe, południowa Polska, wilgotne i żyzne siedliska, rosną nad rzekami). Mają małą zdolność regeneracji w porównaniu do wierzby. Topola czarna ( występują obecnie bardzo rzadko, występują najliczniej na wschodzie Polski. Topola osika - nie rośnie w dolinach rzecznych, nie ma zbytnio dużych wymagań siedliskowych, szybko rośnie za młodu, osiąga duże rozmiary. Populus tremuloides gatunek amerykański, który jest bardzo podobny do naszej osiki. Nasza rodzima osika zazwyczaj nie występuje na obszarach narażonych pożarami. Występuje praktycznie na całym terenie Polski.

Wierzby- większości rodzaju stanowią krzewy i krzewinki. Wierzba biała i wierzba krucha oraz iwa są to typowe drzewa, reszta jest uważana jako krzewy. Dwie pierwsze występują z natury w łęgach nadrzewcznych. Rosną bardzo szybko, szybciej niż topole. Poza tym występują w lasach, chociaż często przy drogach czy też zabudowaniach. Typowo leśnym gatunkiem jest iwa. Wierzby występują na północnej półkuli, sięgają do Afryki, cała Azja z częścią Oceanii, Australia. Wierzba biała ( najmniej stanowisk północny wschód. Krucha występuje praktycznie na ternie całej Polsce. Ostatnio wierzby zostają wykorzystywane w przemyśle energetycznym. Wierzba iwa ( występuje na terenie prawie całej Polski, nie występuje zazwyczaj na terenach nadrzecznych), często występuje na terenach miejskich.

Jarzęby- najbardziej pospolita jest jarzębina. Wyrasta na otwartej przestrzeni, jest to dość małe drzewo. Jarząb brekinia - bardzo nie wiele stanowisk, częśc Pomorza, dolny Śląsk, dolina Dunajca. Bardzo rzadko występuje w Polsce. Jarząb szwedzki - wzdłuż Bałtyku, zachód Polski.

Prunus avium - trześnia.

WYKŁAD 8

Rola krzewów w ekosystemach leśnych: badanie na zasadzie wycinania krzewów na pewnym terenie. Krzewy mogą wpływać na funkcjonowanie krajobrazu. Tereny gdzie dominują krzewy i krzewinki to tundra w północnej części Alaski, półpustynia w południowo zachodniej części USA ( wynika to z warunków klimatycznych)

Krzew kreozotowy : jest niewysoki wiecznie zielony krzew występujący na pustyniach i półpustyniach Ameryki Północnej (zachód)

Krzewy nie mają wyraźnego pnia, mają tylko jego zarysy, rozgałęziają się od samej ziemi albo nawet poszczególne pędy wyrastają oddzielnie spod ziemi. Granica między drzewami i krzewami jest , jest wiele granic w przyrodzie lub umowna. Są gatunki będące typowymi drzewami jak jodła są też niewątpliwie krzewy np. berberys.

Krzewy i krzewinki : podział oparty na wielkości, krzewinki zazwyczaj się płożą, zaś krzewy się płożą i mają zarys pnia. Krzewinki występują na siedliskach ubogich, o niskiej produktywności.

Gatunki znajdujące się na pograniczu drzew i krzewów : wierzby( trójpręcikowa, pięciopręcikowa), brzozy, sosny, jałowce, bzy, leszczyny, głogi, kruszyny.

Wierzba pięciopręcikowa -na ogół ma przekrój małego drzewka, osiąga wysokość do 15 m, bardzo łatwa do rozpoznania późną jesienią i na początku zimy wtedy rozsiewa nasiona opatrzone białym puchem. Dużo na wschodzie Polski, pokrywa generalnie całą Polskę.

Bez czarny - na ogół pokrój krzewiasty, ale czasem rośnie jako niewielkie drzewo, ma wyraźnie wykształcony pień, osiąga do 10 metrów, rośnie na żyznych glebach. Ptaki zjadają jego owoce, nazwa właśnie podchodzi od ciemnych owoców. Bardzo szybko rośnie za młodu. Na Podlasiu i na Suwałkach jest go mniej, ogólnie występuje na terenie całej Polski. W górach również występuje rzadko.

Głogi- niewielkie drzewa, to wysokie krzewy lub niewielkie drzewka o wysokości do 10 metrów, spośród rodzimych głogów najczęściej występują u nas : jednoszyjkowy, dwuszyjkowy. Wśród głogów dochodzi do hybrydyzacji, co powoduje bardzo trudne rozpoznanie.

Dereń jadalny - pospolity gatunek, zasięg naturalny kończy się w środkowej Słowacji, występuje w zieleni miejskiej, kwitnie bardzo wcześnie ( luty, marzec), owoce duże czerwone.

Leszczyna- najbardziej pospolity gatunek krzewiasty, znosi znacznie ocienienie i dlatego może rosnąć Nawet pod zwartym okapem leśnym. Duże kwiatostany leśne. Bardzo ważny gatunek dla ssaków leśnych.

Kalina koralowa - mały krzew, gatunek występuje w całej Polsce ale nie jest liczny, występuje na żyznych wilgotnych siedliskach. Nie występuje w dużych skupiskach.

Typowe krzewy : róże, irga, porzeczki, wierzby, berberysy, jałowiec sabiński.

Wawrzynek wilcze łyko - chroniony i trujące owoce. Nie sadzi się go w miastach, nie jest on liczny, występuje zazwyczaj pojedynczo, najwięcej na południu Polski.

Bez koralowy- inna morfologia kwiatostanów w porównaniu do bzu czarnego, owoce są czerwone, owoce są już dojrzałe w lipcu, występuje na południu mniej na środku i na północy. Jest to gatunek zdecydowanie górski.

Wierzba śląska- jest związana z górami, w naturze liście czerwonawe, występuje w Karpatach i Sudetach.

Suchodrzew pospolity- kwiaty są białe lub kremowe, owoce czerwone, są obszary gdzie jest go mniej np. kotlina Sandomierska, na północny również mniej, najwięcej na południu.

Wiciokrzew czarny- falisty brzeg liścia, owoce ciemne, 2 - 3 metry wysokości, występuje w górach : Karpaty i Sudety, poza górami jest bardzo niewiele stanowisk.

Dereń świdwa- jest rodzimy gatunek w Polsce, spory krzew, szybko rośnie, żyzne i wilgotne siedlisko, podobne do jesionu wymagania, może również na suchych i ciepłych, występuje w górach stanowisk jest zdecydowanie mniej, najwięcej na południu Polski, bardzo mało w północnej.

Tarnina- gatunek niezbyt leśny, związany z obrzeżami leśnymi, bardzo wymagający światła, słabo sobie radzi pod okapem drzewostanu, w liściastych lasach jest raczej nie spotykana, jest to gatunek rozsiewany przez ptaki, śliwka dość cierpka w smaku, jest bardzo chętnie zjadana przez zwierzęta, najlepsza jest zbierana po pierwszych mrozach, krótko pędy przekształcające się w pędy. Występuje rzadko na Suwałkach i na Podlasiu.

Porzeczka alpejska- rzadko występuje w górach, drobne liście, mniej owoców niż u innych gatunków.

Porzeczka czarna- ciemne owoce, występuje bardziej na niżach niż w górach, bagienne lasy olchowe, główny gatunek podszytu na tym siedlisku.

Porzeczka skalna- wygląda jak porzeczka czerwona, lecz występuje najczęściej w górach, występuje tylko i wyłącznie w górach, w wyższych masywach : Tatry, Bieszczady, Gorce.

Rola krzewów: nie jest pozyskiwane z nich drewno, jest jeden wyjątek drewno opałowe, wiele gatunków może dostarczać opału, w ostatnich dziesięcioleciach znaczną popularność zyskało sobie hodowanie niektórych gatunków w krzewiastych wierzb na opał są to tak zwane plantacje energetyczne. Niektóre gatunki krzewów dostarczają innego rodzaju surowców. Najczęściej do opału jest wykorzystywana wierzba wiciowa. Występuje w zaroślach nadrzecznych, w lasach łęgowych. Wykorzystywane jako surowce farmaceutyczne, owoce, pędy do wyrobów koszykarskich np. wierzba purpurowa. Kruszyna pospolita- występuje na rejonie całej Polski, wykorzystywana w przemyśle farmaceutycznym. Wierzba purpurowa- najczęściej w dolinach rzecznych.

Biocenotyczna rola drzew- są istotnym elementem większości zbiorowisk leśnych w Polsce i dominującym składnikiem stref ekotonowych między lasem a zbiorowiskami otwartymi. Oprócz znaczącej roli w przepływie energii i obiegu materii w ekosystemach leśnych krzewy odgrywają szczególną rolę w łańcuchach troficznych, Kwiaty i owoce są ważnym pożywieniem dla wielu grup zwierząt : owady, ptaki, ssaki. Rola w sukcesji pierwotnej, wkraczanie roślinności na moreny odsłonięte wskutek cofania się czoła lodowca. Rola krzewów w czasie procesie sukcesji wtórnej, najczęściej za pomocą ptaków.

Tereny zdominowane przez krzewy : tereny powyżej górnej granicy lasu, skraje bagien i torfowisk, przejściowo zdominowane przez krzewy mogą być stadia sukcesyjne roślinności na aluwiach rzecznych ( przede wszystkim Salix)

Kosodrzewina- występuje głównie ponad górną granicą lasu : Alpy, Karpaty, Sudety w Polsce Tatry i Karkonosze.

Jarząb pospolity- zarośla jarzębinowe występują w obrębie kosodrzewiny.

Olsza zielona : Alpy, Karpaty, w Polsce tylko w Bieszczadach, gdzie nie ma kosodrzewiny. Olsza zielona nie tworzy rozległych zwartych łanów jak kosówka, zwykle występuje w formie luźnych rozproszonych grup. Po roku 1947 olsza zielona obsiała się na ugorach na północnym przedpolu Bieszczadów, koliste Ustrzyk Dolnych. Pokrój krzewiasty, wielopniowy.

Zbiorowiska krzewów na terenach podmokłych: poza terenami wysokogórskimi terenem gdzie występują krzewy są tereny podmokłe.

Wykład 9

Sosna kalifornijska - Pinus radiana : podobna do sosny pospolitej, nie mają jednego opółka, lecz 2-4, nie da się określić wieku tego drzewa za pomocą opółków. Jest szybko rosnącą sosną. Ma bardzo mały zasięg występowania, rośnie w ciepłym umiarkowanym klimacie, gdzie ją się posadzi tam rośnie, jeśli ma dobre warunki klimatyczne. Nie ścina się całego areału sosny. Więcej gatunków indukowanych w lasach jest na terenach niegdyś należących do Niemiec.

Jedlica zielona, wejmutka, sosna czarna, dąb czerwony, robinia akacjowa, klon jesionolistny, kasztanowiec biały.

Początkowo gatunki te sprowadzono z południa Europy, potem głównym źródłem gatunków była Ameryka Północna. Wschodnia Azja, Ameryka północna i na końcu Europa - kolejność występowania różnych gatunków. W Azji nie ma żadnych gatunków europejskich, co związane jest z względami historycznymi. Niski okres wegetacji : Suwałki i góry. Największy okres wegetacji: nizina śląska.

Daglezja zielona- gatunek o gigantycznym zasięgu geograficznym, ma charakter zmienności, inaczej rosną w różnych warunkach klimatycznych, wyróżniamy dwa gatunki daglezji : zieloną i siną, która rośnie w górach. Zachodnia i południowa Polska, to terytoria gdzie daglezja była sadzona. Daglezja nie rośnie szybciej na środowisku obcym niżeli na rodzimych. Daglezje można wprowadzać, aby uzyskać więcej drewna. Lepiej rośnie niż nasze gatunki rodzime. Daglezja reaguje na srogie zimy, lecz nie obumiera.

Wejmutka - nie jest najszybciej rosnąca, jest o zasięgu północnym, rośnie w środowisku naturalnym w południowej Kanadzie i w Stanach Zjednoczonych gdzie klimat zbliżony jest do naszego. Jest to duże drzewo do 50 m, dobrze rośnie na siedliskach żyznych. Duże szyszki, pięcioigielne. Wejmutki są atakowane przez chorobę, która powoduje gubienie aparatu asymilacyjnego.

Sosna czarna- gatunek europejski, zachodnia i wschodnia część Europy, Sosna ta mniej więcej rośnie tak jak sosna pospolita. Najbliższe stanowiska znajdują się w Austrii, w okolicy Wiednia. Sprawdza się w miastach, gdzie narażone są na zanieczyszczenia. Bardzo często jest sadzona na Śląsku, zazwyczaj sprawdza się ona jednaka młodu, gdy jest starsza zaczyna chorować.

Dąb czerwony- północno- amerykański gatunek. Dąb czerwony był wprowadzony na uboższe siedliska, na suchych i mniej żyznych, gatunek ten nie rośnie szybciej niż nasze rodzimy dęby. Jakość drewna również nie jest lepsza, lecz lepiej się je impregnuje.

Robinia akacjowa- gatunek ciepło i sucholubny, została rozpowszechniona we wszystkich stanach w USA. Krzywe, rozgałęziające się. Drewno jest bardzo odporne na rozkład, bardzo często była stosowana była do wyrobu płotów. Jest wykorzystywana do robienia miodu, miód akacjowy. Produkuje bardzo dużo strąków, co powoduje że bardzo dobrze potrafi o siebie zadbać. Wiąże azot. Posiada ciernie, ma bardzo dużą zdolność odroślową. Nie umie sobie poradzić z silnie zacieniającymi drzewami. Ma wysoką wartość opałową. Bardzo trudna do usunięcia.

Rola produkcyjna gatunków obcego pochodzenia: szybsze tempo wzrostu, niż gatunki rodzime, różnice te nie są jednak duże. Lepiej sprawdzają się w klimacie łagodnym bez surowych zim. Mogą się one samoistnie rozprzestrzeniać, wkraczają one do naturalnych siedlisk, zmieniając ich skład gatunkowy i charakter. Często posadzony gatunek nie rośnie tak jak powinien, nie osiąga odpowiednich rozmiarów, nie jest produkcyjny. Wprowadzanie gatunków obcych jest również zagrożeniem dla przyrody, ponieważ przełamują bariery geograficzne. Wiąże się z utratą siedlisk.

Problem hybrydyzacji- czyli mieszanie się gatunków : sosna olbrzymia + sosna jednobarwna w Ameryce Północnej. Charakter inwazyjny czasami nie ujawnia się od razu lecz z opóźnieniem. Nie wiadomo także jak obce gatunki sprawdzą się na terytorium Polski, ponieważ gatunki te są stosunkowo młode.

Wykład 10

Starszy dryas : gatunki reliktowe: malina moroszka.

Limba : 9 tysięcy lat temu wycofała się z terytorium Karpat, teraz mam zaledwie dwa stanowiska.

Modrzew europejski: często występował z limbą, wykorzystywany do budowy budynków, od bardzo dawna sadzony, 11tysięcy lat temu najwięcej wschodnia cześć Karpat, 9 tysięcy lat temu śladowe ilości, 8,5 jeszcze mniej stanowisk. Jeszcze 50 lat temu modrzew był gatunkiem bardzo rzadkim. Ostatnimi czasy został on regularnie sadzony.

Jałowiec pospolity- jałowiec skoncentrowany bardziej na północy Polski, 9 tysięcy lat temu znika z lasów Polski, było zaledwie kilka stanowisk.

Brzozy- 12 tysięcy lat temu był pyłek brzozy w całej Polsce, najwięcej na północny najmniej na południu, stan ten się utrzymuje.

Okres borealny 9 do 7 tysięcy lat temu, ocieplenie klimatu, rozwój wielogatunkowych lasów mieszanych, w których dominowały dęby, świerki, leszczyny a także jesion i wiązy, lipy klony i olsze.

Świerk pospolity- na północy wtórne stanowiska, południe pierwotne stanowiska. Świerk przywędrował z terenów Alp jak również z Rosji. 12 tysięcy lat temu już się pojawił, Bieszczady pierwszy raz zauważono więcej pyłku świerka. 8 tysięcy bardzo dużo południe Polski, szczególnie w Sudetach, nie jest to świerk z południowego wschodu lecz prawdopodobnie z terytorium dzisiejszych Czech. Potem duża ilość pyłku pojawiła się również w Tatrach ( 6 tysięcy lat temu). 5 tysięcy lat temu rozwój świerka nastąpił za pomocą ingerencji człowieka.

Dąb - 9 tysięcy lat temu pojawiło się większe skupienie w rejonie na południe od Sandomierza. Sięgając do badań genetycznych na dębami, wiemy, że dęby przywędrowały do nas z 4 różnych kierunków. 7 tysięcy lat temu najwięcej na ziemi lubuskiej i na Śląsku. W ciągu kolejnych tysięcy ich ilość przybywa. W czasie 4,5 tysięcy lat temu w czasie okresu atlantyckiego było apogeum. Następnie zasięg skupił się na północnym zachodzie Polski. Skupił się najbardziej w Wielkopolsce.

Okres atlantycki - najcieplejszy u najbardziej wilgotny okres. Ekspansja buka, jodły i grabu.

Buk zwyczajny- jest na granicy zasięgowej występowania, 9 tysięcy lat temu pojawił się na Śląsku, 6 tysięcy lat temu i 5 tysięcy lat temu nic się nie zmieniło, 4 tysięcy i 5 tysięcy lat temu gdy klimat stał się trochę suchszy i chłodniejszy nastąpiła jego ekspansja, zajmował on przede wszystkim południe kraju, 1000 lat temu przypominał współczesne rozmieszczenie buka w Polsce, 100 lat temu najmniej było na Kujawach a nie jak współcześnie na Suwałkach.

Okres subborealny- okres największej ekspansji buka jak również jodły pospolitej. Występowanie jodły skoncentrowane jest zdecydowanie bardziej na południu, mniej więcej przez połowę Polski biegnie linia zasięgu. Na północy występują wtórne stanowiska, jak również w Puszczy Białowieskiej.

Jodła pospolita - wkroczyła inaczej niż buk, w całych zachodnich Karpatach i trochę w Sudetach 3 tysiące lat temu, 2,5 tysiąca lat temu aż po południowe Podlasie, niewiele się zmienia w następnych tysiącleciach, między 1000 a 500 lat temu zaczyna ubywać gwałtownie na terenie górskim. Zapewne z powodu zwiększenia działalności świerka.

Okres subatlantycki- ocieplenie klimatu, ale nie aż tak duże.

Inne wpływy zlodowaceń na florę leśną : pozostałością zlodowaceń jest rzeźba glacjalna- jeziora morenowe, wzgórza morenowe, równiny sandrowe, a także liczne torfowiska. Nagromadzenie tych form występuje w Polsce północnej.

Gatunki związane z torfowiskami : bagno zwyczajne, rosiczka .

Tereny bezleśny: w sumie co najmniej 2/3 maszek rodzimej flory to gatunki związane ze zbiorowiskami nieleśnymi : rośliny wodne, torfowiskowe, łąkowe, kserotermiczne, wysokogórskie.

Wykład 11

Rośliny a klimat

Wymagania roślin względem temperatury:

Zimozieloność- utrzymywanie zielonych liści przez zimę jest stosunkowo częste wśród roślin dna lasu, zarówno krzewinek, jak i roślin zielnych.

Bluszcz- może rosnąć na dnie lasu, pospolity gatunek w Polsce, ma zdolność wspinania się na różne podpory, pędy kwiatostanowe pojawiają się gdzie bluszcz pnie się ku górze, by osiągnąć odległość bliżej słońca. Bluszcz nie zrzuca liści. Można na nim zaobserwować zmianę temperatury. Nie musi budować konarów z dużym nakładem energii, tylko wspina się po elementach.

Urdzik karpacki- bardzo podobny do kopytnika, duże fioletowe kwiaty, średnica liści do 3-4 cm,

Borówka czernica- zrzuca liście, przebarwia je (najczęściej jesienią) , pędy zostają.

Borówka bagienna- kwiaty wełnianki, nie jest w stanie opanować utraty wody.

Borówka brusznica- jest zimozielona, na liściach ma grubą warstwę wosku.

Fanerofity- jesion pensylwański, Chamefity- goździk, Hemikryptofity- jaskier rozłogowy, Geofity- isopyrum thalictroides, lato dla nich jest okresem spoczynkowym. Terofity- niecierpek pospolity.

Polska: H, T, G,F, Ch.

Barwinek zwyczajny- zimozielone,

Geofity- wykształcona cebula, liście trawo podobne, kwiatostan wyniesiony. Kokorycz pusta- typowy geofit, wychodzi wcześnie z ziemi, szybko zamyka cykl kwitnienia, ma dwie formy kwitnienia : fioletowe i białe. Charakterystyczne przylistki podkwiatostanowe. Anemone ranunculoides, gagea lutea, śnieżyca wiosenna ( w Bieszczadach), bardzo podobny jest do niego przebiśnieg, zawilec gajowy, rzeżucha leśna ( jednoroczne), nie ma trwałych organów podziemnych, produkuje dużo nasion, poziewnik pstry.

FITOGEOGRAFIA-

Holarktyka - Polska jak i cała północ.

Skrzyp olbrzymi- Wyspy Brytyjskie, Wschodnia Europy, Polska na skraju zasięgu, południe Polski, wzdłuż linii Wisły.

Orlica pospolita- bardzo pospolita w naszym kraju, występuje na wszystkich kontynentach, gatunek jest na równiku i to dość często, jak również za kołem podbiegunowym, w skali globalnej bardzo pospolity. Ma zarodniki pod spodem liści.

Podrzeń żebrowiec- odrębne liście zarodnikowe, Europa, Azja, Ameryka, W Polsce najwięcej na południu, zachodnie Karpaty, Kaszuby. Roślina chroniona.

Długosz królewski- bardzo rzadka roślina w Polsce, występuje on na siedliskach podmokłych, zarodnikuje w górnych częściach liści. Nie ma go w Australii, poza tym występuje wszędzie, ma bardzo szeroki zasięg, sięga do koła podbiegunowego, nie ma go na równiku, występuje 200-300 km od równika, jest na wielu kontynentach lecz jednak jest rzadką rośliną.

WYKŁAD 12

Ziarnopłon wiosenny- rozwija się na wiosnę, kiedy ma więcej światła, znika z dna lasu lecz w glebie zostawia cebulki.

Liście, gałęzi, konary, pnie, kora, korzenie : więcej w grądach niż borach. Runo leśne jest takie same w borach jak i w grądach.

Znaczną część diety ssaków leśnych stanowią liście, pędy, owoce i nasiona drzew i krzewów. Znaczną część diety zwłaszcza na wiosnę i w lecie stanowią rośliny runa; grzyby. Roślinami dna lasu odżywiają się zarówno gryzonie jak i duże ssaki kopytne. W okresie letnim jeleniowate zjadają wiele różnych gatunków runa leśnego.

Kwiaty roślin leśnych jako źródło nektaru i pyłku dla owadów:

Kwitnienie roślin zależne jest od światła, ilość światła potrzebna do kwitnienia jest różna dla poszczególnych gatunków, ale żaden gatunek nie kwitnie pod całkowicie zwartym okapem lasu.

Goździk kartuzek - jest rośliną leśną, ale do ich rozwoju potrzebna duża ilość światła.

Sposoby funkcjonowania w warunkach ograniczonego dostępu światła:

1. Wykorzystywanie okna czasowego przed rozwojem liści drzew w lasach liściastych ( wiosenne geofity)

2. Zimozieloność- możliwość prowadzenia asymilacji zarówno w sezonie wegetacyjnym jak i poza nim. Ma też swoje ograniczenia, zużywa dużą ilość energii do oddychania liści. Kopytnik pospolity - żyzne lasy.

3. Architektura sprzyjająca maksymalizacji zysków z fotosyntezy i minimalizacji kosztów utrzymania.

Żywiec gruczołowaty- rozwój na wiosnę, geofit wiosenny, żadnego samo zaciemniana, kwiatostan wyeksponowany, barwne.

Złoć żółta - ma cebulki po ziemią.

Rośliny samożywne i cudzożywne - saprofity, pasożyty i półpasożyty we florze leśnej.

Gnieżnik leśny, korzeniówka pospolita - chronione, różnią się budową, nie mają zielonego koloru, nie zawierają chlorofilu.

Pasożyt, zaraza żółta. ( wielkie liście, różowieją)

Półpasożyt - pszeniec zwyczajny, liście zielone, kwiaty żółte, rozmieszczony prawie na calej Polsce. Nie ma go na południu, w górach.

Truskawki, cebula, ziemniaki ( różne typy rozmnażania) . Szczawik zajęczy- rozrost wegetatywny.

Modułowy wzrost roślin- wzrost roślin jest w większości przypadków wzrostem modułowym, polega na dodawaniu jednostek określonego kształtu i wielkości.

Carex brizoides- zarasta bardzo gęsto, silnie konkurencyjny. Turzyca drżączkowata . Występuje na połydniu naszego kraju.

Rola rozmnażania generatywnego: zwiększenie zróżnicowania genetycznego potomstwa, dyspersja na duże odległości, kolonizacja nowych siedlisk.

Rośliny zarodnikowe- mchy, wątrobowce, skrzypy, widłaki.

Rośliny kwiatowe- jednoliścienne, przeważają wśród nich rośliny wiatropylne ( trawy, turzyce, sity, kosmatki).

Kosaciec żółty ( irys) - kłącza, storczyk bzowy - cebulka, rośliny dwuliścienne- gentiana asclepiadea.

Owoce w lesie : jagody, orzechy, skrzydlaki, szyszki. Owoce soczyste- jagody.

Anemochoria- przystosowania do rozsiewania przez wiatr.

Orzechówka jak zje nasiono limby, robi zapasy, chowają te nasiona.

NOWY SEMESTR: WYKŁAD 1

Gospodarka wodna roślin lądowych : jednym z głównych problemów w funkcjonowaniu roślin lądowych jest ograniczenie utraty wody, przed utratą wody bezpośrednio z powierzchni aparatu asymilacyjnego chroni `kutikula' czyli warstwa wosków powierzchni blaszki liściowej. Utrata wody odbywa się poprzez szparki. Na utratę wody wpływa temperatura. Liście przed utratą wody chronią także włoski, które tworzą gęsty kutner. Kutner ogranicza nagrzewanie powierzchni oraz utratę wody, także przez szparki, z drugiej strony ogranicza wymianę gazowa.

Gospodarka wodna roślin: otwarcie aparatów jest niezbędne do wymiany gazowej i tym samym do fotosyntezy. Wszystkie rośliny mają kutikulę.

Gospodarka wodna roślin dna lasu: mała intensywność światła wiąże się z małym nagrzewnie liści a przez to stosunkowo małą utratą wody wskutek transpiracji, co wiąże się z maja intensywnością fotosyntezy ( małe zapotrzebowanie na wodę do budowy nowych komórek)

Szereg gatunków na dnie lasu, nie wykształca mechanizmów chroniących przed utratą wody. Szczawik zajęczy nie potrafi zapobiec utracie wody bezpośrednio z powierzchni blaszki liściowej w warunkach silnej insolacji.

Dużo roślin leśnych swobodnie rośne poza lasem.

Rośliny siedlisk podmokłych : knieć błotna, calla palustris, cardamine amara (rzeżucha gorzka), Filipendula almaria ( wiążówka błotna).

Rośliny dna leśnego mają małe zapotrzebowanie na wodę, ze względu a stosunkowo słabo rozwinięty system korzeniowy niewielkie są też w przypadku tych roślin możliwości pobierania wody z gleby.

Rośliny siedlisk wilgotnych: gwiazdnica gajowa

Suche siedliska: antennana dioica, borówka brusznica, mącznica lekarska.

Wymagania troficzne: gleby skrajnie ubogie, gleby ubogie, gleby umiarkowanie ubogie, gleby zasobne, gleby bardzo zasobne.

Gleby skrajnie ubogie: rosiczka okrągłolistna (torfowisko wysokie, rosną torfowce zasilane przez wody opadowe, brak innej wody), mały dostęp powietrza, niski odczyn, mało azotu w glebie. Rosiczka łapie owady, ponieważ mają one dużą zawartość azotu. Borówka brusznica

Gleby umiarkowanie ubogie: trzcinnik leśny rośliny te są bardzo rozpowszechnione.

Gleby zasobne: podagrycznik pospolity

Gleby bardzo zasobne: pokrzywa zwyczajna gleby zawarte w azot

Od czego zależą wymagania troficzne gatunku: azot, fosfor, wapń.

GOSPODARKA PIERWIASTKAMI A TEMPO WZROSTU: gatunki szybko rosnące wykazują zwykle rozrzutny typ gospodarki pierwiastkami biofilnymi, gatunki wolno rosnące wykazują daleko idącą oszczędność w gospodarowaniu pierwiastkami biofilnymi. Rośliny bardzo szybko rosnące, zabierają światło i wodę roślinom, które zacieniają. Gdy roślina szybko rośnie używa bardzo dużo pierwiastków, dzieje się tak na siedliskach żyznych, na siedliskach ubogich rośliny te nie potrafią rosnąć tak intensywnie. Na siedliskach ubogich rośliny rosną wolno ponieważ oszczędzają azot, jak również fosfor czy wapń.

Model Givnisha : model graficzny tłumaczy działanie sił doboru na wielkość liścia w nasłonecznionym środowisku. Im większy liść tym więcej trzeba wykorzystać asymilatów. Dwie krzywe: zyski z fotosyntezy i koszty transpiracji.

Liście największe na żyznych i wilgotnych, liście najmniejsze na ubogich i suchych!jedfnefnsffbh

Vaccinium myrtillus : żądna światła.

Gatunki o dużych wymogach troficznych: actaea spicata, największy zasięg na południu, jarzębiatka większa.

Gatunki o umiarkowanych wymaganiach troficznych: lasy mieszane, bory mieszane, siódmaczek leśny.

Gatunki ubogie: podrzeń żebrowiec, głównie na południu kraju, ale również na Kaszubach. Głównie bory świerkowe i jodłowe. Widłak wroniec.

Wykorzystywanie praktyczne: obliczenia z wykorzystaniem liczb wskaźnikowych, eutrofizacja.

Eutrofizacja siedlisk leśnych: zaniechanie usuwania znacznej części biomasy lasu( kiedyś zbierano gałęzie, grabiono ściółkę; robiono tak przez tysiąclecia), dopływ pierwiastków biofilnych z powietrza (opady, aerozole, pyły).

21

---