Elegia o... (chłopcu polskim)
Wiersz przedstawia los pokolenia poety, los młodych ludzi, których dojrzewanie przypadło na czas wojny. Jest to poruszająca analiza doœwiadczeń, na jakie skazani zostali młodzi ludzie. Na liryczny i niezwykle przejmujący charakter wiersza wpłynęło ukształtowanie podmiotu i adresata lirycznego. Jest to wypowiedŸ matki do syna, wypowiedŸ delikatna, czuła (powtarza się zwrot „syneczku "), będąca jednoczeœnie lamentem nad zmarłym. Ten żałobny charakter wiersza podkreœlony został przez tytuł Elegia o... (chłopcu polskim). Elegia to w literaturze starożytnej pieœń żałobna.
Brak imienia zmarłego, okreœlenie go mianem chłopca polskiego wskazuje na fakt, że wiersz nie jest poœwięcony jednej, konkretnej osobie, lecz całemu pokoleniu. Jakie przeżycia przyniosła wojna i jakie wprowadziła ograniczenia w życiu polskiej młodzieży? Odebrała marzenia, nie pozwoliła ich zrealizować, zmusiła do patrzenia na krew i œmierć, na œwiat zniszczeń i pożarów. Przyniosła łzy, cierpienie, trwogę, przerażenie. Zmusiła do przeżywania tego, co dla nas najbardziej wstydliwe i niegodne - uczuć nienawiœci, strachu i pragnienia zemsty. Zaznajomiła ze złem i jego panowaniem. A wreszcie zmusiła do walki i okrucieństwa, które przerosło moż
liwoœci młodego pokolenia. Tę sprzecznoœć między naturą młodego chłopca polskiego a zadaniem, jakie przydzieliła mu historia, podkreœla kontrast kolorystyczny, zaznaczony przez poetę w słowach:
„1 wyszedłeœ, jasny synku, z czarną bronił w noc". Dramatyczne, krótkie życie bohatera tego wiersza kończy się nagłą œmiercią, będącą przeczuciem i wróżbą dla całego pokolenia. A puenta wiersza pytanie: „Czy to była kula, synku, czy to serce pękło?"-okreœla bezmiar cierpienia, które znosić musiała polska młodzież, a które przekraczało jej poziom wytrzymałoœci.