Bp Adam Lepa. Świat manipulacji (fragment)
S t e r e o t y p jest najbardziej funkcjonalnym środkiem manipulowania w mass mediach. Będący „gotową formą myślenia” stereotyp jest konstruowany i rozprzestrzenia się dzięki dwom towarzyszącym mu okolicznościom: tendencji psychiki człowieka do dokonywania uogólnień oraz stałej niechęci do poddawania stereotypów czynności sprawdzania.
Dlatego stereotypy funkcjonują poza kontrolą ze strony człowieka i stają się w manipulacji elementem wysoce dogodnym i w dużej mierze decydującym o jej skuteczności. Z tej racji są bodaj jedynym środkiem przenoszenia informacji o innych, któremu wprost przypisuje się funkcje manipulacyjne.
Opinia ta opiera się na dwóch właściwościach stereotypów: na nieuchronności ich istnienia oraz na zmienności kształtowanej różnorakimi uwarunkowaniami. Dziś taki stereotyp jak „Kościół zaściankowy”, „ciemnogród katolicki” czy „państwo wyznaniowe”, stały się już hasłami wywoławczymi w różnych kampaniach nowej propagandy antykościelnej.
Środkiem manipulacji bardziej złożonym niż stereotyp jest m i t. Propagandę, a tym samym dysponentów manipulacji interesuje mit współczesny (społeczny). Jest to pogląd, który nieistniejącym wydarzeniom i zjawiskom nadaje pozory niewzruszonej prawdy. Mit skutecznie zniekształca fakty, jest zatem odpowiednim środkiem dla manipulacji, której celem jest fałszowanie obrazu rzeczywistości. Oprócz starych mitów na temat Kościoła funkcjonują obecnie mity nowe, powstałe po 1989 r. Jednym z nich jest mit głoszący, że „obecnie w Polsce rządzi Kościół” (albo: Episkopat, kler, proboszczowie). Elementami budującymi ten mit są liczne już stereotypy, jak np. stereotyp „Kościoła mieszającego się do polityki”. Z kolei pewne mity antykościelne mogą się stać liczącymi się składnikami niektórych systemów manipulacji, o czym będzie mowa nieco później.
P l o t k a jest wykorzystywana nie tylko w „propagandzie szeptanej”. Czerpie z niej treść i siłę niejedna technika manipulacji. Plotka jest potajemnym („na ucho”, „z ust do ust”, „w sekrecie” itp.) przekazywaniem niesprawdzonych informacji i opinii, które działają na niekorzyść kogoś trzeciego".
Jest ona zjawiskiem, którego można doświadczać niemal na co dzień, lecz niestety, nie doczekała się w Polsce odpowiednich badań i publikacji.
W propagandzie politycznej (i nie tylko) plotka spreparowana w następstwie działań manipulatorskich może doprowadzić do skompromitowania konkretnej osoby, ugrupowania politycznego czy instytucji. Staje się wtedy dogodnym tworzywem dla tych zwłaszcza technik manipulacyjnych, które zmierzają do skonstruowania negatywnego obrazu człowieka albo grupy ludzi. Spełnia wyjątkowo szkodliwą rolę gdy np. w stosunkach międzyludzkich prowadzi do uprzedzeń, niechęci, a nawet do nienawiści i agresji. W niejednej instytucji za pośrednictwem rozpuszczonych plotek psuje się konkretnej osobie opinię, aby ją np. wyeliminować z ubiegania się o eksponowane stanowisko.
Ponieważ manipulacja z natury swojej opiera się na zakłamaniu, przeto kamuflaż jest dla niej środkiem wyjątkowo skutecznym i dlatego całkowicie niezbędnym. W najwyższym stopniu bowiem gwarantuje skrytość podejmowanych działań, tak istotną dla skutecznej manipulacji.
K a m u f l a ż jest działaniem, które polega na maskowaniu się, wprowadzaniu w błąd innych ludzi. Terminem tym obejmuje się różne postacie fałszerstwa propagandowego, a także niektóre rodzaje kłamstwa politycznego. Zdolny jest kamuflaż skutecznie przesłonić prawdziwe cele działań manipulatorskich.
Obecność kamuflażu widać przede wszystkim na obszarze dezinformacji. Rezultatem działań kamuflażowych w ramach propagandy antykościelnej jest nagłaśniana energicznie opinia, że obecnie nikt Kościoła nie atakuje, a zatem nie istnieje żadna propaganda antykościelna.