Odpowiedź sekretarza stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości - z upoważnienia ministra -
na interpelację nr 1362
w sprawie dostosowania warunków panujących w zakładach karnych do norm Unii Europejskiej
Szanowny Panie Marszałku! Odpowiadając na pismo SPS-023-1362/08 z dnia 28 lutego 2008 r., uprzejmie przedstawiam odpowiedź na interpelację posła Janusza Palikota dotyczącą przedsięwzięć Ministerstwa Sprawiedliwości zmierzających do rozwiązania problemu przeludnionych zakładów karnych.
Istotnym problemem, z jakim boryka się polskie więziennictwo, jest przeludnienie jednostek penitencjarnych. Obecnie w więzieniach przebywa niewiele ponad 88 000 osób pozbawionych wolności, zaś pojemność tych więzień, obliczona na podstawie normy 3 m2 powierzchni celi mieszkalnej przypadającej na jednego osadzonego, liczy niemal 79 000 miejsc zakwaterowania. Według stanu na dzień 3 marca 2008 r. zaludnienie jednostek penitencjarnych wynosiło 111,7%. Z przytoczonych danych wynika, że dla zapewnienia wszystkim więźniom kodeksowej normy zaludnienia 3 m2 powierzchni celi mieszkalnej przypadającej na jednego osadzonego w zakładach karnych i aresztach śledczych brakuje ponad 9000 miejsc.
Wobec utrzymywania się przeludnienia więzień, a nawet wobec jego wzrostu, niezbędnym stało się poszukiwanie dróg reformowania systemu penitencjarnego w celu zapewnienia możliwości realizacji ustawowych zadań więziennictwa. Działania te były i są prowadzone przede wszystkim w trzech płaszczyznach:
- działalności inwestycyjnej,
- inicjatyw legislacyjnych,
- łagodzenia skutków przeludnienia.
Działalność inwestycyjna skupia się na realizacji ˝Programu pozyskania 17000 miejsc w jednostkach organizacyjnych więziennictwa w latach 2006-2009˝ przyjętego przez Radę Ministrów w dniu 26 lutego 2006 r. Zgodnie z zawartymi w nim zapisami oraz w oparciu o przyznane w ustawie budżetowej środki finansowe na jego uruchomienie, w 2006 r. zaplanowano oddanie do użytku łącznie 3921 miejsc. Faktycznie zaś uzyskano 4142 miejsca zakwaterowania, tj. o 221 więcej niż zakładano.
Z kolei w 2007 r. w oparciu o przyznane w ustawie budżetowej środki finansowe planowano oddać do użytku 3756 miejsc. Uzyskano 4402 miejsca, tj. o 646 więcej niż zakładano. Ogólnie w roku 2006 i 2007 pozyskano łącznie 8544 nowe miejsca zakwaterowania dla osadzonych.
Plan wydatków majątkowych więziennictwa na 2008 r. w ustawie budżetowej został ustalony na 345 mln zł, z czego 325 mln zł przeznaczono na budownictwo inwestycyjne. W bieżącym roku planowane jest oddanie do użytku 4122 miejsc zakwaterowania.
Oprócz działań proinwestycyjnych ograniczeniu przeludnienia w więzieniach mają także służyć działania legislacyjne. Do tych działań należy wprowadzenie wykonywania kary pozbawienia wolności poza zakładem karnym w systemie dozoru elektronicznego. Realizacja tego przedsięwzięcia poprzez objęcie nim grupy skazanych na krótkoterminowe kary pozbawienia wolności pozwoli na zwolnienie pewnej liczby miejsc w jednostkach penitencjarnych.
Ważnym zamierzeniem legislacyjnym Ministerstwa Sprawiedliwości w 2008 r. jest również projekt ustawy o zmianie ustawy Kodeks karny wykonawczy oraz niektórych innych ustaw. Projekt ten ma na celu wprowadzenie między innymi regulacji mających na celu rozszerzenie możliwości stosowania kary ograniczenia wolności w formie wykonywania pracy na cele społeczne.
Kolejnym działaniem resortu sprawiedliwości jest także stworzenie warunków dla szerszego stosowania instytucji warunkowego przedterminowego zwolnienia dla sprawców niektórych przestępstw.
Planuje się również podjęcie działań, których efektem będzie zmiana zasad wykonywania kary ograniczenia wolności. Celem jest powstanie takiego modelu, by kara ograniczenia wolności mogła stać się realną alternatywą dla kary pozbawienia wolności.
Działania, jakie podjęto, dotyczą również zmian w praktyce wykonywania kary pozbawienia wolności. Zmiany te bardziej angażują więźnia w proces korekcji, aktywizują go, pośrednio łagodzą skutki izolacji, dotkliwe zwłaszcza w warunkach przeludnienia. Spośród tych zmian należy wymienić:
- dynamiczny rozwój grupowych programów resocjalizacyjnych,
- wzrost liczby oddziałów terapeutycznych dla skazanych uzależnionych od narkotyków i alkoholu,
- poprawę warunków szkolenia zawodowego oraz tworzenie dodatkowych miejsc do nauki i szkolenia kursowego skazanych,
- racjonalną politykę udzielania zezwoleń na bezdozorowe opuszczenie zakładu karnego,
- realizację projektu ˝Nowa droga dla byłych więźniów˝ w ramach programu Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL,
- działalność kulturalno-oświatową oraz z zakresu kultury fizycznej i sportu.
Jednym z podstawowych elementów prowadzonego w zakładach karnych procesu wychowawczego jest zatrudnienie osadzonych. W okresie ostatnich kilku lat uzyskano bardzo wysoką dynamikę wzrostu zatrudnienia więźniów. O ile na koniec 2003 r. pracowało 18 263 osadzonych, to na koniec 2004 r. - 19 679, w 2005 r. - 21 100, a w 2006 r. - 26 372 osoby. Według stanu na dzień 31 grudnia 2007 r. jednostki penitencjarne zatrudniały łącznie 27 937 osób, w tym: 21 471 osób odpłatnie i 6466 osób nieodpłatnie. Powszechność zatrudnienia skazanych przekroczyła 36% i jest najwyższa od czasu transformacji ustrojowo-gospodarczej.
Sekretarz stanu
Marian Cichosz
Warszawa, dnia 13 marca 2008 r.