Materiały dla uczestników Grantu ,, „Diagnozowanie i korygowanie zaburzonych zachowań uczniów i wychowanków”- Gdańsk 17,18,19 października 2008 roku

Moduł III

Korygowanie zaburzonych zachowań ucznia wychowanka - programy profilaktyki szkolnej i programy terapeutyczne dla uczniów.

Profilaktyka - w odniesieniu do dzieci i młodzieży powinna „wynikać ze świadomości zagrożeń prawidłowego procesu wychowawczego” (Gaś Z. B., 2003, s. 30) i gotowości do współdziałania w zmianie istniejącej sytuacji wychowawczej.
Działania profilaktyczne (zapobiegawcze, korekcyjne) tworzą więc warunki do sprawnej realizacji procesu wychowawczego. Profilaktyka uzależnień w szkole powinna znaleźć się w opracowanym przez placówkę oświatową Szkolnym Programie Profilaktyki (obowiązek opracowania i realizowania przez szkołę Programu Profilaktyki (Dz.U. Nr 51, poz. 458 z 2002 r.).

SPP to „projekt systemowych rozwiązań w środowisku szkolnym, uzupełniających wychowanie i ukierunkowanych na: wspomaganie ucznia w radzeniu sobie z trudnościami zagrażającymi prawidłowemu rozwojowi i zdrowemu życiu; ograniczanie i likwidowanie czynników ryzyka (jednostkowych, rodzinnych, rówieśniczych, szkolnych, środowiskowych), które zaburzają prawidłowy rozwój ucznia i dezorganizują jego zdrowy styl życia; inicjowanie i wzmacnianie czynników chroniących (jednostkowych, rodzinnych, rówieśniczych, szkolnych, środowiskowych), które sprzyjają prawidłowemu rozwojowi ucznia i jego zdrowemu życiu.”(Gaś Z. B., 2003, s. 168).

WYCHOWAWCZY KONTEKST PROFILAKTYKI

„LEPIEJ ZAPOBIEGAĆ NIŻ LECZYĆ”

Wychowanie

- jest to proces wspomagania dziecka w rozwoju, ukierunkowanym na osiągnięcie pełnej dojrzałości w czterech obszarach:

fizycznym

psychicznym

społecznym

duchowym

Profilaktyka

- jest to proces wspomagania człowieka, w radzeniu sobie z trudnościami zagrażającymi prawidłowemu rozwojowi i zdrowemu życiu, a także ograniczanie i likwidowanie czynników, które blokują prawidłowy rozwój i zaburzają zdrowy styl życia.

P R O F I L A K T Y K A P I E R W S Z O R Z Ę D O W A

(realizowana w szkołach i placówkach na zasadzie np.: szczepionki,

człowiek jest zdrowy a my mu dajemy wiedzę)

to działania mające na celu:

z jednej strony

promocję zdrowia i przedłużanie życia człowieka,

zaś z drugiej

zapobieganie pojawianiu się problemów związanych

z zachowaniami dysfunkcyjnymi.

Szczególnie wyraźnie akcentuje się tutaj budowanie i rozwijanie różnorodnych umiejętności radzenia sobie z wymogami życia, albowiem deficyty w tym zakresie są powszechnie spotykane w populacji osób dysfunkcjonalnych. Równie ważne jest dostarczanie rzetelnych informacji, dostosowanych do specyfiki odbiorców.

P R O F I L A K T Y K A D R U G O R Z Ę D O W A

(może wyrastać ze świadomości zagrożeń w środowisku szkolnym i pozaszkolnym. obowiązuje tu metoda przesiewowa, obejmuje niektóre dzieci z grupy ryzyka - zastosowanie wczesnych programów profilaktycznych)

ma na celu

ujawnianie osób o najwyższym ryzyku dysfunkcyjności

oraz

pomaganie im w redukcji tego ryzyka

(a więc zapobieganie rozwojowi zaburzeń).

P R O F I L A K T Y K A T R Z E C I O R Z Ę D O W A

( prowadzona tylko przez instytucje specjalistyczne)

rozumiana jest jako interwencja po wystąpieniu dysfunkcji.

Ma ona na celu:

z jednej strony

• przeciwdziałanie pogłębianiu się procesu chorobowego,

zaś z drugiej

• umożliwienie osobie objętej terapią i rehabilitacją powrotu do społeczeństwa, prowadzenia z nim satysfakcjonującego i społecznie akceptowanego trybu życia, wolnego od patologii.

Szkolny Program Profilaktyki należy tworzyć na każdy etap edukacyjny

Tworzyć odpowiedni klimat

Zaczynać od tego co w szkole jest dobre

Wyjściowe uwarunkowania formalne do szkolnego programu profilaktyki

1. Szkolny program wychowania - istotny dla określenia celu

i zadań szkolnego programu profilaktyki.

2. Szkolny program nauczania - istotny dla określenia struktury i zawartości treściowej szkolnego programu profilaktyki.

3. Szkolny program oceniania - istotny dla określenia planowanych metod i form realizacji szkolnego programu profilaktyki.

Czynniki związane z kierownictwem szkoły

Kierownictwo szkoły sprzyja profilaktyce, gdy:

• dyrektor jest kompetentny - ma wiedzę, umiejętności, doświadczenie w zakresie organizacji i zarządzania oraz podstaw profilaktyki,

• dyrektor promuje doskonalących się nauczycieli,

• sprzyja pozytywnym relacjom interpersonalnym,

• zachęca młodzież do udziału w działaniach profilaktycznych,

• wspiera finansowo i technicznie działania w zakresie profilaktyki.

Szkolny specjalista sprzyja profilaktyce, gdy:

• jest kompetentny w wychowaniu i profilaktyce

• skutecznie współpracuje z rodzicami,

• dostarcza konstruktywnych wzorców funkcjonowania intrapsychicznego, interpersonalnego i społecznego,

• doskonali się osobowo i profesjonalnie,

• propaguje treści i program profilaktyczny.

Czynniki związane z zespołem pedagogicznym szkoły

Nauczyciel sprzyja profilaktyce, gdy:

• utrzymuje osobowe relacje z uczniem - szacunek, godność, podmiotowość, kontakt, komunikacja (bariery - m. in.: ocenianie, krytykowanie, moralizowanie, dawanie dobrych rad),

• wzorcowo zachowuje się dostarcza konstruktywnych wzorów zachowania,

• umie pozyskiwać uczniów i rodziców do udziału
  w działaniach profilaktycznych,

• doskonali się osobowo i profesjonalnie,

• konstruktywnie współpracuje w zespole pedagogicznym szkoły.

Diagnoza problemów dzieci i młodzieży

Cel - oszacowanie przejawów funkcjonowania uczniów, nauczycieli i rodziców, które są ważne dla zrozumienia istoty problemu i zaprojektowania działań.

Kogo należy badać ?

Co chcemy się dowiedzieć ?

W jaki sposób chcemy zbierać informacje ?

Jakiego rodzaju informacje uzyskaliśmy ?

Co z tego wynika dla szkolnego programu profilaktyki ?

Wspólne grupy czynników:

Czynniki ryzyka

• słaba więź ze szkołą , rodziną i Kościołem,

• niepowodzenia szkolne,

• przynależność do problemowych grup rówieśniczych,

• spostrzeganie aprobaty rówieśników i dorosłych dla ZP.

Czynniki chroniące

• czynne uczestnictwo w życiu szkoły, rodziny, Kościoła, instytucji prospołecznych

• właściwe monitorowanie przez rodziców,

• brak akceptacji dla zachowań odbiegających od norm,

Konstrukcja programów profilaktyki I^O

Wzmacnianie czynników chroniących

Czynne uczestnictwo w życiu szkoły i społeczności lokalnej - (budowanie nowych więzi ze szkołą i instytucjami społecznymi).

Właściwe „monitorowanie” ze strony rodziców - (włączanie rodziców do aktywnego udziału w programach profilaktycznych).

Spostrzeganie dezaprobaty dla zachowań problemowych u rówieśników
i dorosłych - (edukacja „normatywna” - wzmacnianie norm i wartości przeciwnych ZP).

Konstrukcja programów profilaktyki II^O

Redukowanie czynników ryzyka

Niepowodzenia szkolne - (wyrównywanie szans, działania korekcyjne).

Przynależność do „problemowych” grup rówieśniczych - (praca klubowa
i „alternatywy” dla grup ryzyka).

Przejawianie zachowań problemowych - (działania interwencyjne: szkoła-dom-specjaliści, ew. terapia).

Współwystępowanie zachowań problemowych

Kumulowanie zachowań problemowych sprawia, że stanowią one funkcjonalną całość w życiu młodego człowieka

Przedmiotem działań profilaktycznych są raczej syndromy zachowań problemowych, a nie ich pojedyncze przejawy.

Konstrukcja programów profilaktyki I^O II^O

Rozwijanie umiejętności życiowych

Zadania rozwojowe okresu dojrzewania - (uczenie umiejętności życiowych).

„Spożytkowanie buntu młodzieży w społecznie akceptowany sposób” - (tworzenie miejsc, klubów, zajęć pozalekcyjnych, angażowanie młodzieży (liderzy) itp.).

Uczenie umiejętności życiowych

• Rozwijanie umiejętności, które umożliwiają:

• pozytywne przystosowanie,

• radzenie sobie z zadaniami rozwojowymi,

• radzenie sobie z wyzwaniami życia codziennego,

Uczenie:

• podejmowania decyzji,

• radzenia sobie ze stresem i lękiem,

• umiejętności społecznych,

• rozwijania samoświadomości,

• stawiania sobie celów życiowych i wartości,

• samokontroli.

Charakterystyka zachowań problemowych (ZP) młodzieży

Są niezgodne ze społecznymi oczekiwaniami, normami, standardami

Dezaprobata społeczna

Stanowią ryzyko dla zdrowia, łączą się z psychopatologią i trudnościami
w podejmowaniu ról społecznych

Zagrożenia dla zdrowia i rozwoju

ZP „chodzą parami” czyli mają tendencję do kumulowania się

Syndromy zachowań problemowych

ZP ograniczają liczbę i częstość zachowań konwencjonalnych

Utrudniają prawidłową socjalizację

Przykłady zachowań problemowych młodzieży:

• Używanie substancji psychoaktywnych,

• przedwczesna inicjacja seksualna,

• zachowania agresywne - przemoc, wyłudzanie,

• przestępstwa, udział w grupach przestępczych,

• inne np. drobne kradzieże, kłamstwa, wagary, ucieczki z domu.

Integralne podejście do profilaktyki

W profilaktyce używania substancji psychoaktywnych

Programy nastawione na alkohol, papierosy i narkotyki łącznie

W profilaktyce różnych ZP

Programy uniwersalne (substancje psychoaktywne, przemoc, seks, przestępczość)

Na wszystkich poziomach profilaktyki stosuje się różne strategie:

• Strategie informacyjne
  Celem jest dostarczenie adekwatnych informacji na temat skutków zachowań ryzykownych i tym samym umożliwienie dokonywania racjonalnego wyboru. U podstaw tej strategii leży przekonanie, że ludzie, zwłaszcza młodzi, zachowują się ryzykownie, ponieważ zbyt mało wiedzą o mechanizmach i następstwach takich zachowań. W związku z tym dostarczenie informacji o skutkach palenia tytoniu, picia alkoholu, odurzania się narkotykami ma spowodować zmianę postaw, a w końcu - nie podejmowanie zachowań ryzykownych.

• Strategie edukacyjne
  Mają pomóc w rozwijaniu ważnych umiejętności psychologicznych i społecznych (umiejętności nawiązywania kontaktów z ludźmi, radzenia sobie ze stresem, rozwiązywania konfliktów, opierania się naciskom ze strony otoczenia itp.).
  U podstaw tych strategii leży przekonanie, że ludzie, nawet dysponujący odpowiednią wiedzą, podejmują zachowania ryzykowne z powodu braku wielu umiejętności niezbędnych w życiu społecznym. Te deficyty uniemożliwiają im budowanie głębszych, satysfakcjonujących związków z ludźmi, odnoszenie sukcesów, np. zawodowych. Szukają więc chemicznych, zastępczych sposobów radzenia sobie z trudnościami.

• Strategie działań alternatywnych
  Ich celem jest pomoc w zaspokojeniu ważnych potrzeb (np. sukcesu, przynależności) oraz osiąganie satysfakcji życiowej przez stwarzanie możliwości zaangażowania się w działalność pozytywną (artystyczną, społeczną, sportową itp.). U podstaw tych strategii leży założenie, że wielu ludzi nie ma możliwości zrealizowania swej potrzeby aktywności, podniesienia samooceny poprzez osiąganie sukcesów, czy też rozwoju zainteresowań. Dotyczy to zwłaszcza dzieci i młodzieży zaniedbanej wychowawczo.

• Strategie interwencyjne
  Celem tych działań jest pomoc osobom mającym trudności w identyfikowaniu i rozwiązywaniu ich problemów oraz wspieranie w sytuacjach kryzysowych.Interwencja obejmuje towarzyszenie ludziom w krytycznych momentach ich życia. Podstawowe techniki interwencji to poradnictwo, telefon zaufania, sesje interwencyjne, doradztwo. Strategie informacyjne, edukacyjne i alternatywne stosuje się na wszystkich trzech poziomach profilaktyki. Strategie interwencyjne, jako działania głębsze i bardziej zindywidualizowane, w zasadzie zastrzeżone są dla poziomu drugiego i trzeciego.

• Strategie zmniejszania szkód
  Przewidziane są głównie dla potrzeb profilaktyki trzeciorzędowej. Adresatem tych działań są grupy najwyższego ryzyka, wobec których zawiodła wczesna profilaktyka, interwencje, terapia.

• Strategie zmian środowiskowych
  Nakierowane są na identyfikację i zmienianie tych czynników środowiska społecznego i fizycznego, które sprzyjają zachowaniom problemowym. Mogą one obejmować: modyfikacje środowiska, miejsca przebywania osoby dysfunkcyjnej, zmianę postaw społecznych wobec osób dysfunkcyjnych.

• Strategie zmian przepisów
  Zazwyczaj kierowane są do całej lokalnej społeczności. Polegają na zmianie przepisów prawnych, rozporządzeń lokalnych, ograniczanie dostępu do środków odurzających i ich dystrybucji. (czytaj więcej w: Z. B. Gaś; 2003; B. Kamińska-Buśko - red., 2005).

Interakcja różnych czynników sprawia, że dziecko zachowuje się zgodnie z normami i oczekiwaniami.

Podstawowe pytania, które należy sobie postawić przed rozpoczęciem pracy nad tworzeniem szkolnego programu profilaktyki

Co dzieje się w szkole niepokojącego ?

Co się dzieje ?

Jak ma się to do wychowania ?

Gdzie szukać wyjaśnień tego zjawiska ?

Jak ma się to do rozwoju ?

Jak to wyjaśnić teoretycznie ?

Konstruowanie szkolnego programu profilaktyki (propozycja)

Faza wstępnej identyfikacji

KROK 1 - identyfikacja wstępnych objawów

KROK 2 - werbalizacja problemu

KROK 3 - teoria wyjaśniająca istotę problemu

Faza diagnozy

KROK 4 - identyfikacja osób do badań

KROK 5 - dobór narzędzi

KROK 6 - realizacja badań diagnostycznych

KROK 7 - analiza wyników badań

KROK 8 - werbalizacja zaleceń do szkolnego programu profilaktyki

Faza konceptualizacji

KROK 9 - cel szkolnego programu profilaktyki

KROK 10 - zadania szkolnego programu profilaktyki

KROK 11 - struktura i treść szkolnego programu profilaktyki

KROK 12 - sposób realizacji szkolnego programu profilaktyki

KROK 13 - strategia ewaluacyjna szkolnego programu profilaktyki

Harmonogram działań związanych z tworzeniem szkolnego programu profilaktyki

Procedura konstruowania

Zadania do realizacji	Sposoby realizacji	Osoby odpowiedzialne za realizację	Czas realizacji	Uwagi
1. Opracowanie harmonogramu działań 2. Wybór zespołu do opracowania programu pedagoga proponowany skład zespołu: (zespół specjalistyczny), pedagog nauczyciele realizujący ścieżki np.: zdrowia wiedzy o życiu, wychowawcy ... , policjant, ksiądz, strażak, lub przedstawiciel innej instytucji działającej w obszarze działania szkoły.. 3. Faza wstępnej identyfikacji identyfikacja objawów, -określenie lub werbalizacja problemu, teoretyczne perspektywy rozumienia problemu Określenie zasobów materialnych w szkole tj.:lokalowych, kadrowych materialnych, np.: biblioteka, (wydzielić tematyczną literaturę i filmy) obiekty sportowe, baza do zajęć pozalekcyjnych, 4. Faza diagnozy identyfikacja populacji badawczej, dobór narzędzi badawczych, realizacja procedury badawczej, analiza wyników badań, werbalizacja zaleceń dla szkolnego programu profilaktyki. Szkolenie Rady Pedagogicznej: np.: na temat teoretycznych podstaw dotyczących tworzenia i realizacji Sz P P - wiedza nt faz rozwojowych dziecka profilaktyki, wychowania, dokonywania diagnozy i realizacji programów 5.Faza konceptualizacji programu opracowanie Wizji i Misji określenie celu szkolnego programu profilaktyki, określenie zadań programu, określenie struktury i treści programu, określenie sposobu realizacji określenie strategii ewaluacji 6.Faza wdrażania szkolnego programu profilaktyki

Diagnoza problemów - zagrożenia dla dzieci i ich rodzin

• bezrobocie, bieda, marginalizacja,

• zacofanie kulturowe,

• alkoholizm w rodzinach,

• przemoc i zaniedbania wychowawcze wobec dzieci, brak reguł,

• problemy emocjonalne dzieci,

• niska samoocena dzieci i rodziców ( np. szczególnie po utracie pracy przez rodziców),

• zaburzenia analizy i syntezy ( problemy logopedyczne, dysleksja, dysgrafia, zaburzenia słuchu, wzroku),

• kontakty sporadyczne z alkoholem i papierosami.

Do najważniejszych sygnałów, które nie powinno się bagatelizować należą:

• Zmiany w zachowaniu ucznia (zachowania, których nie było wcześniej):
  - wyraźny spadek zainteresowania zajęciami (lekcjami), które przedtem były dla niego atrakcyjne,
  - niepowodzenia w nauce (słabsze oceny, brak prac domowych, zapominanie o pomocach dydaktycznych itp.),
  - unikanie kontaktu, wyraźna niechęć do rozmowy, kłamstwa,
  - niecierpliwość, rozdrażnienie,
  - zmiany aktywności na lekcjach (pobudzenie lub ospałość),
  - nadmierny apetyt lub jego brak,
  - "drobne” kradzieże, handlowanie (skupianie się na zdobywaniu pieniędzy),
  - wagary,
  - izolowanie się od kontaktów z wcześniejszymi, pozytywnymi kolegami lub przebywanie w gronie rówieśników, zachowujących się ryzykownie,
  - posiadanie „akcesoriów”, nieznanych leków, chemikaliów, proszków itp.

• Zmiany w wyglądzie zewnętrznym:
  - zaniedbany wygląd lub istotna zmiana w stylu ubierania się,
  - zapach i/lub ślady chemikaliów na ubraniu, papierosów, alkoholu,
  - zaczerwienione oczy, rozszerzone lub zwężone źrenice, przewlekły katar (gdy wykluczona jest infekcja).

Określenie celów:

• wzmocnienie poczucia własnej wartości uczniów i ich rodziców,

• uczenie zachowań dotyczących kultury życia codziennego,

• wyrównywanie braków kulturowych (organizowanie wyjazdów, imprez kulturalnych, dbanie o czytelnictwo),

• pomaganie w wyrównywaniu czynności społecznych i emocjonalnych ( ćwiczenia umiejętności),

• współdziałanie z poradniami psychologiczno-pedagogicznymi, ośrodkiem pomocy społecznej, gminną komisją rozwiązywania problemów alkoholowych.

Określenie sposobów działania:

• diagnozowanie problemów: stała obserwacja dzieci oraz ich rodzin, omawianie, gdy zajdzie potrzeba konsultacji z fachowcem ( psycholog, logopeda, specjalista od uzależnień), sprawdzanie efektów podjętych działań,

• wizyty w domach rodzinnych uczniów - poznawanie warunków życia, nawiązywanie bliższego kontaktu z rodzinami,

• rejestrowanie negatywnych i aspołecznych zachowań, konsekwentne reagowanie na nie: systematyczne rozmowy, podejmowanie interwencji z włączeniem rodziców, uczenie wrażliwości społecznej,

• praca z rodzicami: uczenie spostrzegania mocnych stron u dzieci, włączenie ojców w pomoc w odrabianiu lekcji i robienie czegoś na rzecz dzieci ( kulig, ognisko), włączenie rodziców we wspólne z dziećmi poznawanie miejscowych działań kulturalnych, a także na dłuższe wyjazdy i obozy,

• prowadzenie zajęć profilaktycznych związanych z określonymi problemami ( np. program „Spójrz inaczej”),

• prowadzenie grupy socjoterapeutycznej oraz świetlicy do której oprócz uczniów szkoły przychodzą także jej absolwenci (jeden dzień w tygodniu). Świetlica służy zajęciami kulturalnymi oraz socjoterapeutycznymi,

• edukacja ekologiczna - zaprzyjaźnianie dzieci z przyrodą. Poznawanie bezpośredniego otoczenia i dbanie o jego czystość (rodzice i dzieci),

• kontakt ze sztuką, z działaniami na terenie powiatu, gminy oraz własne działania twórcze min. przedstawienia teatralne i zajęcia umuzykalniające,

• organizowanie festynów rodzinnych, konkursów, meczów i rozgrywek sportowych z udziałem nauczycieli, uczniów i rodziców, nauka pływania i innych umiejętności sportowych,

• wszystkie dzieci które tego potrzebują jedzą w szkole obiad oraz jeden z dodatkowych posiłków.

Założone efekty:

• nie ma podziału na „lepsze” i „gorsze” dzieci, dzieci czują się „dobre” w czymś a w czymś innym mają trudności,

• coraz lepsze uczestnictwo rodziców w życiu szkoły,

• absolwenci którzy nie mają innych ofert w miejscach swojego zamieszkania przychodzą na dni otwarte do świetlicy,

• dzieci pozbywają się trudności w nauce oraz trudności emocjonalnych,

• zmienia się świadomość rodziców - zrozumienie potrzeb emocjonalnych dzieci i młodzieży, potrzeb kulturalnych, potrzeb poznawania świata,

• zmniejszenie zagrożeń ( niewielki procent uczniów sięgających po alkohol i papierosy, mniejsza demoralizacja),

• dzieci idą do liceum bez kompleksów („jestem ze wsi, ale jeździłem na nartach w Słowacji, umiem pływać i żeglować”).

Schemat Szkolnego Programu Profilaktyki

Schemat czytelnego programu profilaktyki powinien zawierać:
1. Założenia teoretyczne (uzasadnienie) i wynik diagnozy zachowań problemowych w danej placówce oświatowej.
2. Cel.
Przede wszystkim określenie celu ogólnego SPP, który powinien być mierzalny, uwzględniający przyjęte wcześniej teoretyczne założenia i wyniki diagnozy. Pomocą do uściślenia celu ogólnego są cele szczegółowe.
3. Zadania.
Jednoznacznie sformułowane stwierdzenia, które wyjaśniają w jaki sposób będą osiągane cele. Zadania - działania powinny być konkretne i zrozumiałe dla realizatorów szkolnej profilaktyki. Często w tej części programu zamieszczane są programy profilaktyczne (krajowe lub lokalne), działania alternatywne, różne projekty profilaktyczne.
Upowszechnianie krajowych programów profilaktycznych, które odpowiadają standardom, daje pewną gwarancję ich jakości. Dyrektorzy szkół mogą uatrakcyjnić ofertę działań profilaktycznych we własnym środowisku, włączając w nie „duże” programy (zapraszając realizatorów z zewnątrz lub szkoląc własnych nauczycieli)
4. Strukturę i sposób realizacji.
Uwzględnienie najważniejszych strategii profilaktycznych oraz informacji o konkretnych działaniach (dla kogo, kiedy, gdzie, kto realizuje, w jakiej formie, jak długo) - harmonogram.
5. Strategię ewaluacji.
Planując ewaluację programu należy ustalić jej rodzaj (np. wewnętrzna, zewnętrzna, czy mieszana - wewnętrzni ewaluatorzy kierowani są przez specjalistów z zewnątrz), metody ewaluacji oraz które elementy programu będą oceniane - np. uzyskane wyniki bezpośrednie lub odroczone, przebieg procesu, czy zastosowane strategie. Warto przemyśleć formę prezentacji otrzymanych danych ewaluacyjnych i przedstawić je społeczności szkolnej.

Cechy „optymalnego” dorosłego oraz ich znaczenie dla rozwoju młodego człowieka

Cecha	Charakterystyka	Znaczenie dla rozwoju młodego człowieka
Wrażliwość, empatia i uwaga	Umiejętność dostrzegania i rozumienia rozterek i stanów emocjonalnych nastolatka oraz zauważania i trafnego interpretowania rożnych przejawów jego poszukiwania własnej tożsamości	Poszukiwanie własnej tożsamości w atmosferze zrozumienia, nabywanie umiejętności nawiązywania relacji interpersonalnych opartych na empatii
Gotowość do wspierania	Gotowość pomocy w uświadamianiu sobie przez nastolatka, jakie są. jego cele i jakich sposobów używa do ich realizacji, towarzyszenie mu (nie wyręczanie) w podejmowaniu zadań i ponoszeniu konsekwencji własnych wyborów	Kształtowanie poczucia odpowiedzialności oraz świadomości korzyści i negatywnych konsekwencji
Czytelność	Jego sposób postępowania jest zrozumiały dla młodego człowieka, potrafi go uzasadnić, kieruje się stałymi, przejrzystymi zasadami	Znajomość reguł i zasad poruszania się w relacjach międzyludzkich, kształtowanie własnego systemu wartości
Czujność	Specyficzny stan gotowości do wyłapywania sygnałów zapowiadających problem	Poczucie bezpieczeństwa i świadomość braku osamotnienia (przeciwieństwo to alienacja, izolacja i wycofanie)
Otwartość w dialogu	Uważne słuchanie, umiejętność przyjmowania argumentów nastolatka i przedstawiania mu swoich racji	Nabywanie umiejętności w zakresie konstruktywnego dialogu z innymi ludźmi oraz prowadzenia negocjacji
Adekwatność	Dostosowywanie wymagań stawianych nastolatkowi do jego aktualnych kompetencji i możliwości	Szansa na kształtowanie własnej tożsamości w sposób umożliwiający optymalne wykorzystanie potencjału oraz integrowanie dotychczasowych doświadczeń
Stanowczość i konsekwencja	Stawianie wyraźnych granic, stosowanie jasnych reguł i ich egzekwowanie, w tym także zakazów wynikających z przepisów prawnych (np. picie alkoholu, używanie narkotyków itp.)	Umiejętność respektowania reguł, opóźnienie inicjacji alkoholowej lub seksualnej, zmniejszenie ryzyka problemów zdrowotnych
Zaangażowanie	Przedstawienie młodemu człowiekowi szerokiej oferty do tyczącej autorytetów, wartości i kultury masowej, z której mógłby wybierać w sposób konstruktywny dla siebie	Szansa na poznanie i porównanie rożnych możliwości w zakresie określania swojej tożsamości większe prawdopodobieństwo trafnego, optymalnego wyboru swojej ścieżki życiowej

Podstawy prawne działań profilaktyki uzależnień w szkole można znaleźć w:

1. Konwencji o prawach dziecka
Art. 33. (aneks): „Państwa - Strony będą podejmowały wszelkie odpowiednie kroki, w tym ustawodawcze, administracyjne, socjalne oraz środki w dziedzinie oświaty, w celu zapewnienia ochrony dzieci przed nielegalnym używaniem środków narkotycznych i substancji psychotropowych, zgodnie z ich zdefiniowaniem w odpowiednich umowach międzynarodowych oraz w celu zapobiegania wykorzystywaniu dzieci do nielegalnej produkcji tego typu substancji i handlu nimi.”
2. Konstytucji Rzeczpospolitej. Art. 72.
3. Kodeksie postępowania karnego z dnia 6 kwietnia 1997 r. Art. 304.
4. Kodeksie postępowania cywilnego, Art. 572 (Dział II, rozdział 2).
5. Ustawach i rozporządzeniach:

• Ustawie o systemie oświaty z dnia 7 września 19991 r. z późniejszymi zmianami (tekst jednolity Dz.U. Nr 256 z 2004 r., poz. 2572; obowiązuje od 17 grudnia 2004 r.).

• Ustawie o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi z dnia 26 października 1982 r. - nowelizacja z dnia 28 marca 2005 r. (Dz.U. Nr 80, poz. 719).

• Ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii z dnia 29 lipca 2005 r. (Dz.U. Nr 179, poz. 1485).

• Ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich z dnia 26 października 1982 r. (tekst jednolity: Dz.U. Nr 11 z 2002 r., poz. 109 ze zm. Dz.U. z 2002 r. Nr 58, poz. 542; Dz.U. z 2003 r. Nr 137, poz. 1304; Dz.U. z 2003 r. Nr 223, poz. 2217).

• Ustawie o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych z dnia 9 listopada 1995 r. (- tekst jednolity Dz.U. Nr 10. z 1996 r., poz. 55 z późniejszymi zmianami: 1997r. Nr 88, poz. 554 i Nr 121, poz. 770; 1999 r. Nr 96, poz.1107; 2003 r. Nr 229, poz. 2274).

• Ustawie o ochronie zdrowia psychicznego z dnia 19 sierpnia 1994 r. (Dz.U. Nr 111, poz. 535; z późniejszymi zmianami - Dz.U. Nr 113, poz. 731 z 1997 r., Dz.U. Nr 141, poz. 1183 z 2005 r.).

• Ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie z dnia 29 lipca 2005 r. (Dz.U. Nr 180, poz. 1493).

• Rozporządzeniu MENiS z dnia 11 grudnia 2002r. w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych i innych publicznych poradni specjalistycznych (Dz. U. z 2003 r. Nr 5, poz. 46).

• Rozporządzeniu MENiS z dnia 7 stycznia 2003 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. z 2003 r., Nr 11, poz. 114).

• Rozporządzeniu MENiS z dnia 31 stycznia 2003 r. w sprawie szczegółowych form działalności wychowawczej i zapobiegawczej wśród dzieci i młodzieży zagrożonej uzależnieniem (Dz. U. Nr 26. z 2003 r., poz. 226).

• Rozporządzeniu MENiS z dnia 26 lipca 2004 r. w sprawie szczegółowych zasad kierowania, przyjmowania, przenoszenia, zwalniania i pobytu nieletniego w młodzieżowych ośrodkach wychowawczych oraz młodzieżowych ośrodkach socjoterapii (Dz. U. Nr 178 z 2004 r., poz. 1833).

• Rozporządzeniu MENiS z dnia 18 stycznia 2005 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych (Dz. U. Nr 19 z 2005 r., poz. 167).

• Rozporządzeniu MEN z dnia 23 sierpnia 2007 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (DZ.U. z dnia 31 sierpnia 2007 r. Nr 157, poz. 1100).

6. Programach narodowych i krajowych:

• Narodowym Programie Zdrowia (2006 - 2015)

• Narodowym Programie Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych (2006 - 2010)

• Krajowym Programie Przeciwdziałania Narkomanii (2006 - 2010)

• Krajowym Programie Zapobiegania Zakażeniom HIV (2004 - 2006)

• Krajowym Programie Zapobiegania Niedostosowaniu Społecznemu i Przestępczości wśród Dzieci i Młodzieży (2003 - 2008)

• Narodowy Plan Działań na rzecz Dzieci (2004 - 2012)

• Plan Działania na rzecz Integracji Społecznej (2004 - 2006)

W materiałach wykorzystano fragmenty zamieszczone na stronie internetowej Pracowni Profilaktyki CMPPP.

Ramowy program terapii

Mocne i słabe strony uczniów uczestniczących w zajęciach

Obszar diagnozy	Diagnoza pozytywna Wysokie wyniki, mocne strony	Diagnoza negatywna Słabsze wyniki, dysfunkcje
Poziom intelektualny	Dobrze wykształcone myślenie logiczne, Dobra koncentracja uwagi, Inteligencja słowna i bezsłowna na poziomie przeciętnym lub powyżej	Inteligencja słowna i bezsłowna niższa niż przeciętna, Inteligencja ogólna poniżej przeciętnej, Mała zdolność koncentracji uwagi lub uwaga labilna.
Funkcje wzrokowe	Dobra spostrzegawczość wzrokowa. Pamięć wzrokowa na poziomie przeciętnym, Koordynacja wzrokowo - ruchowa na poziomie przeciętnym, Dobre tempo uczenia się wzrokowo - ruchowego.	Słaba spostrzegawczość wzrokowa. Pamięć wzrokowa poniżej przeciętnej, Koordynacja wzrokowo - ruchowa poniżej przeciętnej, Wolne tempo uczenia się wzrokowo - ruchowego.
Funkcje słuchowo Językowe	Aspekt semantyczny języka: - duży zasób słownictwa, Aspekt morfologiczno- syntaktyczny języka: - ustne i pisemne wypowiedzi poprawne, Aspekt fonologiczny języka -poprawne różnicowanie głosek(prawidłowo wykształcony słuch fonematyczny) - poprawne operacje (analiza i synteza ) na cząstkach fonologicznych ( głoska, sylaba, logotom) - dobra pamięć i spostrzegawczość słuchowa, Dobre kompetencje komunikacyjne	Aspekt semantyczny języka -obniżony zasób słownictwa Aspekt morfologiczno- syntaktyczny języka - ustne i pisemne wypowiedzi na słabszym poziomie Aspekt fonologiczny języka - trudności w różnicowaniu głosek ( zaburzenia słuchu fonemowego), - niepoprawne operacje (analiza i synteza , opuszczane, dodawanie, zastępowanie, przestawianie) na cząstkach fonologicznych ( głoska, sylaba, logotom) - słabsza pamięć i spostrzegawczość słuchowa, Obniżone kompetencje komunikacyjne
Sprawność ruchowa	Motoryka duża - dobra koordynacja ruchów, Motoryka mała ręki- dobra, poprawna kontrola ruchów podczas rysowania i pisania. Dobry poziom graficzny pisma	Motoryka duża - zaburzenia koordynacji ruchów, Motoryka mała ręki - słaba, obniżona kontrola ruchów podczas rysowania i pisania, nadmierna męczliwość ręki piszącej, synkinezje(współruchy), Niski poziom graficzny pisma
Lateralizacja	Ustalona jednostronna	Lateralizacja skrzyżowana Nieustalona lateralizacja
Orientacja w schemacie ciała i przestrzeni	Prawidłowa orientacja w schemacie ciała i przestrzeni	Zaburzona orientacja w schemacie ciała i przestrzeni: ………………………………… ………………………………..
Artykulacja	Prawidłowa artykulacja	Nieprawidłowa artykulacja - wada wymowy:……………………… ………………………………… ………………………………..
Osobowość, struktura ,,ja”	Właściwa motywacja do pracy, Dobra znajomość norm moralnych i umiejętność przestrzegania zasad obowiązujących w grupie. Samoocena na odpowiednim poziomie, Wiara we własne możliwości, Odporność na frustracje.	Mała motywacja do pracy, Słaba znajomość norm moralnych i umiejętność przestrzegania zasad obowiązujących w grupie, Niska samoocena, Brak wiary we własne możliwości, Mała odporność na frustracje, Duże napięcie emocjonalne towarzyszące sytuacjom typowo szkolnym
Umiejętności szkolne	Dobre tempo i technika czytania Dobre rozumienie czytanych treści Dobre tempo pracy Dobra znajomość zasad ortograficznych	Błędy ortograficzne w pracach pisemnych, Słabe tempo i technika czytania, Niskie rozumienie czytanej treści Wolne tempo pracy

Przed pisaniem programu terapii terapeuta odpowiada na pytania:

1.Dla kogo program jest przeznaczony?

2.Na jak długo planuje terapię?

3.Jaka będzie częstotliwość spotkań?

4.Ile czasu ma trwać jednostka terapeutyczna?

5.Ilu uczniów obejmujemy pracą terapeutyczną?

Cele terapeutyczne służące do budowy programu:

1. Poprawa komunikacji interpersonalnej, kształcenie umiejętności pracy w grupie.

2. Eliminowanie konfliktów przez uczenie sztuki kompromisu i kształcenie takich cech jak cierpliwość i wyrozumiałość wobec innych.

3. Niwelowanie napięć emocjonalnych.

4. Kształtowanie poczucia odpowiedzialności i obowiązkowości.

5. Doskonalenie umiejętności radzenia sobie w sytuacjach trudnych.

6. Praca nad kształtowaniem poczucia własnej wartości.

7. Uświadamianie uczniom ich mocnych stron i bazowanie na nich w codziennym życiu.

8. Wdrażanie do samodzielnej pracy.

9.Motywowanie do podejmowania zadań o różnym stopniu trudności.

10.Usprawnianie funkcji percepcyjno - motorycznych na materiale ortograficznym.

11.Wypracowanie nawyków poprawnego pisania i czytania ze zrozumieniem.

Przykładowe zadania terapeutyczne:

1.Integracja zespołu.

2.Budowanie więzi między terapeutą a grupą.

3.Eliminowanie stresu i napięć emocjonalnych.

4.Stwarzanie okazji do przeżywania sukcesu i podnoszenia samooceny.

5.Usprawnianie funkcji percepcyjno motorycznych.

a) w sferze słuchowo językowej:

- ćwiczenie koncentracji uwagi,

- wzbogacanie słownika czynnego i biernego,

b) w sferze wzrokowej:

- usprawnianie analizatora wzrokowego,

-ćwiczenia pamięci i spostrzegawczości wzrokowej,

-usprawnianie koordynacji wzrokowo - ruchowej,

c) w sferze ruchowej

INFORMACJE O UCZNIU

DIAGNOZA WSTĘPNA

PODSTAWA: informacja o wynikach badań psychologiczno-pedagogicznych, opinia, orzeczenie

Poradni Psychologiczno-Pedagogicznych

NAZWISKO I IMIĘ UCZNIA: ...................................................................... KLASA .................

INFORMACJE OGÓLNE
MOCNE STRONY
SŁABE STRONY
SFERY DO USPRAWNIENIA
OCZEKIWANIA - KRYTERIA SUKCESU

Druk wewnątrzszkolny do wykorzystania w pracy pedagoga prowadzącego zajęcia korekcyjno-kompensacyjne

I nauczycieli prowadzących zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze.

Opracowała: mgr Teresa Rossa

Sporządził(a):

PROGRAM TERAPII PEDAGOGICZNEJ

ZAJĘCIA KOREKCYJNO-KOMPENSACYJNE

Uczeń .....................................................................................................

klasa ....................... rok szkolny ............................

Nauczyciel prowadzący terapię pedagogiczną .........................................................................................................................

Obszar działań terapeutycznych - sfera do usprawnienia	Zakres działań	Procedury osiągania celów terapeutycznych - aktywność ucznia	Uwagi dot. realizacji zadań - bieżące informacje
1	2	3	4

mgr Teresa Rossa

pedagog ds. terapii pedagogicznej

Szkoła Podstawowa

Wieleń ul. Szkolna 4

Terapia pedagogiczna

Terapia pedagogiczna, zwana dawniej reedukacją lub zajęciami korekcyjno-kompensacyjnymi, to specjalistyczne działania mające na celu niesienie pomocy dzieciom ujawniającym różnego rodzaju nieprawidłowości rozwoju i zachowania. Zaburzenia te koryguje się poprzez odpowiednie oddziaływania specjalistyczne o charakterze psychologiczno - pedagogicznym, profilaktycznym i medycznym. Jest to szczególnie ważne na początku kariery szkolnej dziecka.

Brak osiągnięć w nauce, częste niepowodzenia zazwyczaj wiążą się z trudnościami w czytaniu, pisaniu, liczeniu i innych czynnościach szkolnych i odnoszą się do dzieci o:

- inteligencji przeciętnej i niższej niż przeciętna,

- z zakłóceniami funkcji wzrokowych i słuchowych,

- z zakłóceniami i opóźnieniami rozwoju ruchowego razem z zakłóceniami procesu lateralizacji,

- o zaburzonym rozwoju procesów emocjonalno - motywacyjnych,

- z zaburzeniami mowy,

- z zaburzeniami zdolności matematycznych,

- z zaburzeniami dynamiki procesów nerwowych.

Trudnościom szkolnym często towarzyszą także trudności wychowawcze, zaburzenia aktywności, zaburzenia emocjonalne, zaburzenia relacji społecznych.

Terapia pedagogiczna stwarza dzieciom z zakłóceniami rozwojowymi możliwości wszechstronnego rozwoju.

W celu eliminowania niepowodzeń szkolnych oraz ich ujemnych konsekwencji oddziaływuje się za pomocą środków pedagogicznych na przyczyny i przejawy trudności dzieci w uczeniu się.

Terapię pedagogiczną prowadzi się w formie indywidualnej i grupowej (liczba uczestników zajęć wynosi od 2 do 5 uczniów), by spowodować określone, pozytywne zmiany w zakresie sfery poznawczej i emocjonalno - motywacyjnej oraz wiedzy i umiejętnościach dziecka.

W szkole terapia pedagogiczna odbywa się zazwyczaj w postaci zajęć korekcyjno - kompensacyjnych i wyrównawczych.

Celem terapii pedagogicznej jest:

- Stymulowanie i usprawnianie rozwoju funkcji psychomotorycznych

- Wyrównywanie braków w wiadomościach i umiejętnościach uczniów

- Eliminowanie niepowodzeń szkolnych oraz ich emocjonalnych i społecznych konsekwencji - dzieci wymagają wyrównywania braków w sferze psychicznej w skutek doświadczania negatywnych ocen i kar, a więc zainteresowanie ich tym co jest dla nich atrakcyjne i możliwe do osiągnięcia oraz dostrzeganie uzdolnień, sukcesów i pozytywnych cech.

Zajęcia prowadzą nauczyciele posiadający przygotowanie w zakresie terapii pedagogicznej.

ZASADY TERAPII PEDAGOGICZNEJ

Zasada 1:
Indywidualizacji środków i metod oddziaływania korekcyjnego

- Dla każdego dziecka w grupie dobieramy indywidualny (inny) program.

- Dobieramy indywidualne metody dydaktyczne i wychowawcze do możliwości konkretnego dziecka.

- W toku zajęć kontrolujemy przebieg i wyniki pracy dziecka.

- Pomagamy w przezwyciężaniu trudności.

- Stosujemy indywidualne zabiegi wychowawcze i psychoterapeutyczne.


Zasada 2:
Powolnego stopniowania trudności w nauce czytania i pisania, uwzględniającego złożoność tych czynności i możliwości percepcyjne dziecka

- Stosujemy stopniowanie trudności w zakresie objętości i przystępności opracowywanego materiału.

- Przechodzimy od ćwiczeń prostych, obejmujących niewielki zakres materiału do złożonych wymagających opracowania dużych partii materiału dydaktycznego.

- Przechodzimy do zadań trudniejszych wtedy, gdy dziecko sprawnie opanuje wcześniejsze, łatwiejsze.

- Ćwiczymy tak długo daną umiejętność, dopóki terapeuta nie ma poczucia, że dziecko wykonuje ją sprawnie.

- Nie ma czasowych reguł (rygorów) ćwiczenia danej umiejętności.


Zasada 3:
Korekcji zaburzeń: ćwiczenie przede wszystkim funkcji najgłębiej zaburzonych i najsłabiej opanowanych umiejętności

- Im głębiej zaburzona dana funkcja tym większa podatność na zmęczenie dziecka, uważamy by do tego nie doszło.

- Nie ćwiczymy tylko jednej funkcji, bo może dojść do przetrenowania, zniechęcenia i powrotu do złych nawyków.

- Wskazana przemienność ćwiczeń - najgłębiej zaburzone funkcje z mniej zaburzonymi, bardziej sprawne z mniej, percepcja słuchowa z wzrokową.

- W ćwiczeniu czytania i pisania - łączenie ich w jednym zdaniu.

- Stosujemy przerwy na odpoczynek.

Zasada 4:
Kompensacji zaburzeń: łączenie ćwiczeń funkcji zaburzonych z ćwiczeniami funkcji niezaburzonych w celu tworzenia właściwych mechanizmów kompensacyjnych

- Funkcje sprawniejsze wspierają czynności funkcji zaburzonych.

- Usprawniona zostaje integracja psychomotoryczna.


Zasada 5:
Systematyczności

- Zajęcia powinny odbywać się codziennie; lepiej 3x 20 minut niż 1 długie 60 minut.

- Przerwy w zajęciach powodują regres.

- Najbardziej męczące ćwiczenia percepcji słuchowej: nie powinny trwać każdorazowo dłużej niż kilka minut. Można jednak do nich kilkakrotnie wracać podczas zajęć, w przerwach stosując inny rodzaj ćwiczeń.


Zasada 6:
Ciągłości oddziaływania psychoterapeutycznego

- Działania psychoterapeutyczne powinny towarzyszyć zabiegom dydaktycznym przez cały czas trwania zajęć terapii pedagogicznej.

- W pierwszym okresie działania psychoterapeutyczne powinny być dominujące.

- Pełnią funkcje profilaktyczne - chronią przed dalszymi negatywnymi następstwami niepowodzeń szkolnych.

ORGANIZACJA DZIAŁAŃ TERAPEUTYCZNYCH


1. Planowanie

Planując pracę terapeutyczną należy :

- Zdiagnozować przejawy i przyczyny trudności szkolnych dziecka

- Opracować ramowy indywidualny planu pracy z dzieckiem.

- Zaprogramować kolejne jednostki zajęciowe


Plan powinien zawierać:

- Ćwiczenia korekcyjne zaburzonych funkcji

- Ćwiczenia korekcyjno - kompensacyjne funkcji zaburzonej w koordynacji z bardziej sprawnymi

- Ćwiczenia relaksacyjne i odpoczynkowe

- Oddziaływania psychoterapeutyczne


2. Etapy terapii


a) Etap przygotowawczy - pracujemy z dzieckiem na materiale konkretnym - obrazki i abstrakcyjnym - litery i figury geometryczne. Kształtujemy dojrzałość dziecka do nauki czytania i pisania poprzez wykonywanie:


Ćwiczeń usprawniających ogólne sprawności ruchowe i sprawności manualne:

- Ćwiczenia ogólnej sprawności ruchowej

- Ćwiczenia sprawności ruchowej

- Ćwiczenia rozmachowe

- Ćwiczenia manualne - usprawnianie małych ruchów ręki

- Ćwiczenia graficzne

Ćwiczenie funkcji wzrokowej i orientacji przestrzennej , które wpływa na opanowanie umiejętności czytania i pisania (ćwiczenia manualne pod kontrolą wzroku, ćwiczenia koordynacji wzrokowo - ruchowej):

- Spostrzegawczość

- Analiza wzrokowa

- Synteza wzrokowa

- Kierunkowość

- Pamięć wzrokowa


Ćwiczenie funkcji słuchowej:

- Ćwiczenia wrażliwości słuchowej

- Koncentracja na bodźcach

- Różnicowanie dźwięków (otoczenia, nazwy liter - głoski)

- Pamięć słuchowa

- Ćwiczenia rytmiczne

- Ćwiczenia słuchu fonematycznego i fonetycznego (wyodrębnianie, różnicowanie, artykulacja)


b) Terapia właściwa - ćwiczenie nauki czytania i pisania na materiale obrazkowo - literowym (łączenie liter w sylaby i słowa). Po zakończeniu tego etapu dziecko umie czytać, rozumie to co czyta, przepisuje, napisze z pamięci proste słowa.

PRZYKŁADY ĆWICZEŃ WYKORZYSTYWANYCH W TERAPII PEDAGOGICZNEJ


POMOCE DYDAKTYCZNE


1. 3 komplety obrazków przedstawiających np.: LODY OŁÓWEK CZAPKA ZESZYT SZCZOTECZKA PIERŚCIONEK WAZON
CIASTKO KWIAT PASTA SZALIK SAMOCHÓD MOTORÓWKA

2. Komplet kartoników z nazwami obrazków (liczba pojedyncza i mnoga)
3. Komplet kartoników z napisami ilości głosek , liter i sylab
4. Komplet kartoników z samogłoskami
5. Krzyżówki - "uzupełnianki"



ĆWICZENIA


Ćwiczenie percepcji wzrokowej i pamięci wzrokowej

a) Dobieranie par jednakowych obrazków - wykorzystujemy 2 komplety obrazków.
Nauczyciel - Rozkłada przed dzieckiem wszystkie obrazki
Polecenie - Uporządkuj te obrazki dobierając je w jednakowe pary
Dziecko - Układa np. samochód - samochód; kwiat - kwiat; wazon - wazon itd.

b) Dobieranie w pary odpowiednie przedmioty na obrazkach - wykorzystujemy 1 komplet obrazków.
N - Rozkłada przed dzieckiem wszystkie obrazki
P - Marysia zostawiła duży bałagan. Pomóż jej posprzątać. Dobierz w pary odpowiednie przedmioty. Czy jest coś, co nie pasuje do żadnej pary?
D - Układa np. ołówek - zeszyt; wazon - kwiat

c) Odwzorowywanie układów obrazków - wykorzystujemy 2 komplety obrazków, jeden dla nauczyciela, jeden dla dziecka; obrazki leża przed dzieckiem
N- Układa przed dzieckiem ciąg złożony z 3, 4, 5, 6, ... obrazków (różne, równe - dowolność)
P - Ułóż tak samo, korzystaj z obrazków leżących z boku (pokazanie gestem obrazków)
D - Układa mając przed oczami wzór: czapka, zeszyt, pasta, ...

d) Odtwarzanie z pamięci układu elementów - wykorzystujemy 2 komplety obrazków, jeden dla nauczyciela, jeden dla dziecka
N - Układa przed dzieckiem ciąg złożony z 3, 4, 5, 6, ... obrazków (różne, równe - dowolność)
P - Obejrzyj dokładnie te obrazki, zapamiętaj jak są ułożone. Zakryję je, a ty ułóż je tak samo z pamięci - korzystaj z obrazków leżących z boku (pokazanie gestem obrazków). Czy już mogę zakryć?

e)Układanie obrazków w kolejności w jakiej były pokazywane - wykorzystujemy 2 komplety obrazków, jeden dla nauczyciela, jeden dla dziecka
N - Układa przed dzieckiem ciąg złożony z 3, 4, 5, 6, ... obrazków (różne, równe - dowolność) w długich i krótkich ekspozycjach
P - Ułóż obrazki w takiej samej kolejności

Ćwiczenia percepcji słuchowej - słuchu fonematycznego, analizy i syntezy słuchowej


a) Analiza sylabowa i głoskowa nazw obrazków - wykorzystujemy 1 komplet obrazków i kartoniki z napisem ilości sylab i głosek
N - Układa przed dzieckiem kartoniki z napisem ilości sylab, głosek; rozkłada obrazki
P - Nazwij obrazki, podziel nazwy na sylaby, głoski: ułóż obrazki pod napisami z ilością sylab, głosek


b) Analiza sylabowa i głoskowa nazw obrazków - wykorzystujemy 2 komplet obrazków
N - Rozkłada przed dzieckiem obrazki najpierw 1 komplet obrazków
P - Ułóż obrazki wg ilości sylab w nazwie obrazka od najkrótszych do najdłuższych
N - Rozkłada przed dzieckiem obrazki najpierw 2 komplet obrazków
P - Ułóż obrazki wg ilości głosek w nazwie obrazka od najkrótszych do najdłuższych


c) Rozpoznawanie określonej głoski w nagłosie - wygłosie nazw obrazków - wykorzystujemy 1 komplet obrazków
N - Rozkłada przed dzieckiem obrazki
P - Pokaż mi obrazek, w którego nazwie słyszysz na początku ... ? Pokaż mi obrazek, w którego nazwie słyszysz na końcu ... ?


d) Rozpoznawanie obrazków na podstawie pierwszych głosek ich nazw - wykorzystujemy 1 komplet obrazków
N - Rozkłada przed dzieckiem obrazki
P - Pokaż obrazek, którego nazwa rozpoczyna się na ... ?


Ćwiczenia percepcji słuchowej i wzrokowej


a) Rozpoznawanie, wyszukiwanie i utrwalanie samogłosek w wyrazach - wykorzystujemy komplet wyrazów (liczba pojedyncza) i samogłosek, krzyżówka
N - Układa przed dzieckiem kartoniki z samogłoskami i wyrazami (odwrócone napisy)
P - Powiedz i pokaż, jakie samogłoski występują w wylosowanych przez ciebie wyrazach, na końcu uzupełnij krzyżówkę samogłoskami
D - Losuje wyraz, odczytuje samogłoski - może je również pokazać, by lepiej zapamiętało, na końcu uzupełnia samogłoskami krzyżówkę
N - Układa przed dzieckiem wyrazy (same lub z obrazkami, wersja trudna same obrazki) i samogłoski
P - Przeczytaj wyraz (wskaż obrazek, w którego nazwie), który ma następujące samogłoski - nauczyciel pokazuje samogłoski, które występują w danym wyrazie np. czapka - a, a; samochód - a, o, ó itd..., na końcu uzupełnij krzyżówkę.


b) Utrwalanie kolejności alfabetycznej - wykorzystujemy komplet wyrazów
N - Układa przed dzieckiem wyrazy
P - Ułóż wyrazy w kolejności alfabetycznej, biorąc pod uwagę pierwszą literę;
P - Ułóż wyrazy w kolejności alfabetycznej, biorąc pod uwagę ostatnią literę


Ćwiczenie logicznego myślenia - wykorzystujemy 3 komplety obrazków
N - Pokazuje dziecku układ obrazków 4 lub 5, ułożonych następująco: 3 jednakowe obrazki i różny lub 2 razy po 2 pasujące do siebie obrazki i 1 różny
P - Który obrazek nie pasuje do pozostałych ?


Gramatyka - wykorzystujemy 3 komplety obrazków i napisy w liczbie pojedynczej i mnogiej
N - Układa przed dzieckiem napisy i zestawy obrazków mnoga - pojedyncza (2 szale - 1 szal)
P - Podpisz właściwym napisem


Odpoczynek - pamięć wzrokowa - wykorzystujemy 2 komplety obrazków
N - Rozkłada obrazki przy pomocy dziecka, tak by nie było widać obrazka
P - Odkrywamy na przemian po 2 obrazki. Jeśli będzie jednakowa para zabieramy ją, jeśli nie zakrywamy obrazki. Wygrywa mający więcej par. Gra - super pamięć

1

---