Budowa płyty głównej.

Płyta główna jest jednym z najważniejszych elementów komputera. To na niej znajduje się gniazdo procesora, układy sterujące, sloty i porty. Bezpośrednio na płycie instalowane są również karty rozszerzeń oraz niektóre urządzenia peryferyjne. Od stabilności i jakości wykonania płyty głównej zależy wydajność całego systemu.

Obowiązujący w starszych konstrukcjach standard Baby-AT został już całkowicie wyparty przez specyfikację ATX. Płyty standardu ATX różnią się między sobą liczbą gniazd PCI i ISA, oraz ilością pomięci RAM, która może być zainstalowana na płycie. Zmiany oferowane przez normę ATX usuwają pewne niedociągnięcia dotychczasowych konstrukcji. Typowa płyta tego standardu przypomina konstrukcję Baby-AT obróconą o 90 stopni. Nowsza specyfikacja ściśle określa położenie procesora który teraz nie jest umieszczany na przeciw slotów PCI i ISA, dzięki czemu możliwy jest bezproblemowy montaż kart rozszerzeń pełnej długości. Dodatkowo norma ATX zapewnia programową kontrolę zasilania co umożliwia automatyczne wyłączenie komputera przez system operacyjny (najczęściej po zamknięciu systemu). Zaletą jest również możliwość wykorzystania wentylatora zasilacza także do chłodzenia radiatora procesora co wydatnie zmniejsza poziom hałasu wytwarzanego przez komputer. Nowością jest zastosowanie jednoczęściowego gniazda zasilającego. Jest to istotne ponieważ dotychczas stosowane na konstrukcjach Baby-AT dwuczęściowe złącze można było przypadkowo odwrotnie podłączyć i tym samym narazić na zniszczenie płytę główną oraz inne podłączone komponenty. Na płycie ATX umieszczono obok złączy portów I/O standardowo gniazda PS/2 dla klawiatury oraz myszki. Należy zauważyć także, że złącza pamięci umieszczono bardziej w okolicy środka co zazwyczaj ułatwia dostęp do modułów pamięci. Modyfikacji uległo położenie zintegrowanych kontrolerów FDD i IDE, które przesunięto bardziej na zewnątrz w kierunku wnęk na napędy. Pozwala to nieco przerzedzić pajęczynę przewodów rozpiętą nad płytą.

SOCKET-7, SLOT-1, SOCKET-370

Te pojęcia oznaczają rodzaje podstawek, na których montuje się procesory.

• Socket-7 jest złączem trochę "historycznym", ponieważ tego typu złącza istniały w komputerach 486, a później w pierwszych procesorach PENTIUM. W chwili obecnej złącza te są używane przez procesory AMD serii: K6-2 i K6-III, oraz procesory CYRIX i IDT WinChip

• Slot-1 został wprowadzony przez firmę INTEL w 1997 r. wraz z procesorem PENTIUM II, oraz procesorami CELERON 300 i 333.

• Socket-370 jest on stosowany w procesorach CELERON począwszy od modelu 366.

PCI

Standard PCI został zaprojektowany przez niezależne stowarzyszenie producentów sprzętu komputerowego znane pod nazwą Periphearl Component Interconnect Special Group (co można przetłumaczyć jako " grupa inicjatywna do zadań opracowania standardu połączeń urządzeń zewnętrznych " w skrócie PCI SIG 1). Magistrala PCI umożliwia zarówno 32-jak i 64-bitową transmisję danych. Akceptowane poziomy napięć wynoszą +5 lub +3.3 wolta, tak więc standard PCI może być stosowany zarówno w klasycznym sprzęcie posługującym się sygnałami o poziomie +5 V, jak i w nowoczesnych systemach pracujących z obniżonym napięciem zasilania. Standard PCI z założenia jest systemem elastycznym, zdolnym do ewoluowania w miarę rozwoju konstrukcji sprzętu komputerowego i przenośnym.

AGP

Szybki port graficzny - Accelerated Graphics Port. Złącze to czyni grafikę szybszą i bardziej realistyczną a karta graficzna może użyć dowolnej ilości pamięci operacyjnej umieszczonej na płycie głównej, a niezależna szyna graficzna zapewnia bezpośredni transfer danych . Szyna AGP jest taktowana zegarem 66 MHz - w porównaniu z taktem 33 MHz, stosowanym w PCI, oznacza to zwiększenie maksymalnej przepustowości do 266 MB/s. Przy użyciu techniki potokowej i trybu 2x można dojść do maksymalnej wartości 528 MB/s, co odpowiada czterokrotnej prędkości szyny PCI. Większa przepustowość przy przesyłaniu danych nie jest jedyną zaletą oferowaną przez AGP. Przykładowo, AGP ma dodatkowe linie sygnałowe do sterowania potokami. O ile w szynie PCI polecenie transmisji danych mogło być zrealizowane dopiero po zakończeniu poprzedniego transferu, AGP potrafi przyjąć zlecenia już wtedy, gdy poprzednio żądane dane są jeszcze wyszukiwane w pamięci. Najważniejszą informacją jest fakt, że AGP obsługuje wyłącznie grafikę. Cała przepustowość magistrali może być "przeznaczona" dla operacji graficznych, bez potrzeby dzielenia się z innymi urządzeniami.

Stopnie przepustowości AGP

• AGP 1X: Sama tylko częstotliwość taktowana szyny, podwojona 66 MHz, daje dwukrotne zwiększenie przepustowości w stosunku do PCI. Należy przy tym pamiętać , że wartość ta - podobnie jak dla innych opisanych tu trybów dotyczy maksymalnych osiągów . W praktyce osiągane wartości są mniejsze.

• AGP 2X: Tutaj nie tylko narastające, ale i opadające zbocze sygnału zegara 66 MHz wykorzystuje się do zapoczątkowania transferu danych. Wynik : maksymalna przepustowość 528 MB/s. W tym tempie dane są przekazywane potokowo.

• AGP 4X: Bariera określająca maksymalny transfer do pamięci może być przełamana w trybie 4x. Warunkiem tego jest zwiększenie częstotliwości taktowania szyny AGP z 66 do 100 MHz . Można wtedy osiągnąć maksymalną wartość 800 MB/s. Przy zastosowaniu dodatkowego demultipleksowania adresów i danych można oczekiwać szybkości transferu do 1 GB/s. 

BIOS

BIOS jest to skrót od "Basic Input Output System"- podstawowy system Wejścia /Wyjścia. Najniższy poziom oprogramowania komputera umożliwiający działanie innych programów i operacji wykonywanych przez komputer . BIOS jest łącznikiem między sprzętem a uruchamianymi programami. Procedura BIOS-u została zapisana w pamięci stałej komputera , w odpowiednich układach scalonych , w postaci rozkazów języka maszynowego. Procedury te można odczytać ale nie można ich zmodyfikować. (Oprogramowanie przechowywane w układach scalonych nazywa się oprogramowaniem układowym, ang. firmware).

Programy znajdujące się w BIOS-ie dzielą się na dwie grupy:

• programy testująco-inicjujące pracę komputera,

• programy zawierające procedury sterujące różnymi elementami komputera, jak np.: napędami dyskowymi, urządzeniami wejścia/wyjścia.

BIOS steruje współpracą wszystkich podstawowych funkcji komputera z systemem operacyjnym. Troszczy się między innymi o to, by sygnały wychodzące z klawiatury przetwarzane były do postaci zrozumiałej dla procesora. BIOS posiada własną, choć niewielką pamięć, w której są zapisane informacje na temat daty, czasu oraz dane na temat wszystkich urządzeń zainstalowanych w komputerze .Po uruchomieniu komputer wyświetla informacje na temat kombinacji klawiszy, za pomocą której możliwe jest wywołanie ustawień BIOS-u. Najczęściej jest to klawisz Delete lub kombinacja Ctrl+Alt+Esc. Po wejściu do BIOS-u możliwe jest dokonywanie różnych modyfikacji, na przykład takich jak skonfigurowanie nowo zainstalowanego dysku twardego. BIOS jest zasilany przez baterie. Jeżeli komputer nie jest używany przez dłuższy czas, należy włączyć go na kilka godzin, aby odpowiednio naładować baterię.

Poniższy przykład przedstawia płytę główną obsługującą procesory firmy AMD na szynie 266 MHz.

CHIPSET - jest układem scalonym stanowiącym integralną część płyty głównej. Chipset składa się z kilku modułów, których zadaniem jest integracja oraz zapewnienie współpracy poszczególnych komponentów komputera [procesora, dysków twardych, monitora, klawiatury, magistrali AGP, PCI, pamięci SDRAM (DDR, RDRAM) i innych]. Współczesne chipsety charakteryzują się obsługą protokołu transmisyjnego  ATA 100 oraz obsługą procesorów pracujących na magistrali systemowej 266 Mhz a wkrótce 333 Mhz. W strukturze chipsetu można wyodrębnić dwa zasadnicze  elementy:

	BIOS - "Basic Input Output System"- podstawowy system Wejścia /Wyjścia. Najniższy poziom oprogramowania komputera umożliwiający działanie innych programów i operacji wykonywanych przez komputer . BIOS jest łącznikiem między sprzętem a uruchamianymi programami. Procedura BIOS-u została zapisana w pamięci stałej komputera , w odpowiednich układach scalonych , w postaci rozkazów języka maszynowego. Procedury te można odczytać ale nie można ich zmodyfikować.Zdecydowana większość producentów płyt głównych stosuje BIOS firmy Award. Oprogramowania American Megatrends oraz Phoenix są w mniejszości.
	GNIAZDA PAMIĘCI -  gniazdo w którym umieszcza się "kości" pamięci. Obecnie stosowane są pamięci typu SDRAM ( szyna 133 Mhz),  DDR (266 i 333 Mhz) oraz RDRAM. Standardowa liczba złącz to 4.Można w nich umieścić w sumie 4GB RAM.
	GNIAZDO PROCESORA - W zależności od producenta procesora występują różne standardy gniazd. AMD do swoich procesorów stosuje gniazda "Socket A", natomiast INTEL  "Socket478" dla Pentium4 i "FCPGA" dla Celerona. Płyty główne przeznaczone dla potężnych serwerów zwierają dwa lub więcej gniazd pod procesor. Do takich zastowań projektowane są specjalne chipsety obsługujące tak dużą ilość procesorów.
	GNIAZDO ZASILAJĄCE - Jest to gniazdo poprzez które doprowadzone jest napięcie zasilające całą płytę główną i umieszczone na niej elementy. W płytach ATX jest to 20-stykowe gniazdo za pomocą którego doprowadza się z zasilacza napięcia: +5V,-5V,+12V,-12V.
	USB - Port przeznaczony do obsługi urządzeń zewnętrznych o przepustowości danych do 12 MB/s . Pojedyncze gniazdo USB potrafi obsłużyć do 127 urządzeń peryferyjnych takich jak klawiatury, myszy, modemy, joysticki i inne.
	PORT RÓWNOLEGŁY - port wejścia/wyjścia wykorzystywany głównie do przyłączania drukarki lub skanera.
	KODEK DŹWIĘKU - współczesne płyty główne posiada zintegrowany dźwięk AC97 w pełni wystarczający do podstawowych zadań.
	PCI - magistrala PCI została opracowana przez firmę INTEL w roku 1992. Magistrala pracuje z częstotliwością 33 MHz, przesyłając dane całą szerokością 64-bitowej szyny. Pozwala więc przesyłać dane z maksymalną szybkością 264 MB/s. W slotach PCI montujemy dodatkowe urządzenia takie jak: karta sieciowa, k. muzyczna, dodatkowe kontrolery dysków itp.
	AGP -  "Accelerated Graphics Port" szybki port graficzny. Port przeznaczony do obsługi szybkich kart graficznych. Dzięki niemu karta graficzna może użyć dowolnej ilości pamięci operacyjnej umieszczonej na płycie głównej , a niezależna szyna graficzna zapewnia bezpośredni transfer danych .AGP x 4 odznacza się przepustowością pamięci 8 razy większą niż port PCI. Przepustowość takiego złącza wynosi 1056 MB\s.
	UDMA 100 - 80 pinowe złącze twardych dysków umożliwiające transfer danych dochodzący (teoretycznie) do 100 MB/s.

SCHEMAT PRZEDSTAWIAJĄCY KOMUNIKACJĘ POSZCZEGÓLNYCH PODZESPOŁÓW PŁYTY GŁÓWNEJ

1. Mostek północny (North bridge) - nadzoruje pracę pamięci operacyjnej, portu AGP i procesora.
2. Mostek południowy (South bridge) - zarządza magistralą PCI, USB, kontrolerami ( UDMA, klawiatury, myszy), portem podczerwieni, drukarki , pamięcią stałą (EPROM) oraz zintegrowanymi urządzeniami takimi jak: karta sieciowa czy dźwiękowa.
Obydwa układy komunikują się ze sobą poprzez wewnętrzną magistralę o bardzo dużej przepustowości. w przypadku  chipsetu (VIA KT266A) jest to 266 MB/s.    

       Coraz więcej firm produkuje płyty zgodne ze standardem ATX. Standard ten przede wszystkim porządkuje rozmieszczenie głównych komponentów płyty głównej, wg następujących założeń:       
- maksymalnie siedem gniazd rozszerzeń (3 - ISA, 3 PCI i jedno złącze3 współdzielone ISA/PCI, służące do montażu karty albo ISA albo PCI - obu kart jednocześnie ze względu na odległość pomiędzy tymi złączami, nie da się zainstalować), umieszczonych z lewej strony płyty:
      -złącza pamięci umieszczone z prawej strony gniazd rozszerzeń w miejscu umożliwiającym łatwą wymianę modułów pamięci,
      -procesor umieszczony z prawej strony gniazd rozszerzeń, blisko zasilacza,
      -złącza interfejsów IDE i FDD położone w przedniej części płyty głównej,
      -w tylnej części płyty, po prawej stronie, umieszczono złącza urządzeń WE/WY,
      -20-stykowe złącze zasilacza zapewniające następujące napięcia: +12V, -12V, +5V, -5V, +3,3V, złącze 12-woltowe zasilania wentylatora, umieszczone w pobliżu zasilacza.

       5VSB (+5V Standby) - napięcie to może być użyte do zasilania obwodów, które muszą pracować podczas wyłączenia pozostałych napięć zasilających, np. podczas "uśpienia" komputera (między innymi układów sterowania miękkim wyłączeniem komputera).
       PW-OK (Power Good) - sygnał, za pomocą którego zasilacz informuje układy płyty głównej o włączeniu zasilania i ustabilizowania napięć +3V i -5V.
       PS-ON sygnał, za pomocą którego zasilacz potwierdza włączenie wszystkich napięć.

       Oprócz płyt standardy ATX o wymiarach 12 cali x 9,6 cali, produkowane s± jeszcze płyty starszego standardu - AT (jeśli można go nazwać standardem) o wymiarach 12 cali x 12 cali, oraz najnowszy standard microATX (9,6 cali x 9,6 cali). Płyta standardu microATX została zaprojektowana w oparciu o te same założenia co płyta ATX, posiada jednak mniej gniazd rozszerzeń: jedno ISA, jedno PCI, jedno gniazdo współdzielone PCI/ISA oraz gniazdo AGP (specyfikacja ATX definiuje jeszcze jeden standard - miniATX posiadający rozmiary płyty 11,2 cali x 8,2 cali).

       Podstawowe złącza urządzeń WE/WY, które powinny wg standardu ATX znaleźć się na płycie głównej: złącza myszy i klawiatury PS/2 (A), złącza portów szeregowych COM1 COM2(B) i równoległego(C) oraz złącza interfejsu USB(D).

BIOS

Nie wszyscy zdają sobie sprawę z jego istnienia, jednak każdy posiadacz komputera, chcąc nie chcąc, ma z nim do czynienia. BIOS komputera, decyduje o tym, czy wszystkie komponenty peceta zgodnie ze sobą współpracują, czy też przypominają rozbrykaną wycieczkę szkolną - każdy ciągnie w inną stronę.

SETUP - konfiguracja BIOS-u

Słowo BIOS jest skrótem od angielskiej nazwy Basic Input/Output System - Podstawowy System Wejścia/Wyjścia - która określa program zapisany w pamięci stałej ROM (Read Only Memory) lub obecnie częściej w tzw. pamięci Flash komputera. Program ten czuwa nad prawidłową wzajemną komunikacją systemu operacyjnego, poszczególnych komponentów komputera oraz jego urządzeń zewnętrznych (peryferyjnych). BIOS uaktywnia się w momencie włączenia komputera i przejmuje "władzę" nad nim do momentu załadowania właściwego systemu operacyjnego z dysku twardego, dyskietki lub innego nośnika pamięci masowej. Po włączeniu zasilania najpierw testowany jest procesor, potem pamięć ROM i RAM, następnie sterowniki przerwań i inne układy specjalizowane na płycie głównej, a w końcu urządzenia peryferyjne, takie jak klawiatura, dyski itd. W ostatniej fazie testu wykrywane są rozszerzenia BIOS-u zlokalizowane na kartach sterowników; następuje ich inicjalizacja i uruchomienie niezbędnych podprogramów.
W razie wykrycia jakichkolwiek błędów wyświetlany jest odpowiedni komunikat bądź z głośniczka komputera wydobywa się sygnał. W dalszej części procedury inicjalizacji BIOS-u komputer zaczyna dopominać się o system operacyjny. Przeszukuje on po kolei, w zależności od ustawienia, nośniki pamięci masowej, np. najpierw poszukuje go w pierwszej stacji dysków, a potem - gdy nie znajdzie - na pierwszym dysku twardym. Kolejność poszukiwania systemu można zmienić przestawiając odpowiednią opcję w programie konfiguracyjnym BIOSU. Przyspiesza to start komputera (po co przeszukiwać zbędne miejsca). Nieważne, jaki system operacyjny (Linux, Windows czy MS DOS) jest zainstalowany na komputerze, zawsze może on korzystać z zasobów maszyny dzięki temu, że komputer ma BIOS, który udostępnia szereg funkcji obsługi poszczególnych urządzeń.
Główny program BIOS-u jest zapisany w pamięci ROM (obecnie: FlashROM), lecz ponieważ korzysta on również ze zmiennych, to konieczne było umieszczenie wartości tych zmiennych w pamięci RAM. Część z tych zmiennych (np. aktualna data wraz z godziną, hasło zabezpieczające BIOS, ustawienia dysków twardych) musi być przechowywana w pamięci przez cały czas, niezależnie od tego, czy komputer pracuje czy nie. Informacje te są przechowywane w podtrzymywanej bateryjnie pamięci CMOS, a zmiany poszczególnych wartości dokonywane są za pośrednictwem specjalnego programu (SETUP) umieszczonego wraz z BIOS-em w kostce ROM.

SETUP - konfiguracja BIOS-u

Program konfiguracyjny BIOS-u SETUP uruchamiamy wciskając klawisz DEL podczas startu komputera, po ukazaniu się komunikatu TO ENTER SETUP PRESS DEL KEY. Poniżej znajduje się opis opcji jakie możemy spotkać w większości BIOS-ów:

Standard CMOS BIOS Features Chipset Features PnP/PCI Configuration

Power Management Integrated Peripherals Pozostałe opcje BIOS-y w Sieci

Program Setup umożliwiający zmianę parametrów BIOS-u, w zależności od producenta może mieć różny wygląd, a nawet różnić się interfejsem (zwykle Setup obsługiwany jest klawiaturą, jednak BIOS-y niektórych producentów, np. American Megatrends, dysponują interfejsem okienkowym obsługiwanym myszką). Odpowiednie skonfigurowanie Setupu może znacznie zwiększyć wydajność komputera, jednak jeżeli z czymś przesadzimy albo włączymy niepotrzebnie jakieś opcje, nasz komputer może w ogóle nie wystartować lub odmawiać nam posłuszeństwa co chwilę.

STANDARD CMOS

Tu znajdują się wszystkie podstawowe ustawienia, niezbędne do uruchomienia komputera.

DATE

W tym polu możemy ustawić prawidłową datę systemową. Klawiszami kursora wybieramy właściwe pole (dzień, miesiąc, rok), a następnie klawiszami [PageUp] i [PageDown] zmniejszamy lub zwiększamy jego wartość.

TIME

Ustawienie czasu systemowego - zmiany wprowadzamy podobnie jak w przypadku daty.

DAYLIGHT SAVING

Umożliwia automatyczne przechodzenia między czasem letnim i zimowym. Wielu producentów płyt głównych usuwa tę opcję z BIOS-u.

HARD DISKS

Ta sekcja zawiera parametry czterech dysków twardych IDE, które mogą być obsłużone przez systemowy kontroler IDE. Pomimo możliwośći podłączenia do kontrolera IDE CD-ROM-u, nie ustawia się tu żadnych jego parametrów. To samo dotyczy dysków twardych innego typu niż IDE. Zaleca się ustawienie we wszystkich polach wartości AUTO.W takim przypadku BIOS sam rozpozna parametry zainstalowanych dysków twardych. Jeśli natomiast samodzielnie chcemy ustawić parametry twardego dysku, musimy wypełnić następujące pola:

TYPE: możemy tu wybrać jeden z 45 predefiniowanych zestawów parametrów, wartość Auto dla automatycznego rozpoznawania parametrów dysku lub User dla ręcznego ustawiania wszystkich parametrów.
CYLS: liczba cylindrów.
HEAD: liczba głowic.
PRECOMP: tę wartość należy przepisać z dokumentacji dysku.
LANDZ: cylinder parkowania głowicy.
SECTOR: liczba sektorów na cylinder.
MODE: tryb pracy dysku: AUTO-BIOS autoamtycznie wykryje właściwy tryb; NORMAL-dyski, dla których liczba odpowiednio cylindrów, głowic i sektorów wynosi poniżej 1024, 16 i 63; LARGE-duże dyski niezgodne z LBA (Logical Block Addressing) posiadające więcej niż 1024 cylindry; LBA-dyski zgodne ze specyfikacją LBA, pozwalającą ominąć ograniczenie liczby cylindrów, głowic i sektorów.
SIZE: pole to pokazuje przybliżoną pojemność dysku, wyliczoną z liczby sektorów, głowic i cylindrów.

DRIVE A, DRIVE B

Tutaj deklarujemy typ zainstalowanych stacji dyskietek.

VIDEO

Opcja opisująca zainstalowaną kartę grafiki. W praktyce spotyka się obecnie jedynie karty zgodne z EGA/VGA, tak więc to ustawienie będzie w ogromnej większości przypadków właściwe.

HALT ON

Opisuje sposób reakcji na błędy wykryte w czasie testów POST.

MEMORY

To pole ma znaczenie wyłącznie informacyjne, opisuje ilość i rodzaj dostępnej pamięci operacyjnej.

BIOS FEATURES SETUP

To menu zawiera zaawansowane paprametry BIOS-u, których ustawienie nie jest konieczne do uruchomienia komputera.

VIRUS WARNING

Jeśli jest włączona, BIOS monitoruje dostęp do bootsektora oraz tablic partycji napędów dyskowych. W przypadku, kiedy jakiś program próbuje zmienić zawartość wymienionych obszarów dysku, na ekranie wyświetlane jest ostrzeżenie. Należy wówczas uruchomić program antywirusowy, aby upewnić się, czy nie nastąpiła infekcja wirusem.

IDE HDD Block Mode

Włączenie transferu blokowego powoduje, że komputer wczytuje z dysku do pamięci bloki po kilka sektorów naraz, co zwiększa wydajność twardego dysku. Trzeba jednak uważać, gdyż starsze modele dysków nie radzą sobie z tą opcją.

CPU Level 1 Cache

pozwala włączyć pamięć cache pierwszego poziomu.

CPU level 2 Cache

pozwala włączyć pamięć cache drugiego poziomu.

Video BIOS Shadow

Włączenie tej opcji powoduje skopiowanie BIOS-u karty graficznej z pamięci typu ROM do szybkiej pamięci RAM, co pozwala na szybszy dostęp i ma wpływ na działanie programów i systemów graficznych (MS Windows).

QUICK POWER ON SELF TEST

Jeśli jest włączona, podczas startu komputera wykonywana jest jedynie skrócona procedura testowa. Jest to dobre rozwiązanie, gdy komputer nie sprawia żadnych kłopotów. W przypadku, gdy dołożyliśmy nowy komponent sprzętowy, albo dokonaliśmy jakichś zmian w Setupie, powinniśmy ją włączyć, aby dokładniej przetestować nową konfigurację.

BOOT SEQUENCE

Określa kolejność przeszukiwania napędów dyskowych podczas ładowania systemu operacyjnego.

SWAP FLOPPY DRIVE

Ta opcja działa tylko w systemach z dwoma napędami dyskietek. Jeśli jest włączona, napędy dyskietek zostają zamienione miejscami, tzn. fizyczny napęd A zostaje logicznym napędem B i vice versa.

BOOT UP FLOPPY SEEK

Jeśli jest włączona, BIOS próbuje określić, czy podłączony napęd dyskietek jest 40 czy też 80-ścieżkowy.

BOOT UP NumLock STATUS

Określa stan bloku numerycznego klawiatury po włączeniu komputera. Jesli jest włączona, aktywne są klawisze numeryczne, w przeciwnym przypadku pełnią one rolę kursorów.

BOOT UP SYSTEM SPEED

Ustala szybkość zegara procesora podczas startu. Wartość HIGH oznacza pełną szybkość procesora, wartość LOW powoduje, że procesor będzie pracował przy obniżonej prędkości.

GATE A20 OPTION

Wartość ta określa sposób obsługi lini adresowej A20. Jeśli jest włączona (ustawienie FAST), linię A20 kontroluje chipset, w przeciwnym przypadku (NORMAL) obsługuje ją kontroler klawiatury. Ustawienia FAST zwieksza wydajność systemu.

TYPEMATIC RATE SETTING

Jeśli jest włączona, dwie nastepne opcje są nieaktywne. Pozwalają one na okreslenie parametrów pracy klawiatury, poprzez zaprogramowanie systemowego kontrolera klawiatury.

TYPEMATIC RATE

Jeśli jest włączone programowanie parametrów klawiatury, określa częstość automatycznego powtarzania znaku (z zakresu 6,8,10,12,15,20,24 lub 30 znaków na sekundę).

TYPEMATIC DELAY

Przy włączonym programowaniu parametrów klawiatury, określa opóźnienie (w milisekundach), po którym włączy się powtarzanie wprowadzonego znaku.

SECURITY OPTION

Jeśli jest ustawione hasło, określa, czy ogranicza ono dostęp do całego komputera czy tylko do setupu.

PS/2 MOUSE FUNCTION CONTROL

Opcja ta określa, czy mysz podłączona jest do portu PS/2 czy do złącza szeregowego.

PCI/VGA PALETTE SNOOP

Parametr wykorzystywany przy konfiguracji niektórych kart wideo. Nie należy go włączać, o ile karta wideo tego nie wymaga. W przypadku niektórych płyt głównych może w ogóle nie występować.

OS SELECT FOR DRAM>64MB

Należy włączyć tę opcję, jeśli wykorzystujemy system OS/2 i posiadamy więcej niż 64 MB pamięci.

SHADOW

Niektóre urządzenia peryferyjne (np. kontrolery SCSI, kart sieciowe) posiadają własne oprogramowanie (firmware) znajdujące się w pamięci ROM. Ta opcja BIOS-u umożliwia przeniesienie jej zawartości do szybszej pamięci RAM, co powinno przyspieszyć funkcjonowanie tych urządzeń. Jeśli chcemy włączyć tę opcję dla danego urządzenia, musimy znać adres, pod którym umieszczony jest firmware, a następnie włączyć odpowiednią sekcję w setupie.

DELAY FOR HDD (SECS)

Parametr ten określa opóźnienie, z jakim ładowany jest system operacyjny. Jest to przydatne szczególnie w przypadku dużych dysków twardych, które potrzebują więcej czasu na rozpędzenie się.

CHIPSET FEATURES SETUP

Parametry pracy chipsetu i pamięci

AUTO CONFIGURATION

Ta opcja umożliwia ustawienie dla wszystkich dalszych parametrów wartości, które producent uznał za optymalne dla większości systemów. Jeśli jest włączona, część następnych opcji może nie być widoczna bądź nie będzie można zmienić ich wartości - dotyczy to przede wszystkim tych opcji których wartości są od siebie nawzajem uzależnione.

SDRAM CAS Latency

Ustawiamy czas, po jakim odczytana z pamięci informacja jest dostępna (im mniejsza wartość, tym mamy wydajniejszy system).

SDRAM Idle Timer

Pozwala ustawić czas zamknięcia otwartej strony pamięci SDRAM, mniejsza wartość-wydajniejszy system.

SDRAM RAS Precharge Time

Podajemy, co ile cykli ma być odświeżana pamięć SDRAM; im mniej, tym lepiej.

AGP Apreture Size

Pozwala sprecyzować, ile pamięci RAM może być użyte na tekstury wykorzystywane przez karty AGP.

Memory Hole At 15M-16M

Włączenie tej opcji rezerwuje obszar pamięci (od 15 MB do 16 MB) do wykorzystania przez karty ISA, które tego wymagają. (Uwaga - pamięć z tego przedziału staje się niedostępna dla systemu).

Parallel Port Mode

Pozwala na wybór trybu pracy (ECP lub EPP lub oba naraz) portu równoległego w naszym komputerze. Najlepiej wybrać oba naraz, dzięki temu uzyskamy pewność, że będą poprawnie funkcjonować różnego typu urządzenia podłączane do portu równoległego.

IDE Ultra DMA Mode

Jeżeli dysk twardy zainstalowany w naszym komputerze działa w trybie UDMA, należy uaktywnić tę opcję.

IDE Master/Slave PIO DMA/Mode

Pozwala ustawić dla konkretnego kanału IDE typ podłączonego do niego napędu, dostępne sš opcje: auto, 0, 1, 2, 3, 4.

DRAM RAS # Precharge Time

Określa czas trwania sygnału odświeżania pamięci. Im niższa jest wartość, tym wyższa wydajność systemu-jeśli jednak sygnał odświeżania będzie zbyt krótki, następować będą zaniki zawartości pamięci.

MA ADDITIONAL WAIT STATE

Umożliwia wstawienie dodatkowego cyklu oczekiwania przed odczytem zawartości komórki pamięci. Wartość tego parametru zależy od konstrukcji konkretnej płyty i nie należy jej zmieniać.

DRAM (R/W) Leadoff Timing

Ustawia liczbę cykli oczekiwania wstawianych przed każdym dostępem (zapisem bądź odczytem) do pamięci.

DRAM Write Burst Timing (B/E/F)

Ustala cykl zapisu do pamięci. Podobnie jak w opcji poprzedniej, im niższa wartość, tym szybszy jest dostęp do pamięci. Również tu zbyt niska wartość powoduje błędy

DRAM Read Burst Timing (EDO/FP) / (B/E/F)

Ustala cykl odczytu z pamięci EDO, BEDO lub FPM. Przykładowe ustawienie 2-1-1-1 oznacza, że procesor przy pierwszym dostępie do pamięci wstawia dwa cykle oczekiwania, a przy trzech następnych już tylko jeden taki cykl. Im niższa jest wartość tego parametru, tym szybciej pracuje system.

TURBO READ LEADOFF

Włączenie tej opcji skraca cykle oczekiwania i przyspiesza pracę systemów nie wyposażonych w pamięć cache.

Fast EDO Leadoff

Opcja ta powinna być włączona, jeśli banki pamięci obsadzone są wyłącznie modułami EDO. W przeciwnym przypadku powinna być włączona.

Refresh RAS # Assertion

Określa, ile cykli zegara trwa sygnał odświeżania pamięci RAS.

Fast RAS # to CAS # Delay

Opcja ta ustala zależność pomiędzy sygnałami RAS i CAS. Ustawienie disabled oznacza większą wydajność, enabled spowalnia system, ale zwiększa jego stabilność

DRAM Page Idle Timer

Określa liczbę cykli zegara, które odczeka kontroler pamięci przed zamknięciem strony w przypadku bezczynności procesora.

DRAM Enhanced Paging

Włączona - chipset utrzymuje stronę pamięci otwartą dopóki aktywne są sygnały adresujące. Wyłączona - kontroler "przetrzymuje" stronę otwartą w oczekiwaniu na kolejny dostęp ze strony procesora.

SDRAM Speculative Read (DRAM Speculative Leadoff)

Jeśli opcja ta jest włączona, kontroler pamięci próbuje przewidywać adresy komórek pamięci oraz zaczyna odczytywać ich zawartość, zanim adres zostanie całkowicie zdekodowany.

ISA Clock

Pozwala określić taktowanie magistrali AT-bus jako 1/4 lub 1/3 częstotliwości taktowania (zewnętrznego) procesora.

System BIOS Cacheable

Włączenie tej opcji umożliwia dostęp do obszaru pamięci BIOS-u za pośrednictwem pamięci podręcznej, a co za tym idzie przyspiesza pracę systemu.

Video BIOS Cacheable

Analogicznie jak opcja poprzednia, z tym że dotyczy pamięci BIOS-u karty grafiki.

8/16 Bit I/O Recovery Time

Opcja ta umożliwia wstawienie cykli oczekiwania pomiędzy magistralą PCI a znacznie wolniejszą ISA, osobno dla kart 8- i 16-bitowych.

Peer Concurrency

Umożliwia jednoczesną aktywację dwóch urządzeń PCI.

Chipset Special Features (i84230HX)

Włącza tryb zgodności chipsetu ze starszym i84230FX.

DRAM Refresh Queue

Włącza kolejkowanie do czterech cykli odświeżania, co pozwala na optymalizację dostępu do pamięci. Wyłączenie tej opcji nadaje cyklom odświeżania najwyższy priorytet. Zainstalowane moduły pamięci muszą obsługiwać tę funkcję

DRAM RAS Only Refresh

Włącza starszą, alternatywną do CAS-before-RAS metodę odświeżania pamięci. Włączyć tylko w przypadku posiadania pamięci starszej generacji, wymagającej tej metody.

Fast DRAM Refresh

Kontroler pamięci Cache udostępnia dwa tryby odświeżania - Normal i Hidden. W obu trybach sygnał CAS jest wysyłany przed RAS, jednak w trybie Normal każdy z nich potrzebuje jednego cyklu procesora. W trybie Hidden sygnały CAS i RAS są wysyłane podczas tego samego cyklu procesora.

PNP/PCI CONFIGURATION

Konfiguracja magistrali PCI i urządzeń Plug and Play

PNP OS Installed

Pozwala określić, czy używamy systemu operacyjnego wspomagającego obsługę urządzeń o charakterze Plug and Play.

Slot IRQ

Możemy dla poszczególnych slotów przydzielić konkretne przerwania lub zlecić to systemowi (Auto).

IRQ Used By ISA

Pozwala określić, czy dane przerwanie jest wykorzystywane przez kartę rozszerzeń typu ISA.

DMA Used By ISA

Określamy, czy konkretny kanał DMA jest używany przez karty ISA.

VGA BIOS Sequence

Jeżeli nasz komputer ma dwie karty graficzne (jedną opartą na złączu PCI, drugą AGP), możemy za pomocą tej opcji określić priorytety dla tych kart.

IRQ n Assigned to

Jeśli zasoby systemowe ustawiane są ręcznie, ta opcja przydziela przerwanie o numerze n do klasycznego urządzenia ISA bądź do karty zgodnej z PNP.

DMA n Assigned to

Ustala przydział konkretnego kanału DMA do urządzeń ISA bądź PNP.

PCI IRG Activated by

Określa, czy przerwanie na magistrali PCI jest wyzwalane zboczem (Edge), czy poziomem (Level) sygnału. Należy pozostawić domyślne ustawienie Level, o ile żadne urządzenie nie wymaga ustawienia Edge.

Primary.Secondary IDE INT#

Pozwala przypisać jedno z czterech przerwań PCI: INT#A, INT#B, INT#C, INT#D do odpowiednio pierwszego i drugiego kontrolera EIDE.

POWER MANAGEMENT

Opcje znajdujące się w tym menu umożliwiają redukcję poboru mocy przez nasz komputer

Power Management

Mamy tu możliwość wybrania kilku, z góry określonych typów ustawień (Max Saving, Min Saving), wyłączenia jakich kolwiek funkcji oszczędzania energii (Disable) lub zdefiniowania ich samemu (User Define).

HDD Power Down

Ustawiamy, po jakim czasie bezczynności ma się wyłączyć dysk twardy naszego komputera.

Suspend Mode

Określamy czas, po którym komputer przechodzi w stan czuwania (Suspend) lub możemy tę funkcję wyłączyć (Disable).

PWR Button

Możemy ustawić, jaką funkcję ma pełnić przycisk wyłączania komputera (czy ma po prostu wyłączać komputer czy ustawiać go w stan uśpienia - Suspend).

PWR Up On Modem

Pozwala uaktywnić funkcję budzenia komputera przez modem.

AC PWR Less Restart

Określamy, jak nasz komputer ma zareagować na brak zasilania, możemy ustawić opcję ponownego uruchomienia, gdy już komputer będzie zasilany.

Wake On LAN

Pozwala uaktywnić funkcję budzenia komputera przez sieć lokalną.

Automatic Power Up

Możemy ustawić godzinę, o której komputer ma się automatycznie uruchomić.

Fan Monitor

Pokazuje liczbę obrotów na sekundy wiatraka na procesorze.

Thermal Monitor

Pokazuje aktualną temperaturę otoczenia procesora.

Voltage Monitor

Pokazuje napięcia podawane na procesor.

INTEGRATED PERIPHERALS

Konfiguracja umieszczonych na płycie urządzeń peryferyjnych (portów wejścia/wyjścia, kontrolerów IDE/SCSI, karty grafiki itd.)

HDD Sequence SCSI/IDE First

Opcja ta występuje na płytach głównych wyposażonych w kontroler SCSI i określa z jakiego typu dysku startowany będzie system operacyjny.

IDE HDD Block Mode

Określa liczbę sektorów, które będą odczytywane z twardego dysku za jednym razem w trybie blokowym.

IDE Primary/Secondary Master/Slave UDMA

Włącza mechanizm UltraDMA 33 dla dysków podłączonych do systemowego kontrolera EIDE. Zaróno dysk, jak i zainstalowany system operacyjny muszą obsługiwać ten tryb pracy - np. Windows 95 OSR2 posiada wbudowane odpowiednie drivery, zaś "stare" Windows 95 wymaga sterowników dostarczanych np. z płytą główną.

IDE Primary/Secondary Master /Slave PIO

Określa tryb pracy PIO (Programmed Input Output) każdego z czterech dysków twardych IDE. Wartość musi być zgodna z parametrami twardego dysku - zbyt wysoka powoduje błędy w dostępie do dysku.

On-Chip Primary/Secondary PCI IDE

Włącza pierwszy i/lub drugi kanał systemowego kontrolera EIDE.

USB Keyboard Support

Opcję tę należy włączyć, jeżeli chcemy podłączyć klawiaturę za pośrednictwem interfejsu USB (Universal Serial Bns).

USB Latency Time (PCI CLK)

Określa minimalny czas (w cyklach taktowania magistrali PCI), na jaki kontroler USB może przejąć kontrolę nad magistralą PCI.

IR Duplex Mode

Ustawia jedno- lub dwukierunkową transmisję na porcie podczerwieni.

Onboard FDC Controller

Włącza umieszczony na płycie głównej kontroler stacji dyskietek.

Onboard UART 1/2

Określa adresy i przerwania przypisane odpowiednio do pierwszego i drugiego portu szeregowego.

Onboard Parallel Port

Definiuje numer logiczny, port i przerwanie dla wbudowanego w płytę portu równoległego.

Parallel Port Mode

Określa tryb pracy portu równoległego: Standard, ECP lub EPP.

ECP Mode Use DMA

Określa kanał DMA używany przez port równoległy w trybie ECP.

Parallel Port EPP Type

Ustala wersję portu równoległego EPP.

POZOSTAŁE OPCJE

Oprócz opisanych opcji w Setupie można jeszcze znaleźć:

SUPERVISOR/USER PASSWORD SETTING

Ustawienia haseł użytkownika i administratora.

IDE HDD AUTO DETECTION

Automatyczne rozpoznawanie parametrów podłączonych dysków IDE.

HDD LOW LEVEL FORMAT

Formatowanie niskopoziomowe dysków twardych. Ze wzgledu na fakt, że producenci dysków nie zalecają samodzielnego formatowania niskopoziomowego, opcja ta jest usunięta z większości Setupów.

LOAD BIOS DEFAULTS

Umożliwia załadowanie najbardziej "konserwatywnych" ustawień wszystkich wartości.

LOAD SETUP DEFAULTS

Ta opcja ładuje ustawienia zdefiniowane przez producenta jako optymalne dla większości konfiguracji.

SAVE&EXIT SETUP

Wyjście z Setupu z uprzednim zapisem dokonanych zmian.

EXIT WITHOUT SAVE

Wyjście z Setupu i powrót do wartości poprzednich.

BIOS-y w Sieci

AWARD SOFTWARE - http://www.award.com/

PHOENIX - http://www.phoenix.com/

ASUS - http://www.asus.com/

ALI - http://www.ali.com/

AMERICAN MEGATRENDS - http://www.ami.com/

SOYO - http://www.soyo.com/

ABIT - http://www.soyo.com.tw/

ABIT - http://www.soyo.com.tw/

DTK - http://www.dtkcomputer.com/

SHUTTLE - http://www.shuttlegroup.com/

---