• Antropogeniczne czynniki zmiany klimatu

Pod pojęciem klimat rozumie się średni czyli zmienny stan atmosfery i oceanu w skalach od kilku lat do milionów lat. Zmiany te wynikają z czynników zewnętrznych takich jak ilość dochodzącego promieniowania słonecznego lub czynników wewnętrznych takich jak działalność człowieka -zmiany antropogeniczne lub wpływ czynników naturalnych.

Z fizycznego punktu widzenia zmiany klimatu mogą być postrzegane jako wynik okresowego zaburzenia równowagi energetycznej układu Ziemia - atmosfera. Energia dociera do Ziemi ze Słońca głównie w postaci strumienia promienia elektromagnetycznego w zakresie widzialnym. Część tego promieniowania ulega odbiciu i rozproszeniu z powrotem w przestrzeń kosmiczną. Reszta jest absorbowana przez składniki atmosfery i powierzchnię Ziemi, które emituje promieniowanie elektromagnetyczne o widmie przesuniętym w kierunku fal dłuższych (podczerwień). Przy założeniu całkowitego braku atmosfery warunek równowagi energetycznej prowadzi do tzw. temperatury radiacyjnej powierzchni Ziemi, wynoszącej ok. 17 st. C. Obecność atmosfery zmienia równowagę energetyczną na dwa sposoby : modyfikuje stopień odbijalności (albedo) energii przez Ziemię oraz zmienia bilans energetyczny dolnej atmosfery i powierzchni Ziemi, wskutek czego obecności w atmosferze tzw. gazów cieplarnianych oraz aerozoli.

Gazy cieplarniane, do których należy przede wszystkim para wodna, dwutlenek węgla i metan, są „przezroczyste” dla promieniowania słonecznego, natomiast silnie absorbują promieniowanie długofalowe wysyłane przez powierzchnię Ziemi. Stąd analogia do procesów mających miejsce w szklarni - gazy cieplarniane pełnią funkcję szyby. W warunkach równowagi radiacyjnej część energii zaabsorbowanej przez gazy cieplarniane wysyłana jest w postaci promieniowania długofalowego z powrotem ku powierzchni Ziemi, prowadząc do podniesienia je temperatury i ogrzania dolnej atmosfery. W ten sposób osiągany jest nowy stan równowagi, odznaczający się wyższą temperaturą powierzchni.

• Najszerzej dyskutowanym czynnikiem antropogenicznym jest wzrost stężenia dwutlenku węgla, metanu, podtlenku azotu i innych gazów cieplarnianych w atmosferze, związany z technologiczną działalnością człowieka. Stężenie dwutlenku węgla wzrosło o ok. 30 % w ciągu ostatnich 150 lat. Jest ono w chwili obecnej najwyższe od 400 tysięcy lat. Ponad 75 % antropogenicznych emisji CO₂ do atmosfery w ciągu ostatnich 20 lat pochodziło ze spalania paliw kopalnych, a pozostała część - głównie z wylesiania. Ocean i biosfera kontynentalna pochłaniają obecnie ok. 50 % antropogenicznej emisji CO₂.

Stężenie metanu wzrosło o ok. 150 % w stosunku do roku 1850 i jest obecnie najwyższe od 400 lat. Połowa obecnych emisji metanu do atmosfery jest pochodzenia antropogenicznego : paliwa kopalne, hodowla bydła, uprawa ryżu, składowiska śmieci.

Poza gazami cieplarnianymi, działalność człowieka prowadzi do zwiększenia aerozoli (pyłów zawieszonych) w atmosferze, głównie związanych z emisją CO₂ oraz sadzy w procesach spalania paliw kopalnych np. w samochodach i wypalania lasów. Aerozole rozpraszają i absorbują światło, dlatego mają wpływ na widzialność. Proces ten ma jednak znaczenie dla klimatu, gdyż aerozole mogą zmniejszać ilość energii słonecznej docierającej do powierzchni Ziemi. Aerozole siarczanowe rozpraszają promieniowanie słoneczne, częściowo zmniejszając efekt cieplarniany, natomiast niespalone cząsteczki węgla wpływają na bilans radiacyjny bezpośrednio - poprzez rozproszenie i absorpcje promieniowania, i pośrednio - poprzez modyfikację własności chmur. Pośrednie skutki oddziaływania aerozoli na klimat są dużo trudniejsze do oszacowania niż opisane wcześniej skutki bezpośrednie, obejmują bowiem także związki pomiędzy cechami aerozoli a właściwościami chmur:

Zmiana liczby i rozmiarów cząstek znajdujących się w powietrzu prowadzi do zmiany ilości i koncentracji jąder kondensacji, co w konsekwencji powoduje zmiany w ilości i wielkości kropelek w chmurze i tym samym zmiany w odbijalności energii przez chmury. Po drugie, gdy chmurę tworzą małe krople wody to opad atmosferyczny jest mniejszy, przez co chmura utrzymuje się dłużej, a zachmurzenie Ziemi jest większe.

Zarówno oddziaływanie bezpośrednie, jak i pośrednie aerozoli wpływa na zmniejszenie promieniowania słonecznego pochłanianego przez powierzchnię Ziemi, co powoduje globalne ochłodzenie.

Rysunek prezentuje pośredni wpływ aerozoli: zanieczyszczone chmury wysyłają więcej promieniowania z powrotem w przestrzeń kosmiczną, zaś opad deszczu jest ograniczony z powodu mniejszych rozmiarów kropel w chmurze

Przykładowo, warstwa zanieczyszczeń o grubości 3 km nazywana "brązową azjatycką mgiełką" rozpościera się nad Azją Południową. Zmienia ona warunki pogodowe i stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia setek tysięcy ludzi. Ta masa aerozoli zmniejsza ilość światła i energii słonecznej docierającej do powierzchni Ziemi nawet do 10-15%.

Mgiełka nad Chinami. Zamglenie jest wynikiem pożarów lasów, spalania odpadów rolniczych, dramatycznego wzrostu zużycia paliw kopalnych w transporcie, przemyśle i elektrowniach oraz emisji zanieczyszczeń z milionów palenisk domowych, spalających drewno, odchody bydlęce i inne "biopaliwa".

W ostatnich latach nastąpił wzrost globalnej temperatury powietrza, z którym wiąże się częstsze występowanie tzw. ekstremalnych zjawisk pogodowych i klimatycznych.

Obecna znajomość procesów atmosferycznych oraz wiedza na temat sytemu klimatycznego i środowiska nakazują daleko posuniętą powściągliwość co do ewentualnych przyszłych zmian klimatu. Wszystkie powyższe fakty przemawiają jednoznacznie, że ludzkości nie grozi klimatyczna katastrofa.

Powyższe stwierdzenia nie dotyczy jednak sytuacji, którą może wywołać sam człowiek w wyniku niekontrolowanych, nieprzewidywalnych działań powodujących np. globalną katastrofę nuklearną.

Współcześnie, w opinii większości badaczy, panuje przekonanie. Że zmiany klimatu na kuli ziemskiej, w tym zwłaszcza na półkuli północnej, będą zmierzać do powolnego ochłodzenia klimatu. Trend ten jednak nie doprowadzi do epoki lodowcowej w ciągu najbliższych kilkuset lat.

TEST

1\. Uporządkuj chronologicznie etapy antropogenezy od najdawniejszych do najmłodszych :

Porządek chronologiczny : australopithecus, homo habilis, homo erectus, homo neanderthalensis.

2\. Przeanalizuj zdjęcie i wykonaj polecenia.

3\.Przeanalizuj załączoną mapkę i wymienionym niżej lokalizacjom przyporządkuj właściwe numery umieszczone w kółkach.

a\. lokalizacja największych piramid egipskich - nr 2

b\. Egipt Górny - nr 1

c\. Egipt Dolny - nr 2

4\. Podkreśl bóstwa należące do panteonu hinduskiego :

SIWA, WISZNU

5\. Rozpoznaj zdanie prawdziwe i fałszywe, dotyczące ustroju antycznej Sparty. Przy każdym zdaniu wpisz literę P - Prawda, lub F - Fałsz.

a\. W Sparcie panowało dwóch królów - Prawda

b\. Spartańskie zgromadzenie obywateli nazywało się apella - Prawda

c\. Członkowie geruzji musieli mieć więcej niż 30, a mniej niż 60 lat - Fałsz (mieli pow. 60 lat)

d\. Pełnię prawa politycznych w Sparcie mieli jedynie heloci - Fałsz

6\. Przeanalizuj załączoną ilustrację - kolumna

7\. Uzupełnij schemat

8\. Przeanalizuj tekst źródłowy

9\.

1\. Wódz wkraczał do miast na czele swych wojsk ustaloną trasą w kierunku świątyni Jowisza na Kapitolu,

2\. Na początku szli członkowie senatu dostojnicy państwowi, następnie muzykanci

3\. W dalszej kolejności niesiono zdobycze wojenne, zwierzęta ofiarne, szli królowie zdobytych krajów i jeńcy wojenni,

4\. Za nimi jechał sam wódz na specjalnym rydwanie, zaprzężonym w cztery białe koni, ubrany w haftowaną togę, za nim stał niewolnik i trzymał na jego głową złoty laur (tutaj jest to figurka),

10\.

Już od początku swego istnienia chrześcijanie stają się obiektem szczególnego zainteresowania ludności Imperium. Pojawia się szereg oskarżeń o zbrodnie, których mieli się oni dopuszczać. Były to rytualne mordowanie dzieci, picie ich krwi, kazirodztwo, kanibalizm, zatruwanie wody w studniach, ogólnie o nienawiść do rodzaju ludzkiego i panującego porządku. Pożywkę dla tego rodzaju plotek była zaobserwowana tajemniczość spotkań chrześcijańskich, niezrozumiałe elementy liturgii mówiące o konieczności spożywania ciała i picia krwi Pana Jezusa oraz emocjonalne podkreślanie miłości do swego Boga pomiędzy chrześcijanami, którzy mówili o sobie jako o Braciach i Siostrach.

Pojawiło się też oskarżenie chrześcijan o tzw. superstitio - w wolnym tłumaczeniu jest to przesadny, zgubny, zaraźliwy zabobon, przesąd, obłęd. Wzbudzało to pogardę i strach, gdyż tym mianem określano w pierwszych wiekach chrześcijaństwa wszystkie niepojęte dla środowiska rzymsko-greckiego religie i obrzędy religijne, np. ofiary z ludzi, wróżenie z ludzkich wnętrzności. Supertitio to była karykatura prawdziwej religii i bluźnierstwo wobec uznanych bóstw, to było zagrożenia dal odwiecznych rzymskich tradycji.

11\.

Grecy, jak żaden inny naród, pozostawili po sobie największą spuściznę kulturalną we wszystkich jej dziedzinach. Kultura helleńska miała ogromny wpływ na inne kultury, w tym na kulturę Starożytnego Rzymu.

Rzymianie mieli początkowo kontakty tylko z koloniami greckimi szybko przejęli mitologie Greków i utożsamili niektóre swoje bóstwa z bóstwami greckimi. Kiedy jednak Rzym zdobył Grecję w niedługim czasie kultura Rzymu stała się kulturą grecką, rozwijalną w Imperium. Mimo to Rzym zachował wiele ze swojej pierwotnej tradycji i dodał coś od siebie.

Językiem Rzymian była łacina, jednak wschodnia część Imperium używała, zwłaszcza dziełach filozoficznych i naukowych, języka greckiego. Grecy byli nauczycielami Rzymian i głównymi wytwórcami dzieł sztuki, tworzonymi na modłe grecką. Wiele tradycji greckich, np. takich jak igrzyska olimpijskie wpisało się w kulturę IRz.

W architekturze - Rz. Chętnie sprowadzali z Grecji oryginały lub kopie rzeźb i na wzór grecki zaczęli budować obszerne domy z dziedzińcami. Do wzorców greckich Rz. dodawali własne elementy, np. sklepienia łukowe.

W zakresie filozofii - nie stworzyli własnej tylko nadali kierunkom greckim bardziej praktyczny charakter.

ANALIZA TEKSTÓW ŹRÓDŁOWYCH :

Fragment Księgi Umarłych - zbiór zaklęć, przypisów i modlitw spisanych na papirusie, wkładany do grobu, traktowany jako wzór mowy obronnej, wygłaszanej przed Ozyrysem. Miała zmarłemu ułatwić przejście do raju.

Z przedstawionego fragmentu KU można dowiedzieć się czym w ciągu dnia zajmował się zmarły i jakim był człowiekiem.

Z tekstu wynika, że zmarły regularnie odwiedzał świątynie i składał ofiary z pokarmu bogom. Najprawdopodobniej był kupcem, który zajmował się sprzedażą zboża i innych towarów. Miał dziecko, którym się opiekował. Zajmował się także wypasaniem bydła, łowieniem ryb, polowaniem na ptactwo.

Z tekstu ponadto wynika, że był uczciwym, prawdomównym człowiekiem, uczciwym kupcem, dobrym ojcem. Oddawał cześć należną bogom z należytym dla nich szacunkiem. Nie odbierał im ich dóbr doczesnych. Nie był mściwy i zawistny. Nie okradał i nie oszukiwał ludzi. Nie zabijał i nie namawiał do zabijania. Nie sprawiał przykrości innym i nie doprowadzał ich do łez. Żył dzięki własnej uczciwej pracy.

Fragment Tukidydesa o demokracji ateńskiej

Wg T demokracja to były rządy większości obywateli, które nie czerpały przykładów i przepisów od innych państwa lecz były wzorem samym w sobie, od których to inne państwa powinny się uczyć. Bez względu na pochodzenie, przynależność społeczną, status finansowy - każdy obywatel był równy wobec prawa. Te wartości również nie miały znaczenia w zdobywaniu i robieniu kariery. Pojedynczy obywatel mógł osiągnąć zaszczyty tylko poprzez swoją wierną i ofiarną służbę Ojczyźnie oraz dlatego, że wyróżniał się swoimi wewnętrznymi wartościami i zdolnościami.

W tym ustroju ateńczycy żyli jako wolni ludzie.

W życiu prywatnym do najbliższych współmieszkańców powinni odnosić się z pełną tolerancją, wyrozumiałością, nie wyśmiewać się z nich. Powinni szanować poglądy i sposób życia innych ludzi, jakkolwiek by ich gusta różniły się od ich własnych.

Obywatele ateńscy szanowali prawo i żyli zgodnie z literą prawa. Pomagali biednym i chorym - jak nakazywały tego tzw. niepisane prawa pomiędzy nimi. Takie zachowanie miało być zwykłym ludzkim odruchem każdego ateńczyka.

Dbali też o doznania estetyczne i komfort wypoczynku we własnych mieszkaniach. W myśl tego zdobili swoje domy pięknie i kolorowo. Uważali, że przebywanie w takim otoczeniu nastraja optymistycznie do życia i odpędza wszelkie problemy. Byli otwarci na inne rynki, sprowadzali z zagranicy różnego rodzaju towary, których nie produkowali u siebie.

Lubili się bawić i wypoczywać, dlatego stworzyli różne formy wypoczynku, takie jak np. igrzyska.

Fragment Rozporządzenia cesarzy w sprawie pogan

Ponieważ wielu chrześcijan wracało z powrotem do pogaństwa cesarze postanowili zatrzymać tę falę. Cesarz Teodozjusz wydał tzw. edykt trzech cesarzy, w którym, przede wszystkim, nakazywali oni w edykcie - by wszyscy stali się chrześcijanami katolikami, natomiast innych traktowali jako bezbożnych i głupich heretyków, podlegających karze boskiej. Teodozjusz wydał jeszcze kolejne rozporządzenie, którego fragment jest przytoczony. Zakazywał on w nim surowo społeczeństwu składania krwawych ofiar, wróżenia z wnętrzności, odwiedzania świątyń i oddawania czci posągom nieżywym. Każdego, który się temu sprzeciwił wolno było oskarżyć i ukarać. Jeżeli udowodni się komuś hołdowanie obrzędom pogańskim, karą była również konfiskata całego mienia, należącego do danej osoby.

Rzymianie podobnie jak inne ludy w pierwotnych wierzeniach faowryzowali bóstwa rolnicze i opiekuńcze czyli tzw. Lary i Penaty

---