22, 24 po¬yczki francuskie i czeskie


ZAPOŻYCZENIA FRANCUSKIE

Podział zapożyczeń na:

GALICYZMY - zapożyczenia z języka francuskiego bez przekształceń

np. à propos - przy sposobności, w związku z tematem (coś powiedzieć)

bon ton - dobry ton

en face - z przodu

femme fatale - kobieta fatalna

va banque - na całość

vis-à-vis - naprzeciwko

déjà vu - już widziany, złudzenie, że widziało się pewien obraz już wcześniej

KALKI JĘZYKOWE - wyrazy lub wyrażenia utworzone za pomocą rodzimych elementów języka wg. wzoru semantycznego języka obcego (Encyklopedia Językoznawstwa Ogolnego)

  1. dosłowne np. półświatek - demimande= demi (pół)+ mande(świat);

peruka - perruque

  1. zapożyczenia znaczeniowe np. aktualny (obecny, teraźniejszy)

formacja (wykształcenie)

  1. związki frazeologiczne - np. gwóźdź sezonu - clou de la saison

krzyk mody - cri de la mode

punkt widzenia -paint de vue

ZAPOŻYCZENIA LEKSYKALNE - wyrazy mające zarówno fonetykę zgodną z wymogami języka zapożyczającego(j.pol.), jak i podlegającego jego systemowi fleksyjnemu

np. adresse - adres

toilette - toaleta

perfum - perfumy

châle - szal

fauteuil - fotel

HISTORIA

Początek galicyzmów przypada na dobę średniopolską, a największe nasilenie na dobę nowopolską. Sprzyjały temu takie okoliczności jak:

-wybór Henryka Walezego na króla Polski

-rosnące znaczenie polityczne Francji w Europie, Europie zwłaszcza przodująca rola francuskiej kultury, literatury i sztuki

-profrancuska polityka Władysława IV i Jana III Sobieskiego

-panowanie saskiej (lecz przesiąkniętej kulturą francuską) dynastii Wettynów

- i wreszcie moda francuska zalewająca całą Europę, która - za czasów St. Augusta - opanowuje Warszawę i dwory magnackie.

Jeśli chodzi o źródło leksykograficzne dla polszczyzny epoki odrodzenia to jest to „Słownik” Lindego, który odnotowuje ponad 800 wyrazów zapożyczonych z francuskiego, które pochodzą albo z komedii doby stanisławowskiej, albo z mowy potocznej (w wyższej sferze). Galicyzmy nie funkcjonowały raczej w literaturze, gdyż przeciwdziałała temu ówczesna polityka językowa.

Sytuacja zmieniła się w pierwszej połowie XIX wieku. Moda francuska, zataczając coraz szersze kręgi, zaczynała wtedy docierać na szlachecką, sarmacką do tej pory prowincję. Także romantyczna koncepcja języka artystycznego przyniosła odrzucenie klasycystycznych ograniczeń w tej dziedzinie - zapożyczenia zaczęły funkcjonować w literaturze. Doszły również nowe okoliczności historyczne: wojny napoleońskie i udział w nich Legionów Dąbrowskiego, Księstwo Warszawskie oparte na ustrojach, prawach i administracyjnych wzorach francuskich oraz (albo przede wszystkim) Wielka Emigracja. Także trudno się dziwić, że w takich warunkach wpływ języka francuskiego okazał się najsilniejszym ze wszystkich wpływów językowych oddziałujących na polszczyznę w XIX w.

Dziedziny zapożyczeń francuskich XVII-XIXw.

dziedziny

XVII-XVIII

XIX

Życie dworskie

Dama

Fryzyjer

Gorset

Awans

Awantura

Kaprys

Biżuteria

Parasol

Język sztuki

Afisz

Balkon

Bilet

Wojsko

Awangarda (straż przednia)

Batalija(bitwa)

Amunicja

Kariera

Kuchnia

Furaż (żywność)

Sos

Szampan

Zasadniczym momentem przełomowym wpływów francuskich była II wojna światowa i przemiany społeczne z nią związane. Powojenne przeobrażenia odsunęły od wpływu na życie zbiorowe warstwy i grupy społeczne najbardziej związane z tradycją językową - francuską, a wysunęły na czoło życia społecznego i kulturalnego klasy, którym ta tradycja była całkowicie obca. Toteż znajomość francuskiego zaczęła w Polsce powojennej szybko maleć i maleje do dzisiejszego dnia. Wiadomym objawem tego stanu rzeczy są liczne błędy w posługiwaniu się od dawna przyjętymi francuskimi wyrazami i wyrażeniami.

Przykłady powojennych zapożyczeń leksykalnych leksykalnych języka francuskiego (liczba sięga 220):

-atrapa (attrape )- imitacja przedmiotu lub puste opakowanie jako reklama

- bagietka (baguette)- bardzo długa i wąska bułka

- butik (boutique) - sklep prywatny

- klimatyzacja (climatisation)

-makabra (macabre)

-paragon (paragon)

-totalitarny (totalitaire)

Występują także wyrazy, które pochodzą od nazw własnych:

-bardotka (Bardot)

- gilotyna (Monsieur Guillotin - był rzecznikiem humanitarnego traktowania skazańców, niefortunnie od jego nazwiska powstało może szybkie, ale jednak narzędzie do obcinania głów)

-wersalka (Versailles)

Najnowsze zapożyczenia francuskie różnią się pewnymi cechami od dawniejszych. Najważniejsze z nich to:

  1. Pod względem znaczeniowym dawniejsze Galicyzmy były związane z życiem dworskim, później salonowym. Nowsze dotyczą wszystkich dziedzin życia.

  2. Pod względem formalnym najnowsze Galicyzmy odznaczają się relatywnie niższym od dawniejszym stopniem asymilacji fonetycznej i morfologicznej.

  3. Przyczyny zapożyczeń francuskich - dziś dominują obiektywne potrzeby nominatywne i ekspresywne współczesnej polszczyzny, kiedyś z kolei głównym czynnikiem była moda francuska.

Podsumowanie

Zapożyczenia francuskie odgrywają istotną rolę w czynnym zasobie leksykalnym współczesnej polszczyzny. Sytuują się na drugim miejscu po angielskich wśród powojennych zapożyczeń właściwych.

Największa ilość zapożyczeń francuskich występuje w komunikatach prasowych i publicystyce.(Możemy tu znaleźć Galicyzmy modne, lansowane przez środki przekazu informacji, np. awans, awaria, kampania, rezerwa) Najmniej jest ich w tekstach popularnonaukowych i dramatach.

ZAPOŻYCZENIA CZESKIE

qr2 Średniowieczna powaga i urok czeskiego przetrwały poza poł. XVI, a w okresie zygmuntowskim jeszcze się nasiliły. Góra społeczna, elita lgnęła do czeszczyzny, znajomość jej była znakiem wykształcenia, ogłady i wytworności.

Paradoksalnie właśnie z tych powodów wpływ czeszczyzny jest ilościowo ograniczony, sztuczny, literacki. Źródłem odrodzenia tych wpływów w XVI w. jest literatura, zwłaszcza związana z reformacją, więc częsta wśród innowierców. Czeski promowali:

W XVII w. przestają oddziaływać: Polacy mocniej stają na rodzimej tradycji kulturalnej, a Czesi tracą polityczne znaczenie i wiele powagi na polu umysłowym po przegranej bitwie pod Białą Górą w 1620. Sytuacja odwraca się - Czesi interesują się naszym językiem - przekłady Reja i Kochanowskiego przez B. Paprockiego, J. Komenskiego.

Zastrzeżenia: często trudno stwierdzić czy dany wyraz jest czechizmem, rodzimym czy nawet pożyczką ruską - z powodu rozwojowej bliskości i pokrewieństwa polskiego i czeskiego. Wybrane przykłady pochodzą z różnych dzieł pisarzy XVI w., zwłaszcza pierwszej poł. Obecność czechizmu u jakiegoś pisarza nie oznacza, że było używane częściej w języku literackim, a już tym bardziej potocznym, gdyż jedni chętniej używali zapożyczeń, inni wcale.

Przykłady:



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Pyt 22-24, zarzadzanie
Korekta PROGRAM SPOTKANIA SSP11 dnia 22-24.01.2010 do Osrod, specjalizacja mięso
Zarzadzanie, Pyt 22-24
0 PROGRAM SPOTKANIA SSP11 dnia 22-24.01.2010, specjalizacja mięso
22 24
ZJAZD STEP 22 24 X 2010, ZJAZD DZIALKI STEP Agenda
2015 08 20 08 22 24 01
22-24, zarzadzanie

więcej podobnych podstron