W stropodachu tradycyjnym izolacja przeciwwilgociowa chroni ocieplenie przed wpływami atmosferycznymi. W nowoczesnym jest odwrotnie - to izolacja termiczna zabezpiecza przeciwwilgociową. Taka zmiana kolejności warstw jest bardzo ważna dla szczelności i trwałości płaskich dachów.
Najczęściej używana nazwa takiej konstrukcji - "dach odwrócony" - mogłaby sugerować, że woda z niego nie spływa, lecz zatrzymuje się w nim jak w naczyniu. W części jest to prawdą, ponieważ pewna ilość wody opadowej nie jest odprowadzana do gruntu, lecz zostaje zatrzymana w kolejnych warstwach, by później odparować do atmosfery. W rzeczywistości jednak nazwa ta wynika z odwrotnego układu warstw w porównaniu ze zwykłym dachem.
Dach odwrócony jest alternatywą dla dachu płaskiego zwykle pokrytego papą, blachą lub dachówką. Jeśli widać go z okien, znacznie ładniej będzie wyglądał wysypany żwirem. Na dachu można też urządzić ogród, a nawet parking.
Konstrukcję stropodachu odwróconego można zastosować niemal na wszystkich typach budynków - garażach, domkach letniskowych, domach mieszkalnych, a także magazynach.
Konstrukcja
Dach odwrócony jest rodzajem stropodachu - pełni jednocześnie funkcję dachu oraz stropu nad ostatnią kondygnacją. W dachu płaskim o konstrukcji tradycyjnej przed deszczem i śniegiem zabezpiecza izolacja przeciwwodna (wodoszczelna), czyli wierzchnia warstwa pokrycia, wykonana na przykład z papy. Dopiero pod tą izolacją przeciwwodną znajduje się izolacja cieplna.
W dachu odwróconym układ warstw jest zmieniony: powłoka uszczelniająca dach (izolacja wodoszczelna) nie stanowi warstwy wierzchniej, lecz jest umieszczona pod izolacją termiczną i innymi chroniącymi ją warstwami. Dzięki temu izolacja wodoszczelna jest zabezpieczona przed skutkami działania wysokiej i niskiej temperatury (oraz ich różnicy), promieniowania ultrafioletowego oraz uszkodzeniami mechanicznymi. Jest więc trwalsza i skuteczniej chroni dach.
Oprócz warstwy wodoszczelnej, chroniącej strop ostatniej kondygnacji przed przeciekaniem, istotne znaczenie dla trwałości i poprawnego funkcjonowania każdego stropodachu odwróconego ma izolacja termiczna. Materiał termoizolacyjny - oprócz tego, że musi spełniać normy cieplne - musi też mieć odpowiednią sztywność, wytrzymałość na obciążenia oraz odporność na zawilgocenie i działanie cyklów zamrażania i rozmarzania. To na nim układa się kolejne powłoki (ochronne, filtrujące), a następnie dociąża je wybraną warstwą wierzchnią (żwirem, płytami chodnikowymi czy warstwą wegetacyjną).
Bardzo ważnym warunkiem trwałości wszystkich warstw jest poprawnie zaplanowany drenaż, który zależnie od potrzeb zapewni odprowadzenie nadmiaru wody lub zatrzymanie pewnej jej ilości - niezbędnej do wegetacji zieleni podczas suszy.
Na warstwy drenujące używa się żwiru, keramzytu, specjalnych płyt lub włóknin strukturalnych z tworzyw sztucznych.
Sposoby wykończenia
Dach żwirowy. To najczęściej stosowane rozwiązanie - wykończenie połaci traktowanej jak nieużytkowa, choć z ograniczonym dostępem. Dociążającą warstwą wierzchnią jest żwir, który zapewnia dobrą izolacyjność termiczną dachu i zwiększa powierzchnię parowania wody deszczowej.
Dach zielony. Można na nim sadzić specjalnie dobrane rośliny. Na warstwie drobnego żwirku układa się geowłókninę odporną na rozrywanie przez korzenie roślin, a na niej warstwę ziemi roślinnej. Rośliny chronią dach przed szkodliwym działaniem czynników atmosferycznych i chemicznych, nadmiernym zawilgoceniem a także przedwczesnym starzeniem. Ponadto znakomicie tłumią hałas i zapobiegają rozprzestrzenianiu się ognia.
Zależnie od funkcji, jaką ma spełniać ogród na dachu, a także od tego, ile czasu możemy poświęcić na jego pielęgnację, można wybrać jeden z dwóch typów uprawy i stosownie do tego dobrać rośliny. Do tego wybranego rodzaju uprawy dostosowuje się warstwy stropodachu, zwłaszcza materiały odporne na przerastanie korzeni, na przykład geowłókninę.
Uprawa intensywna, czyli rośliny wysokie - pojedyncze drzewa, oraz niskie - krzewy i inne rośliny. Wymaga grubej warstwy urodzajnej ziemi i stałej pielęgnacji. Taki ogród można założyć na specjalnie zaprojektowanym stropodachu, dostosowanym do przenoszenia dużych obciążeń.
Uprawa ekstensywna - rośliny skalnikowate, trawy, mchy; w sprzedaży są przystosowane do takich upraw gotowe maty wegetacyjne z zakorzenioną roślinnością. Taki ogród nie wymaga ani grubej warstwy ziemi, ani intensywnej pielęgnacji, ani nawet stałego nawadniania. Można go założyć nawet na dachu o lekkiej konstrukcji, na przykład stalowej.
Taras nad pomieszczeniami ogrzewanymi. Jedyna różnica pomiędzy budową dachu żwirowego i tarasu to sposób wykończenia - na tarasie zamiast grubego żwiru na kilkucentymetrowej warstwie drobnego żwirku układa się płyty z kamienia lub betonu. Taras można też wyłożyć płytkami posadzkowymi, kostką brukową albo zwykłymi płytami chodnikowymi.
Na nowe i odnawiane
Konstrukcję stropodachu odwróconego można również wykorzystać do modernizacji starych dachów. Nie tylko zyskają one atrakcyjniejszy wygląd, ale także lepszą izolacyjność termiczną.
Na rynku dostępne są rozwiązania pozwalające na przekształcenie istniejących dachów niewielkim kosztem, przy wykorzystaniu istniejącej konstrukcji i materiałów.
Niektóre firmy, oprócz produktów do wykonania dachów odwróconych, oferują fachowe doradztwo oraz usługi w zakresie projektowania i wykonywania pokryć w tej technologii. Warto skorzystać z ich oferty. Trzeba tylko dopilnować, aby wymiana pokrycia została poprzedzona stosownymi obliczeniami konstrukcyjnymi i opinią rzeczoznawcy.
Czym ocieplić dach odwrócony
Choć producenci styropianu uważają, że niektóre jego odmiany można stosować w konstrukcji dachu odwróconego, to zwykle do termoizolacji takich dachów poleca się płyty z polistyrenu ekstrudowanego. Są one twarde, odporne na duże obciążenia, lekkie i nienasiąkliwe, dzięki czemu można je montować niezależnie od pogody, nawet podczas opadów deszczu i śniegu. Płyty układa się luzem, łącząc z sąsiednimi na specjalne uformowane zamki na wszystkich czterech krawędziach.
Instalacja odwodnieniowa
Dachy odwrócone wymagają właściwego odprowadzania wody. Każdy taki dach powinien mieć wpusty odwadniające, rezerwowe orynnowanie lub przynajmniej rury przelewowe (rzygacze), które ułatwią odprowadzenie nadmiaru wody po ulewnym deszczu lub podczas gwałtownych roztopów. Niewłaściwe odwodnienie mogłoby grozić zawilgoceniem głębiej położonych warstw dachu. Drożność instalacji odwadniającej trzeba często kontrolować. Dotyczy to szczególnie dachu zielonego, na którym czasami może dochodzić do zablokowania tej instalacji osadem wypłukiwanym z podłoża roślinnego. Takie zablokowanie może uniemożliwić odpływ wody z dachu.