JAK EFEKTYWNIE SI
UCZYĆ?
CZ
ŚĆ I
Nie ma chyba ucznia, który mógłby z ręką na sercu, w stu procentach przyznać, \
e
lubi się uczyć. Są rzeczy, które faktycznie sprawiają przyjemność i wówczas nauka staje się
prawdziwą kopalnią wiedzy, którą niezwykle łatwo przyswoić, ale na pewno nie tyczy się to
wszystkich przedmiotów w szkole, bo są takie, w których przypadku przyswojenie sobie
materiału jest prawdziwą katorgą i nie ma sposobu, aby nauka była wówczas sprawą prostą,
no a przede wszystkim efektywną.
Głównym problemem naszego szkolnictwa jest kładzenie zbędnego, przesadnego
nacisku na opanowanie samej teorii i to w takim wymiarze, której nie dość, \
e nasz mózg nie
jest w stanie przetworzyć, to nawet zmieścić. Poza tym  informacje zapamiętane na chwilę
(na przykład na sekundę przed sprawdzianem) są wykorzystywane dosłownie przez moment,
a w czasie póz
niejszym, ju\
niepotrzebne, zupełnie zanikają, po czym niewiadomo, w której
szukać  szufladzie .
 Kiedyś to wiedziałem, dostałem z tego nawet piątkę, ale teraz za \
adne skarby świata
nie jestem w stanie sobie tego przypomnieć  to częsty problem uczniów, i to nawet tych
geniuszów, którzy świecą przykładem, łapiąc w dziennik same rewelacyjne oceny. Bo co się
dzieje? Spróbuję to objaśnić na pewnych przykładach.
Dla wielu z nas \
ycie uczniowskie stanowi nie lada gehennę. Przechodzimy ją z reguły
tak samo boleśnie, jednak co poniektórzy potrafią sobie z tym radzić, przede wszystkim
dzięki odpowiedniej organizacji. Oddzielając pracę wa\
ną od mniej wa\
nej, przyjemnego z
po\
ytecznym od czystego lenistwa, jesteśmy wszyscy w stanie okiełznać wszelkiego rodzaju
stereotypy, i\
jeśli nastolatek posiada ambicje, chodzi do dobrej szkoły i chce np. połączyć
naukę z jakimiś dodatkowymi zajęciami poza szkołą, które po prostu go interesują, to nie jest
jakoby w stanie tego dokonać tak, \
eby nic z tych rzeczy  nie ucierpiało . Wszystko jest
mo\
liwe do pogodzenia pod warunkiem, \
e rzetelnie przyło\
ymy się głównie do rzeczy
najbardziej istotnych, czyli nauki, natomiast resztę spraw mo\
na, a właściwie trzeba odło\
yć
na póz
niej, co nie znaczy oczywiście, \
e zabraknie nam czasu, aby je wykonać równie\
.
Chciałabym, abyście przyjrzeli się temu, co napisałam poni\
ej, a mianowicie sporządziłam
tutaj taki przykładowy, trochę przesadzony, bo ukazany w formie bardziej ironicznej ni\

prawdziwej, ale chciałabym w ten sposób poło\
yć nacisk na to, jak z
le dysponujemy swoim
cennym,  uczniowskim czasem, który wcią\
ucieka!
Godzina szósta rano => Pobudka, wstawanie lewą nogą, czesanie, włoski na \
el, w ruch idą
wszelkiego rodzaju prostownice, lokówki, karbownice, kosmetyczki, pudry, aby natychmiast
zamaskować wszelkie resztki po słabo przespanej nocy (i bynajmniej niespędzonej na nauce).
O śniadaniu nie mo\
e być mowy, poniewa\
 za dwie minuty autobus . Jeśli ju\
, to parę
łyków wody prosto z dzbanka, ewentualnie jakaś kanapka przyszykowana  na szybkiego z
samym masłem lub Nutellą  z reguły podło\
ona pod nosek przez mamusię.
1
Godzina siódma rano => W autobusie oczy się same zamykają, co jest przyczyną np.
nieodbici biletów. Problemy z samego rana.
Godzina ósma rano => Rozpoczęcie codziennej edukacji, co o tej godzinie raczej nie kojarzy
się zbyt miło. Rozmyślanie o wakacjach, studniówce, o feriach, o ostatniej fajnej randce, o
feriach, o spaniu do dwunastej w południe& Z marzeń brutalnie wyrywa albo głos belfra,
albo dzwonek  oczywiście ten na lekcję.
Godzina trzecia po południu => Większość z nas ju\
nie funkcjonuje normalnie, szczególnie
jeśli dzień był wyczerpujący. Wracamy do domów, rzucamy plecak w kąt, dobieramy się
łapczywie do lodówki, włączamy telewizor. Trzeba przecie\
obejrzeć nowości.
Godzina piąta po południu => Brzuszek pełen po obiadku, mo\
na działać. Zasiadamy do
komputera, siedzimy co najmniej kolejne trzy godziny, tracąc je na bardzo wa\
ne rzeczy, jak:
konwersacja na gg na temat nowej bluzeczki kupionej na ryneczku, ewentualnie dodanie
nowej fotki na jakimś portalu randkowym, odpisywanie na komentarze, itd.
Godzina dziewiąta wieczór => Schodzimy z komputera, bo przychodzi ktoś w odwiedziny.
Na spotkaniu spędzamy kolejną godzinę, o ile nie więcej.
Godzina jedenasta wieczór => No, ewentualnie mo\
na iść wziąć szybki prysznic, \
eby znów
wrócić przed telewizor lub komputer.
Godzina  północ = nowy dzień => Nagle przypominamy sobie, \
e  warto by było zajrzeć do
tego, co było zadane . Ale \
e z reguły o tej porze ju\
człowiek na nic nie ma ochoty, zostawia
zadania na jutro. Postanawiamy sobie, \
e wstaniemy wcześniej (bla, bla, bla), ewentualnie
pojawimy się w szkole trochę wcześniej, \
eby od kogoś spisać zadanie.
I TAK PRZEZ CAA
E śYCIE!
Imponuje ci taki styl \
ycia? Nie powinien bynajmniej. Myślę, \
e będzie to dla nas
wszystkich w jakimś chocia\
stopniu motywacja do zmienienia pewnych (złych)
przyzwyczajeń.
Jak zatem efektywnie się uczyć? Tyle, ilu uczniów, tyle te\
metod nauki.
Niekoniecznie wszystkie ich rodzaje są dobre, aczkolwiek wszyscy jakoś musimy sobie
dawać radę  gorzej lub lepiej, bowiem większość z nas mimo wszystko przechodzi z klasy
do klasy. W gruncie rzeczy opracowanie własnego sposobu na to, by uzyskiwać dobre oceny
w szkole, nie jest a\
tak trudne. Tylko potrzeba do tego celu nieco kreatywności, no i
oczywiście pomysłowości, mo\
na te\
podpatrzeć, jak robią to inni. Trzeba jednak wiedzieć,
\
e ka\
demu opanowywanie materiału idzie zupełnie ró\
nie, bo niektórzy pamiętają wszystko
z lekcji, nie muszą nawet spojrzeć do notatek, \
eby wszystko wiedzieć, a są tacy, którzy
ślęczą godzinami nad ksią\
ką, do tego nie potrafią się skupić, a efekty tego zakuwania są
\
adne, czyli marne. Bo mo\
na uczyć się czegoś dwie minuty, albo dwa dni  nieistotne,
czego, w jakich warunkach i po co  jeśli nie będziemy skoncentrowani całkowicie na tym, co
mamy opanować, a i zdamy się wyłącznie na  suchą pamięć, która bywa przecie\
zawodna,
a nie na rozumienie i kojarzenie faktów, próbę chronologicznego ustawiania zdarzeń, nie
damy sobie rady. I nie ma się dziwić potem, \
e wszystko nam gdzieś ucieknie z głowy, mimo
\
e jeszcze rano to pamiętaliśmy dokładnie w takiej kolejności, jak było w zeszycie. Nie ma
nic gorszego!
2
Nauka mo\
e być dla ka\
dego człowieka czymś wspaniałym. Nawet z
ródłem czerpania
z niej swego rodzaju radości oraz satysfakcji. Warunek jest jeden: trzeba się tym, co się
próbuje w danej chwili przyswoić, chocia\
w minimalnym stopniu interesować. A więc
wystarczy chcieć poznać coś nowego, aby ju\
mieć jakiś powód, by w ogóle do danego
materiału zajrzeć. Co jednak zrobić, gdy tego, czego musimy się nauczyć (a nie, \
e chcemy),
wcale nie pragniemy z całych sił wbić do swego umysłu, co więcej  przeklinając to i
uwa\
ając za zbędne, zaśmiecające niepotrzebnie naszą ograniczoną pamięć, którą
powinniśmy wykorzystywać do innych, wa\
niejszych celów? Ponadto, jeśli sądzimy, \
e to,
czego się w danej chwili  uczymy , \
e nigdy tego nie u\
yjemy w przyszłym \
yciu, \
e do
niczego nie będzie to nam przydatne? Tu sprawa jest trudniejsza. Ale właśnie jest to tylko i
wyłącznie kwestia naszego prywatnego nastawienia. Jeśli powiemy sobie na samym wstępie:
 Po co ja to wkuwam? Przecie\
to jest bez sensu, nauczyciel jest głupi, \
e ka\
e nam takie
bzdury wbijać sobie do głów  i tak za dwa dni nie będę ju\
nic z tego pamiętać! , to
wiadomo, \
e jeśli spędzimy kolejne dwie godziny na próbie przyswojenia danego materiału
(bo musimy), to bardziej będziemy rozmyślać nad brakiem sensu naszej dalszej nauki, ni\
nad
tym, \
eby faktycznie raz zasiąść, porządnie przejrzeć notatki i spróbować je po jakimś czasie
odtworzyć  i wtedy nie będzie z tego \
adnego po\
ytku. Jeśli jednak powiemy sobie na
samym wstępie:  Tak, wiem, \
e to jest głupie  teraz tak myślę. I wydaje mi się, \
e się tego
nigdy nie nauczę. Ale poświęcę temu teraz troszkę czasu, aby potem móc porobić coś innego,
du\
o przyjemniejszego, nie na odwrót! Wolę teraz się trochę pomęczyć, \
eby następnie mieć
naprawdę udany wieczór. A być mo\
e zajmie mi to du\
o mniej czasu, ni\
podejrzewam? I
mo\
e akurat mi się to kiedyś przyda w \
yciu? Mo\
e mi się to spodoba, zainteresuje chocia\

trochę? Dobra, nie ma co narzekać  trzeba się po prostu tego nauczyć, jutro sprawdzian, a ja
jestem daleko w tyle, więc nie wolno się obijać, tylko zabrać do pracy!  efekty mogą
okazać się piorunująco pozytywne.
Zasada najwa\
niejsza: nie zostawiać wszystkiego na ostatnią chwilę, bo to główny
błąd! A niestety, robi tak większość ludzi. Podobnie rzecz się ma, jeśli chodzi o wykonywanie
zadań. Co zawsze mówią nauczycielki uczniom, jak ju\
podyktują pytania na sprawdzian?
 Zacznijcie od tych poleceń, na które znacie odpowiedzi, a skończcie na tych, co sprawiają
wam największą trudność!  właśnie to. I jest to prawda! Z reguły jednak uczniowie wolą
zatrzymywać się przez dłu\
szy czas przy zadaniu, którego nie potrafią rozwiązać, a
zaniedbują te łatwe. A czas ucieka. Zanim uporają się z podaniem odpowiedzi na owe
pytanie, spokojnie odpowiedzieliby na dziesięć innych. Przez co póz
niej wiele tracą  zamiast
mieć na przykład wpisaną trójkę czy czwórkę w dzienniku, łapią dorodną  pałę . Tak samo
rzecz się ma, jeśli chodzi o naukę. Zbyt wiele czasu tracimy na to, co sprawia nam najwięcej
trudności, zamiast skupić się chwilowo na tym, co jest du\
o łatwiejsze, aby na końcu, ju\

naładowani dodatkową wiedzą, która mo\
e pomóc w opanowaniu ów  niedostępnego
materiału, powrócić i spróbować jeszcze raz  oswoić wroga .
Aby nauka była efektywna, musi być przede wszystkim dobrze zorganizowana. A na
temat właściwej organizacji czasu przeczytasz w innej mojej publikacji pt.:  Jak mądrze
organizować sobie czas? . Niemniej jednak, główny wniosek z niej wynikający brzmi mniej
więcej tak:  najpierw najwa\
niejsze-pilne, potem najwa\
niejsze-wa\
ne, a na końcu wa\
ne,
mniej wa\
ne i mało wa\
ne, ale po\
yteczne , i tak dalej. Aby się do nauki zabrać, trzeba być
równie\
w miarę dobrym nastroju. Pomaga w tym na przykład bardzo porządne wywietrzenie
pokoju, czy uprzątnięcie miejsca pracy  czyli biurka. Jeśli zobaczymy, \
e panuje na nim
porządek, od razu lepiej się nam zrobi na myśl o tym, \
e wiemy, gdzie le\
ą poszczególne
ksią\
ki, \
e nie trzeba szukać ich pomiędzy zeszytami, lub na odwrót, i tak dalej. Z takim
pozytywnym nastawieniem du\
o łatwiej będzie nam się skupić na danym materiale, który
mamy przyswoić w określonym czasie.
3
Podsumowując: jak powinna wyglądać efektywna nauka? Jaka to w ogóle jest nauka
efektywna? Co nam daje? Jakie są na nią metody? Jak na długo zapamiętać ró\
ne informacje?
Jak uczyć się języków obcych, aby była to nauka naprawdę solidna? Tego i nie tylko tego
dowiesz się, czytając niniejszą publikację, a\
do samego końca! Zapraszam zatem do lektury.
CZ
ŚĆ II
W tej części przeczytaj, proszę, wypowiedz
pani psycholog z Lubonia (koło
Poznania), Barbary Kozar, która próbuje w ten oto sposób wyjaśnić, jak powinna wyglądać
naprawdę efektywna nauka.
Polskie szkolnictwo jest na tyle z
le zorganizowane, \
e brakuje w nim czegoś takiego, jak
kształcenie praktyczne. Ka\
dy młody człowiek powinien wiedzieć, jak teoria sprawdza się w
rzeczywistości  a więc poznawać przeznaczenie realne przyswajanego materiału.. Nie mo\
e
być tak, \
e ładujemy swój mózg tysiącem ró\
nych informacji, które nie są następnie
wykorzystywane w postaci jakichś konkretnych zadań, czy doświadczeń. Nie wyobra\
am
sobie, \
eby uczyć się na przykład funkcji kwadratowej na matematyce bez rozrysowania
układu współrzędnych na tablicy i umieszczeniu w nim odpowiedniej krzywej. Podobnie w
języku polskim  nie mo\
na wmawiać tylko dzieciom zasad ortografii, jeśli nie będzie się z
nimi czytało ksią\
ek, robiło dyktand, czy nie zadawało prac pisemnych. I tak dalej. W
większości przypadków uczymy się wyłącznie na podstawie tego, co jest nam podane na
 gotowo , czyli z tego, co wyczytamy z podręczników czy naszych notatek, a wcale nie
próbujemy tego w \
aden sposób w naszej głowie przetworzyć, chocia\
by wykorzystując w tym
celu wyobraz
nię. O wiele łatwiej zapamiętamy, jak wygląda na przykład cząsteczka tlenku
siarki VI, jeśli sobie zrobimy tego schemat przestrzenny, mo\
e do tego posłu\
yć
ró\
nokolorowa plastelina i drewniane patyczki. Wszystko się praktycznie uda zapamiętać,
jeśli u\
yjemy wizualizacji. Jeśli wszystko, czego się uczymy, spróbujemy sobie wyobrazić.
Mo\
na tego dokonać chocia\
by czytając ksią\
kę od historii  w myślach kreując siebie na
jakąś postać, na przykład Krzysztofa Kolumba, który po kolei zdobywa poszczególne nowe
terytoria. Dzięki takiemu wyobra\
eniu du\
o lepiej będzie nam to wszystko spamiętać.
A teraz kilka pytań, które zadałam:
JA: Czemu nie potrafimy się efektywnie uczyć?
B.K.: Bo wszyscy ka\
ą nam się uczyć, ale nikt nas nie nauczył, jak to zrobić.
JA: Kto jest temu winien?
B.K.: Cały system edukacyjny. Jakby nie patrzeć, za granicą panują zupełnie inne zasady.
Tam ludzie uczą się tylko za pomocą praktyki. Owszem, nie wszystko jest godne
pochwalenia, poniewa\
to właśnie o Polakach mówi się jako o ludziach najbardziej
wykształconych w Europie. Jednak wielu z nas nie umie posiadanej wiedzy wykorzystać do
tych celów, do której powinna być ona przeznaczona. Wiadomo, \
e jeśli będziemy na
przykład super obkuci na egzamin teoretyczny na prawo jazdy, ale na placu czujemy się
tragicznie, to oczywiste jest, \
e nie zdamy.
JA: Jaka jest więc recepta na długotrwałe przyswojenie sobie materiału?
B.K.: No oczywiście myśleć o tym i rozumieć to, czego się uczymy w danej chwili. Trzeba
robić wszystko, aby wiedzieć, co się czyta, \
eby nie było to  czytanie jałowe , bez
zastanowienia i skupienia. W dalszej kolejności, jeśli zale\
y nam na tym, \
eby nie zapomnieć
tych informacji, które ju\
przyswoiliśmy, musimy zadbać o to, abyśmy je wcią\
u\
ywali,
wykorzystywali  za ka\
dym razem pod względem praktycznym.
4
JA: Co to znaczy  pod względem praktycznym ?
B.K.: No, na przykład nauka historii. Poczytamy kilka razy podręcznik  dajmy na przykład
tematykę II wojny światowej. Po oswojeniu się z nowymi informacjami, warto jest, aby je
wszystkie poukładać w głowie i zapamiętać na długi czas, jeśli uznamy, \
e są one na tyle
ciekawe, \
e chcemy je lepiej poznać. Wówczas dobrze jest poszerzać wiedzę, czytając ksią\
ki
historyczne, oglądając filmy o tej tematyce, zdjęcia, wystawy, biorąc udział w spotkaniach,
wycieczkach z przewodnikiem, rozmawiając z weteranami, którzy wojnę prze\
yli, czy
kolekcjonując jakieś cenne rzeczy z tego czasu. To jest kształcenie praktyczne, które jest
kluczem do sukcesu.
JA: Jak sprawić, \
eby polubić to, czego się w danej chwili uczymy?
B.K.: Trzeba uświadomić sobie, po co to robimy. Musimy wiedzieć, \
e jeśli daną rzecz
przyswoimy, to urośniemy nie tylko w swoich oczach, ale tak\
e innych ludzi. Zdobędziemy
szacunek, bo ludzie wykształceni są du\
o bardziej cenieni. Posiadanie wszelkiego rodzaju
papierków, dyplomów czy certyfikatów pomaga w \
yciu  w zdobyciu pracy, w rozmowach
towarzyskich  ludzie z większą wiedzą uwa\
ani są za du\
o bardziej inteligentnych, w
związku z czym rozmowa z takim człowiekiem wydaje się być na poziomie i prowadzić do
konkretnego celu. Ludzie tak naprawdę chcą przebywać z ludz
mi mądrymi, bo mo\
na się od
nich wiele nauczyć.
JA: A czy ludzie nie boją się mądrych ludzi?
B.K.: Jeśli się boją, to znaczy, \
e ich szanują i czują przed nimi respekt. Ale w wielu
przypadkach pozory mylą i okazuje się, \
e mądrzy ludzie są równie fajni i rozrywkowi co ci,
co mniej wykształceni. I \
e równie miło mo\
na spędzić z nimi czas.
JA: Dlaczego zatem osoby mądre, które po prostu potrafią się w dobry sposób uczyć, nazywa
się kujonami? Przecie\
to obraz
liwe.
B.K.: Słów takich u\
ywają ci najbardziej leniwi, którzy najwięcej zazdroszczą innym ocen,
popularności i łatwości w przyswajaniu nauki.
JA: Czyli  kujoni wcale nie są kujonami?
B.K.: Z reguły nie. To po prostu ambitni ludzie, którzy chcą coś osiągnąć w \
yciu. I mają
swoje pasje. Taką pasją mo\
e być właśnie nauka czegoś. I nie jest tak, \
e ludzie tacy są
równie dobrzy we wszystkim. Są dziedziny, w których czują się du\
o silniejsi. Jeśli uczą się
czegoś z pasji, to nie mo\
na mówić o nich, \
e są kujonami! Ka\
dy ma swoje własne pasje i
nikt nie powinien w to ingerować.
JA: A więc dziękuję bardzo za rozmowę.
B.K.: Dziękuję równie\
.
CZ
ŚĆ III
A oto fragmenty ró\
nych publikacji, które pojawiły się w prasie bądz
w ksią\
kach na
ten temat.
1. Opieranie sensu \
ycia na szkole i nauce zdarza się wśród nastolatków znacznie częściej, ni\

to sobie wyobra\
asz. (& ) Wykształcenie to podstawa naszej przyszłości i szkoła rzeczywiście
powinna być na liście priorytetów, ale nie mo\
na te\
pozwolić, aby zawładnęła całym \
yciem.
Uczeń, którego obsesją jest zdobywanie dobrych stopni, często zapomina, \
e najwa\
niejsze
dla niego powinno być zdobycie wiedzy, a nie samych szóstek. Tysiące nastolatków na całym
świecie dowiodło, \
e mo\
na osiągnąć bardzo wiele w szkole, a jednocześnie utrzymywać
równowagę między nauką a przyjemnościami. Na szczęście, nasza wartość nie zale\
y od
samych piątek i szóstek. (& ) To, jaki masz stosunek do nauki, te\
mo\
e bardzo znacząco
5
wpłynąć na kształt twojej przyszłości. Doświadczenie Kristy pokazuje, jak bardzo opłaca się
mieć plan dotyczący nauki:  Gdy byłam w pierwszej klasie liceum, zapisałam się na
intensywny kurs historii Stanów Zjednoczonych. Kurs ten trwał rok i zaliczywszy go,
miałabym szansę zdać egzamin państwowy, co od razu dałoby mi wstęp na wy\
szą uczelnię.
Przez cały rok szkolny wykładowca zarzucał nas pracami domowymi. Trudno było wytrzymać
to tempo, lecz byłam zdecydowana dobrze sobie radzić na tych zajęciach i zdać egzamin.
Mając taki cel, łatwo było wkładać wielki wysiłek w ka\
de zadanie związane z tymi zajęciami.
Jedno z nich było szczególnie czasochłonne. Prowadzący kurs kazał wszystkim uczestnikom
obejrzeć cykl filmów dokumentalnych o wojnie secesyjnej i napisać wypracowanie na temat
ka\
dego odcinka. Odcinków tych było dziesięć, ka\
dy trwał dwie godziny. Jeśli było się
zaanga\
owanym uczniem, trudno było znalez
ć na to czas, ale dokonałam tego. Oddałam
pisemną pracę i wtedy stwierdziłam, \
e jestem jednym z niewielu uczestników kursu, którzy
obejrzeli ten cykl. W końcu nadszedł dzień egzaminu. Wszyscy byli zdenerwowani, atmosfera
cię\
ka. Egzaminator ogłosił: Zaczynamy! Wzięłam głęboki oddech i rozerwałam kopertę z
testem wielokrotnego wyboru. Z ka\
dym pytaniem odzyskiwałam pewność siebie. Znałam
odpowiedzi! (& ) Potem ka\
dy z nas miał napisać esej. Nerwowo otworzyłam kopertę z
tematami i szybko je przeczytałam. Jeden dotyczył wojny secesyjnej. Wybrałam go i mogłam
wykazać się wiadomościami zarówno z zajęć, jak i z lektur oraz filmu. Po zakończeniu
egzaminu byłam spokojna i pewna siebie. Kilka tygodni póz
niej dostałam pocztą
elektroniczną wiadomość  zdałam! .
Fragment pochodzi z ksią\
ki pt.:  7 nawyków skutecznego nastolatka , Sean Covey,
Poznań 2002.
2. Słuchanie muzyki (zwłaszcza klasycznej) poprawia koncentrację, usprawnia pamięć i
rozwija inteligencję. Mo\
e te\
uspokajać albo pobudzać. Muzyka działa zarówno na psychikę,
jak i samopoczucie fizyczne. Dzieje się to za sprawą rezonansu wibracyjnego. Jej dz
więki
wprawiają w dr\
enie miliardy komórek nerwowych, co korzystnie oddziałuje na organizm.
Dodaje energii. Wstawanie do szkoły zapewne nie jest tym, co twoje dziecko lubi najbardziej.
Aby mu ułatwić pobudkę, włączaj muzykę pop. Z badań wynika, \
e uczniowie, którzy
codziennie rano słuchali piosenek w wykonaniu np. Britney Spears czy Kylie Minogue, byli
pełni energii w ciągu dnia. Zmniejsza stres. Jeśli twoje dziecko denerwuje się czekającym go
testem, włącz muzykę o niskim brzmieniu, która pomo\
e mu się uspokoić. Dziecko słucha, a
jego oddech i tętno zwalniają, napięcie przemija. Takie skutki przynosi słuchanie muzyki
barokowej, np.  Canon & Gigue Pachelbela albo utworów jazzowych Paula Wintera i
Kenny ego G. Stres doskonale łagodzą te\
chorały gregoriańskie. Tego typu muzykę włączaj
dziecku nie tylko przed egzaminem, ale i na co dzień  przed snem. Pomaga się skupić. Aby
poprawić koncentrację i zwiększyć efektywność uczenia się, pozwól dziecku słuchać muzyki
klasycznej (np.  Cztery pory roku Vivaldiego, koncerty Bacha i Mozarta). Bogactwo
instrumentów wykorzystywanych przez kompozytorów i szczególne wibracje dz
więków
ułatwiają skupienie myśli. Rozwija wyobraz
nię. Zachęcaj do słuchania optymistycznej muzyki
instrumentalnej. Pobudza ona prawą półkulę mózgową odpowiedzialną za twórcze myślenie.
Mo\
e to być np.  Symfonia Pastoralna Beethovena czy  Giant Steps saksofonisty
jazzowego Johna Coltrane a. Te kompozycje mają szczególny układ rozwijający wyobraz
nię.
Co to jest efekt Mozarta? Specjaliści od muzykoterapii szczególne właściwości przypisują
muzyce Mozarta. (& ) Muzyka Mozarta ma czyste brzmienie, doskonałą formę i wysoką
częstotliwość dz
więku  zgodną z rytmem pracy serca. Don Campbell, autor ksią\
ki  Efekt
Mozarta dla dzieci , przekonuje, \
e ci, którzy słuchają Mozarta są zdrowsi, stają się
mądrzejsi, spokojniejsi, lepiej zorganizowani, a nawet bardziej romantyczni. Przypisuje
muzyce tego kompozytora ogromny wpływ na koordynację pracy obu półkul mózgowych i
poprawę funkcjonowania mózgu.
6
Fragment pochodzi z artykułu pt.:  Włącz dziecku muzykę  pomo\
esz mu w nauce ,
 Świat kobiety , Warszawa  marzec 2004.
3. Egzaminy do gimnazjum lub liceum to dla dzieci ogromny stres. Niektóre tak bardzo to
prze\
ywają, \
e nie są w stanie się uczyć. Wtedy do akcji powinni wkroczyć rodzice.
Dwunastolatki odkładają naukę na ostatnią chwilę. Kończy się to tym, \
e kilkanaście dni
przed egzaminem ilość materiału do powtórzenia wydaje się parali\
ująca, co potęguje jeszcze
lęk przed sprawdzianem. Dlatego odpowiednio wcześniej usiądz
z dzieckiem i opracujcie
wspólnie plan nauki: tydzień na matematykę, tydzień na język polski, itp. Pamiętaj te\
, \
e
mózg dziecka nie jest w stanie efektywnie pracować dłu\
ej ni\
godzinę. Twój syn lub córka
koniecznie powinni więc przeplatać intensywną naukę chwilami odpoczynku. Wa\
na jest
chwila relaksu! Pomó\
dziecku wprowadzić tę zasadę w \
ycie i co jakiś czas sama wyciągaj je
np. na półgodzinny spacer. Mo\
esz tak\
e zaproponować, by co drugi dzień uczyło się z
kolegą. Taka wspólna nauka jest mniej stresująca. (& ) Jeśli twoje dziecko zjadają
egzaminacyjne nerwy, wytłumacz mu, \
e sprawdzian nie jest ani końcem świata, ani
ostateczną kontrolą wiadomości. Podkreśl, \
e w ka\
dym egzaminie wa\
ny jest element
szczęścia. (& ) Koniecznie stwórzcie listę trzech lub czterech szkół, do których dziecko postara
się dostać, jeśli egzamin do jednej z nich mu się nie powiedzie. Jeśli masz w domu ambitnego
ucznia, gotów jest uczyć się niemal bez przerwy. Kategorycznie zabroń mu nauki w nocy  to
jest czas przeznaczony na odpoczynek i regenerację, a nie ślęczenie nad ksią\
kami. (& ) Jeśli
twoje dziecko bardzo się denerwuje, mo\
esz spróbować:
- ziołowych herbatek (np. z melisy czy pierwiosnka lekarskiego);
- łagodnych tabletek uspokajających (np. Kalms, Persen, czy kropli walerianowych  a to
wieczorem!);
- wło\
yć pod poduszkę szyszki chmielu (to na pewno ułatwi dziecku głęboki i od\
ywczy sen);
- aromaterapii (np. olejków z lawendy, werbeny, szałwii muszkatołowej czy te\
neroli);
- odstresowujących kąpieli w ziołach (np. z dodatkiem kwiatu lipy trójlistnej, mięty
pieprzowej, hyzopu, męczennicy cielistej, marzanki wonnej czy arcydzięgła);
-  sycących układ nerwowy pokarmów, np. orzechów, kakao, czekolady lub magnezu w
tabletkach;
- technik relaksacyjnych, np. seansów głębokiego oddychania lub świadomego rozluz
niania
mięśni.
Fragment pochodzi z artykułu pt.:  Kiedy uczeń denerwuje się przed egzaminem ,
 Naj , Warszawa  marzec 2004.
4. Razem z dzieckiem wybierzcie miejsce, gdzie najwygodniej będzie mu odrabiać lekcje.
Mo\
e to być biurko w jego pokoju lub, jeśli woli, stół w jadalni. Pod warunkiem jednak, \
e nic
nie będzie rozpraszało jego uwagi (telefon, włączony telewizor). Przygotujcie wszystko, co
jest niezbędne do prac ucznia: długopisy, kredki, gumkę, temperówkę. Na osobnej półce
powinny stanąć, obok podręczników, tak\
e słowniki, a mo\
e i globus. Ułó\
cie plan odrabiania
lekcji, a póz
niej przestrzegajcie ustalonej pory. Wszystko jedno, czy będzie to zaraz po
przyjściu ze szkoły czy godzinę po obiedzie. Takie postępowanie nauczy dziecko
systematyczności i pozwoli mu znalez
ć czas na inne zajęcia. Zaproponuj mu, aby zaczynało od
najtrudniejszych zadań, kiedy nie jest jeszcze zmęczone. Sprawdz
, czy pociecha wszystko
rozumie. Jeśli ma problemy, pomó\
je rozwiązać lub poproś o pomoc korepetytora. Nigdy
jednak nie odrabiaj za ucznia lekcji. Chwal dziecko za wło\
ony wysiłek i systematyczność.
Fragment pochodzi z artykułu pt.:  Odrabianie lekcji: koszmar czy przyjemność ,
 Świat kobiety , Warszawa  paz
dziernik 2000.
7
5. Wiele dzieci na początku nie potrafi się skupić w czasie lektury. Ustal więc taką porę, kiedy
maluch się wycisza. (& ) Nie zmuszaj jednak dziecka do uwa\
nego słuchania, bo zmienisz
przyjemność w obowiązek. Czytanie zawsze musi kojarzyć się z radością (& ).
Fragment pochodzi z artykułu:  Wielka przygoda z ksią\
ką ,  Świat Kobiety  maj
2004.
8
CZ
ŚĆ IV
Jako pełnoprawni członkowie Unii Europejskiej, mamy równie\
przywilej
swobodnego poruszania się niemal po wszystkich krajach tej\
e organizacji, a tak\
e
podejmowania pracy za granicą. I nie tylko o Europę tutaj chodzi. Gdziekolwiek nie
wybierzemy się w podró\
\
ycia  nigdzie nie znajdziemy dla siebie miejsca, nie znając
choćby podstawowych zwrotów w jakimś języku. Poza tym nauka języków to po prostu
moda, swego rodzaju wyścig szczurów  im znasz więcej, tym jesteś lepszy. Dla wielu to
tak\
e hobby, pasja  są te\
tacy, którzy chłoną je niczym ryba powietrze. Jan Paweł II w
wolnych chwilach, których miał przecie\
tak mało, zamiast odpoczywać i relaksować się 
zasiadał do  wkuwania słówek w jakimś nowym języku  szczególnie, jeśli jechał do
jakiegoś nieznanego mu jeszcze kraju na pielgrzymkę. Ferdek Kiepski, samiec o cechach
typowo męskich  chciałoby się powiedzieć:  wadach , startując na prezydenta Polski te\

wziął się za naukę angielskiego. Znajomość języków obcych to swego rodzaju presti\
. Są
jednak niezawodne sposoby, aby wszelkiego rodzaju nauka nie szła na marne, a wbite raz do
głowy słówka i gramatyka zostały w niej na długo. I tutaj pragnę się z nimi podzielić, wraz z
moją osobistą oceną tych\
e metod.
Wypisać słówka do zeszytu  codziennie po konkretną ilość i tego się konsekwentnie
trzymać. Następnie odczytywać je na głos i spróbować zapamiętać. Potem pozwolić
się komuś przepytać.
Ocena:  Sposób najprostszy, dla tych najbardziej leniwych. Metoda nudna i \
mudna,
daje słabe efekty. Daję dwójkę!
Wypisać słówka wraz z tłumaczeniem i spróbować zaśpiewać je w ulubionej melodii,
ale tak, by ka\
dy takt i rytm się zgadzał z oryginałem. Dzięki temu łatwiej powrócimy
do zapomnianych wyrazów, które wiemy, \
e w  naszej piosence się pojawiły.
Ocena:  No, trzeba powiedzieć, \
e jest to sposób. Nie trzeba pięknie śpiewać, \
eby
coś tam sobie wynucić. Trochę wymaga to jednak umiejętności oraz du\
o czasu na
uło\
enie takiej melodii. Daję trójkę.
Wyszukać w Internecie osobę, z którą moglibyśmy popisać e-maile w jakimś języku,
który chcemy polepszyć. Nale\
y zadbać o to, by kontakt był stały, a tak\
e o to, by
nasze wypowiedzi nie były  suche w stylu:  How are you today? I m fine , tylko
nieco bardziej rozbudowane, ambitne. Dzięki temu stracimy mnóstwo czasu na
szukaniu słówek w słowniku, które jednak zostaną nam w głowie na długo. Polecam w
tym celu serwis www.sharedtalk.com.
Ocena:  To mój typ. Nic lepiej nie pomaga w nauce jak właśnie \
ywa komunikacja, i
to najlepiej z osobą, która równie\
jest na podobnym etapie, co my. A nawet, jeśli
język, w którym z nią piszemy, jest jej językiem narodowym, to zawsze mo\
e nas
poprawić. Faktycznie, słówka szukane przy tej okazji w słowniku zostają długo w
naszej pamięci z tego względu, \
e były długo szukane  i tu pada te\
odpowiedz
na to,
dlaczego lepiej korzystać ze słowników tradycyjnych, nie zaś elektronicznych, które za
nas szukają. Daję piątkę! .
Wypisać pewną ilość słówek. Odczytać je na głos  raz. Następnie nagrać je na
komórkę lub kasetę i słuchać ich parę razy w ciągu dnia do czasu, a\
się utrwalą.
Wieczorem przejrzeć notatki i zobaczyć, które słówka nie zostały jeszcze zapamiętane
i te podkreślić, by je nagrać ponownie  po to, aby wszystkie były w jednym miejscu.
Potem wystarczy ju\
tylko je słuchać kilkakrotnie  do poprzednich, zapamiętanych
równie\
warto jeszcze powrócić.
9
Ocena:  Rewelacja! Wykorzystujemy tu wszystkie niemal zmysły: wzrok, słuch, mowę!
Wszystko złączone w jedno daje znakomite efekty! Daję sześć! .
Wypisać słówka, których chcemy danego dnia się nauczyć i je zapamiętać. Ka\
de
umieścić na osobnej karteczce  w obcym języku, i osobno jej tłumaczenie po polsku.
Karteczki wymieszać i po kolei wyciągać ka\
dą, dopasowując do niej tłumaczenie.
Ocena:  Metoda dość dobra, wymaga bowiem logicznego myślenia, a nie biernego
zapamiętywania informacji. Ze względu na to, \
e wymaga trochę pracy i czasu na
przeprowadzenie, daję czwórkę!
Poniewa\
, jak ju\
mówiłam, metody na naukę są ró\
ne, ka\
de są praktycznie dobre,
więc \
eby uzyskać przykładowy przekrój wśród ró\
nych uczniów  od tych bardzo
ambitnych, po tych przeciętnych  postanowiłam spytać kilkoro z nich o to, jak i czy w ogóle
się uczą.
" Magda:  Generalnie to uczyć się nie lubię. No, bo tak jest. Ale na dobrych ocenach mi
zale\
y. Więc, gdy wiem, \
e ma coś być jutro  sprawdzian, odpytka, czy kartkówa,
uczę się dzień wcześniej. A poniewa\
mam wtedy, \
e tak powiem, nó\
na gardle,
nauka idzie mi szybciej, bo wiem, \
e nie ma się co zastanawiać i rozmyślać o innych
rzeczach, tylko zabrać się do roboty!
" Ania:  Mam dobrą klasę, więc wszyscy się nawzajem motywujemy  niestety,
przybiera to czasami postać tak zwanego wyścigu szczurów, ale przynajmniej dzięki
temu poziom jest jako tako utrzymany. Niestety, w podstawówce i gimnazjum byłam
zawsze pierwsza w klasie, a teraz jestem gdzieś przy końcu, mimo \
e uczę się wcią\

tak samo du\
o. Moi rodzice tego nie rozumieją, \
e jest mi cię\
ko, \
e nie mam czasu
ju\
praktycznie na nic, więc czasami mam ochotę to wszystko porzucić i wygarnąć im
wszystko, ale z drugiej strony wiem, \
e uczę się dla siebie.
" Aneta:  Do szkoły, na niektóre lekcje, przychodzę z dyktafonem. Na przykład na
historię, geografię czy matmę. Oprócz tego uwa\
am i słucham. Potem, jak wracam do
domu, odsłuchuję jeszcze raz. Póz
niej czytam w ksią\
ce, podkreślam najwa\
niejsze
rzeczy i robię ponowne, tym razem poukładane notatki. I to zawsze tego samego dnia,
co był wprowadzony temat. Póz
niej, ka\
dego dnia, czytając notatki, odsłuchuję znów
nagrania i tak to wszystko samo w głowie zostaje. Jak dla mnie to naprawdę idealny
sposób na spamiętanie wszystkiego!
" Dominik:  Główną rzeczą, to poukładać sobie codzienne obowiązki. I oczywiście
obowiązki umieścić przed rozrywkami, które zawsze zostawiam sobie na wieczór.
Dzięki trzymaniu się swojego grafika jestem w stanie nad wszystkim zapanować i
nigdy nie czuję, \
e mam nó\
na gardle
" Michał::  Nie cierpię się uczyć! W gimnazjum to mo\
e jeszcze się uczyłem, ale w
liceum to jadę tylko na ściągach. Ale to nie są takie zwykłe sobie ściągi. Na początku
to chowałem do rękawa, długopisu, piórnika, pod kartkę lub zeszyt pod tyłek, ale z
czasem to zawodziło, bo ka\
dy tak robił i łatwo było to zczaić. Nauczyłem się tak
pisać drobno ołówkiem, \
e w jednej kratce na kartce z zeszytu potrafiłem zmieścić
cztery zdania. I to tak, \
e tylko ja mogłem je odczytać, bo dla innych były to zwykłe
sobie bazgroły. I tylko ta metoda jest dla mnie niezawodna! śadne tam ściągi, bzdury i
takie tam!
" Asia:  Jestem typem wzrokowca, więc najlepiej uczę się, gdy coś bezpośrednio widzę.
Dlatego uwielbiam robić ró\
nego rodzaju tabelki, drzewka, rysunki, mapy myśli, ale
sama, bo gdy ktoś zrobi to za mnie, to ja ju\
nic z tego nie rozumiem. Najlepszą
metodą na zapamiętanie na przykład historii czy geografii jest wizualizacja, czyli
wyobra\
anie sobie siebie pośród czegoś, co wydarzyło się w przeszłości, jako
bohatera  te\
daje dobre efekty, by wszystko spamiętać
10
CZ
ŚĆ V
W tej części przedstawiam kilka propozycji, które mo\
na wdro\
yć w \
ycie  i to ju\

dziś! Są to bardzo proste zadania do wykonania za ka\
dym razem, gdy będziesz musiał się
czegoś wa\
nego nauczyć.
* Zrób eksperyment i ju\
w tym samym dniu, w którym dowiesz się o jakimś sprawdzianie,
ustal, co którego dnia musisz zrobić, aby przerobić cały materiał na czas w ten sposób, \
eby
móc to wszystko jeszcze raz przynajmniej porządnie powtórzyć. Zobaczysz, jakie to łatwe i
ile ci to przyniesie korzyści. Nie znudzisz się tak bardzo, nie będziesz się czuł przytłoczony
nadmiarem nowych informacji, a wszystkiego nauczysz się& na czas!
* Za ka\
dym razem, gdy dostaniesz za zadanie coś zapamiętać w danej kolejności, spójrz na
swój pokój i na przedmioty, które się tam po sobie znajdują. Teraz, gdy ju\
pamiętasz
kolejność owych przedmiotów, spróbuj skojarzyć ka\
dy z nich z daną informacją, którą masz
zapamiętać. A więc, na przykład musisz zapamiętać ciąg słów:  jajecznica, buty, szczotka,
komputer, karma dla psa, koc . W pokoju zaś po kolei znajdują się:  dywan, szafka, biurko,
okno, legowisko dla psa, tapczan . Dywan mo\
esz skojarzyć z jajecznicą na tej podstawie, \
e
kładziesz na nim od czasu do czasu gorącą prostownicę do schłodzenia  jajecznica równie\

jest gorąca. Szafkę z butami  nie ma chyba wątpliwości. Biurko ze szczotką  to miejsce,
gdzie mo\
esz się swobodnie upiększać. Okno z komputerem  poniewa\
powinno padać na
ekran du\
o światła. Legowisko dla psa z karmą  chyba jasne. Podobnie te\
z kocem i
tapczanem. To tylko banalne przykłady, ale idea tego była taka, aby uświadomić tobie, w jaki
sposób robić takowe połączenia na zasadzie skojarzeń w du\
o bardziej  powa\
nych
sprawach.
* Nauczyłeś się ju\
tego, co chciałeś? Przetwórz teraz te informacje i rozłó\
na czynniki
pierwsze. Usiądz
w fotelu, zamknij oczy i w wyobraz
ni swej udawaj, \
e jesteś na przykład
geografem i odró\
niasz ró\
ne rodzaje minerałów po kolorze czy twardości  tylko na
podstawie  suchych informacji oraz fotografii, które zdą\
yłeś ju\
pewnie w podręczniku
zobaczyć. Tak rób ze wszystkim.
* Podziel swój materiał w ksią\
ce czy zeszycie na rzeczy, których musisz się nauczyć oraz na
te, których mo\
esz, ale w dalszej kolejności. Oddziel je ró\
nymi kolorami. Teraz w części
 wa\
nej zrób selekcję i wyłap tylko pojedyncze słowa, które oddają cały sens zdania i
zakreśl je jakimś widocznym, odblaskowym kolorem. Zrób to po to, aby tylko czytać owe
frazy, nie tracić zaś czasu na czytanie pełnych zdań. Chodzi o to, aby znać ogólny jego sens,
nie zaś pełną jego treść. Na przykład w zdaniu:  Bolesław Chrobry został królem Polski w
1025 roku i od tego czasu Polska stała się wa\
nym krajem w Europie , wystarczy podkreślić:
 Chrobry, królem, 1025 roku, Polska, wa\
nym, Europie . Oczywiście, najlepiej jest to jeszcze
bardziej ograniczyć, ale wa\
ne jest te\
, aby połapać się, o co w tym wszystkim chodzi.
KURS PT.:  JAK EFEKTYWNIE SI
UCZYĆ?
OPRACOWAA
A MARTA AKUSZEWSKA, REDAKTOR
PORTALU eSzkoła.pl (KONTAKT:
[e-mail])
11
 12