ELEKTOR w EdW
ELEKTOR w EdW
ELEKTOR w EdW
ELEKTOR w EdW
ELEKTOR w EdW
ELEKTOR w EdW
ELEKTOR w EdW
ELEKTOR w EdW
ELEKTOR w EdW
Część 2
Zabezpieczenia i zasilacz sieciowy
W drugiej części zajmiemy się
układami zabezpieczającymi nowe-
go wzmacniacza dużej mocy. Ta
nieodzowna część układu elektro-
nicznego ma za zadanie ochronić
stopień końcowy i głośniki przed
niemal wszystkimi możliwymi do
przewidzenia błędami i ich następ-
stwami. Układ zabezpieczający
działa samoczynnie i dysponuje
własnym zasilaczem sieciowym.
Już w pierwszej części w sposób pew-
zwróciliśmy uwagę na to, że ny, ale gdy zo-
Gigant 2000 dysponuje rozbu- stanie przeste-
dowanymi obwodami zabez- rowany albo
pieczającymi. Powód nie tkwi przeci ążony
jednak w tym, że wzmacniacz w sposób eks-
charakteryzuje się niestabilno- tremalny, może
ścią lub istnieją podejrzenia co to jednak do-
do jego niezawodności. prowadzić do
Wprost przeciwnie. W fazie wyjÄ…tkowo nie-
projektowania, podczas długo- przyjemnych konsekwencji. we względnie prosty sposób przekaz
nik i dzięki temu unika
trwałych testów Gigant wyka- A dodatkowo, gdy stopień koń- wydzielić sześć zróżnicowa- się nieprzyjemnego efektu
zał się nieprzeciętną stabilno- cowy zaliczany jest do  wagi nych funkcji, które następnie związanego z wyłączaniem.
ścią i wzbudzał pełne zaufanie. ciężkiej , i tak jak Gigant 2000 zostaną kolejno omówione.
"
Z
a
b
e
z
p
i
e
c
z
e
n
i
e
t
e
m
p
e
r
a
t
u
Do tego stopnia, że w celu ja- pracuje przy niespotykanie wy- " Zabezpieczenie temperatu-
SÄ… to:
r
o
w
e
kiegokolwiek uaktywnienia sokich napięciach roboczych, rowe
"
O
p
ó
z

n
i
e
n
i
e
w
Å‚
Ä…
c
z
a
n
i
a
układów zabezpieczających to w przypadku gdy coś się " Opóz
nienie włączania reaguje na zbyt wysokie
trzeba było sięgać do nadzwy- dzieje z
le, to naprawdÄ™ jest z
le. które troszczy się o to, aby temperatury radiatorów, ale
czajnych środków. W trakcie Przy takich mocach nie ma żar- przekaz
niki wzmacniacza włą- jest poza tym  skazane na
testów  normalnych dla tów. czały się z pewnym opóz
nie- współpracę z opisanym nieco
wzmacniaczy mocy, w żadnej Choć podczas normalnej niem. Dzięki temu unika się póz
niej układem sterowania
sytuacji nasz wzmacniacz nie eksploatacji sytuacje zagroże- osławionego efektu  fali ude- wentylatorem chłodzącym.
dawał się wprowadzić w stan nia nie powinny występować, rzeniowej przy włączaniu ,
"
Z
a
b
e
z
p
i
e
c
z
e
n
i
e
p
r
z
e
d
z
b
y
t
określany jako błędny. to układ zabezpieczający czuwa która stanowi także pewne za- " Zabezpieczenie przed zbyt
d
u
ż
y
m
p
r
Ä…
d
e
m
Dlaczego więc zdecydowa- i w razie potrzeby spełnia swo- grożenie dla głośników. dużym prądem
no się na takie nadzwyczajne ją rolę. W niepospolity sposób ogranicza prąd wyjściowy.
"
D
e
t
e
k
c
j
a
n
a
p
i
Ä™
c
i
a
n
a
t
r
a
n
s
środki bezpieczeństwa? Głów- spełnia on & " Detekcja napięcia na trans-
f
o
r
m
a
t
o
r
z
e
"
Z
a
b
e
z
p
i
e
c
z
e
n
i
a
d
l
a
n
a
p
i
Ä™
c
i
a
ne przyczyny ewentualnych formatorze " Zabezpieczenia dla napięcia
s
t
a
Å‚
e
g
o
błędów nie tkwią w samej elek- Sześć funkcji rejestruje spadek napięcia stałego
tronice, lecz leżą po stronie Pomimo że zadania układu na uzwojeniu wtórnym trans-
"
Z
a
b
e
z
p
i
e
c
z
e
n
i
a
p
r
z
e
d
p
r
z
e
użytkownika. Wzmacniacz mo- zabezpieczającego są ze sobą formatora sieciowego. Funkcja " Zabezpieczenia przed prze-
s
t
e
r
o
w
a
n
i
e
m
że być solidny i pracować nawzajem powiązane, można ta natychmiast dezaktywuje sterowaniem
ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 7/99 19
Elektor w EdW
E
l
e
k
t
o
r
w
E
d
W
to kombinowane funkcje, światem zewnętrznym poprzez przede wszystkim wtedy, kiedy poziom wysoki i dzięki temu
które rejestrują każdą różnicę szereg punktów. Przez linie planuje się zastosować jakieś obydwa pierwsze przekaz
niki
pomiędzy sygnałem wejścio- LSP i INPUT jest on połączony inne przekaz
niki. są w stanie włączonym. Je-
wym a wyjściowym, i w przy- z wejściem i wyjściem sygnało- Tranzystory T1 i T2 uaktyw- den okres póz
niej także wyj-
padku wysokiej składowej sta- wym stopnia końcowego. Od- niają obydwa przekaz
niki wyj- ście Q2 w IC4 przełącza się
łonapięciowej lub dużego powiadające przyłącza na płycie ściowe, które najpierw się włą- w stan wysoki, co powoduje,
opóz
nienia, natychmiast powo- wzmacniacza są oznakowane czają, a kondensator elektroli- że także trzeci przekaz
nik
dują określone działania. Układ jako P-LS i P-IN. Obydwa przy- tyczny C9 troszczy się o to, aby i przekaz
nik Mute zostają włą-
zabezpieczenia przed przeste- łącza oznaczone jako 50V są T2, w trakcie wyłączania, kilka czone. Ponieważ wyjście Q2
rowaniem jest najważniejszą podłączone do uzwojenia wtór- milisekund dłużej pozostawał układu IC4 jest połączone tak-
i najbardziej wyrafinowaną, ale nego dużego transformatora w stanie przewodzenia, co po- że z wejściem zerującym IC3,
równocześnie i najbardziej sieciowego. Do listwy zacisko- zwala na wykorzystanie tego więc jednocześnie oscylator
skomplikowaną częścią układu wej K2 podłączony jest przeka- przedziału czasu do wyłączenia zostaje wyłączony.
zabezpieczajÄ…cego. z
nik wyjściowy, a do K3 przeka- się przez trzeci przekaz
nik wyj- Dioda D8 ERROR, włączo-
Wszystkie przedsięwzięcia z
nik Mute. Listwa zaciskowa ściowy i przez przekaz
nik Mu- na równolegle na Q1 układu
związane z zabezpieczeniami K1 stanowi wejście dla detek- te. Sens i cel takiego rozwiąza- IC4, zaczyna świecić, gdy
w przypadku zadziałania mają tora prądu. W tym miejscu wy- nia zostały wyjaśnione przekaz
niki nie są włączone
w następstwie ten sam skutek, konywane jest połączenie w pierwszej części. (a więc zarówno w przypadku
a mianowicie natychmiastowe z transoptorem IC2 na płycie błędu jak i podczas włączania).
wyłączenie przekaz
ników  mu- wzmacniacza (Punkt 1). Punkty Blok opóz
nionego Dioda D6 EARLY połączona
te znajdujących się na wejściu oznakowane jako TEMP stano- jest z wyjściem oscylatora na
włączania,
układu oraz przekaz
ników na wią wyjście dla detektora zbyt IC3, tak więc zaczyna błyskać
wyjściu. Dzięki temu zarówno wysokiej temperatury, do ukła- to dość rozbudowany zanim IC4 zacznie być takto-
sygnał wejściowy, jak i obciąże- du sterowania wentylatorem. układ. Po włączeniu napięcia wany. Dioda D9 ON włączona
nie na wyjściu zostają natych- Wszystkie grupy funkcjonal- sieciowego, wejście CLR jest równolegle do trzeciego
miast oddzielone od stopnia ne całego układu mają tylko je- układu scalonego IC4, przez przekaz
nika oraz przekaz
nika
końcoweg, dzięki czemu (miej- den cel, a mianowicie dezakty- mały obwód zbudowany na Mute i świeci wtedy, gdy
my nadzieję) uniknie się dal- wować przekaz
nik wzmacnia- tranzystorze T6, jest przez kil- wzmacniacz zostanie całkowi-
szych nieszczęść. cza podłączonego do zacisków ka sekund utrzymywane cie włączony.
Po tym, gdy zostaną usunię- K2 i K3, co prowadzi do wspól- w stanie aktywnym (Low). Je-
te przyczyny wywołujące awa- nego wykorzystywania tej czę- śli kondensator C11 jest do- Detekcja napięcia
rię, następuje zresetowanie ści układu. Z tego względu statecznie naładowany, to na-
na transformatorze
układu zabezpieczającego wszystkie grupy funkcjonalne stępuje zablokowanie tranzy-
i przekaz
niki po niewielkim zostały wyposażone w wyjścia stora T6 i poprzez R12 na wej- Do zacisków oznakowa-
opóz
nieniu ponownie się uak- typu Open-kolektor, które po- ściu CLR pojawi się stan wy- nych jako 50V dociera napię-
tywnią. zwalają na łatwe połączenie ty- soki (o ile oczywiście nie zo- cie przemienne, które jest
Status układu zabezpieczają- pu  Wired-OR . Rezystor R12 stanie wykryty żaden błąd). prostowane przez diody
cego sygnalizowany jest przez funkcjonuje jako wspólny rezy- Poprzez diodę D5 następuje D10/D11, a następnie wygła-
trzy diody LED. Tak długo, jak stor typu  Pull-up . Kombino- wyzwolenie wewnętrznego dzane przez R30& R32/C10.
jedno lub kilka zabezpieczeń wany sygnał błędu ustawia oscylatora licznika IC3, w re- Do dzielnika napięcia elemen-
jest aktywnych, świeci się czer- szereg przekaz
ników typu D, zultacie po kilku sekundach na ty zostały dobrane w taki spo-
wona dioda ERROR. Skoro tyl- które są połączone w rejestr wejściu taktującym IC4 pojawi sób, że dioda LED w transop-
ko błąd lub błędy zostaną usu- przesuwny, oznaczony na się impuls taktujący, a wyjście torze IC6 świeci wystarczają-
nięte, zaczyna błyskać żółta dio- schemacie jako IC4. W ukła- Q4 układu scalonego IC4 co silnie, żeby całkowicie na-
da EARLY i sygnalizuje, że sto- dzie zastosowano wyłącznie przejdzie w stan wysoki. sycić fototranzystor. Wtedy
pień końcowy za chwilę zosta- przerzutniki typu D, gdyż tylko Przedział czasu od momentu z bazy tranzystora T5 zostaje
nie ponownie włączony. Po kil- dla nich można w każdej chwili wyzwolenia oscylatora do po- zdjęte napięcie i tranzystor zo-
ku chwilach gaśnie czerwona dokładnie zdefiniować warunki jawienia się pierwszego im- staje zablokowany. Jeżeli za-
dioda i zaczyna świecić zielona ustawiania i zerowania. pulsu taktującego nie jest niknie napięcie na wtórnym
dioda ON, aby zasygnalizować, Wyjścia przekaz
ników typu ustalony, ponieważ parametr uzwojeniu transformatora, to
że ponownie wszystko jest D zostały zastosowane do ste- Power-up-reset licznika jest dioda LED w transoptorze
w porządku. rowania dwoma przetwornika- nieokreślony. Aby pomimo te- zgaśnie, fototranzystor zosta-
mi poziomu w formie tranzy- go zagwarantować minimalne nie zablokowany, T5 zacznie
Wspólne elementy
storów T1/T2 i T3/T4. Dokonują opóz
nienie pomiędzy włącze- przewodzić i zostaje wyzero-
Układ zabezpieczający o tak one przetworzenia napięcia ro- niem obydwu pierwszych wany przerzutnik typu
złożonych funkcjach jest nie- boczego układów logicznych przekaz
ników, po uruchomie- D w układzie scalonym IC4.
możliwy do zrealizowania bez +5V na napięcie sterujące niu IC3 najpierw wytwarzany Zastosowanie transoptora
stosunkowo skomplikowanych uzwojeniami przekaz
ników wy- jest poziom wysoki na wyjściu gwarantuje, że w tym miejscu
obwodów elektronicznych. Na noszące 12V. Istnieje możli- Q4. Moment, w którym ma to nie powstanie żadna pętla ma-
rysunku 1 można zobaczyć peł- wość ustawienia zwory JP1 miejsce, zmienia się jedynie sy pomiędzy zerem zasilacza
r
y
s
u
n
k
u
1
ny schemat elektryczny, łącznie w położeniu  ext , co pozwala przy pierwszym włączeniu na- sieciowego a masą układu za-
z należącym doń zasilaczem na zastosowanie innego, przy- pięcia roboczego. bezpieczającego (która jest
sieciowym +5V i ą12V. Przed- kładanego z zewnątrz, napięcia Przez pierwszy pełny okres połączona z masą sygnału).
stawiony na schemacie układ dla zasilania przekaz
ników. zliczania IC3 na wyjściu Q1
elektroniczny kontaktuje się ze Możliwość ta jest interesująca układu scalonego IC4 panuje
20 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 7/99
Elektor w EdW
E
l
e
k
t
o
r
w
E
d
W
Rysunek 1. Układ zabezpie- cza. Komparator przełącza się tuacji wentylatory mogą je- ny IC2 w obwodzie wyjścia 
czajÄ…cy dzieli siÄ™ na wiele
i podaje napięcie na wejście szcze dalej pracować. jak o tym wspomniano już
grup funkcjonalnych, które
TEMP układu zabezpieczające- w części pierwszej. Układ elek-
Zabezpieczenie
wszystkie pracujÄ… razem na
go. troniczny ,w którym pracuje
jeden wspólny rejestr prze-
Sposób pracy układu zabez- przed zbyt dużym transoptor ma tak dobrane ele-
suwny (IC4).
pieczenia temperaturowego menty, że zabezpieczenie
prÄ…dem
jest podobny do działania ukła- przed wysokim prądem uru-
Zabezpieczenie du detekcji napięcia na trans- Również w układzie zabez- chamia się przy prądzie mniej
formatorze. Jedyną różnicą jest pieczającym przed zbyt dużym więcej 40A. Na pierwszy rzut
temperaturowe
to, że transoptor w normalnej prądem, ze względu na wyso- oka wydaje się, że jest to bar-
Jeżeli układ sterowania we- sytuacji jest zablokowany, kie napięcia równoległe i w ce- dzo dużo. Jeżeli jednak uwzglę-
ntylatorami (który jeszcze nie a przewodzi wtedy, gdy wystą- lu wyeliminowania pętli do dni się, że wzmacniacz przy ob-
został opisany) da sygnał  cała pi błąd. Układ IC4 tak długo po- uziemienia, zastosowany został ciążeniu wynoszącym 1,5 po-
naprzód , to zjawisko takie po- zostaje wyzerowany, aż tempe- transoptor. Transoptor znajduje winien zapewnić jeszcze wy-
winno zostać zinterpretowane ratura radiatora opadnie do do- się nie na płycie z układem za- sterowanie do poziomu
jako zachęta do natychmiasto- statecznie niskiego poziomu. bezpieczającym, lecz na płycie 60V i to bez zadziałania zabez-
wego wyłączenia wzmacnia- Nawiasem mówiąc w takiej sy- wzmacniacza, jako układ scalo- pieczeń, to wtedy okazuje się,
ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 7/99 21
Elektor w EdW
E
l
e
k
t
o
r
w
E
d
W
że 40A przestaje być jakąś nie- Porównanie dokonywane jest
zwykle wysoką wartością. przy wykorzystaniu specjalne-
W razie potrzeby próg można go wzmacniacza operacyjnego
nieco obniżyć w taki sposób, że (IC1), który wyróżnia się ekstre-
R74 na płycie głównej wzmac- malnie niskim wejściowym
niacza będzie miał nieco wy- prądem spoczynkowym, jak
ższą wartość. również ma bardzo niską war-
Złącza I, +5V i masa na pły- tość wejściowego napięcia nie-
cie wzmacniacza są podłączo- zrównoważenia. Podczas po-
ne splecioną linką do listwy za- równywania obydwu sygnałów
ciskowej K1, i tym samym re- przez wzmacniacz różnicowy
zystor wyjściowy R78 zostaje różnice faz i czasów propagacji
włączony równolegle do R12. nie mogą oczywiście prowa-
Dzięki temu impedancja (dla dzić do wykrycia domniemane-
ewentualnych zakłóceń) będzie go błędu. W operacji porówny-
niższa, a szybkość reakcji nadal wania musi też zostać uwzglę-
pozostanie wysoka. dnione wzmocnienie napięcio-
we stopnia końcowego (około
Detekcja napięcia
43-krotne).
stałego i przestero- W celu zrównoważenia róż-
nicy we wzmocnieniu, wejście
Rysunek 3. Układ zabezpieczający we wzorcowym wykonaniu.
wania
LSP posiada regulowany dziel-
Ten nasycony interesujący- nik napięcia (R1, R2 i trymer nych IC2a i IC2b. Wartości re- wą płytką wykonaną w labora-
mi rozwiązaniami układ elektro- wielowejściowy P1), przy po- zystorów w dzielniku napięcia torium Elektora.
niczny przeprowadza ciągłe po- mocy którego można w miarę R8& R11 zostały tak dobrane, Podłączenia do płytki zostały
równania pomiędzy sygnałem dokładnie sprowadzić obydwa żeby układ zabezpieczający za- opisane bardzo precyzyjnie i nie
wejściowym a wyjściowym sygnały do tej samej wartości. działał przy napięciu stałym powinno sprawić żadnego kło-
i wszczyna alarm w przypadku W celu skompensowania efek- ą5V albo przy zniekształceniu potu poprowadzenie połączeń
wykrycia dużych rozbieżności. tów fazowych w stopniu koń- rzędu 2,5%. Takiego rodzaju do odpowiednich punktów na
cowym, zastosowany zo- wysokie zniekształcenia z regu- płytce wzmacniacza. Do wyko-
stał bufor (IC1a), który wy- ły spowodowane są przez prze- nania okablowania zasadniczo
Wykaz elementów
posażono w filtr wejścio- sterowanie, ale układ zabezpie- powinna być zastosowana cien-
pomocniczego zasilacza
sieciowego
wy. Ten filtr środkowo- czający reaguje także na oscyla- ka linka połączeniowa, za wyjąt-
przepustowy pierwszego cje i podobnego rodzaju  śmie- kiem linii dla sygnałów wejścio-
Rezystory
rzędu zbudowany na C1, ci . wego i wyjściowego (LSP i IN-
R1, R2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1M
Kondensatory C2, R5, R6, P2 i P3, ma za PUT). W tym przypadku powi-
C1, C2 . . . . . . .470µF/100V stojacy
zadanie symulować cha- Wykonanie nien zostać zastosowany ekra-
C3, C4 . . . . . . .100nF/100V RM7,5
rakterystykę częstotliwo- nowany przewód audio.
Półprzewodniki i dostrojenie
ściową stopnia końcowe- Choć zasilacz i układ zabez-
D1& D8 . . . . . . . . . . . . . . .1N4007
Pozostałe elementy
r
y
s
u
n
k
u
2
go. Przy pomocy obydwu Na rysunku 2 przedstawiona pieczajÄ…cy znajdujÄ… siÄ™ na tej sa-
K1 listwa zaciskowa na 2 przewody
potencjometrów wieloo- jest płytka układu zabezpiecza- mej płytce, obydwie te części
do montażu na płycie, RM7,5
brotowych można dokła- jącego. Plan rozmieszczenia można oddzielić i umieścić
K2 listwa zaciskowa na 3 przewody
do montażu na płycie, RM7,5 dnie ustawić jego parame- elementów nasuwa tylko kilka w obudowie w różnych miej-
K3, K4 . . . .. .listwa zaciskowa na 2
try. pytań, tak więc rozlokowanie scach. Wyjścia zasilacza muszą
przewody do montażu na płycie, RM5
Wejścia układów scalo- elementów na podstawie listy w każdym przypadku zostać
Tr1, Tr2 . .transformator 12V/1,5VA
nych IC1a i IC1b są zabez- wymaganych podzespołów nie okablowane (połączone) z przy-
(Monacor VTR1112 albo Block VV1112)
F1, F2 . . . .gniazda bezpiecznikowe
pieczone diodami. Ewen- powinno stanowić żadnego łączami zasilacza układu zabez-
160mA do montażu na płytce
tualny prąd upływu w po- problemu. Jako P1...P3 zasto- pieczającego.
PÅ‚ytka drukowana EPS 990001-3
łączeniu z wysoką impe- sowane zostały stojące helitri- Zasilacz sieciowy jest prosty.
dancją wejściową my 25-obrotowe. Diody LED Zawierając transformator 2
Wykaz elementów układu
opóz
niającego włączenie
IC1a (circa 1M) prowadził- D6, D8, D9 i D13 nie są monto- x 15V (8VA), zasilacz sieciowy
napięcia sieciowego
by do istotnego offsetu, wane na płytce, lecz na płycie przy pomocy 7812/7912 wy-
a tym samym do niepożą- czołowej urządzenia. Zamiast twarza symetryczne napięcie
Rezystory
R1, R2 . . . . . . . . . . . . . . . . . .470k danego zadziałania układu diod LED należy wlutować o wartości ą12V. Równolegle
R3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .220&!
zabezpieczającego. Z tego w otwory w płytce szpilki kon- do niego układ 7805 odpowiada
R4& R7 . . . . . . . . . . . . . . .10&!/5W
względu jako D3 i D4 za- taktowe. Dzięki temu okablo- za zasilanie 5V dla części cyfro-
Kondensatory
stosowane zostały spe- wanie urządzenia będzie znacz- wej. Ponieważ napięcie
C1. . .330nF/250VAC (Philips 333.4
MP-KT)
cjalne diody o bardzo ni- nie Å‚atwiejsze. Mostek JP1 +12V wykorzystywane jest tak-
C2, C3 . . . . . . . . . . . . .470µF/40V
skim prądzie upływu, wy- w normalnej sytuacji powinien że do przełączania przekaz
ni-
Pozostałe elementy
noszącym maksymalnie mieć zainstalowaną zworę ków, więc regulator dodatniego
K1, K2 . . . . .listwa zaciskowa na 2
przewody do montażu na płycie, 1nA. w położeniu  intern , tzn. że do napięcia IC7 musi być wyposa-
RM7,5
Wyjście wzmacniacza sterowania przekaz
nikami nie żony w mały radiator. Napięcie
B1 . . . . . . . . .B250C1500 (okrągły)
różnicowego IC1b nadzo- będzie stosowane nietypowe na wtórnym uzwojeniu trans-
Re1 przekaz
nik 250V/8A,24V/1200&!
r
y
s
u
n
k
u
3
rowane jest przez kompa- napięcie. Na rysunku 3 można formatora 2 x 15V zostało do-
(SiemensV23057-B6-A201)
F1 . . . . . . . . . . . . . . . . .patrz tekst
rator okienkowy zbudo- zapoznać się z gotową wzorco- brane z większym zapasem niż
wany na układach scalo- potrzeba (w rzeczywistości uzy-
22 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 7/99
Elektor w EdW
E
l
e
k
t
o
r
w
E
d
W
Rysunek 2. Rozbudowany
układ zabezpieczający zmie-
ścił się na zaskakująco ma-
łej płytce.
że to być odtwarzacz CD ze
specjalną testową płytą CD.
Najpierw należy pokręcić po-
tencjometrem P1 w taki spo-
sób, żeby dla częstotliwości
1kHz tłumienie w kanałach rów-
noległych było optymalne.
W trakcie strojenia sygnał na
IC1b musi być minimalny. Na-
stępnie przy pomocy potencjo-
metru P2 i dla sygnału 20kHz
(w zasadzie 10kHz także by wy-
starczyło) należy przeprowadzić
korekcjÄ™ zakresu wysokich czÄ™-
stotliwości, oraz przy pomocy
P3 i dla sygnału 20Hz - zakresu
niskich częstotliwości. Także
i w tych przypadkach sygnał
wyjściowy na IC1b powinien
być minimalny.
Ponieważ ustawienia te wy-
wierajÄ… na siebie pewien
wpływ, więc całą procedurę na-
leży powtórzyć jeszcze raz. Na
zakończenie można jeszcze
sprawdzić prawidłowe dostroje-
nie dla kilku innych częstotliwo-
ści audio.
Pod napięciem
Zasilacze pomocnicze dla
wzmacniacza napięciowego
w stopniu końcowym zostały
już wcześniej omówione w czę-
ści pierwszej. Chodzi o bardzo
proste i niestabilizowane zasila-
cze sieciowe, które powinny
dostarczać napięcie w zakresie
2x15V, które dodawane jest do
napięcia ą70V wytwarzanego
przez główny zasilacz sieciowy.
Aby uniknąć wszelkich ewentu-
alnych pomyłek, dla obydwu za-
skuje się pulsujące napięcie sta- Z tego samego względu W tym celu do wyjścia układu silaczy pomocniczych została
łe o wartości w przybliżeniu godne polecenia jest zastoso- scalonego IC1b należy podłą- zaprojektowana wspólna płyt-
r
y
ą20V), ponieważ stopień koń- wanie przed zasilaczem siecio- czyć oscyloskop, albo dobry ka, którą przedstawiono na ry-
s
u
n
k
u
4
cowy o takiej mocy stanowi wym dodatkowego sieciowego multimetr cyfrowy typu True- sunku 4. Obok transformato-
bardzo poważne obciążenie do- filtru przeciwzakłóceniowego. RMS o wystarczającej szeroko- rów, mostków prostowniczych
mowej instalacji elektrycznej, Można w tym celu zakupić go- ści pasma. Stopień końcowy i kondensatorów elektrolitycz-
tak więc należy się liczyć towy kompletny moduł filtrują- bez obciążenia sterowany bę- nych na płytce jest miejsce dla
z większymi wahaniami napię- cy, albo sporządzić go samo- dzie sygnałem 1kHz, 20kHz zacisków, gniazd bezpieczniko-
cia w sieci niż normalnie. Wyso- dzielnie na bazie cewki o induk- i 20Hz, w takim zakresie jak tyl- wych i dwóch obwodów RC.
kie napiÄ™cie na uzwojeniu wtór- cyjnoÅ›ci 30µH i dwóch konden- ko to bÄ™dzie możliwe, gdyż dla Jeżeli do zacisków K1 zostanie
nym gwarantuje, że nawet satorów po 100n/250V AC, kla- maksymalnych różnic pomiaro- podłączone napięcie sieciowe,
w przypadku silnych spadków sy X2, co zostało pokazane na wych najłatwiej jest przeprowa- a do K2 napięcie ą70V z głów-
napięcia zapewnione będzie po- schemacie elektrycznym linią dzić strojenie. Jako z
ródło sy- nego zasilacza sieciowego, to
prawne funkcjonowanie układu przerywaną. gnału najlepiej nadaje się gene- odpowiednio z zacisków K3 i K4
zabezpieczającego. Teraz należy przejść do regu- rator sinusoidalny, ale także mo- można pobierać wymagane na-
lacji układu zabezpieczającego. pięcia robocze ą85V dla
ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 7/99 23
Elektor w EdW
E
l
e
k
t
o
r
w
E
d
W
Sam główny zasilacz siecio-
Rysunek 4. Mały pomocni-
wy jest bez wątpienia równie
czy zasilacz sieciowy
drogi jak pozostała reszta Gi-
Ä…15V dla wzmacniacza na-
ganta 2000. Można jednak zao-
pięciowego zaprojektowany
szczędzić całkiem pokaz
ne
został na oddzielnej płytce,
kwoty, jeśli ograniczy się moc
poniżej 800W dla obciążenia 2
wtórnymi (zazwyczaj występu- i przy obciążeniu 1,5 nie będzie
ją pomiędzy nimi drobne różni- się wymagać od wzmacniacza,
ce), transformatory te nie zo- żeby literalnie powalał słucha-
stały połączone bezpośrednio czy na kolana. Jeżeli wprowadzi
ze sobą równolegle, ale dopie- się ograniczenia w obciążeniach
ro za mostkami prostowniczy- jedynie do 4 albo do 8 oraz zre-
mi. W tym punkcie połączenie zygnuje się równocześnie
przebiega bez żadnych proble- z możliwości połączenia dwóch
mów. Za mostkami znajduje monobloków w jeden mostko-
się sześć solidnych kondensa- wy wzmacniacz 2000W, to
torów elektrolitycznych, każdy wówczas całkowicie wystarczą
po 22000µF/100V. Ta olbrzy- dwa transformatory 300VA
mia łączna pojemność jest cał- i sześć kondensatorów elektro-
kowicie wystarczajÄ…ca także litycznych, każdy po 10000µF.
przy obciążeniu 2. Także bezpieczniki w obwodzie
Obydwa 35-amperowe mo- pierwotnym mogą wówczas
stki prostownicze muszą być zostać zredukowane z 2,5AT do
chłodzone. W tym celu można 1,5AT.
je przykładowo zainstalować
bezpośrednio na radiatorze
SK01. Okablowanie głównego
Opóz
nienie
zasilacza sieciowego musi zo-
włączania napięcia
stać oczywiście dopasowane
do wysokich prądów. W proto-
sieciowego
typie kondensatory elektroli-
tyczne zostały zamontowane Podczas włączania urządzeń
na solidnej płycie aluminiowej dużej mocy, np. jak jeden lub
o grubości 3mm. Przewody jednocześnie kilka stopni mocy
powinny mieć przekrój co naj- np. jak Gigant 2000, może
mniej 2,5mm2, a jako łączniki w krótkim czasie pojawić się
r
y
s
u
n
k
u
5
wzmacniacza napięciowego. wodami. Na rysunku 5 zapre- zastosowane zostały wyłącznie bardzo wysoki prąd włączania,
Ponieważ we wzmacniaczu na- zentowano fotografię gotowe- znane z wysokiej obciążalności który może spowodować za-
pięciowym płyną stosunkowo go pomocniczego zasilacza sie- wtyki/gniazda AMP, takie, jakie działanie nawet najsilniejszych
małe prądy, więc okablowanie ciowego. stosowane są także w samo- bezpieczników 25A w domo-
można wykonać cienkimi prze- Teraz kolej na centralę zasila- chodowych instalacjach elek- wej instalacji elektrycznej. Aby
nia dla Giganta 2000. trycznych. wyeliminować tę niedogod-
Do stopnia końcowego ność został dobudowany układ
potrzebne jest napięcie
ą70V, dobrze wygła-
dzone, ale niestabilizo-
wane. Jak można zau-
r
y
s
u
n
k
u
6
ważyć na rysunku 6
chodzi tutaj o zasilacz
sieciowy o wyjÄ…tkowo
dużych możliwościach.
Ponieważ pobór mocy
przy obciążeniu 2 albo
przy pracy w trybie mo-
stkowym dochodzi do
1000VA, więc zastoso-
wane zostały dwa
transformatory na
rdzeniach toroidalnych
2x50V, każdy po
500VA. Aby wyelimino-
Rysunek 5. ...która ze względu na
wać trudne do oszaco-
swoje niewielkie wymiary
wania prądy wyrów-
Rysunek 6. Główny zasilacz sieciowy wzmacniacza z potężnymi
łatwo mieści się w obudowie wzmac-
nawcze pomiędzy oby-
elementami, robiącymi silne wrażenie.
niacza.
dwoma uzwojeniami
24 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 7/99
Elektor w EdW
E
l
e
k
t
o
r
w
E
d
W
rozwiązania były prezentowane do zastosowań w aplikacjach wytrawić przy pomocy chlorku
Rysunek 7. Układ opóz
niajÄ…-
w Elektorze już wielokrotnie, pracujących przy napięciu sie- żelaza.
cy włączenie napięcia siecio-
przykładowo do tego celu ciowym. Podczas testowania
wego zapobiega temu, żeby
nadaje się rozwiązanie przed- układu należy zawsze pamiętać W części trzeciej tego arty-
wysoki prąd włączania głów-
stawione w zeszycie z półprze- o tym, że płytka podłączona kułu opisane zostanie wyko-
nego zasilacza sieciowego
(
r
y
s
u
wodnikami za rok 1997 (rysu- jest bezpośrednio do napięcia nanie głównej płyty stopnia
powodował zadziałanie bez-
nek 7). Układ opóz
niający włą- w sieci elektrycznej! Układ mocy oraz przekazane będą
n
e
k
7
)
pieczników w domowej in-
czanie napięcia sieciowego, opóz
niający włączenie napięcia interesujące i ważne wska-
stalacji elektrycznej.
który po prostu umieszczony sieciowego został zaprojekto- zówki odnośnie budowy i eks-
jest przed transformatorami to- wany na oddzielnej małej płyt- ploatacji wzmacniacza. Oczy-
(
r
y
s
u
n
e
k
opóz
niający włączanie napięcia roidalnymi, umożliwia przepływ ce o małej zabudowie (rysunek wiście, jak przyzwyczaił już
8
)
sieciowego, który powoduje, prądu w momencie włączania 8). Niestety płytka ta już nie jest swych czytelników Elektor,
że napięcie sieciowe włączane przez rezystory R4& R7. Rów- dostarczana przez serwis, tak zaprezentowane będą także
jest w dwóch etapach, co daje nocześnie, przez dzielnik po- więc trzeba ją samodzielnie wyniki testów i pomiarów.
w efekcie złagodzenie piku prą- jemnościowy R1,R2/C1 i R3 ła-
dowego. Podobnego rodzaju dujÄ… siÄ™ kondensatory C2 i C3
Półprzewodniki
Wykaz elementów
oraz mostki prostowni-
D1, D2 ..........................BAT82
układu
D3, D4 ........................BAS45A
cze. Dopiero po kilku
zabezpieczajÄ…cego
D5, D7 ......................1N41418
dziesiÄ…tych sekundy kon-
D6, D8, D9, D13 ....3-mm LED
Rezystory
densatory elektrolityczne
o wysokiej efektywności (żółta,
R1, R33, R34 ....................100k
naładują się do tego czerwona i dwie zielone)
R2 ....................................1k05
D10, D11 ....................1N4007
stopnia, że do dyspozycji
R3, R4 ..............................10k0
D12 ..............................1N4001
będzie prąd wystarczają- R5 ....................................680&!
T1, T3, T5, T6..............BC547B
R6 ....................................820k
cy do uruchomienia prze-
T2, T4 ............................BD140
R7........................................1M
IC1 OP249GP (Analog Devices)
kaz
nika. Przekaz
nik siÄ™
R8, R11, R18,
IC2..............................LM319N
włącza i tym samym R24, R25, R29 ....................47k
IC3 ..........................74HC4060
R9, R10 ..............................470
zwiera cztery rezystory
IC4 ............................74HC175
R12, R21, R22 ....................2k2
ograniczajÄ…ce prÄ…d. Po- IC5, IC6............................4N35
R13 ..................................470k
IC7....................................7812
mimo, że zastosowany
R14....................................2M2
IC8....................................7912
R15, R17 ..............................1k
przekaz
nik jest w stanie
IC9....................................7805
R16, R23, R26, R27............4k7
łączyć do 2000VA, to dla
Pozostałe elementy
R20....................................2M7
JP1 ......pojedynczy 3-szpilkowy
każdego transformatora
R28 ....................................3k9
mostek ze zworÄ…
toroidalnego zastosować R30, R35 ............................3k3
K1, K2 ..........listwa zaciskowa
R31, R32 ............................15k
należy oddzielny układ
na 3 przewody do montażu na
R36 ....................................22&!
płycie, RM5
opóz
nienia. Poza tym, ja-
P1 ................25-obrotowy
K3 .. listwa zaciskowa na 2 prze-
ko C1 zaleca siÄ™ zastoso-
potencjometr
wody do montażu na płycie,
250&! (stojÄ…cy)
wać kondensator z me-
RM5
P2 ................25-obrotowy
talizowanego papieru. K4 ....listwa zaciskowa na 2 prze
potencjometr
wody do montażu na płycie,
Tego typu kondensatory
500&!(stojÄ…cy)
RM7,5
P3 ................25-obrotowy
- jak np. Philips, seria
B1 ......B80C1500 (prostokÄ…tny)
potencjometr 500k (stojÄ…cy)
333,4 MP-KT - zostały
F1........................uchwyt do za-
Kondensatory
montowania bezpiecznika 50mA
specjalnie opracowane
C1, C3 ............................100nF
do montażu na płycie
C2 ......................................1nF
Tr1 ....................transformator
C4& C6, C8, C12& C17..100nF
2x15V/8VA (Monacor VTR8215
Rysunek 8. Układ ceramiczne
albo Block VR7, 5/2/15 7,5VA)
C7 ..................................470nF
opóz
niający włączenie
Radiator dla IC7, np. Fischer
C9, C18, C19,
napięcia sieciowego
SK104, 50mm
C22 ..............4,7µF/63V stojÄ…cy
Sieciowy filtr przeciwzakłóce
został zbudowany na
C10 ..............10µF/63V stojacy
niowy
maÅ‚ej pÅ‚ytce, na której C11, C23 ......47µF/25V stojacy
PÅ‚ytka drukowana EPS 990001-2
C20 ..........1000µF/25V stojacy
jednak występuje na-
C21 ............470µF/25V stojacy
pięcie sieciowe.
C24& C26......47nF ceramiczny
ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 7/99
25